Κακϊσ αυξάνεται το προςδόκιμο επιβίωςθσ, αυξάνεται και θ επίπτωςθ των μεταβολικϊν νοςθμάτων ςτο γενικό πλθκυςμό.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κακϊσ αυξάνεται το προςδόκιμο επιβίωςθσ, αυξάνεται και θ επίπτωςθ των μεταβολικϊν νοςθμάτων ςτο γενικό πλθκυςμό. Η οςτεοπόρωςθ είναι θ πιο ςυχνι μεταβολικι νόςοσ των οςτϊν και αποτελεί ζνα από τα μεγαλφτερα προβλιματα του ςφγχρονου κόςμου. Η νοςθρότθτα και θ ζμμεςθ κνθςιμότθτα είναι πολφ μεγάλθ. Υπολογίηεται ότι ςε όλο τον κόςμο 200 εκατομμφρια άτομα πάςχουν από οςτεοπόρωςθ. Ραγκοςμίωσ το 30% περίπου όλων των μετεμμθνοπαυςιακϊν γυναικϊν ζχει κλινικά ευριματα οςτεοπόρωςθσ. Οςτεοπόρωςθ παρουςιάηουν μια ςτισ τρεισ γυναίκεσ θλικίασ 60-70 ετϊν και τα δυο τρίτα θλικίασ μεγαλφτερθσ των 80 ετϊν. Η ςυχνότθτα τθσ οςτεοπόρωςθσ είναι πολφ μεγαλφτερθ ςτισ γυναίκεσ απ ότι ςτουσ άνδρεσ. Για κάκε ζναν οςτεοπορωτικό άνδρα αντιςτοιχοφν επτά γυναίκεσ με οςτεοπόρωςθ. Επίςθσ το 25% (δθλαδι μία ςτισ τζςςερεισ) των γυναικϊν θλικίασ μεγαλφτερθσ των 70 ετϊν εμφανίηει κατάγματα οφειλόμενα ςτθ οςτεοπόρωςθ. Το κόςτοσ για τθ νοςοκομειακι περίκαλψθ των οςτεοπορωτικϊν αςκενϊν ςτα κράτθ-μζλθ τθσ Ε.Ε. ανζρχεται ςτα 3,5 διςεκατομμφρια ευρϊ ετθςίωσ. Η τεχνολογικι πρόοδοσ των τελευταίων δζκα ετϊν ζχει καταςτιςει δυνατι τθ διάγνωςθ τθσ οςτεοπόρωςθσ πριν ςυμβεί το κάταγμα. Ζτςι θ κατάλλθλθ κεραπευτικι αγωγι μπορεί να αποτρζψει τθν περαιτζρω οςτικι απϊλεια και να ελαττϊςει τον κίνδυνο ενόσ μελλοντικοφ κατάγματοσ. Οριςμόσ Η οςτεοπόρωςθ που ςθμαίνει κυριολεκτικά πορϊδεσ οςτοφν, είναι θ νόςοσ που χαρακτθρίηεται από ελάττωςθ τθσ οςτικισ πυκνότθτασ και τθσ μθχανικισ αντοχισ του οςτοφ με αποτζλεςμα αναίτια κατάγματα. Ποιεσ είναι οι αιτίεσ και πωσ αναπτφςςεται θ οςτεοπόρωςθ; Δφο είναι οι παράγοντεσ που παίηουν κακοριςτικό ρόλο ςτθν ανάπτυξθ τθσ οςτεοπόρωςθσ: 1. Το χαμθλό επίπεδο τθσ κορυφαίασ μάηασ που αποκτά ζνα άτομο ςτθν θλικία των 25 ετϊν. 2. Η αυξθμζνθ οςτικι απϊλεια που μπορεί να ςυμβεί μετά τθν θλικία των 45-50 ετϊν. Το ποςό τθσ οςτικισ μάηασ που ζχει ζνα άτομο ςε οποιαδιποτε θλικία, είναι αποτζλεςμα δφο βαςικϊν και αλλθλζνδετων κυτταρικϊν λειτουργιϊν που πραγματοποιοφνται ςυνεχϊσ μζςα ςτα οςτά κακ όλθ τθ διάρκεια τθσ ηωισ, ςτα πλαίςια τθσ λεγόμενθσ οςτικισ ανακαταςκευισ. Οι λειτουργίεσ αυτζσ είναι: θ οςτικι απορρόφθςθ που προθγείται και θ οςτικι παραγωγι που ακολουκεί. Η οςτικι απορρόφθςθ γίνεται από τα κφτταρα που λζγονται οςτεοκλάςτεσ και θ οςτικι παραγωγι από τα κφτταρα που λζγονται οςτεοβλάςτεσ. 1

