ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΑΝΟΗΚΣΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΟΤΓΔ ΣΟΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΔΠΟ20: Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΩΝ ΣΔΥΝΩΝ ΣΖΝ ΔΤΡΩΠΖ

ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΑΝΟΗΚΣΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΟΤΓΔ ΣΟΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΔΠΟ20: Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΩΝ ΣΔΥΝΩΝ ΣΖΝ ΔΤΡΩΠΖ ΘΔΜΑ 2 ης ΔΡΓΑΗΑ 2012-2012 Τα έργα τέτνης και η λειτοσργία τοσς την εποτή τοσ μπαρόκ Δελ κπνξνύκε λα θαηαιάβνπκε ηελ ηέρλε ηνπ παξειζόληνο, αλ δελ μέξνπκε ηνπο ζθνπνύο πνπ εμππεξεηεί Ernst H. Gombrich, Σν Υξνληθό ηεο Σέρλεο, ΜΗΔΣ, 2 ε έθδνζε, Αζήλα 1998, ζ. 39 Ο «εθπαηξηζκόο» ελόο έξγνπ ηέρλεο από ηνλ αξρηθό ρώξν παξνπζίαζήο ηνπ θαη ε ειιηπήο γλώζε γηα ηε ιεηηνπξγία πνπ επηηεινύζε ζηελ επνρή ηνπ δελ καο επηηξέπνπλ λα εληάμνπκε, νξζά, έλα έξγν ζηα ζπκθξαδόκελά ηνπ. ηα έξγα ηεο επξσπατθήο ηέρλεο κπνξνύκε, λα δηαθξίλνπκε, σο θπξηόηεξεο, ηηο αθόινπζεο ιεηηνπξγίεο: ιαηξεπηηθή-ζξεζθεπηηθή, πνιηηηθή, αλαπαξαζηαηηθή θαη αηζζεηηθή. Οη θαηεγνξίεο απηέο ζπλήζσο ζπλππάξρνπλ θαη ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο. ηελ θαηεύζπλζε απηή, επηιέμηε ηέζζεξα έξγα: έλα έξγν δσγξαθηθήο, έλα γιππηηθήο, έλα αξρηηεθηνληθήο θαη έλα κνπζηθό έξγν ηεο πεξηόδνπ ηνπ Μπαξόθ θαη πξνρσξήζηε ζε κηα ζύληνκε πεξηγξαθή, ρσξίο λα επεθηαζείηε ζε ιεπηνκέξεηεο. Δπηκείλεηε, θαηά θύξην ιόγν, ζηελ αλάδεημε ηεο αξρηθήο ιεηηνπξγίαο, ηνπ ζθνπνύ πνπ εμππεξεηνύζε ην θάζε έξγν από απηά ζηελ επνρή ηνπ θαη ζην ηζηνξηθό πεξηβάιινλ ζην νπνίν αλήθε θαη ζρνιηάζηε ην πώο ε/νη ιεηηνπξγία/ιεηηνπξγίεο ηνπ θαλεξώλνληαη ζηα άιια ραξαθηεξηζηηθά (εηθνλνγξαθηθά, κνξθνινγηθά θ.ιπ) ηνπ έξγνπ, ζηνλ ηξόπν θαη ζηνλ ηόπν όπνπ παξνπζηάζηεθε, ζην θνηλό πνπ ην ππνδέρζεθε. πκππθλώζηε, ζην ηέινο, ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο πνπ εμππεξεηνύζε ε ηέρλε ζηελ πεξίνδν ηνπ Μπαξόθ. Μέζσ ησλ 4 έξγσλ πνπ ζα επηιέμεηε ζα πξέπεη λα ζρνιηάζεηε ηνπιάρηζηνλ 3 από ηηο πξναλαθεξζείζεο ιεηηνπξγίεο. ΠΡΟΣΤΠΖ ΔΡΓΑΗΑ Ζ αλάπηπμε ηεο πξόηππεο εξγαζίαο γίλεηαη ζύκθσλα κε ην ζρεδηάγξακκα, κε παξαπνκπέο θαη βηβιηνγξαθία. www.arnos.gr κλικ στη γνώση 1

