2η Διεθνής Έκθεση Τροφίμων και Ποτών -Food Expo Greece Metropolitan Expo, Αθήνα 14 16 Μαρτίου 2015 Προστιθέμενη αξία και τρόφιμα με Γεωγραφικές Ενδείξεις Ζησίδης Ορέστης 1, Bremmers Harry 2, Μασούρας Θεόφιλος 1 1 Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2 Wageningen University
Περιεχόμενα παρουσίασης: Νομικό υπόβαθρο των προϊόντων με Γεωγραφική Ένδειξη Ανασκόπηση της αγοράς τους Η Ελληνική πραγματικότητα σ αυτή την κατηγορία τροφίμων Δείκτης αξιολόγησης της συνολικής αξίας πωλήσεων Επεξεργασία και αξιολόγηση των δεδομένων Αποτελέσματα Προτάσεις για βελτίωση Συζήτηση
Νομικό υπόβαθρο (1) Γεωγραφική ένδειξη (ΓΕ) : ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα που χρησιμοποιείται για την αναγνώριση ενός προϊόντος που κατάγεται από συγκεκριμένη τοποθεσία, περιοχή ή χώρα όπου η ποιότητά του, η φήμη ή άλλο χαρακτηριστικό συνδέεται με τη γεωγραφική προέλευση του. Νομικό πλαίσιο Γεωγραφικών Ενδείξεων: 1) Γεωργικά προϊόντα & Τρόφιμα (Καν. 1151/2012) 2) Οίνοι (Καν. 1234/2007) 3) Αρωματισμένοι οίνοι (Καν. 1601/91) 3) Αλκοολούχα ποτά (Καν. 110/2008) 1/19
Νομικό υπόβαθρο (2) Σύμφωνα με τον Καν. 1151/2012 έχουμε την διάκριση των συστημάτων ποιότητας των γεωργικών προϊόντων & τροφίμων σε 3 κατηγορίες: ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) Γεωγραφικές Ενδείξεις (ΓΕ) ΕΠΙΠ (Εγγυημένο Παραδοσιακό Ιδιότυπο Προϊόν) 2/19
Νομικό υπόβαθρο (3) Οι κυριότεροι λόγοι της δημιουργίας των ΓΕ ήταν: 1) Η προστασία των τοπικών και παραδοσιακών τροφίμων 2) Βοήθεια προς τους παραγωγούς (ιδιαίτερα των μειονεκτικών περιοχών) να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στα προϊόντα τους 3) Διατήρηση της ποιοτικής και ποικιλόμορφης γεωργικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης 3/19
Ανασκόπηση της αγοράς των ΓΕ (1) Έχουν καταχωρηθεί 1128 ΓΕ που αφορούν γεωργικά προϊόντα & τρόφιμα στα 28 Κράτη Μέλη της ΕΕ Εγγεγραμμένα ΠΟΠ & ΠΓΕ προϊόντα 101 4/19
Ανασκόπηση της αγοράς των ΓΕ (2) Για το έτος 2012 η συνολική αξία των πωλήσεων των γεωργικών προϊόντων & τροφίμων με ΓΕ ήταν 15,8 δισεκατομμύρια Γενικά, η αξία πώλησης των προϊόντων με ΓΕ ήταν 2,23 φορές υψηλότερη (κατά μέσο όρο) σε σχέση με την ίδια ποσότητα προϊόντων που δεν είχαν την ΓΕ. Τα τυριά αποτελούν την πιο σημαντική κατηγορία ΓΕ όσον αφορά την αξία πωλήσεων και καταλαμβάνουν το 39%. Στην δεύτερη θέση είναι τα προϊόντα κρέατος με 20% της αξίας των πωλήσεων. 5/19
Ανασκόπηση της αγοράς των ΓΕ (3) Προορισμός των πωλήσεων των προϊόντων ΓΕ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αγορά εκτός ΕΕ 19,5 % αγορά εντός ΕΕ 20,4 % 60,1 % εγχώρια αγορά European Commission, Value of production of agricultural products and foodstuffs, wines, aromatised wines and spirits protected by a geographical indication (GI), Final report, October 2012 6/19
