Embassy of the Kingdom of the Netherlands in Greece Φρέσκα Λαχανικά & Θερμοκήπια Υψηλής Τεχνολογίας στην Ελλάδα A Blue Ocean Case Economist Agricultural Business Summit Θεσσαλονίκη, 8 Δεκεμβρίου 05
Η παραγωγή λαχανικών στην Ελλάδα δεν καλύπτει την ζήτηση, δημιουργώντας έλλειμμα το οποίο καλύπτεται από εισαγωγές 5.46 03.89 (4.5%) 48.57 Greece Μέση Ετήσια Φαινόμενη κατανάλωση* (kg κατά κεφαλήν) *Φαινόμενη Κατανάλωση = (ελεύθερη + θερμοκηπιακή) παραγωγή + εισαγωγές -εξαγωγές 63.49 54.89 (33.57%) 08.60 Italy Avg. Rest Vegetables Supply 50.68 49.8 (33.06%) 00.86 Spain 5.99 6.8 (0.86%) 99.7 Belgium Avg. Tomato Supply 90.3.89 (4.7%) 77.4 Netherlands 89.5 6.50 (8.43%) 73.0 Germany Καίρια Σημεία Ισοζύγιο Προσφοράς - Ζήτησης Στους καλοκαιρινούς μήνες η «χωριάτικη σαλάτα» κυριαρχεί στις προτιμήσεις των τουριστών, αυξάνοντας την κατά κεφαλήν κατανάλωση και δημιουργώντας περαιτέρω ανάγκες τροφοδότησης της αγοράς Η κορύφωση της ζήτησης συμπίπτει με την αιχμή της τουριστικής κίνησης Η προσφορά μέσω της εγχώριας παραγωγής (ελεύθερη και θερμοκηπιακή) υστερεί της ζήτησης Διπλή καλλιεργητική περίοδος τομάτας κατ έτος Περίοδος καλλιέργειας (ελεύθερης και σε Συμβατικά θερμοκήπια) Year- Year-0 Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Περίοδος ανάπτυξης Περίοδος Συγκομιδής Περίοδος ανάπτυξης Idle period Περίοδος Συγκομιδής Peak of demand ** Open-air cultivation and local-style cultivation are grouped since both ways are tightly bound to the climate condition, even though the one is considered greenhouse cultivation and the other is not. 40 30 0 0 0-0 -30 Εμπορικό ισοζύγιο τομάτας (χιλ. τόνοι) -0005 006 007 008 009 00 0 0 03 04 Εξαγωγές Εισαγωγές Εμπορικό ισοζύγιο FAO Interviews with sector expert 3 Greek Statistical Office
Οι ευμενείς κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες βοηθούν την ανάπτυξη προϊόντων υψηλής ποιότητας ενώ οι απαιτήσεις σε ενέργεια, υπό προϋποθέσεις, είναι χαμηλότερες στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες 30 5 0 5 0 5 0 30 5 0 5 0 Jan 5 Feb Mar Apr Βέλτιστες θερμοκρασίες παραγωγής τομάτας (μέση θερμοκρασία/μήνα) May Jun Μέση Μηνιαία Θερμοκρασία στην Ελλάδα Περίοδος ανάπτυξης στην Ελλάδα Jul Aug Sept Βέλτιστες θερμοκρασίες παραγωγής αγγουριών (μέση θερμοκρασία/μήνα) Oct Nov Dec Μέση Μηνιαία Θερμοκρασία σε Βορειο-ευρωπαικές Χώρες Jan Καίρια Σημεία Καλλιέργεια τομάτας και αγγουριού Οι τομάτες και τα αγγούρια, προϊόντα υψηλής αντιοξειδωτικής επίδρασης στον άνθρωπο, απαιτούν ήπια υψηλές θερμοκρασίες και παρατεταμένη ηλιοφάνεια Στην περίπτωση της τομάτας, οι ανωτέρω καιρικές συνθήκες, σε συνδυασμό με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά νερού και εδάφους, δίνουν στο προϊόν χαρακτηριστικά υψηλής ποιότητας Στην Ελλάδα, η καλλιέργεια της τομάτας μπορεί να πραγματοποιηθεί σε δύο περιόδους ετησίως Ως προς τα αγγούρια, οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν θετικά το μέγεθος του καρπού, την γεύση και τον απαιτούμενο χρόνο ωρίμανσης/ανάπτυξης 0 Ιαν Φεβ Απρ Μαι Ιουλ Αυγ Σεπτ Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Μέση Μηνιαία Θερμοκρασία στην Ελλάδα Μέση Μηνιαία Θερμοκρασία σε Βορειο-ευρωπαικές Χώρες Διαδικασία επίτευξης βέλτιστων θερμοκρασιών με τεχνικά μέσα (π.χ. θερμοκήπια) Hellenic National Meteorological Service Tomato Plant culture in the Field, Greenhouse and Home Garden, Jones, 999. 3 Agricultural ministry of Cyprus