Δισαγωγή ηα έξγα ηεο επξσπατθήο ηέρλεο κπνξνύκε λα δηαθξίλνπκε σο θπξηόηεξεο, ηηο αθόινπζεο ιεηηνπξγίεο: ιαηξεπηηθή-ζξεζθεπηηθή, πνιηηηθή, αλαπαξαζηαηηθή θαη αηζζεηηθή. Οη θαηεγνξίεο απηέο ζπλήζσο ζπλππάξρνπλ θαη ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο. ηα πιαίζηα απηήο ηεο εξγαζίαο ζα επηιέμνπκε έλα έξγν δσγξαθηθήο, έλα γιππηηθήο, έλα αξρηηεθηνληθήο θαη έλα κνπζηθό έξγν ηεο πεξηόδνπ ηνπ Μπαξόθ ηνπ 17 νπ αηώλα. Αθνύ ηα πεξηγξάςνπκε ζα πξνζπαζήζνπκε λα αλαδείμνπκε ηελ αξρηθή ηνπο ιεηηνπξγία θαη ην ζθνπό πνπ εμππεξεηνύζε ην θάζε έξγν από απηά ζηελ επνρή ηνπ θαη ζην ηζηνξηθό πεξηβάιινλ ζην νπνίν αλήθε. Εωγραυική Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 17 νπ αηώλα ε επηβεβαίσζε ηνπ θύξνπο θαη ηνπ πινύηνπ κέζα από ην αθξηβό γνύζην ήηαλ πιένλ αλαγθαία ζηηο ηάμεηο ησλ επξσπατθώλ εγεκόλσλ, όπσο ήηαλ ν Κάξνινο Α ηεο Αγγιίαο, ν Φίιηππνο Γ ηεο Ηζπαλίαο θαη ν Λνπδνβίθνο ΗΓ ηεο Γαιιίαο 1. Οη εγεκόλεο ηεο Δπξώπεο ηνπ 17 νπ αηώλα ήζειαλ λα επηδείμνπλ ηε δύλακε ηνπο θαη ηελ εμνπζία ηνπο θαη λα ηελ εληζρύζνπλ ζηε ιατθή ζπλείδεζε. Δπεδίσθαλ, ινηπόλ λα παξνπζηάδνληαη ζαλ δηαθνξεηηθά πιάζκαηα, ε εμνπζία ησλ νπνίσλ ήηαλ ζετθή, γη απηό θαη μερώξηδαλ από ηνπο απινύο, θνηλνύο αλζξώπνπο. Έηζη, ζύληνκα αλαθάιπςαλ ηε δύλακε ηεο ηέρλεο θαη ηελ αμηνπνίεζαλ. 2 Πιήζνο εγεκόλσλ δεηνύζαλ από ηνπο δσγξάθνπο λα θηηάμνπλ ην πνξηξέην ηνπο. Ζ ιεηηνπξγία απηώλ ησλ πνξηξαίησλ ήηαλ θαηαξρήλ αηζζεηηθή αθνύ πξννξίδνληαλ λα ζηνιίζνπλ ηνπο ηνίρνπο ησλ αλαθηόξσλ. Ωζηόζν, δελ είραλ κόλν απηήλ ηε ιεηηνπξγία. Μέζα από απηέο ηηο πξνζσπνγξαθίεο ήζειαλ λα απεηθνλίζνπλ ην πξόζσπν ηνπο, όπσο εθείλνη επηζπκνύζαλ λα κείλνπλ ζηελ ηζηνξία θαη όρη απαξαίηεηα, όπσο ήηαλ ζηελ πξαγκαηηθόηεηα. Έηζη, ζπρλά παξνπζηάδνληαλ σο επηβιεηηθέο πξνζσπηθόηεηεο γεκάηεο δύλακε, ηθαλέο λα θπβεξλήζνπλ ην ιαό ηνπο, 1 Τη. Αλμπάνθ Καςιμάτθ Μ., Η ιςτορία των τεχνών ςτην Ευρώπη, Πάτρα, ΕΑΠ, 2008, ςελ. 175 2 Δ. H Gombrich, Τν ρξνληθό ηεο ηέρλεο, κεηαθξ. Λίλα Κάζδαγιε, Αζήλα, ΜΗΔΣ, 1994, ζει. 447 www.arnos.gr κλικ στη γνώση 2

