ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Η επιστήμη της Διοίκησης 1
Η ανάγκη για Διοίκηση υπάρχει από τότε που οι άνθρωποι σχημάτισαν ομάδες, για να πετύχουν αυτά που δεν μπορούσαν να πετύχουν μόνοι τους. Η σημασία της Διοίκησης αναγνωρίζεται: σε αναφορές αιγυπτιακών παπύρων, σε αναφορές της αρχαίας Κίνας, στην Αθηναϊκή Δημοκρατία τα συμβούλια, τα λαϊκά δικαστήρια και το συμβούλιο των στρατηγών είναι ενδείξεις διοικητικής λειτουργίας. Ο Σωκράτης αναφέρει τη Διοίκηση ως μια ξεχωριστή επιδεξιότητα, η οποία διαφέρει από την τεχνική γνώση και εμπειρία. Ενότητα 2.1 Εισαγωγικές έννοιες 2
Σήμερα, οι επιχειρήσεις κυριαρχούν στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Συνεπώς, η οργάνωση και η διοίκησή τους αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης. Έτσι, αναπτύχθηκε ένας ευρύς επιστημονικός κλάδος της Διοίκησης των Επιχειρήσεων με αντικείμενο την μελέτη, περιγραφή και εξήγηση των φαινομένων που συνδέονται με το σύνολο της επιχείρησης (ή οργανισμού), με τις επιμέρους λειτουργίες της, τα μέρη της, καθώς και με τις σχέσεις της με το περιβάλλον. Ενότητα 2.1 Εισαγωγικές έννοιες 3
Η επιστήμη της Διοίκησης περιλαμβάνει επιμέρους επιστημονικά πεδία, επιμέρους κλάδους, όπως : Η Οργάνωση και Διοίκηση (Management) To Marketing και η Διοίκηση Πωλήσεων Η Διοίκηση Παραγωγής Η Χρηματοοικονομικ ή Διοίκηση και η Λογιστική Η Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων Η Διαχείριση Πληροφοριών Ενότητα 2.1 Εισαγωγικές έννοιες 4
Επειδή τα φαινόμενα που μελετά η επιστήμη της Διοίκησης είναι πολυδιάστατα, έχει σχέση άμεση ή έμμεση με αρκετές άλλες επιστήμες, όπως την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την οικονομική επιστήμη, τα μαθηματικά, κτλ. Ενότητα 2.1 Εισαγωγικές έννοιες 5
Δεν υπάρχει σαφής και γενικά αποδεκτός ορισμός της έννοιας management, ακόμα και από αυτούς που ασκούν διοίκηση. Και αυτό, διότι ο προσδιορισμός του όρου εξαρτάται : από το παρελθόν, την πείρα και την ευρύτητα των ασκούμενων δραστηριοτήτων. π.χ. αλλιώς θα ορίσει το αντικείμενό του ο διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας και αλλιώς ο ιδιοκτήτης ενός καταστήματος ενδυμάτων. Ενότητα 2.2.1 Βασικές έννοιες 6
Έχουν δοθεί πολλοί και διαφορετικοί ορισμοί για το management, όπως για παράδειγμα ότι είναι: Ένα σύστημα ενεργειών με τις οποίες επιτυγχάνονται οι στόχοι μιας κοινωνικής οργάνωσης αξιοποιώντας αποτελεσματικά συγκεκριμένους πόρους. Η λειτουργία που επιτρέπει να επιτευχθούν αποτελέσματα ή στόχοι μέσω άλλων ανθρώπων. Ενότητα 2.2.1 Βασικές έννοιες 7
που ασκούνται σε μια επιχείρηση (ή σε ένα οργανισμό), προκειμένου να επιτευχθούν αποτελεσματικά οι στόχοι τους. Ο ορισμός όμως που συμβάλλει ουσιαστικά στην κατανόηση της έννοιας αυτής είναι ο παρακάτω, που ορίζει ως μάνατζμεντ τη διαδικασία του προγραμματισμού (planning), του ελέγχου (controlling) της οργάνωσης (organizing), της διεύθυνσης (directing) και Ενότητα 2.2.1 Βασικές έννοιες 8