Τρόφιμα με Γεωγραφικές Ενδείξεις στην Ελλάδα Η Ελλάδα βρίσκεται στην 5 η θέση μεταξύ των 28 κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά τον αριθμό τροφίμων ΓΕ, αλλά κατέχει μόλις το 5% της ευρωπαϊκής αγοράς σε αξία πωλήσεων Έχουν αναγνωριστεί 101 ελληνικά προϊόντα ΓΕ, από τα οποία τα 74 είναι ΠΟΠ και τα 27 ΠΓΕ Τα τυριά καταλαμβάνουν με διαφορά την πρώτη θέση στην συνολική αξία πωλήσεων και στην 2 η θέση έρχονται τα ελαιόλαδα Το μεγαλύτερο μερίδιο της αξίας πωλήσεων κατέχει η φέτα (για το 2013 οι εξαγωγές έφτασαν τους 37000 τόνους με αξία πάνω από 200.000.000 ευρώ) Άλλα γνωστά ελληνικά προϊόντα ΓΕ είναι: το κασέρι, το ελαιόλαδο Λακωνίας, οι ελιές Καλαμάτας, η μαστίχα Χίου, το φυστίκι Αίγινας και ο κρόκος Κοζάνης 7/19
Δείκτης = (% αξίας πωλήσεων) (% αριθμού προϊόντων ΓΕ) Ανάγκη αξιολόγησης της συνολικής αξίας πωλήσεων των προϊόντων με ΓΕ. Δημιουργία του λόγου (% αξία πωλήσεων) / (% αριθμός ΓΕ). Ο δείκτης αυτός μας δείχνει σε ποιο βαθμό τα τρόφιμα με ΓΕ αξιοποιούνται οικονομικά από τις διάφορες χώρες της ΕΕ. 8/19
Δείκτης = (% αξίας πωλήσεων) (% αριθμού προϊόντων ΓΕ) Παρόλο που η Ελλάδα έχει μεγάλο αριθμό προϊόντων με ΓΕ, δεν καταφέρνει ωστόσο να έχει μεγάλη αξία πωλήσεων (με εξαίρεση την φέτα) Παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία χαμηλού δείκτη στην Ελλάδα: Τα προϊόντα καταναλώνονται εγχώρια και μόνο λίγες εξαγωγές πραγματοποιούνται (σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της ΕΕ) Οι καταναλωτές ενδέχεται να μην είναι πρόθυμοι να πληρώσουν επιπλέον για ένα προϊόν με ΓΕ Οι καταναλωτές δεν εμπιστεύονται τους επίσημους ελέγχους σε αυτό το είδος των τροφίμων 9/19
Επεξεργασία και αξιολόγηση των δεδομένων Για να διερευνηθούν περαιτέρω οι λόγοι για τους οποίους το σύστημα των ΓΕ δεν λειτουργεί και τόσο αποτελεσματικά στην Ελλάδα, μια εμπειρική έρευνα έλαβε χώρα. Η έρευνα περιελάμβανε: 2 ερωτηματολόγια Το 1 ο προς τους καταναλωτές (310) & τις ενώσεις καταναλωτών (12) Το 2 ο προς τους παραγωγούς (27 φυσικά πρόσωπα & 28 συνεταιρισμοί/ενώσεις παραγωγών με 16553 μέλη) Συνεντεύξεις με υπευθύνους του Agrocert (που αποτελεί τον φορέα ελέγχου των ΓΕ στην Ελλάδα) 10/19
Αποτελέσματα: Η γνώμη των καταναλωτών Οι ενώσεις καταναλωτών είναι πιο ενημερωμένες για τα τρόφιμα ΓΕ σε σχέση με τους απλούς καταναλωτές Κατά πόσο γνωρίζετε τι είναι ακριβώς η Γεωγραφική Ένδειξη; Ενώσεις Καταναλωτών Καταναλωτές Πάρα Πολύ 50% Πάρα Πολύ 15% Πολύ 33% Πολύ 26% Μέτρια 17% Μέτρια 32% Λίγο 0% Λίγο 20% Καθόλου 0% Καθόλου 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 11/19
Αποτελέσματα: Η γνώμη των καταναλωτών Οι ενώσεις καταναλωτών θεωρούν τα τρόφιμα ΓΕ ως τρόφιμα καλής ποιότητας, σε μεγαλύτερο βαθμό απ ότι οι καταναλωτές Πόσο συνδέετε τα προϊόντα με Γεωγραφικές Ενδείξεις με την ποιότητα; Ενώσεις Καταναλωτών Καταναλωτές Πάρα Πολύ 50% Πάρα Πολύ 7% Πολύ 50% Πολύ 42% Μέτρια 0% Μέτρια 31% Λίγο 0% Λίγο 14% Καθόλου 0% Καθόλου 6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 12/19
Αποτελέσματα: Η γνώμη των καταναλωτών Η ΓΕ αποτελεί σημαντικότερο κριτήριο για την αγορά ενός προϊόντος για τις ενώσεις καταναλωτών σε σύγκριση με τους καταναλωτές Κατά πόσο η Γεωγραφική Ένδειξη αποτελεί κριτήριο για την αγορά ενός προϊόντος; Ενώσεις Καταναλωτών Καταναλωτές Πάρα Πολύ 42% Πάρα Πολύ 6% Πολύ 50% Πολύ 30% Μέτρια 8% Μέτρια 36% Λίγο 0% Λίγο 20% Καθόλου 0% Καθόλου 8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 13/19
