Ευνοϊκοί και περιοριστικοί παράγοντες του σχεδιασμού με όρους αειφορίας Κορώνη: Υπάρχουσα κατάσταση και προοπτικές ανάπτυξης Σπουδαστής: Άγγελος Νακάσης Διδάσκοντες: Σ. Αυγερινού, Ε. Κλαμπατσέα, Ε. Χανιώτου, Ν. Μπελαβίλας Αθήνα 2010
Εισαγωγή Π ε ρ ι ο χ ή Κ ο ρ ώ ν η ς : Απομονωμένη περιοχή της Νότιας Πελοποννήσου, Διαθέτει πληθώρα πολιτιστικών και φυσικών πόρων που μπορούν να αποτελέσουν τους αναπτυξιακούς της παράγοντες. Μεθοδολογία: Η προσέγγιση της περιοχής σε 3 επίπεδα (περιφερειακό, νομαρχιακό, τοπικό), Πίνακας SWOT ανάλυσης και περιγραφή του. Σενάρια ανάπτυξης της περιοχής Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση της υπάρχουσας κατάστασης και των τάσεων της περιοχής, των επιπτώσεων από τους όρους παγκοσμιοποίησης (Π.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας), καθώς και η διερεύνηση δυνατοτήτων ανάπτυξης με όρους αειφορίας.
Αειφορική Ανάπτυξη Δελλαδέτσιμας Π.Μ. Η έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης, ο σχεδιασμός του Χώρου και η περίπτωση της Ελλάδας: «Τα στοιχεία που δομούν το θεωρητικό υπόβαθρο της βιώσιμης ανάπτυξης, θα πρέπει να αναζητηθούν στον κορμό της περιβαλλοντικής πολιτικής που έχει αναπτυχθεί τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και πολιτικής. Παράλληλα όμως, η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης ενσωματώνει και ένα ευρύτατο πλέγμα στοιχείων από διάφορες θεωρίες ανάπτυξης και πρότυπα πολιτικής ανεξάρτητων από την κυρίαρχη περιβαλλοντική διάσταση. Είναι εμφανής κα η επιρροή που έχουν ασκήσει θεωρίες τοπικής ανάπτυξης. Τέλος, πιο πρόσφατα, επιδιώκεται η σύνδεση της βιώσιμης ανάπτυξης με τις θεωρίες των νέων ή και καινοτομικών τεχνολογιών» Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης επηρεάζει πλέον πολλές πτυχές της πολιτικής της Ε.Ε. Ειδικότερα η πολιτική για τις πόλεις διαρθρώνεται ως εν δυνάμει συνθήκη στη βάση κριτηρίων και στόχων βιωσιμότητας. Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί μία κυριαρχική συνθήκη πολιτικής για τις Ευρωπαϊκές πόλεις που διαμορφώνεται με άξονα τις επιλογές της Ε.Ε. και σε συνδυασμό με τη δυναμική που αναπτύσσεται στις επιμέρους χώρες ή/και περιφέρειες.
Αειφορική Ανάπτυξη Γοσποδίνη Άσπα Χωρικές πολιτικές για το σχεδιασμό, την ανταγωνιστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων «Μεσαίες και μικρές πόλεις με ειδικά χαρακτηριστικά. Στην ομάδα αυτή συγκαταλέγονται: πόλεις με ενδογενείς φυσικούς ή/και πολιτιστικούς πόρους ανάπτυξης, δηλ. πόλεις με φυσικό περιβάλλον ιδιαίτερου κάλλους, πόλεις με πλούσια αρχαιολογική, αρχιτεκτονική και εν γένει πολιτιστική κληρονομιά, όπως είναι για παράδειγμα πολλές μεσαίες και μικρές ελληνικές πόλεις στο νησιωτικό αλλά και τον ορεινό χώρο της Ελλάδας, Πολύ θετική προοπτική συνδεδεμένη κυρίως με την τουριστική και την οικιστική ανάπτυξη ορόλοςτουαστικού σχεδιασμού είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Συνδέεται με την εφαρμογή καινοτόμων πολιτικών και τεχνικών σε ζητήματα: α. προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, β. προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, και γ. σχεδιασμού και λειτουργίας του αστικού χώρου, έτσιώστεηπόληναδιατηρήσειήκαινααναβαθμίσειτηθέση της ως "ειδική" πόλη μέσα στο ενιαίο Ευρωπαϊκό αστικό δίκτυο» Ο ρόλος της πολεοδομίας και του αστικού σχεδιασμού αφορά στην συγκεκριμένη περίπτωση στην προστασία του φυσικού και του παραδοσιακού οικιστικού περιβάλλοντος και στην ανάδειξη της πολιτισμικής κι αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ώστε να διασφαλισθεί η βιώσιμη ανάπτυξη αυτών των μικρών πόλεων.