αθόκα θαη αλ ζπρλά ζηελ πξαγκαηηθόηεηα είραλ πνιιέο αδπλακίεο. Έηζη, ε ιεηηνπξγία πνπ επηηεινύζαλ ήηαλ θαηά βάζε πνιηηηθή. ηελ εηθόλα παξηζηάλεηαη ν Κάξνινο Α ηεο Αγγιίαο (πεξ. 1635, Λάδη πάλσ ζε κνπζακά, 266x207 εθ., Λνύβξν, Παξίζη) 3, έλα έξγν πνπ θηινηέρλεζε ν Άληνλπ βαλ Νηάπθ ( 1599-1641). Ο Βαλ Νηάπθ ππήξμε καζεηήο ηνπ Ρνύκπελο θαη έηζη απέθηεζε ηελ απόδνζε ηεο πθήο θαη ηεο επηθάλεηαο ησλ πξαγκάησλ ελόο κεηαμσηνύ πθάζκαηνο ή ηεο αλζξώπηλεο ζάξθαο. Ωζηόζν, ήηαλ πνιύ δηαθνξεηηθόο από ηνλ δάζθαιν ηνπ. πρλά ζηα έξγα ηνπ επηθξαηεί κηα άηνλε θαη θάπσο κειαγρνιηθή δηάζεζε πνπ άξεζε ζηνπο επγελείο ηεο Γέλνβαο θαη ηνπο ηππόηεο ηεο απιήο ηνπ Καξόινπ Α ηεο Αγγιίαο. Σν 1632 έγηλε Απιηθόο δσγξάθνο ηνπ Καξόινπ. ε απηόλ ηνλ θαιιηηέρλε νθείιεηαη ε θαιιηηερληθή θαηαγξαθή ηεο θνηλσλίαο απηήο κε ην πξνθιεηηθό αξηζηνθξαηηθό ύθνο θαη ηε κόδα ηνπ απιηθνύ εθιεπηπζκέλνπ γνύζηνπ. 4 ηελ εηθόλα παξηζηάλεηαη ν Κάξνινο ζε πιάγηα όςε λα θνηηάεη πξνο ην ζεαηή, ην έλα ηνπ ρέξη ζηεξίδεηαη ζην ηζρίν ηνπ θαη ην άιιν επάλσ ζην κπαζηνύλη. Σα ξνύρα είλαη πνιπηειή αθόκα θαη αλ δελ έρνπλ βαζηιηθά δηαθξηηηθά. ηε δεμηά πιεπξά παξηζηάλεηαη ην άινγν ηνπ θαη δύν ππεξέηεο. Ο έλαο θξαηάεη ην άινγν θαη άιινο θαίλεηαη όηη έρεη ζηελ αγθαιηά ηνπ θάπνηα ξνύρα. Οη κνξθέο είλαη ηνπνζεηεκέλεο ζε εμνρηθό ηνπίν κε απνηέιεζκα λα είλαη ζαθέο όηη ν Κάξνινο είρε πάεη γηα θπλήγη. Ζ πξνζσπνγξαθία ηνπ Καξόινπ πνπ κόιηο έρεηο μεπεδέςεη παξηζηάλεη ην βαζηιηά, όπσο ζα ήζειε λα κείλεη ζηελ ηζηνξία. Πξόθεηηαη γηα κηα κνξθή αζύγθξηηεο θνκςόηεηαο, θύξνπο, πςειήο παηδείαο, σο πξνζηάηεο ησλ ηερλώλ θαη ππνζηεξηθηήο ηεο ειέσ ζενύ κνλαξρίαο. Παξηζηάλεηαη ινηπόλ σο έλαο άλζξσπνο πνπ δελ έρεη 3 Η εικόνα προζρχεται από τθν ιςτοςελίδα: http://en.wikipedia.org/wiki/file:charles_i_of_england.jpg 4 Δ. H Gombrich, ό.π., ζει. 405 www.arnos.gr κλικ στη γνώση 3

αλάγθε από εμσηεξηθά γλσξίζκαηα ηεο εμνπζίαο γηα λα απμήζεη ηε θπζηθή ηνπ επηβνιή 5. Απηόο ν πίλαθαο, ινηπόλ, εθθξάδεη ηε βαζηιηθή κεγαινπξέπεηα, αθόκα θαη αλ ν Κάξνινο δελ παξνπζηάδεηαη κε βαζηιηθή ελδπκαζία. ηε δεμηά πιεπξά ηνπ πίλαθα αλαγξάθεηαη επηγξαθή κε ηα εμήο ιόγηα Carolus.I.REX Magnae Britanniae, πξάγακ πνπ ηνλίδεη ηε βαζηιηθή ηδηόηεηα ηνπ. Έηζη, ν