Φυςιολογικά, μζχρι τθν θλικία περίπου των 25 ετϊν, θ οςτικι παραγωγι είναι μεγαλφτερθ από τθν οςτικι απορρόφθςθ και ζτςι θ οςτικι μάηα αυξάνει ςυνεχϊσ και μάλιςτα πιο πολφ ςτουσ άνδρεσ από ότι ςτισ γυναίκεσ, για να φκάςει ςτθν θλικία αυτι των 25 ετϊν ςτο μζγιςτο επίπεδο τθσ, που είναι γνωςτό ςαν κορυφαία οςτικι μάηα. Κατά τα επόμενα 20 περίπου χρόνια θ οςτικι παραγωγι είναι ίςθ με τθν οςτικι απορρόφθςθ τόςο ςτουσ άνδρεσ όςο και ςτισ γυναίκεσ και ζτςι θ οςτικι μάηα παραμζνει ςτακερι. Μετά τθν θλικία των 45 ετϊν αυτι θ διαδικαςία αναςτρζφεται. Ζτςι το αποτζλεςμα είναι θ οςτικι απϊλεια και μάλιςτα είναι μεγαλφτερθ ςτισ γυναίκεσ απ ότι ςτουσ άνδρεσ λόγω τθσ μειωμζνθσ παραγωγισ οιςτρογόνων και εγκατάςταςθ τθσ εμμθνόπαυςθσ. Ποιοι είναι οι παράγοντεσ κινδφνου για ανάπτυξθ οςτεοπόρωςθσ; Οριςμζνοι παράγοντεσ αυξάνουν τθν πικανότθτα εμφάνιςθσ οςτεοπόρωςθσ. Αυτοί είναι: 1. Οικογενειακό ιςτορικό οςτεοπόρωςθσ ι κατάγματοσ 2. Ρροχωρθμζνθ θλικία 3. Θιλυ φφλο 4. Ρρόωρθ εμμθνόπαυςθ 5. Χαμθλό ςωματικό βάροσ ςε ςχζςθ με το φψοσ. 6. Ξανκά μαλλιά-γαλανά μάτια 7. Ρροεμμθνοπαυςιακι ανεπάρκεια οιςτρογόνων (απουςία εμμινου ρφςεωσ λόγω υπερβολικισ άςκθςθσ, νευρογενοφσ ανορεξίασ, ψυχικοφ stress). 8. Χαμθλι λιψθ αςβεςτίου (μικρότερθ από 1000mg θμερθςίωσ) 9. Κάπνιςμα (περιςςότερα από 20 τςιγάρα θμερθςίωσ). Ρικανόν να οφείλεται ςτο γεγονόσ ότι οι καπνίςτριεσ ζχουν χαμθλότερο ςωματικό βάροσ και ενωρίτερα εμμθνόπαυςθ. 10. Η κατάχρθςθ καφζ και τςαγιοφ (περιςςότερο από 5 φλιτηάνια θμερθςίωσ) γιατί προκαλεί αυξθμζνθ αποβολι του αςβεςτίου από τα οφρα. 11. Η αυξθμζνθ πρόςλθψθ οινοπνευματωδϊν ποτϊν, γιατί επιδρά ςτο μεταβολιςμό τθσ βιταμίνθσ D. 12. Υπερβολικι κατανάλωςθ πρωτεϊνϊν, άλατοσ και φυτικϊν ινϊν. 13. Οριςμζνα φάρμακα όπωσ τα κορτικοειδι, τα αντιςυλλθπτικά, τα κυρεοειδικά ςκευάςματα, τα αντιόξινα, τα αντιεπιλθπτικά κ.ά. 14. Νοςιματα όπωσ θ ρευματοειδισ αρκρίτιδα, ο υπερκυεοειδιςμόσ, θ νευρογενισ ανορεξία, οι γαςτρεντερικζσ διαταραχζσ, ο ινςουλινοδεξαρτϊμενοσ ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ κ.α. 15. Η κακιςτικι ηωι. Η διεκνισ οργάνωςθ οςτεοπόρωςθσ προτείνει το παρακάτω ερωτθματολόγιο για τθν εφκολθ και ζγκαιρθ ανίχνευςθ των αςκενϊν με δυνθτικό κίνδυνο οςτεοπόρωςθσ. - Ζχουν πάκει ποτζ οι γονείσ ςασ ι εςείσ κάταγμα ιςχίου μετά από ελαφρφ χτφπθμα ι πζςιμο; - Μιπωσ θ εμμθνόπαυςθ ςασ εμφανίςκθκε πριν τα 45 ζτθ; - Ζχετε πάρει ποτζ κορτιηόνθ για περιςςότερο από 3 μινεσ; - Ζχετε χάςει φψοσ περιςςότερο από 3 εκατοςτά; - Μιπωσ κάνετε κατάχρθςθ αλκοόλ, καπνοφ ι καφζ; 2