Περιφέρεια Πελοποννήσου ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η Περιφέρεια βρίσκεται σε μειονεκτική θέση Δυϊσμός μεταξύ των Νομών του Βορρά και του Νότου που χαρακτηρίζει το υφιστάμενο πρότυπο ανάπτυξης. Αραιοκατοίκηση. Αυξημένος βαθμός γήρανσης Υψηλό ποσοστό αναλφάβητων ασυνέχεια του χώρου λόγω των φυσικών εμποδίων Τουριστική κίνηση χαμηλή (7% του συνολικού αριθμού τουριστών). ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ σημαντικοί αρχαιολογικοί και ιστορικοί τόποι εθνικής και σε ορισμένες περιπτώσεις διεθνούς εμβέλειας Εξαίρετο φυσικό περιβάλλον και τις καλές κλιματολογικές συνθήκες ΠΠΧΣΑΑ Περιφέρειας Πελοποννήσου: «Η ανάπτυξη ευρέος φάσματος μορφών τουρισμού (ισχυρό σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος) αποτελεί την οικονομική δραστηριότητα η οποία σχεδιάζεται να στηρίξει την αναπτυξιακή της προοπτική, παρέχοντας παράλληλα ποιοτικά αναβαθμισμένες υπηρεσίες υπερτοπικού χαρακτήρα. Θέσπιση νέων αναπτυξιακών κινήτρων για τον Τουρισμό (ορεινές περιοχές, ειδικές περιοχές με πολιτιστική ιστορική περιβαλλοντική σημασία, παράκτιες περιοχές, κορεσμένες τουριστικά περιοχές)».
Νομός Μεσσηνίας ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Πρωτεύουσα του νομού είναι η Καλαμάτα. Η συνολικήέκτασητου νομού είναι 2.991 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο συνολικός αριθμός των οικισμών του νόμου είναι 494, οι περισσότεροι έχουν μικρό πληθυσμιακό μέγεθος. Ο πληθυσμός εδώ και χρόνια χαρακτηρίζεται από συνεχή μετανάστευση και μάλιστα των δυναμικών ηλικιών Η οικονομία του νομού έχει έντονο γεωργικό προσανατολισμό. 176.876 κάτοικοι (ΕΣΥΕ, 2001) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Πρόβλημα ως προς τη σύνθεση της απασχόλησης: Μεγάλο ποσοστό απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα και μικρό στους άλλους δύο τομείς. Δεν υπάρχουν θέσεις στο δευτερογενή και τριτογενή και αναγκαστικά οι κάτοικοι απασχολούνται ή υποαπασχολούνται στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Το πρόβλημα αυτό συνδέεται άμεσα με το δημογραφικό. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Ο τουρισμός για τη Μεσσηνία αποτελεί σημαντική αναπτυξιακή δυνατότητα. Η δυνατότητα αυτή βασίζεται στους άφθονους φυσικούς και από ανθρωπογενείς τουριστικούς τόπους. Οι πόροι αυτοί είναι: Τοπία φυσικής ομορφιάς. Αρχαιολογικοί ιστορικοί χώροι. Παραδοσιακοί οικισμοί Ιαματικές Πηγές Σπήλαια
