Ε Θ Ν Ι Κ Η Σ Υ Ν Ο Μ Ο Σ Π Ο Ν Ι Α Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Ε Μ Π Ο Ρ Ι Ο Υ 9 Αυγούστου 2010 ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Α. Η ΕΡΕΥΝΑ Οι ρόσφατες εξελίξεις στην ελληνική οικονοµία έχουν θέσει την ε ιχειρηµατικότητα στην Ελλάδα στο ε ίκεντρο των συζητήσεων αφού οι ελληνικές ε ιχειρήσεις αφ ενός µεν θίγονται άµεσα α ό την οικονοµική κρίση, την µείωση της καταναλωτικής ζήτησης και το συνεχώς µεταβαλλόµενο εριβάλλον στο ο οίο δραστηριο οιούνται, αφ ετέρου δε υ ό τις αρούσες συνθήκες α οτελούν κρίσιµο µοχλό της ανά τυξης της χώρας. Η ε ικαιρότητα και τα ΜΜΕ ροβάλλουν συχνά τα «λουκέτα» ως τη µόνη α άντηση των ελληνικών ε ιχειρηµατιών οι ο οίοι θίγονται α ό την οικονοµική δυσχέρεια. Παράλληλα ολλοί φορείς αναφέρονται συχνά στο φόβο µετατρο ής των εµ ορικών δρόµων σε ένα «τό ο-φάντασµα» µε κενά καταστήµατα και κτίρια, αφού ο συνδυασµός των υψηλών ενοικίων µε τη µείωση του τζίρου µ ορεί να οδηγήσει σε εξουδετέρωση και κλείσιµο των οικονοµικών δραστηριοτήτων. Γι αυτό το λόγο, θέλοντας να α οφύγουµε τις δηµοσιογραφικές υ ερβολές και ε ιµένοντας ότι ό οια δηµοσιεύµατα και ληροφορίες διαρρέονται στον Τύ ο θα ρέ ει να είναι ε αρκώς και ε ιστηµονικά τεκµηριωµένα, η ΕΣΕΕ ροέβη στην ραγµατο οίηση έρευνας για την καταγραφή των κλειστών ε ιχειρήσεων στους εµ ορικούς δρόµους της Αθήνας και του Πειραιά. Το βασικό ερώτηµα ήταν µέσω ε ιτό ιας έρευνας η δια ίστωση της αναλογίας κλειστών / ανοιχτών ε ιχειρήσεων στους κυριότερους εµ ορικούς δρόµους του Λεκανο εδίου, τα χαρακτηριστικά των ε ιχειρήσεων ου οδηγούνται σε κλείσιµο και η εύρεση κά οιων οιοτικών α οτελεσµάτων σχετικά µε τη συγκέντρωση των κλειστών ε ιχειρήσεων σε συγκεκριµένους όλους σε κάθε εµ ορικό δρόµο.
Β. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µεθοδολογία ου ε ιλέχθηκε για την καταγραφή ήταν η ε ιτό ια αρατήρηση του ερευνητή στους εµ ορικούς δρόµους του δείγµατος. Συγκεκριµένα, ο ερευνητής ροµηθευόµενος µια λίστα καταγραφής ου εριελάµβανε κλειστά ερωτήµατα (στήλες) συµ λήρωνε τα ζητούµενα µε ε ιτό ιες ε ισκέψεις (διαδροµές) στους τό ους ου του ζητήθηκαν. Γ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΕΥΝΑΣ είγµα Οι εριοχές ου ε ιλέχθηκαν να εξεταστούν είναι οι ακόλουθες: Κέντρο Αθήνας (Ερµού, Σταδίου, Πανε ιστηµίου, Ακαδηµίας, Πατησίων) Κολωνάκι Καλλιθέα Μαρούσι Ν. Ιωνία Κηφισιά Χαλάνδρι Κέντρο Πειραιά Περιστέρι Κορυδαλλός Γλυφάδα Αιγάλεω Α ό τις ροαναφερθείσες εριοχές ε ιλέχθηκαν οι σηµαντικότεροι εµ ορικοί δρόµοι. Περίοδος διεξαγωγής της έρευνας Η έρευνα ραγµατο οιήθηκε το χρονικό διάστηµα µεταξύ 19 Ιουλίου 30 Ιουλίου. Τα ερωτήµατα Η καταγραφή εριελάµβανε: Την καταγραφή όλων των ε ιχειρήσεων κάθε είδους σε όλη τη έκταση του εµ ορικού δρόµου. Την κατανοµή των ε ιχειρήσεων ανάλογα µε τον τύ ο και την κατηγορία τους. Την καταγραφή άλλων τύ ων δραστηριότητας (τρά εζες, δηµόσιες υ ηρεσίες κ.α.) ου λειτουργούν στον εκάστοτε εµ ορικό δρόµο. 2