- Μιπωσ εμφανίηετε διάρροια; - Σασ ζχει ποτζ ςταματιςει θ περίοδοσ για περιςςότερο από 12 μινεσ; Ποια είναι τα ςυμπτϊματα τθσ οςτεοπόρωςθσ; Η οςτεοπόρωςθ χαρακτθρίηεται ςαν ςιωπθλι νόςοσ γιατί δεν παρουςιάηει ςυμπτϊματα για μεγάλο χρονικό διάςτθμα. Αυτό ςθμαίνει ότι περνάνε αρκετά χρόνια μζχρι να εμφανιςκεί το πρϊτο ςφμπτωμα που είναι το κάταγμα. 40% περίπου των οςτεοπορωτικϊν καταγμάτων αφοροφν τθν ςπονδυλικι ςτιλθ, 20% τον αυχζνα του μθριαίου οςτοφ, 20% το αντιβράχιο και 20% διάφορα άλλα οςτά. Μια ζντονθ ραχιαλγία ι οςφυαλγία μπορεί να ςθμαίνει ςπονδυλικό κάταγμα που οδθγεί ςε προοδευτικι απϊλεια του αναςτιματοσ και κφφωςθ (παραμόρφωςθ του ςϊματοσ) με προσ τα εμπρόσ κλίςθ του κϊρακα). Οςτεοπορωτικά ςπονδυλικά κατάγματα κεωροφνται οι παραμορφϊςεισ τθσ ςπονδυλικισ ςτιλθσ που δεν οφείλονται ςε εμφανι τραυματιςμό και παρουςιάηουν ςυμπίεςθ μεγαλφτερθ του 20-25% του αρχικοφ φψουσ του ςπονδφλου.οι γυναίκεσ πακαίνουν πολφ ςυχνότερα ςπονδυλικά κατάγματα, περίπου 7 φορζσ περιςςότερο από τουσ άνδρεσ. Κάκε κάταγμα χωρίσ ζκδθλθ βία ι υποκείμενο νόςθμα κεωρείται οςτεοπορωτικό. Μπορεί να ςυμβεί μετά από μια άλλθ πτϊςθ, φτάρνιςμα, ζντονο βιχα ι μετά από μια απότομθ κίνθςθ. Τα περιςςότερα κατάγματα τθσ τρίτθσ θλικίασ οφείλονται ςτθ οςτεοπόρωςθ. Ζνασ μεγάλοσ αρικμόσ με οςτεοπόρωςθ ι οςτεοπενία και κάταγμα μπορεί να μθν ζχει ςυμπτϊματα. Η παρουςία ςπονδυλικοφ κατάγματοσ ςτο ιςτορικό του αςκενοφσ αυξάνει τον κίνδυνο για νζο κάταγμα ςτθν ςπονδυλικι ςτιλθ κατά κατά 5 φορζσ, του ιςχίου κατά 2 φορζσ και άλλων οςτϊν κατά 3 φορζσ. Η παρουςία ενόσ ςπονδυλικοφ κατάγματοσ μαηί με χαμθλι οςτικι μάηα αυξάνει τον κίνδυνο για επόμενο κάταγμα κατά 25 φορζσ. Η παρουςία δφο ι περιςςοτζρων καταγμάτων 12πλαςιάηει τον κίνδυνο για νζο κάταγμα. Αν θ οςτικι μάηα είναι χαμθλι τότε ο κίνδυνοσ 75πλαςιάηεται. Τα οςτεοπορωτικά ςπονδυλικά κατάγματα ι παραμορφϊςεισ τφπου 1 αφοροφν κυρίωσ θλικιωμζνα άτομα (μεγαλφτερα των 70 ετϊν) και χαρακτθρίηονται από τθν αιφνίδια και πλιρθ κακίηθςθ των ςπονδυλικϊν ςωμάτων. Αντίκετα τα οςτεοπορωτικά κατάγματα ι παραμορφϊςεισ τφπου 2 αφοροφν ςε νεότερα άτομα (50-70 ετϊν) και