Τοπικό Επίπεδο - Κορώνη Η Κορώνη είναι μια παραθαλάσσια πόλη, χτισμένη αμφιθεατρικά πάνω σε λόφο, στη νότια πλευρά του Νομού Μεσσηνίας. Απέχει 52 km από την πόλη της Καλαμάτας, 39 km από την πόλη της Μεθώνης, και 312 km από την Αθήνα. Η έκταση του Δήμου Κορώνης είναι 105.163 km2 και απαρτίζεται από 10 Δημοτικά διαμερίσματα Ο Δήμος Κορώνης αποτελείται από 5.067 κατοίκους. Ο πληθυσμός της κύριας πόλης της Κορώνης είναι 1.668 άτομα Το Δήμο Κορώνης επισκέπτονται περίπου 5.000 τουρίστες το χρόνο Η Κορώνη αναπτύχθηκε κατά δύο διευθύνσεις. απότολιμάνι, που υπήρξε ο πυρήνας του οικισμού και κατά μήκος των τριών κύριων παράλληλων δρόμων. Σήμερα, τον πυρήνα του οικισμού (εμπορικό κέντρο, ψυχαγωγία, τουρισμός) αποτελεί η πλατεία με την εκκλησία και η παραλία. Το πολεοδομικό σύστημα επιβάλλεται από τις τοπογραφικές καμπύλες και αποτελείται από τρία στοιχεία: πλατεία, βασικούς δρόμους και κάθετα σοκάκια με κλίση ή σκάλες που ενώνουν τους ανισοϋψείς άξονες μεταξύ τους. Γενικά παρατηρείται μεγάλη πυκνότητα δόμησης. Οι τάσεις εξέλιξης του σημερινού οικισμού παρουσιάζονται κυρίως κατά μήκος των τριών βασικών αξόνων προς τα έξω. Επίσης αναπτύσσεται η παραθαλάσσια ζώνη λόγω του τουρισμού και γίνονται δυστυχώς πολλές μετατροπές και επεμβάσεις σε κτήρια που μπορεί η ιστορική τους αξία να μην είναι τεράστια, δίνουν όμως έντονα αρμονικό και γραφικό χρώμα.
Κορώνη Ισχυρά Σημεία Πολιτιστικοί Πόροι Φυσικοί Πόροι Τουρισμός Τοπική κουζίνα
Κορώνη Αδυναμίες 1. Κακή κατάσταση του Κάστρου και πολιτιστικών πόρων 2. Κατακερματισμός Περιουσίας 3. Κακό Οδικό Δίκτυο 4. Δυσλειτουργίες Λιμανιού 5. Γήρανση Πληθυσμού 6. Εσωτερική Μετανάστευση 7. Ελλιπείς Τουριστικές Παροχές 8. Εποχική Ερήμωση 9. Περιορισμένη Δραστηριότητα Συνεταιρισμού 10. Ελλιπείς Κοινωνικές Παροχές / Υπηρεσίες
Κορώνη Ευκαιρίες 1. Εναλλακτικές Πηγές Ενέργειας 2. Σχέδιο Καλλικράτης 3. Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού 4. Εμπορική Αξιοποίηση Τοπικών Προϊόντων 5. Προβολή μέσω Διαδικτύου 6. Ένταξη της Μεσογειακής Διατροφής στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (την Ελλάδα εκπροσωπεί η Κορώνη).