Τον εντο ισµό των κέντρων διασκέδασης (cinema, θέατρα κλ ). Την καταγραφή των κλειστών, είτε όσων είχαν ένδειξη κλεισίµατος είτε όσων χώρων αραµένουν ανοίκιαστα. Με τον όρο κατάστηµα στο λαίσιο της έρευνας καταγράφεται ο οιαδή οτε στεγασµένη ε ιχειρηµατική δραστηριότητα εκτός α ό τις δύο κατηγορίες ου έχουµε ε ισηµάνει αρα άνω, δηλαδή των τρα εζών και των κέντρων ψυχαγωγίας (cinema, θέατρο). ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ Ό ως φαίνεται και α ό τα αναλυτικά α οτελέσµατα, η έρευνα βρίσκεται στο ρώτο στάδιο της διεξαγωγής της, αφού µια λήρη εικόνα των κλειστών ε ιχειρήσεων θα µ ορούµε να έχουµε αφού ολοκληρωθεί η καταγραφή στο σύνολο των εµ ορικών δρόµων των υ ό εξέταση εριοχών (κεντρικές εµ ορικές αρτηρίες και µικρότεροι εµ ορικοί δρόµοι). Σε δεύτερο στάδιο θα εξαχθούν αναλυτικά συµ εράσµατα για τις εµ ορικές εριοχές του Κορυδαλλού, του Περιστερίου, του Αιγάλεω, και της Γλυφάδας. Η έρευνα θα ε αναληφθεί για το σύνολο των εριοχών µετά α ό ένα εξάµηνο, ώστε να έχουµε και µια συγκριτική και διαχρονική διάσταση. Τα α οτελέσµατα της καταγραφής σε συνδυασµό µε τα δευτερογενή στατιστικά στοιχεία και τη γενικότερη ορεία της αγοράς αναδεικνύουν σίγουρα, τόσο την τάση όσο και την κρισιµότητα της κατάστασης. Ε ι λέον, θα ρέ ει να σηµειωθεί ότι η εν λόγω καταγραφή δεν έχει στόχο να δώσει µια λήρη ερµηνεία των «λουκέτων», αφού αυτά µ ορεί να οφείλονται και σε διάφορους άλλους αράγοντες. Είναι όµως ροφανές ότι η µη αντικατάσταση αυτών των ε ιχειρήσεων α ό άλλες, σε εριοχές ό ου θεωρούνται α ό τους σηµαντικότερους εµ ορικούς και όχι µόνο δρόµους της Αθήνας υ οδηλώνει µια στασιµότητα της αγοράς και έλλειψη ρευστότητας. 3
Συµ εράσµατα Σε όλες τις εριοχές µ ορούν να καταγραφούν µια σειρά α ό κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτη βασική δια ίστωση είναι ότι δεν κλείνουν µόνο τα µικρά µαγαζιά. Σε ολλές ερι τώσεις υ άρχουν και µεγάλες ε ιχειρήσεις ου διακό τουν την δραστηριότητά τους. Ε ίσης, σε όλες τις ερι τώσεις καταγράφεται ως κοινό γνώρισµα µια το ική συγκέντρωση των κλειστών ε ιχειρήσεων. Εκεί ου κλείνει µια ε ιχείρηση κλείνουν και άλλες. Η εικόνα του κέντρου της Αθήνας αρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον µε την αναλογία των κλειστών/ανοιχτών ε ιχειρήσεων να φτάνει ερί ου το 17%. Κρισιµότερη αρουσιάζεται η κατάσταση στην οδό Σταδίου, στην ο οία καταγράφεται η υψηλότερη αναλογία, ερί ου 25%. Ακολουθεί