εξελίςςονται με προοδευτικι παραμόρφωςθ των ςπονδφλων που μπορεί να φκάνει πολλά ζτθ. Αυτά τα κατάγματα δεν δθμιουργοφν ςυνικωσ τόςο κορυβϊδθ ενοχλιματα όςο τα κατάγματα τφπου 1. Συνικωσ ςυνοδεφονται από επίμονο πόνο ςτθν πλάτθ, εφκολθ κόπωςθ, αλλά και ευριματα από τισ απλζσ ακτινογραφίεσ μπορεί να είναι φυςιολογικά. Πςον αφορά ςτα κατάγματα του ιςχίου αποτελοφν το διεκνζσ βαρόμετρο τθσ οςτεοπόρωςθσ αφοφ ςχετίηονται με χαμθλι οςτικι πυκνότθτα, ιατρικό-κοινωνικό κόςτοσ και ςχεδόν πάντα αντιμετωπίηονται ςτο νοςοκομείο. 3

Εάν λθφκεί υπόψθ θ αναμενόμενθ γιρανςθ του πλθκυςμοφ τθσ γθσ ςε ςυνδυαςμό με τθν ετιςια αφξθςθ τθσ επίπτωςθσ των καταγμάτων ςε άτομα άνω των 50 ετϊν, υπολογίηεται ότι τα κατάγματα του ιςχίου κα αυξθκοφν παγκοςμίωσ από 1,7 εκατομμφρια το ζτοσ 1990 ςε 8,2 εκατομμφρια το ζτοσ 2050. Η μειωμζνθ φυςικι δραςτθριότθτα αλλά και θ μακρότερθ επιβίωςθ των εφκραυςτων ςθμερινϊν θλικιωμζνων φαίνεται ότι ςυμβάλλουν ςτθν αφξθςθ των καταγμάτων του ιςχίου. Ρόςο ςθμαντικι είναι θ ζγκαιρθ διάγνωςθ και κεραπεία τθσ οςτεοπόρωςθσ φαίνετε από τα εξισ δεδομζνα: Γυναίκεσ με ζνα κάταγμα του ιςχίου ζχουν τετραπλάςια πικανότθτα για ζνα δεφτερο κάταγμα. Το 24% των αςκενϊν άνω των 50 ετϊν με κάταγμα του ιςχίου πεκαίνουν τον πρϊτο χρόνο μετά το κάταγμα. Ζξι μινεσ μετά από ζνα κάταγμα του ιςχίου μόνο το 15% των αςκενϊν μποροφν να περπατιςουν χωρίσ βοικεια. Πωσ γίνεται θ διάγνωςθ τθσ οςτεοπόρωςθσ ; Η διάγνωςθ τθσ οςτεοπόρωςθσ περιλαμβάνει: 1. Το ατομικό ιςτορικό του αςκενοφσ και εκτίμθςθ των παραγόντων κινδφνου για οςτεοπορωτικό κάταγμα. 2. Η κλινικι εξζταςθ μπορεί να αναδείξει τθ φπαρξθ κφφωςθσ και απϊλειασ φψουσ. Η παρατιρθςθ από τθν αςκενι ότι ζχει κοντφνει και δεν φτάνει αντικείμενα που παλαιότερα μποροφςε να φτάςει είναι ενδεικτικό παρουςίασ ςπονδυλικϊν καταγμάτων. Το ανάςτθμα του αςκενοφσ μετράται επομζνωσ με προςοχι. 3. Ακτινολογικι απεικόνιςθ Απλζσ ακτινογραφίεσ ςπονδυλικισ ςτιλθσ. Η παρουςία ςπονδυλικϊν καταγμάτων ελζγχεται με πλάγια ακτινογραφία Θωρακοοςφυικισ μοίρασ ςπονδυλικϊν ςτιλθσ. Η διαπίςτωςθ τουσ πάντωσ αποτελεί κακυςτερθμζνθ παρζμβαςθ και ζχει ςθμαςία ςτθν περίπτωςθ τθσ διάγνωςθσ και τθσ παρακολοφκθςθσ τθσ εγκατεςτθμζνθσ οςτεοπόρωςθσ. Μζτρθςθ τθσ οςτικισ πυκνότθτασ Είναι θ μόνθ αξιόπιςτθ και εφκολα επαναλαμβανόμενθ εξζταςθ που μπορεί να διαγνϊςει τθν οςτεοπόρωςθ πριν ςυμβεί το κάταγμα. Επίςθσ βοθκά ςτθ εκτίμθςθ κινδφνου για μελλοντικό κάταγμα. Μζτρθςθ τθσ οςτικισ πυκνότθτασ πρζπει να γίνεται: 1. Σε μετεμμθνοπαυςιακζσ γυναίκεσ νεότερεσ τθσ θλικίασ των 65 ετϊν που ζχουν ζναν ι περιςςότερουσ παράγοντεσ κινδφνου 2. Σε όλεσ τισ γυναίκεσ θλικίασ 65 ετϊν και άνω ανεξαρτιτωσ παραγόντων κινδφνου. 