ξόινο ηνπ πνξηξαίηνπ εδώ είλαη λα ππεξεηήζεη ηελ πνιηηηθή εμνπζία θαη έηζη επηηειεί απηή ηε ιεηηνπξγία. Σαπηόρξνλα όκσο κπνξνύκε λα ππνζέζνπκε όηη ην έξγν έρεη θαη αηζζεηηθή ιεηηνπξγία, αθνύ πξόθεηηαη γηα έλα πνξηξαίην πνπ πξννξηδόηαλ λα ζηνιίζεη θάπνηνλ ηνίρν ηνπ αλαθηόξνπ. Γλσπτική Έλαο από ηνπο ζεκαληηθόηεξεο γιύπηεο θαη αξρηηέθηνλεο ηεο επνρήο ηνπ κπαξόθ ήηαλ ν Σδηαλινξέληδν Μπεξλίλη (1598-1680) Καηά ηε δηάξθεηα ελόο ηαμηδηνύ ηνπ ζηε Γαιιία, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζεη ηα ζρέδηα γηα ην παιάηη ηνπ Λνύβξνπ έιαβε από ηνλ Λνπδνβίθν ΗΓ, ηνλ βαζηιηά Ήιην ηελ παξαγγειία λα θηινηερλήζεη ηελ πξνηνκή ηνπ ε νπνία νινθιεξώζεθε ην έηνο 1665. (Μάξκαξν, 80 εθ. Μνπζείν Βεξζαιιηώλ) 6.Ζ αξρηθή ιεηηνπξγία ηεο πξνηνκήο ήηαλ θαη πάιη ε αηζζεηηθή, αθνύ πξννξηδόηαλ λα δηαθνζκήζεη θάπνηνλ εζσηεξηθό ρώξν ηνπ αλαθηόξνπ. Ο Λνπδνβίθνο είρε αλαιάβεη ηελ εμνπζία κεηά ηελ ελειηθίσζε ηνπ, δειαδή ηνπ έηνο 1661. Ο Μπεξλίλη θηινηέρλεζε ηελ πξνηνκή κέζα ζε δηάζηεκα ηξηώλ κελώλ. 7 Ο βαζηιηάο Λνπδνβίθνο απεηθνλίδεηαη κε ηελ παλνπιία ηνπ ε νπνία μερσξίδεη επάλσ ζηνπο βξαρίνλεο ηνπ. Δπίζεο θνξάεη πεξνύθα. Σν θεθάιη ηνπ είλαη, 5 Στο ίδιο, ςελ. 405 6 Η εικόνα προζρχεται από τθν ιςτοςελίδα http://www.wga.hu/framese.html?/html/b/bernini/gianlore/sculptur/1660/louis14b.html 7 http://www.catholiceducation.org/articles/arts/al0330.htm www.arnos.gr κλικ στη γνώση 4

ζηξακκέλν ειαθξηά πξνο ηα πάλσ. Ο Μπεξλίλη κε ηηο πξνηνκέο πνπ θηινηερλνύζε έθαλε ό,ηη κπνξνύζε γηα λα απνδώζεη ηε δσληάληα θαη ηελ θίλεζε ηνπ πξνζώπνπ θαη ελζάξθσλε ηελ απόιπηε κνλαξρία ζηελ πην δπλαηή θαη επηβιεηηθή ηεο έθθξαζε 8. Σν βιέκκα ηνπ Λνπδνβίθνπ παξακέλεη δσληαλό θαη αγέξσρν. Ο καλδύαο πνπ θνξάεη απιώλεηαη πξνο ηα επάλσ ζαλ λα ηνλ θπζάεη ν άλεκνο θαη ν βαζηιηάο έρεη ζηξέςεη ην βιέκκα πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηνπ αλέκνπ ζαλ λα είλαη έηνηκνο λα αληηκεησπίζεη θάπνηνλ αληίπαιν κε εξεκία θαη απηνπεπνίζεζε, αιιά θαη δπλακηζκό κηα πξόθιεζε. ηε βάζε ηεο πξνηνκήο πηζαλόλ ζα πεξηιακβάλνληαλ ηα ηξόπαηα ηνπ πνιέκνπ 9. Έηζη, θαίλεηαη όηη επηηεινύζε θαη πνιηηηθή ιεηηνπξγία απηή ε πξνηνκή. Ο Λνπδνβίθνο ΗΓ ήηαλ ν απόιπηνο κνλάξρεο, Ζ θξάζε ηνπ «ην Κξάηνο είκαη Δγώ» επηβεβαίσλε ην λόεκα ηεο απόιπηεο κνλαξρίαο. 