Κατώτατος μισθός Τα κόστη εργασίας και ενέργειας αυξάνουν την ελκυστικότητα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών Εξέλιξη Κατώτατου Μισθού για την περίοδο 0-05 (σε EUR/μήνα) 863 877 -.00% 684 684 684 Εύρος Επένδυσης για Θερμοκήπια Υψηλής Τεχνολογίας ( 000 EUR/εκτάριο),00,000 0,045 0,040 0,035 0,030 0,05 0,000 0 03S Σύγκριση Τιμών Κατανάλωσης Φυσικού Αερίου (σε EUR/kWh) Ελλάδα 0 03S Τουρκία 03 CAGR of Greece -7,3% 04S 04 Ρουμανία 04S 05 0,07 Ιταλία 0,03 0,09 0,00 05S Ισπανία Eurostat Interviews with sector experts 0 500,000 Καίρια Σημεία Θερμοκήπια,500 Ο κατώτατος μισθός μειώθηκε αισθητά, σε σχέση με το 0 και παραμένει έκτοτε σε χαμηλά επίπεδα Οι τιμές του φυσικού αερίου μειώθηκαν αισθητά τα τελευταία χρόνια, συγκλίνοντας με εκείνες γειτονικών ή ανταγωνιστριών οικονομιών Η γεωθερμία παραμένει ανεκμετάλλευτη, σε σημαντικό βαθμό Το συνολικό ύψος επενδύσεων δεν προσδιορίζεται μόνον από την κατασκευή αλλά και από το επίπεδο επιθυμητής κατάτμησης μέσα στα θερμοκήπια,000 *Κατάτμηση ορίζεται ως η περιοχή εντός του θερμοκηπίου που παρέχει συνολικό κλιματολογικό έλεγχο. Η διαδικασία κατάτμησης ακολουθείται σε περιπτώσεις ανάπτυξης διαφορετικών καλλιεργειών, ριζικών αλλαγών στο κλίμα εντός του θερμοκηπίου, κλπ. 3
Η ισχυρή εγχώρια ζήτηση και οι ευκαιρίες εξαγωγών, δημιουργούν ευκαιρίες ανάπτυξης του κλάδου θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας 3,7,00 4,937 (0.3%) 06,958 (.87%) 3,60,305 Συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις στην Ελλάδα (σε εκτάρια) 3,697,600 5,03 (0.4%) 05,97 (.85%) 3,587,370 006 008 Λοιπές καλλιεργούμενες εκτάσεις Καλλιεργούμενες εκτάσεις με λαχανικά 0.0 0.0.0 0.0 3,708,030 5,37 (0.4%) 05,359 (.84%) 3,597,534 3,676,60 5,075 (0.4%) 93,50 (.54%) 3,578,033 * 04 numbers are estimated. 3,649,453 5,77 (0.4%) 89,380 (.45%) 3,554,896 00 0 04 Καλλιεργούμενες εκτάσεις με λαχανικά θερμοκηπίου.5.3 0..0 45.9 Θερμοκήπια Υψηλής Τεχνολογίας 5.0 99% Λοιπά Θερμοκήπια Χρονική εξέλιξη με τις μεγαλύτερες επενδύσεις σε Θερμοκήπια Υψηλής Τεχνολογίας (σε εκτάρια) % 50.9 Καίρια Σημεία Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις στην Ελλάδα έχουν παραμείνει πρακτικά σταθερές Οι καλλιέργειες λαχανικών (τομάτα, αγγούρι, μελιτζάνα κ.α.) καλύπτουν περίπου το 3% του συνόλου των εκτάσεων Από αυτές, οι καλλιεργούμενες θερμοκηπιακές εκτάσεις αποτελούν μόλις το 4,5% (ήτοι 0,4% του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων) Τα θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας καταλαμβάνουν μόλις το % του παραπάνω συνόλου θερμοκηπίων (ήτοι 50,9 εκτάρια) Οι επενδύσεις σε θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίες πραγματοποιήθηκαν από το 007 και μετέπειτα, χάρη στην απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, που ξεκίνησε το 006 007 008 009 00 0 0 03 04 Sum Λοιπές* *Οι επενδύσεις που σημειώνονται ως Λοιπές αναφέρονται σε επενδύσεις με μη καταγεγραμμένη ημερομηνία έναρξης λειτουργίας ως Θερμοκήπια Υψηλής Τεχνολογίας. Greek Statistical Office Interviews with sector experts 4