3. Σε γυναίκεσ ι άνδρεσ που προβλζπεται ι που παίρνουν κορτιηόνθ για μεγάλο χρονικό διάςτθμα (θμεριςια δόςθ μεγαλφτερθ από 7,5mg πρεδνιηολόνθσ για 3 μινεσ ι περιςςότερο). 4

Επίςθσ μπορεί να απαιτθκεί να γίνει μζτρθςθ τθσ οςτικισ πυκνότθτασ ςτισ παρακάτω περιπτϊςεισ: Ακτινογραφία ςπονδυλικισ ςτιλθσ με εμφανζσ κάταγμα ι απϊλεια οςτικισ πυκνότθτασ (απαιτείται όμωσ οςτικι απϊλεια μεγαλφτερθ του 30% για να δειχκεί μεταβολι τθσ ακτινοςκιερότθτασ ςτθν απλι ακτινογραφία). Πταν υπάρχει πόνοσ ςτθ πλάτθ ι ςτθν οςφυϊκι χϊρα που επιμζνει. Πταν θ απϊλεια φψουσ είναι μεγαλφτερθ των 1,3 εκατοςτϊν μζςα ςε ζνα ζτοσ. Πταν θ ςυνολικι απϊλεια από το αρχικό ανάςτθμα του ατόμου είναι μεγαλφτερθ των τεςςάρων εκατοςτϊν. Η μζτρθςθ τθσ οςτικισ πυκνότθτασ πρζπει επίςθσ να γίνεται ςε αςκενείσ που παίρνουν αγωγι για εκτίμθςθ του κεραπευτικοφ αποτελζςματοσ (εάν είναι δυνατό ςτο ίδιο διαγνωςτικό κζντρο) κάκε 1 με 2 ζτθ. Το αποτζλεςμα μιασ μζτρθςθσ οςτικισ πυκνότθτασ εκτιμάται με τθ χριςθ των T-scores. Το T-score είναι μία ζνδειξθ για το πόςο χαμθλότερθ ι υψθλότερθ είναι θ οςτικι πυκνότθτα του αςκενοφσ ςε ςχζςθ με ζνα υγιι ενιλικα. 1. Φυςιολογικι οςτικι πυκνότθτα ζχουν όςοι το T-score τουσ είναι -1 ι υψθλότερο. 2. Χαμθλι οςτικι πυκνότθτα ζχουν εκείνοι που το T-score τουσ είναι από -1 ζωσ -2.5. 3. Οςτεοπόρωςθ ζχουν εκείνοι οι αςκενείσ που το T-score είναι μικρότερο του -2.5 To Z-score, μια άλλθ παράμετροσ που περιλαμβάνεται ςτθ μζτρθςθ τθσ οςτικισ πυκνότθτασ, δείχνει τθ οςτικι πυκνότθτα του αςκενοφσ ςε ςχζςθ με άτομα τθσ ίδιασ θλικίασ. Χρθςιμοποιοφμε αυτιν τθ παράμετρο για να εκτιμιςουμε τθν οςτικι πυκνότθτα ςε παιδιά εφιβουσ, νζουσ άνδρεσ και γυναίκεσ πριν τθν εμμθνόπαυςθ. Z-score μεγαλφτερο του -2.0 κεωρείται φυςιολογικό. 4. Βιοχθμικόσ ζλεγχοσ Ζνασ βαςικόσ βιοχθμικόσ ζλεγχοσ γίνεται ςε όλουσ τουσ αςκενείσ που εξετάηονται για οςτεοπόρωςθ με ςτόχο τον αποκλειςμό αιτίων δευτεροπακοφσ οςτεοπόρωςθσ (δθλαδι οςτεοπόρωςθσ που οφείλεται ςε διάφορεσ πακιςεισ). Ρεριλαμβάνει τθ γενικι αίματοσ, ταχφτθτα κακίηθςθσ ερυκρϊν, κρεατίνθ, αλκαλικι φωςφοτάςθ, αςβζςτιο, φωςφόρο, αλβουμίνθ, θλεκτρολφτεσ, θπατικά ζνηυμα οροφ και αςβζςτιο οφρων 24ωροφ. Επίςθσ εάν υπάρχει υποψία από το ιςτορικό γίνεται προςδιοριςμόσ επιπζδων TSH, παρακακορμόνθσ, βιταμίνθσ D και άλλων. 