Κορώνη Απειλές 1. ΙσχυρόςΑνταγωνισμόςστηνΤοπικήΤουριστικήΑγορά 2. Αναπτυξιακός Παραγκωνισμός 3. Εθνική Οικονομική Κρίση-Μείωση Τουριστικής Κίνησης / Μείωση Επενδύσεων 5. Π.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας
SWOT Ανάλυση Κορώνη - SWOT Ανάλυση Ισχυρά Σημεία Αδυναμίες Ευκαιρίες (Opportunities) Απειλές (Threats) Ιστορία Πολιτισμός: Κάστρο, Μοναστήρια - Εκκλησίες, Ναυάγια Περιορισμένη απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων Εναλλακτικές πηγές ενέργειας Ισχυρός ανταγωνισμός στην τουριστική αγορά Φυσικοί πόροι: κλίμα, παραλίες Δυσλειτουργίες λιμανιού Σχέδιο Καλλικράτης Π.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας Τοπικά προϊόντα Κατακερματισμός Περιουσίας Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Αναπτυξιακός παραγκωνισμός Παραδοσιακή αρχιτεκτονική Γήρανση πληθυσμού Εμπορική αξιοποίηση τοπικών προϊόντων (ΠΟΠ) Τουριστικές παροχές Απουσία βιολογικού καθαρισμού Προβολή μέσω διαδικτύου Εθνική οικονομική κρίση: μείωση τουριστικής κίνησης, κατανάλωσης, επενδύσεων Τοπική κουζίνα Οδικό δίκτυο: προσβασιμότητα, εσωτερικό οδικό δίκτυο οικισμού Εποχική ερήμωση Κακή κατάσταση του Κάστρου Περιορισμένη συνεταιρισμού δραστηριότητα Κοινωνικές παροχές / υπηρεσίες Διασύνδεση με αντίστοιχες περιοχές (Μεθώνη, Πύλος) Ένταξη της Μεσογειακής Διατροφής στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. (Την Ελλάδα εκπροσωπεί η Κορώνη).
Σενάριο Τάσεων Η ΠΟΤΑ είναι μια εφαρμογή του ειδικού χωροταξικού για τον τουρισμό που δίνει κίνητρα για επενδύσεις στη σύνθετη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη τουριστικών υποδομών σταθερού παραθερισμού και την παραθεριστική κατοικία. Ως ΠΟΤΑ χαρακτηρίζονται, σύμφωνα με το άρθρο9 του Ν. 2545/97, δημόσιες ή ιδιωτικές εκτάσεις, στις οποίες δημιουργείται ένα σύνολο τουριστικών εγκαταστάσεων αποτελούμενο από ξενοδοχεία διαφόρων λειτουργικών μορφών, εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής, συμπληρωματικές εγκαταστάσεις αναψυχής, άθλησης και γενικά υπηρεσιών διάθεσης του ελεύθερου χρόνου των τουριστών. ΗΠ.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας, συνίσταται από τρία τμήματα εκτάσεως περίπου 1.400 στρ το κάθενα, τα οποία χωροθετούνται στο Νομό Μεσσηνίας και στις περιοχές των Δήμων Γαργαλιάνων, Νέστορος, Πύλου και Πεταλιδίου. Στις περιοχές αυτές εντάσσεται ο μοναδικός ιστορικός, φυσικός και οικολογικός χώρος που περιλαμβάνει τον όρμο του Ναυρίνου, αρχαιολογικούς χώρους (κλασσικούς και προϊστορικούς), το μοναδικό βιότοπο της Λιμνοθάλασσας, περιοχές εξαιρετικής ομορφιάς και γης υψηλής παραγωγικότητας, αλλά και περιοχές προστασίας ενταγμένες στο δίκτυο NATURA (GR 225004) Στην παρούσα φάση, οι κάτοικοι της Κορώνης ευελπιστούν ότι θα υπάρξει οικονομική ανάπτυξη στον τόπο τους, χάρη στο Costa Navarino. Αυτή η αντίληψη έχει καλλιεργηθεί από τις υποσχέσεις των επενδυτών για προσέλκυση επισκεπτών στην ευρύτερη περιοχή. Όμως, στόχος της επένδυσης είναι η «συνολική εμπειρία». Να παραμένει δηλαδή ο επισκέπτης εντός του συγκροτήματος ώστε να περιορίζονται στο ελάχιστο οι διαρροές κερδών εκτός αυτού. Η επένδυση θα δράσει ανταγωνιστικά προς τις μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή και προσφέρουν στην τοπική οικονομία.