η οδός Πανε ιστηµίου ό ου το 20% των είναι κλειστά. Στην Ερµού η αναλογία φτάνει στο 15%. Παρ όλα αυτά, α ό τις οιοτικές διαφορές του κάθε εµ ορικού δρόµου ροκύ τουν ε ι λέον συµ εράσµατα. Η οδός Πατησίων εµφανίζει µία αναλογία της τάξης του 15%, σχετικά µικρή ως ρος το σύνολο της Αθήνας µε κύριο χαρακτηριστικό τη συνύ αρξη αραδοσιακών και σύγχρονων δραστηριοτήτων. Ε ι λέον, α ό τα κλειστά καταστήµατα αρατηρείται ότι οι ερισσότερες ε ιχειρήσεις οι ο οίες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χώρο τους ανήκουν στον κλάδο του εµ ορίου ένδυσης και υ όδησης, οι ο οίοι όµως συνεχίζουν να α οτελούν «ηγετικούς κλάδους - κλειδί», αφού η συγκέντρωσή τους σε κύριους οδικούς άξονες αραµένει υψηλή και χαρακτηρίζει τους εµ ορικούς δρόµους. Η εικόνα µακριά α ό το κέντρο, αρουσιάζει την ίδια αναλογία. Στο Μαρούσι σε σύνολο τριών εµ ορικών δρόµων σχεδόν το 16% των ε ιχειρήσεων είναι κλειστές. Στην Ν. Ιωνία και συγκεκριµένα στην Λεωφόρο Ηρακλείου η ο οία εξυ ηρετεί τρεις κατά σειρά εριοχές (Ν. Ηράκλειο, Ν. Ιωνία, Πευκάκια) η εικόνα εµφανίζεται σε ρώτη ανάγνωση καλύτερη µε την αναλογία να φτάνει στο 14%. 4
Στην εριοχή της Κηφισιάς, στο σύνολο έντε εµ ορικών δρόµων ου εξετάστηκαν, η αναλογία φτάνει ερί ου το 12%. Παρ όλα αυτά, οι α οκλίσεις µεταξύ των εµ ορικών δρόµων είναι αρκετά µεγάλες, αφού, αλλού καταγράφεται το 20% των ε ιχειρήσεων να είναι κλειστές και αλλού το οσοστό µειώνεται στο 7%. Ο εµ ορικός δρόµος της Θησέως στην εριοχή της Καλλιθέας εµφανίζει αναλογία της τάξης του 13%, µε κύριο γνώρισµα τη συγκέντρωση των κλειστών ε ιχειρήσεων στις ίδιες εριοχές των δρόµων. Το Χαλάνδρι αρουσιάζει µια υψηλή συγκέντρωση κλεισιµάτων µε δυο κεντρικούς εµ ορικούς δρόµους (Πα ανδρέου και Αγία Παρασκευή) να αρουσιάζουν αναλογία κλειστών/ανοιχτών ερί ου 20%. Στο σύνολο τριών εµ ορικών δρόµων στο Χαλάνδρι, η αναλογία µειώνεται στο 16%. Ο Πειραιάς αρουσιάζει αντίστοιχη µε τις όλες τις άλλες εριοχές εικόνα -11% των στους κεντρικούς δρόµους είναι κλειστά. Καταγράφονται όµως εσωτερικές διαφορο οιήσεις. Έτσι, η κατάσταση είναι ολύ χειρότερη στην Ελευθερίου Βενιζέλου και την Ηρώων Πολυτεχνείου ό ου τα οσοστά ξε ερνούν το 14% ενώ εµφανίζεται λίγο καλύτερη στην Σωτήρος και την Τσαµαδού. Α ό την αναλυτική αρουσίαση των εριοχών ροκύ τουν ακόµα δύο ενδιαφέροντα συµ εράσµατα: α) Το Κολωνάκι και η Κηφισιά εµφανίζουν µικρότερα οσοστά α ό ότι το σύνολο ερί ου 12,5%- στοιχείο ου µας υ οψιάζει ότι εριοχές µε υψηλότερα εισοδήµατα θίγονται λιγότερο, β) Το υψηλό οσοστό των κλειστών ε ιχειρήσεων στις οδούς Σταδίου και Πανε ιστηµίου θα µ ορούσε α οδοθεί σε µια σειρά αραγόντων, ό ως, η, α ό τριετίας, λειτουργία του Πολυκαταστήµατος «ΑΤΤΙΚΑ» ου αφορά και στους δύο αυτούς δρόµους, την ραγµατικότητα και τον µύθο γύρω α ό την εγκληµατικότητα στο κέντρο της Αθήνας, καθώς και στις υκνές κινητο οιήσεις της τελευταίας εριόδου. 5