5. Δείκτθσ-εργαλείο FRAX Μερικά μθχανιματα οςτικισ πυκνότθτασ ζχουν τθ δυνατότθτα να καταγράφουν άμεςα το δείκτθ αυτό, διαφορετικά υπολογίηεται από το κεράποντα ιατρό. Ο δείκτθσ αυτόσ υπολογίηει το 10ετι κίνδυνο κατάγματοσ και είναι χριςιμοσ ςε: Μετεμμθνοπαυςιακζσ γυναίκεσ ι άνδρεσ άνω των 50 ετϊν. Αςκενείσ με οςτεοπενία. 5

Αςκενείσ που δεν ζχουν λάβει ποτζ φάρμακα για τθν οςτεοπόρωςθ. 6. Σπινκθρογράφθμα οςτϊν, Μαγνθτικι/Αξονικι τομογραφία Οι εξετάςεισ αυτζσ δεν χρθςιμοποιοφνται για τθ διάγνωςθ τθσ οςτεοπόρωςθσ αλλά για τθ διάγνωςθ οςτικϊν βλαβϊν που οφείλονται ςε νεοπλαςίεσ, φλεγμονϊδεισ καταςτάςεισ και άλλων. Υπάρχει πρόλθψθ για τθν οςτεοπόρωςθ; 1. Πρωτογενισ πρόλθψθ Στθν πρωτογενι πρόλθψθ εφαρμόηονται μζτρα που ζχουν ςαν ςτόχο τθν εξουδετζρωςθ των παραγόντων κινδφνου, ϊςτε να μθν επιτραπεί θ ανάπτυξθ τθσ νόςου. Στουσ ςτόχουσ τθσ πρωτογενοφσ πρόλθψθσ περιλαμβάνονται: Η απόκτθςθ του μζγιςτου δυνατοφ επιπζδου τθσ κορυφαίασ οςτικισ μάηασ μζχρι τθ θλικία των 25 ετϊν και θ διατιρθςθ τθσ μζχρι τθν θλικία των 25-45 ετϊν. Η ελαχιςτοποίθςθ τθσ οςτικισ απϊλειασ μετά τθν θλικία των 25-45 ετϊν. Ζτςι θ πρωτογενισ πρόλθψθ αφορά μζτρα που πρζπει να λαμβάνονται από τθν παιδικι και εφθβικι θλικία και είναι: Κακθμερινι λιψθ με τθν τροφι τθσ απαραίτθτθσ ποςότθτασ αςβεςτίου και βιταμίνθσ D ανάλογα με τθν θλικία και το φφλο. Η επαρκισ ποςότθτα αςβεςτίου και βιταμίνθσ D ςε όλθ τθ διάρκεια ανάπτυξθσ του ςκελετοφ είναι απαραίτθτθ για υγιι οςτά. Ενιλικεσ κάτω των 50 ετϊν ζχουν ανάγκθ από 1000mg αςβεςτίου, ενϊ άνω των 50 ετϊν 1200mg αςβεςτίου αντίςτοιχα. Εάν θ πρόςλθψθ αςβεςτίου από τθν τροφι είναι επαρκισ δεν απαιτοφνται ςυμπλθρϊματα αςβεςτίου. Ενιλικεσ κάτω των 50 ετϊν χρειάηονται κακθμερινά 400-800 JU βιταμίνθσ D, ενϊ άνω των 50 ετϊν 1000 μονάδεσ αντίςτοιχα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να λαμβάνεται βιταμίνθ D: με τθν ζκκεςθ ςτον ιλιο, με μερικζσ τροφζσ (παχιά ψάρια), ςυμπλθρϊματα διατροφισ και φαρμακευτικά ςκευάςματα. Ωσ γνωςτό μεγάλεσ ποςότθτεσ αςβεςτίου περιζχονται ςε γαλακτοκομικά προϊόντα όπωσ γάλα, γιαοφρτι, τυρί. Η κατανάλωςθ τουσ εξαςφαλίηει ςε γενικζσ γραμμζσ το απαιτοφμενο αςβζςτιο ςτον οργανιςμό. Μάλιςτα τα γαλακτοκομικά χαμθλϊν