Σενάριο Αειφορικής Ανάπτυξης Η ανάπτυξη της περιοχής μελέτης θα μπορούσε να επιτευχθεί με την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του Δήμου, τα οποία είναι: σημαντική πολιτιστική κληρονομιά (Κάστρο Κορώνης, μοναστήρια-εκκλησίες, Ναός Απόλλωνα, ενάλιες αρχαιότητες), φυσικά τοπία, παραλίες γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας στον πεδινό χώρο, τουριστικοί πολιτιστικοί διάδρομοι διεθνούς αξίας της ευρύτερης περιοχής (Πύλος, Μεθώνη, Ανάκτορα του Νέστορα, Αρχαία Μεσσήνη). προοπτική παραπέρα ανάπτυξης ιστορικού πολιτιστικού τουρισμού και φυσιολατρικού περιηγητικού τουρισμού εναλλακτικών μορφών. Η περιοχή μελέτης μπορεί να διασυνδεθεί με ευρύτερα τουριστικά πολιτιστικά κυκλώματα σε σχέση με την Πύλο, την Μεθώνη, την Αρχαία Μεσσήνη, με αποτέλεσμα τη σοβαρή αύξηση των τουριστών επισκεπτών στην περιοχή του Δήμου και την επιμήκυνση και διαφοροποίηση της τουριστικής περιόδου με ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών (θαλάσσιος τουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός, αγροτουρισμός, φυσιολατρικός περιηγητικός τουρισμός, καταδυτικός τουρισμός, γαστριμαργικός τουρισμός). Δράσεις ενίσχυσης της πολιτιστικής υποδομής: Φεστιβάλ πόλεων με μεσαιωνικά κάστρα, Κέντρο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, Εκθεσιακός χώρος προβολής ανάδειξης τοπικών προϊόντων Δημιουργία διαδρομών που συνδέουν τα Μεσαιωνικά Κάστρα της ευρύτερης περιοχής (Κορώνης, Μεθώνης, Πύλου) Δράσεις ανάδειξης των προστατευόμενων τοπίων και οικοσυστημάτων φυσικού περιβάλλοντος, όπως: Δημιουργία δικτύων μονοπατιών (εθνικών, ευρωπαϊκών) και διαδρομών («δρόμοι» ελιάς, κρασιού) Κίνητρα ενίσχυσης της τουριστικής βιομηχανίας: Δράσεις ανάδειξης προβολής τοπικών προϊόντων και προώθησης της ανάπτυξης του γαστριμαργικού τουρισμού, με μέτρα ένταξης στο τουριστικό προϊόν (σύνδεση παραγωγών αγροτικού τομέα με τη λειτουργία των τουριστικών εγκαταστάσεων για διακίνηση εγχώριων βιολογικών προϊόντων).
Συμπεράσματα Η ΠΟΤΑ είναι μια προκαταβολική εφαρμογή του νέου χωροταξικού για τον τουρισμό που προκρίνει τουριστικές εγκαταστάσεις μεγάλων διαστάσεων σε μεγάλες ιδιοκτησίες που μόνο λίγοι μπορούν να έχουν, στρέφειεκείόλεςτις επιδοτήσεις και αποθαρρύνει μικρότερες επενδύσεις στον τομέα. Ταυτόχρονα μετατρέπει ένα κομμάτι πληθυσμού από αυτοαπασχολούμενους και παραγωγούς σε μισθωτούς. Οι επιδοτήσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ και για τις 4 μονάδες, που δόθηκαν, θα μπορούσαν να είχαν δοθεί σε εκατοντάδες αγρότες και μικρομεσαίους, για να αναπτύξουν τον αγροτουρισμό, να αναστυλωθούν τα εγκαταλειμμένα χωριά, να δημιουργηθούν μικρές μεταποιητικές μονάδες, μικρές τουριστικές επιχειρήσεις, για αγορές γης και εξοπλισμού για νέους αγρότες κλπ. Αυτές οι δράσεις θα μπορούσαν να βρίσκονται επίσης σε μια κατεύθυνση βιώσιμης διαχείρισης της περιοχής, όπου κάθε δραστηριότητα θα συνυπάρχει με τις άλλες και όλες μαζί θα συνυπάρχουν με τα οικοσυστήματα.