10. Οη εγεκόλεο νιόθιεξεο ηεο Δπξώπεο είραλ σο πξόηππν ηε γαιιηθή απιήο ησλ Βεξζαιιηώλ. Αρτιτεκτονική Ζ επνρή ηνπ κπαξόθ ραξαθηεξίζηεθε από ηνλ ζξεζθεπηηθό πόιεκν ησλ θαζνιηθώλ θαη ησλ πξνηεζηαληώλ 11. Ζ Ρσκαηνθαζνιηθή εθθιεζία, αλ θαη είρε επηθξαηήζεη ν πξνηεζηαληηζκόο ζε θάπνηεο πεξηνρέο ηεο Δπξώπεο, θαηόξζσζε από ηε κία λα αλαθόςεη ην ξεύκα ηεο ακθηζβήηεζεο ηεο θαη από ηελ άιιε λα πξνσζήζεη ηηο αξρέο ηεο Αληηκεηαξξύζκηζεο. Ζ παπηθή εμνπζία παξέκεηλε αθιόλεηε θαη επεθηάζεθε κε ηε βνήζεηα ηεξαπνζηόισλ ζε πεξηνρέο απνκαθξπζκέλεο από ηελ Δπξώπε. 12 Οη εγέηεο ηεο ξσκαηνθαζνιηθήο εθθιεζίαο, ν πάπαο ίμηνο Δ ( 1585-1590) θαη ν πάπαο Παύινο Δ (1605-1621) ζεσξνύζαλ ηνπο εαπηνύο ηνπο θαηά θάπνην ηξόπν 8 Ζερμαίν Μπαηζν, Μπαρόκ και Ροκοκό, μετ. Ανδρζασ Παππάσ, Ακινα, Εκδόςεισ Υποδομι, 1995, ςελ. 27 9 http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/b/bernini/gianlore/sculptur/1660/louis14b.html 10 J. Machlis, Η απόλαυςη τησ μουςικήσ, μετάφραςθ Δθμιτρθσ Πυργιώτθσ, Ακινα, Fagotto, 1993, ςελ. 136 11 Τη. Αλμπάνθ Καςιμάτθ Μ., ό. π., ςελ. 175 12 Ζερμαίν Μπαηζν, ό. π., ςελ. 11 www.arnos.gr κλικ στη γνώση 5

θιεξνλόκνπο ηεο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξίαο θαη επεδίσθαλ λα δώζνπλ ζηε Ρώκε ην κεγαιείν ηεο αξραίαο Ρώκεο. 13 ύκθσλα, ινηπόλ, κε ηηο απνθάζεηο ηεο πλόδνπ ηνπ Σξηδέλην ε ζξεζθεπηηθή ηέρλε ηεο Αληηκεηαξξύζκηζεο απνηεινύζε έλα είδνο επίζεκεο πξνπαγάλδαο ηεο παπηθήο εμνπζίαο. Έηζη, έπξεπε λα πξνβάιιεη κέζσ επηβιεηηθώλ κλεκείσλ ηε δύλακε ηεο θαη ηελ αθηηλνβνιία ηεο. Σα κλεκεία απηά ζηόρεπαλ ζηνλ εληππσζηαζκό ηνπ ζεαηή θαη πξνζπαζνύζαλ λα ηνλ πείζνπλ γηα ην θύξνο θαη ην κεγαιείν ηεο Καζνιηθήο εμνπζίαο. 14 Ζ ηδέα ηεο ζσηεξίαο δηακέζνπ ηεο εθθιεζίαο ηεο Ρώκεο ήηαλ ζπλπθαζκέλε κε ηε λίθε ηνπ θαζνιηθηζκνύ ζηα ηέζζεξα ζεκεία ηνπ νξίδνληα. Απηό αλαπαξαζηάζεθε ζηελ ππεξβνιή ηνπ κπαξόθ. 15 Έηζη, ν ζρεδηαζκόο όισλ ησλ κεγάισλ έξγσλ εθείλεο ηεο επνρήο ζηε Ρώκε έγηλαλ κε παξαγγειηνδόηεο δύν πάπεο, ηνλ πάπα Οπξβαλό Ζ θαη ηνλ Ηλλνθέληην Γ. Ο ζηόρνο ηνπο ήηαλ λα εθθξάζνπλ ηε λίθε ηνπ θαζνιηθηζκνύ. 