λιπαρϊν περιζχουν περιςςότερο αςβζςτιο ςε ςχζςθ με εκείνα με πολλά λιπαρά. Τα άτομα με δυςανεξία ςτθ λακτόηθ, που παρουςιάηουν δυςπεπτικά ενοχλιματα με τθ λιψθ γάλακτοσ δεν πρζπει να αποκαρρφνονται από τθν κατανάλωςθ τουσ. Θα πρζπει να αναηθτοφν προϊόντα που είναι ελεφκερα λακτόηθσ. Ρεριεκτικότθτα τροφϊν ςε αςβζςτιο Είδοσ Ροςότθτα ςε mg Γάλα 1 ποτιρι 300 Γιαοφρτι 230γρ. 420 6

Σκλθρι φζτα 100γρ. 500 Κίτρινο τυρί 100γρ. 620 Σαρδζλα 100γρ. 320 Ρρόγραμμα ςωματικισ άςκθςθσ Θα πρζπει να εφαρμόηεται για 3-4 ϊρεσ κάκε εβδομάδα και να περιλαμβάνει αςκιςεισ που εκτελοφνται υπο τθν επίδραςθ τθσ βαρφτθτασ. Τζτοιεσ αςκιςεισ είναι π.χ. το περπάτθμα, το ελεγχόμενο τρζξιμο, το τζνισ, ο χορόσ, αςκιςεισ ενδυνάμωςθσ με βάρθ ι ςχοινιά αντίςταςθσ Διατιρθςθ κανονικοφ ςωματικοφ βάρουσ Αποφυγι καπνίςματοσ, καφεΐνθσ (επιτρζπονται μζχρι 2-3 φλιτηάνια καφζ κακθμερινά), αλατιοφ ( μζχρι 2,4 γρ. κακθμερινά), αναψυκτικϊν τφπου cola. Ρεριοριςμόσ κατανάλωςθσ αλκοολοφχων ποτϊν (όχι περιςςότερο από 2-3 ποτιρια θμερθςίωσ) Αποφυγι υπερβολικισ κατανάλωςθσ κρζατοσ Διόρκωςθ των πακιςεων που προδιακζτουν ςε οςτεοπόρωςθ όπωσ π.χ. υπερκυρεοειδιςμόσ, πακιςεισ του πεπτικοφ που προκαλοφν διάρροιεσ και γενικά πακιςεισ που εμποδίηουν τθν απορρόφθςθ αςβεςτίου. 2. Δευτερογενισ Πρόλθψθ Ρεριλαμβάνει μζτρα που εφαρμόηονται όταν ζχουν ξεκινιςει οι πακογενετικοί μθχανιςμοί τθσ οςτεοπόρωςθσ και ςτοχεφουν ςτθν ζγκαιρθ διάγνωςθ τθσ νόςου πριν ςυμβεί το πρϊτο ςφμπτωμα που είναι το κάταγμα και ςτθν εξουδετζρωςθ των παραγόντων κινδφνου. Τα μζτρα για τθ δευτερογενι πρόλθψθ εμπίπτουν ςε εκείνα που χρθςιμοποιοφνται για τθ κεραπευτικι τθσ αντιμετϊπιςθ. 3. Τριτογενισ πρόλθψθ Ειδικά μετά το 65 ο ζτοσ τθσ θλικίασ όπου οι ςυνζπειεσ τθσ μετεμμθνοπαυςιακισ οςτεοπόρωςθσ είναι πλζον εμφανείσ ενϊ ςυγχρόνωσ αρχίηει και θ διαδικαςία τθσ γεροντικισ οςτεοπόρωςθσ και θ ζκπτωςθ όραςθσ και ακοισ, αυξάνεται ο κίνδυνοσ πτϊςεων και επομζνωσ πολλαπλαςιάηεται ο κίνδυνοσ εμφάνιςθσ οςτεοπορωτικϊν καταγμάτων. Ζτςι ςε αυτζσ τισ θλικίεσ θ ςτρατθγικι τθσ πρόλθψθσ πρζπει να επικεντρωκεί ςτα εξισ: Αποφυγι των πτϊςεων Γενικά οι πτϊςεισ οφείλονται ςε κακι ςτάςθ του ςϊματοσ, ςτθν κακι όραςθ, ςε διαταραχζσ βαδίςματοσ, ςε μυϊκι αδυναμία. 7