Και στους αραδρόµους? Το ζήτηµα ου ανακύ τει και το ο οίο θα διερευνηθεί εραιτέρω στη δεύτερη φάση της έρευνας είναι ότι µε δεδοµένο ότι η εικόνα αυτή εριγράφει τους α ολύτως κεντρικούς δρόµους της Αθήνας καθίσταται ροφανές α ό τα ρώτα κιόλας στοιχεία ότι η κατάσταση στους λιγότερο κεντρικούς δρόµους είναι εµφανώς δυσµενέστερη. Ε ι τώσεις Οι ε ι τώσεις α ό το κλείσιµο των ε ιχειρήσεων είναι ολλα λές. -Α ασχόληση: Καταρχάς χάνονται θέσεις εργασίας. Α ό ροηγούµενη έρευνα της ΕΣΕΕ ροέκυψε ότι θα χαθούν συνολικά ερί τις 100.000 θέσεις στο εµ όριο. -Μια δεύτερη σηµαντική ε ί τωση είναι η α ώλεια εισοδήµατος για τους ιδιοκτήτες των ακινήτων. Είναι γνωστό ότι η ελληνική κοινωνική δοµή είναι βασισµένη στην µικρή αλλά και στην µεγαλύτερη ιδιοκτησία ή και στη γαιο ρόσοδο η ο οία εισφέρει σηµαντικό εισόδηµα στους ιδιοκτήτες ακινήτων. -Μια τρίτη ε ί τωση αφορά τον αρνητικό αντίκτυ ο στην κατοικία α ό την ερήµωση της γειτονιάς. Τα εµ ορικά καταστήµατα δηµιουργούν χωρική και κοινωνική συνοχή στις γειτονιές καθώς α οτελούν τον υρήνα γύρω α ό τον ο οίο συγκροτούνται οι κοινωνικές σχέσεις οµοιογενο οίησης των εριοχών. Άρα και η κατοικία ε ηρεάζεται και ενδεχοµένως χάνει την αξία της [ανταλλακτική αλλά και γαιο ροσόδου (ενοίκια)]. -Η α οκλειστική συγκέντρωση και εγκατάσταση σε συγκεκριµένους χώρους θα ροκαλέσει αύξηση κόστους και αύξηση τιµών. -Αυξάνεται ο κίνδυνος να βαθύνει ο κοινωνικός α οκλεισµός αφού σύµφωνα µε τα αρα άνω, θα µειωθεί η ζήτηση σε εριοχές µακριά α ό εµ ορικά κέντρα εξυ ηρέτησης. -Σοβαρά ροβλήµατα στα έσοδα της το ικής αυτοδιοίκησης. (δηµοσιονοµικά της το ικής αυτοδιοίκησης). -Τέλος, θα υ άρξει σοβαρή ε ί τωση στην κοινωνική συνοχή εάν διαταραχθεί η ασφάλεια των κέντρα των όλεων. 6
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Καταγραφή στο σύνολο των εριοχών της Αττικής (Κέντρο Αθήνας, Κολωνάκι, Μαρούσι, Ν. Ιωνία, Κηφισιά, Χαλάνδρι, Καλλιθέα, Πειραιάς) Σύνολο Ποσοστό 3.421 505 14,8% Κέντρο Αθήνας (Πατησίων, Ερµού, Πανε ιστηµίου, Σταδίου, Ακαδηµίας) 1.252 215 17,2% Κολωνάκι (Σκουφά, Τσακάλωφ, Π. Ιωακείµ) 296 37 12,5% Ν. Ιωνία (Λεωφόρος Ηρακλείου) 381 56 14,7% 7
Μαρούσι (Ερµού, Πλαστήρα, Αγ. ηµητρίου) 233 38 16,3% Κηφισιά (Πα αδιαµάντη Αργυρο ούλου, Παναγίτσας, Λεβίδου, Κολοκοτρώνη, Κασσαβέτη) 170 20 11,8% Χαλάνδρι (Χαιµαντά, Αγίας Παρασκευής, Ανδ. Πα ανδρέου) 201 34 17% Καλλιθέα (Θησέως) 265 36 13,6% 8
Πειραιάς (Σωτήρος, Τσαµαδού, Κολοκοτρώνη, Φίλωνος Γεωργίου, Ηρ, Πολυτεχνείου) 623 69 11% 9