Μάνατζμεντ Η έννοια του «μάνατζμεντ» συνδέεται με την αποτελεσματικότητα, δηλαδή την όσο γίνεται μεγαλύτερη επίτευξη των στόχων. Μάνατζμεντ Υπάρχουν πολλά παραδείγματα επιχειρήσεων και οργανισμών που δεν πετύχαιναν τους στόχους, διότι δεν εφάρμοζαν προγραμματισμό ή δεν είχαν οργάνωση ή δεν ασκούσαν σωστή διοίκηση ή τέλος δεν υπήρχε έλεγχος. Μάνατζμεντ π.χ. τα νοσοκομεία, οι δημόσιες αστικές συγκοινωνίες, ο ΟΣΕ κ.λ.π. Ενότητα 2.2.1 Βασικές έννοιες 9
Ενότητα 2.2.1 Βασικές έννοιες 10
Ενότητα 2.2.1 Βασικές έννοιες 11
Frederick Taylor: Θεωρείται ο πατέρας της επιστήμης της Οργάνωσης και Διοίκησης. Το σύγγραμμα του (1910) : «Αρχές επιστημονικού μάνατζμεντ». 1. Αύξηση της παραγωγικότητας άρα αύξηση μισθών και κερδών. 2. Αύξηση της παραγωγικότητας με επιστημονικά μέσα 3. Κλίμα συνεργασίας και κατανόησης ανάμεσα σε εργαζόμενους και εργοδότες για την αύξηση των κερδών. 12 Ενότητα 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη του management
Έδωσε έμφαση στα στελέχη και ανέλυσε τα καθήκοντά τους. Henri Fayol: Πατέρας της θεωρίας της Διοίκησης και θεμελιωτής της επιστήμης στην Ευρώπη. Οι διάφορες ενέργειες στην επιχείρηση μπορεί να ταξινομηθούν σε κατηγορίες που τις ονόμασε «επιχειρησιακές λειτουργίες»: σχεδιασμός, προγραμματισμός, οργάνωση, διεύθυνση, συντονισμός και έλεγχος. Σε αυτές πρόσθεσε τις διοικητικές λειτουργίες. 13 Ενότητα 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη του management
Max Weber: Υπήρξε ένας εκπρόσωπος της κλασικής θεωρίας. Ασχολήθηκε με τις μεθόδους έρευνας των κοινωνικών επιστημών. Υποστήριξε ότι η γραφειοκρατία (διοίκηση μέσω γραφείων) είναι το πλέον λογικό μέσο για την άσκηση ελέγχου πάνω στους ανθρώπους για μεγάλες και πολύπλοκες επιχειρήσεις. Ως βασικά χαρακτηριστικά της αναφέρει : τις στενά καθορισμένες αρμοδιότητες, τους αυστηρούς κανόνες και την εφαρμογή του ιεραρχικού συστήματος οργάνωσης. Ενότητα 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη του management 14
Henry Gantt: Υπήρξε συνεργάτης του Taylor. Εργάστηκε ως σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα επιλογής εργατών και στην ανάπτυξη συστημάτων, κινήτρων και πρόσθετων αμοιβών. Υποστήριξε και αυτός την ανάγκη για ανάπτυξη της συνεργασίας και της κατανόησης μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων. Ανάπτυξε γραφικές μεθόδους απεικόνισης σχεδίων, για τον καλύτερο διοικητικό έλεγχο. Έδωσε έμφαση στη σημασία του χρόνου και του κόστους για το σχεδιασμό και τον έλεγχο της εργασίας. 15 Ενότητα 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη του management
16 Ενότητα 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη του management
Η Κίνημα ανθρώπινων σχέσεων Το 1920 εμφανίστηκαν οι πρώτοι αμφισβητίες του Taylor και των οπαδών του. Κατηγορούσαν το «επιστημονικό μάνατζμεντ» ότι αντιμετώπιζε τους ανθρώπους ως εξαρτήματα μηχανής. Υποστήριξαν ότι θα έπρεπε να υπάρχει ενεργός συμμετοχή των εργαζομένων σε θέματα συνθηκών και μεθόδων εργασίας, διότι θα ένιωθαν σημαντικοί και περισσότερο συνεργάσιμοι. Κύριοι εκπρόσωποι : Elton Mayo και F. Roethlisberger Οι έρευνες της εποχής έδειξαν ότι όταν ακούγονταν οι γνώμες των εργαζομένων, αυτοί γίνονταν περισσότερο παραγωγικοί. Ενότητα 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη του management 17