Ειδικά διάφορεσ πακιςεισ όπωσ νόςοσ Parkinson, άνοια και άλλεσ, διάφορα φάρμακα όπωσ θρεμιςτικά, αντιυπερταςικά και άλλα, αυξάνουν τον κίνδυνο πτϊςεων. Επομζνωσ πρζπει να εντοπίηονται οι καταςτάςεισ αυτζσ και να αντιμετωπίηονται κατάλλθλα με τθ βοικεια του ιατροφ και των οικείων των θλικιωμζνων. Τα υπεριλικα άτομα εκτόσ από τθ μειωμζνθ πρόςλθψθ παρουςιάηουν και προβλιματα δυςαπορρόφθςθσ του αςβεςτίου και τθσ βιταμίνθσ D και ωσ εκ τοφτου πρζπει να χορθγοφνται επαρκείσ δόςεισ. Η χοριγθςθ αναλγθτικϊν και θ προςπάκεια βελτίωςθσ τθσ κινθτικισ δραςτθριότθτασ είναι μεγάλθσ ςθμαςίασ γιατί βελτιϊνει τθν ποιότθτα ηωισ του θλικιωμζνου και εμποδίηει τθν ακινθτοποίθςθ του και επομζνωσ τθ μυϊκι ατροφία που ακολουκεί. Υπάρχει κεραπεία για τθν οςτεοπόρωςθ; Η επιλογι τθσ κατάλλθλθσ φαρμακευτικισ εξαρτάται από πολλζσ παραμζτρουσ που πρζπει να λθφκοφν υπόψθ όπωσ: Το φφλο-μερικά φάρμακα ζχουν ζνδειξθ μόνο ςε γυναίκεσ. Η θλικία-οριςμζνα φάρμακα είναι κατάλλθλα για τισ μετεμμθνοπαυςιακζσ γυναίκεσ και άλλα για τισ μεγαλφτερεσ θλικίεσ Η ςοβαρότθτα τθσ πάκθςθσ τα φάρμακα για τθν οςτεοπόρωςθ λειτουργοφν με διαφορετικοφσ τρόπουσ. Ζτςι ζνα άτομα με ςοβαρι οςτεοπόρωςθ χρειάηεται διαφορετικό φάρμακο από ότι ζνα με θπιότερθ νόςο. Συνοδά προβλιματα υγείασ- ο ιατρόσ κα εκτιμιςει και άλλα προβλιματα υγείασ που πικανόν να υπάρχουν και κα αποφαςίςει τθ κεραπευτικι αγωγι. Ρροςωπικζσ προτιμιςεισ μερικοί αςκενείσ δυςκολεφονται να πεικαρχιςουν ςτθν προτεινόμενθ αγωγι. Κάποιοι προτιμοφν φάρμακα που λαμβάνονται από το ςτόμα, άλλοι προτιμοφν ενδοφλζβιεσ κεραπείεσ. Μερικοί προτιμοφν τθν εβδομαδιαία χοριγθςθ των φαρμάκων, άλλοι τθ μθνιαία ι χρονιαία. Η ςυηιτθςθ με το κεράποντα ιατρό για τα πλεονεκτιματα ι μειονεκτιματα τθσ κεραπείασ είναι ςθμαντικι. Τθ ςθμερινι εποχι υπάρχουν κεραπευτικζσ δυνατότθτεσ για τθν οςτεοπόρωςθ και με τθν κατάλλθλθ εφαρμογι τουσ μπορεί να επιτευχκεί: Αναςτολι περαιτζρω οςτικισ απϊλειασ Σθμαντικι αφξθςθ τθσ οςτικισ μάηασ Σθμαντικι μείωςθ του κινδφνου καταγμάτων. Τα φάρμακα που χρθςιμοποιοφνται για τθ κεραπευτικι αντιμετϊπιςθ τθσ οςτεοπόρωςθσ και τα οποία αναςτζλλουν τθν οςτικι απορρόφθςθ ι αυξάνουν τθν οςτικι παραγωγι είναι τα εξισ: Διφωςφονικά όπωσ θ αλενδρονάτθ, ιμπαδρονάτθ, ριηεδρονάτθ, ηολεδρονικό οξφ οινελικό ςτρόντιο 8

Εκλεκτικοί αναςτολείσ των οιςτρογονικϊν υποδοχζων όπωσ θ ραλοξιφζνθ και θ μπαηεδοξιφζνθ Ραρακορμόνθ Τεριπαρατίδθ Αναςτολζασ του BANK-L μονοκλωνικό αντίςωμα(denosumab) ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΝΤΕ ΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ 9