Αποτελέσματα: Η γνώμη των καταναλωτών Η προθυμία των καταναλωτών να αγοράσουν προϊόντα με ΓΕ επηρεάζεται αρνητικά από: τα σύμβολα ΓΕ δεν είναι εμφανή στην ετικέτα των τροφίμων δεν υπάρχει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στους δημόσιους ελέγχους 14/19
Αποτελέσματα: Η γνώμη των επιχειρήσεων Οι Ελληνικές επιχειρήσεις απευθύνονται κατά κύριο λόγο στις εγχώριες - τοπικές πωλήσεις (μειωμένη εξαγωγική δραστηριότητα) Η παραγωγή είναι κυρίως μικρής κλίμακας, κάτι που οδηγεί υψηλότερα κόστη σε Τα σύμβολα ΓΕ δεν είναι εμφανή στην ετικέτα (κάτι που έρχεται σε συμφωνία με την γνώμη των καταναλωτών) Η διαδικασία πιστοποίησης από τις αρμόδιες αρχές είναι αρκετά χρονοβόρα και απαιτεί μεγάλο κόστος Σε αντίθεση με τα παραπάνω, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων θα ήθελε και στο μέλλον να δραστηριοποιείται στον τομέα των ΓΕ 15/19
Προτάσεις για βελτίωση (1) Επιχειρήσεις-παραγωγούς: 1. Καλύτερη οργάνωση σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης (πχ ίδρυση συνεταιρισμών μεταξύ των παραγωγών) 2. Προσανατολισμός για ενίσχυση της εξαγωγικής δραστηριότητας 3. Διασφάλιση υψηλής ποιότητας στα τρόφιμα ΓΕ 4. Προώθηση των προϊόντων με διαφημιστικές καμπάνιες & εκδηλώσεις 5. Καλύτερη συνεργασία με τις αρχές & συμμόρφωση με τις προϋποθέσεις των ΓΕ 16/19
Προτάσεις για βελτίωση (2) Αρμόδιες Αρχές: 1. Αλλαγή του καθεστώτος των συμβόλων ΓΕ, έτσι ώστε αυτά να είναι πιο εμφανή στην ετικέτα 2. Υποχρεωτική σήμανση της προέλευσης των πρώτων υλών & διασφάλιση της αυθεντικότητας (ιδιαίτερα στην κατηγορία ΠΓΕ) 3. Μείωση χρόνου & κόστους των διαδικασιών καταχώρισης μιας ΓΕ 4. Για να ενισχυθεί η αξιοπιστία των ΓΕ, μεγαλύτερη διαφάνεια στους ελέγχους των τροφίμων και καλύτερη κοινοποίησή τους προς τους καταναλωτές 5. Καλύτερη πληροφόρηση προς τους καταναλωτές για τα πλεονεκτήματα των τροφίμων ΓΕ 6. Συνέργεια και με άλλους τομείς της οικονομίας, πχ αγροτουρισμό 17/19
Συζήτηση Το μέγεθος της Ελληνικής αγοράς είναι αρκετά μικρότερο από το μέγεθος που θα δικαιολογούσε ο υψηλός αριθμός των αναγνωρισμένων προϊόντων Ωστόσο, η παραγωγή γεωργικών προϊόντων και τροφίμων υψηλής προστιθέμενης αξίας μπορεί και πρέπει να βοηθήσει τη χώρα μας να αντιμετωπίσει την κατάσταση κρίσης που βιώνει 18/19
Συζήτηση Ο θεσμός των τροφίμων ΓΕ, εφόσον λειτουργήσει σε ένα διαφοροποιημένο πλαίσιο απ το σημερινό, θα μπορούσε όχι μόνο να ενισχύσει την Ελληνική οικονομία αλλά και να εκπληρώσει τους αρχικούς στόχους καθιέρωσής του από την ΕΕ που ήταν: 1) Η προστασία των τοπικών και παραδοσιακών τροφίμων 2) Βοήθεια προς τους παραγωγούς (ιδιαίτερα των μειονεκτικών περιοχών) να προσδώσουν προστιθέμενη αξία στα προϊόντα τους 3) Διατήρηση της ποιοτικής και ποικιλόμορφης γεωργικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης 19/19
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!! e-mail επικοινωνίας: orestisz@hotmail.com