Οι επενδύσεις σε θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας καθοδηγούνται από επιχειρηματικό πνεύμα, τεχνογνωσία και γνώση διοίκησης επιχειρήσεων Όνομα Επένδυσης CAPEX (σε εκ. EUR) Επιχειρηματικότητα Οι επιχειρηματίες που επιχειρούν στα θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας, προέρχονται συχνότατα από άλλους τομείς, πλην του αγροτικού. Έτος Έναρξης Όνομα Επένδυσης CAPEX (σε εκ. EUR) Έτος Έναρξης Agritex 3 m. 007 5 Elastron Agrotiki & Spata.9 m. & N/A 04 Wonderplant m. 008 6 AGAN Greek Tomato m. 03 3 Drama Greenhouses Greek Peppers 0 m. 009 7 Tsahalos S.A. N/A N/A 4 Thrace Greenhouses.3 m. 04 8 Tampakis S.A. N/A N/A 5 Savvidis Greenhouses N/A 03 0 Tommaccini Greek Greenhouses m. 0 3 Τεχνογνωσία Holistic Management Η τεχνική υποστήριξη στη λειτουργία προηγμένων τεχνολογικών συστημάτων που τα θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας χρησιμοποιούν θεωρείται ζωτικής σημασίας για τη βέλτιστη παραγωγή. Διεθνείς και τοπικές επιχειρήσεις είναι σε θέση να παράσχουν τεχνική βοήθεια προς αυτή την κατεύθυνση διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη λειτουργία των θερμοκηπίων αυτού του τύπου. Η πολυπλοκότητα ενός θερμοκηπίου υψηλής τεχνολογίας ξεπερνά το επίπεδο της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας και φτάνει στην ολική διαχείριση του παραγόμενου προϊόντος. Διαδικασίες όπως η ανάπτυξη του καρπού, συσκευασία, τυποποίηση και διανομή είναι μέρος μιας ολοκληρωμένης διαδικασίας διαχείρισης. Ελληνικές και διεθνείς εταιρείες συμβάλλουν στη διοίκηση και διαχείριση των θερμοκηπίων για -3 χρόνια και διοχετεύουν τη γνώση και εμπειρία τους στη μόνιμη διοικητική ομάδα της εταιρείας. 5
Η περίπτωση των θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα αποτελεί Blue Ocean Case Νέοι Παίκτες Σχεδόν ανύπαρκτα εμπόδια εισόδου Λόγω της απουσίας κρίσιμης μάζας, οι νέοι παίκτες θα έχουν το κίνητρο να μπουν στον χώρο. Ευκαιρία για νέους παίκτες Προμηθευτές Σχεδόν κάθε τύπος εξοπλισμού και άλλου υλικού μπορεί να αγοραστεί από ένα ευρύ σύνολο διαφορετικών προμηθευτών. Επίπεδο Ανταγωνισμού Λόγω του κενού στην αγορά μεταξύ προσφοράς ζήτησης και των ευκαιριών για εξαγωγές υπάρχει ακόμα χώρος για τους υπάρχοντες παίκτες να αναπτυχθούν και για αυτό το επίπεδο του ανταγωνισμού δεν είναι τόσο έντονο. Αγοραστές Εν τη απουσία κρίσιμης μάζας, οι μεγάλοι παίκτες λιανικής επιδιώκουν συμβάσεις συνεργασίας με θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας που θα τους προμηθεύουν καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου με τυποποιημένα, φρέσκα προϊόντα υψηλής ποιότητας. Υποκατάστατα Προϊόντα Το αγοραστικό κοινό γενικά δεν είναι ενήμερο για την ποιότητα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών. Τα λαχανικά ελεύθερης καλλιέργειας είναι συχνά πιο ελκυστικά λόγω της χαμηλότερης τιμής. Ισχυρή Απειλή Μέτρια Απειλή Μικρή Απειλή 6
Τα θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα παρέχουν αξιόλογες επενδυτικές ευκαιρίες, τις οποίες στρατηγικοί επενδυτές μπορούν να εκμεταλλευτούν μέσω συγκεκριμένων αναπτυξιακών πυλώνων Παραγωγή Προηγμένη ποιότητα καρπού που οφείλεται σε εκτεταμένη ηλιοφάνεια και ευνοϊκότερες καιρικές συνθήκες. Χαμηλότερα εργατικά κόστη συγκριτικά με χώρες της Βόρειας Ευρώπης και άλλες νότιες χώρες της Ευρωζώνης. Δυνατότητα για σημαντική εξοικονόμηση ενεργειακού κόστους εξαιτίας των προαναφερθέντων καιρικών συνθηκών και της χρήσης πεδίων γεωθερμίας. Εσωτερική Κατανάλωση Εξαιρετικά υψηλή εσωτερική κατανάλωση (λαχανικών) με ηγετική θέση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο που ενισχύεται από την άφιξη τουριστών κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών και τη δημοτικότητα της «Χωριάτικης Σαλάτας». Εν απουσία «κριτικής μάζας», η τοπική παραγωγή δεν καλύπτει την τοπική ζήτηση με αποτέλεσμα οι εισαγωγές να καλύπτουν το κενό αυτό. Άυλα Στοιχεία Ο επιχειρηματικός ζήλος στρέφει τη προσοχή στα θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας. Πάροχοι τεχνογνωσίας εκπαιδεύουν τους επιχειρηματίες στις τεχνικές λεπτομέρειες. Υπηρεσίες ολιστικής διοίκησης βελτιώνουν την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος και συμβάλλουν στη ταχύτερη εκτέλεση της καμπύλης μάθησης. Χρηματοδότηση Νέα χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω Ευρωπαϊκών προγραμμάτων 04-00. Αυξημένη πιθανότητα για Ελληνικές εταιρείες να αντλήσουν Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Τεχνογνωσία θερμοκηπίων και τεχνολογική εξειδίκευση Παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης, και ενίσχυσης για την κατασκευή νέων, τοπικών θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας και επίτευξης «κριτικής μάζας» παραγωγής λαχανικών. Αναπτυξιακοί Πυλώνες Επενδύσεις σε θερμοκήπια 3 υψηλής τεχνολογίας Δημιουργία και συμμετοχή σε κοινοπρακτικά επενδυτικά σχήματα με τοπικούς παράγοντες του κλάδου. Αυτόνομες επενδύσεις στην Ελληνική θερμοκηπιακή παραγωγή λαχανικών. Ανάπτυξη εξαγωγών και πρόσβαση σε μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές Προσδιορισμός ευκαιριών σε διεθνείς αγορές και ανάπτυξη σχετικών εμπορικών, εξαγωγικών δραστηριοτήτων. Παροχή υποστήριξης στις εφοδιαστικές διαδικασίες προς διεθνείς αγορές. 7
The full body of the study, which was commissioned to Kantor by the the Netherlands in Greece, can be found at: Dutch Embassy in Greece http://greece.nlembassy.org/ Η αναλυτική μελέτη που ανετέθη στην Kantor από την Πρεσβεία της Ολλανδίας στην Αθήνα, μπορεί να αναζητηθεί στη: Πρεσβεία της Ολλανδίας στην Ελλάδα http://greece.nlembassy.org/ Ministry of Economic Affairs of the Netherlands https://www.government.nl/ministri es/ministry-of-economic-affairs Υπουργείο Οικονομικών Ολλανδίας https://www.government.nl/ministri es/ministry-of-economic-affairs Thank you 8