16 Μέζσ ησλ κλεκείσλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηε Ρώκε ν ζθνπόο ήηαλ λα εθθξαζηεί ε λίθε ηνπ θαζνιηθηζκνύ θαη ε ηδέα ηεο ζσηεξίαο δηα κέζνπ ηεο Δθθιεζίαο. Ζ κεηαηξνπή, ινηπόλ, ηεο Ρώκεο ζε «πόιε ηνπ πάπα» είρε μεθηλήζεη ήδε από ηελ πεξίνδν ηεο Αλαγέλλεζεο θαη ζπλερίζηεθε εληαηηθά θαηά ηελ επνρή ηνπ Μπαξόθ. Υηίζηεθαλ κέγαξα, εθθιεζίεο, κνλαζηήξηα θαη άιια εθθιεζηαζηηθά θηίξηα ηα νπνία ήηαλ πξννξηζκέλα λα θαιύςνπλ ηηο αλάγθεο ησλ λέσλ ηαγκάησλ πνπ εκθαλίζηεθαλ ζηελ επνρή ηεο Αληηκεηαξξύζκηζεο. 17 ηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ κπαξόθ δόζεθε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνπο όγθνπο, ζηε κλεκεηαθόηεηα, ζηελ θίλεζε, ζηε δξακαηηθόηεηα σο πξνο ηε ζρέζε θσηόο θαη ρώξνπ θαη ηαπηόρξνλα ζηελ ππεξβνιηθή ρξήζε ησλ πνιπηηκόηεξσλ πιηθώλ κε ζθνπό λα 13 Στο ίδιο, ςελ. 11 14 Στο ίδιο, ςελ. 11 15 Τη. Αλμπάνθ Καςιμάτθ Μ., ό. π., ςελ. 179 16 Στο ίδιο, ςελ. 181 17 Ζερμαίν Μπαηζν, ό. π., ςελ. 11 www.arnos.gr κλικ στη γνώση 6

πεηύρνπλ ηε θπζηθή ακεζόηεηα ηνπ δνκηθνύ πιηθνύ θαη λα πξνθαιέζνπλ αηζζεζηαθή απόιαπζε. 18 Πνιύ ζεκαληηθή θαηά ηελ επνρή ηνπ κπαξόθ ήηαλ ε αλνηθνδόκεζε ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ θαη ε κεηαηξνπή ηνπ ζε κεηξόπνιε όιεο ηεο Καζνιηθήο Δθθιεζίαο 19. Ο Σδαλινξέληδν Μπεξλίλη ήηαλ έλαο από ηνπο αξρηηέθηνλεο ηνπ κπαξόθ. Ήηαλ έλαο βαζεηά ζξεζθεπόκελνο άλζξσπνο, ν νπνίνο πξνζεπρόηαλ θαζεκεξηλά ζηελ εθθιεζία ησλ Ηεζνπηηώλ. 20 Αλέιαβε ηνλ εζσηεξηθό ζρεδηαζκό ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ κε ην γηγαληηαίν θνπβνύθιην ηνπ 1624-1630 ην νπνίν ζηεξηδόηαλ επάλσ ζε ηέζζεξηο ζπζηξεθόκελνπο θίνλεο πάλσ από ηα ιείςαλα ησλ Αγίσλ Πέηξνπ θαη Παύινπ θαη ζπκβόιηδε ην ζξίακβν ηεο Αληηκεηαξξύζκηζεο. 21 Ζ θόξκα απηνύ ηνπ έξγνπ είρε ηηο ξίδεο ηεο ζην θηβώξην ησλ πξώησλ ρξηζηηαλώλ θαη εληππσζίαδε κε ην ηεξάζηην ύςνο ηνπ. Οη ειηθνεηδείο θίνλεο απηνί ήηαλ εκπλεπζκέλνη από αλάινγνπο θίνλεο ηεο παιαηάο βαζηιηθήο ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ θαη απηνί είραλ εκπλεπζηεί από ην ραξαθηεξηζηηθό είδνο θηόλσλ ηνπ Νανύ ηνπ νινκώληα ζηελ Ηεξνπζαιήκ. 22 Ο Μπεξλίλη ζρεδίαζε αθόκα θαη ηελ εμσηεξηθή δηπιή θηνλνζηνηρία σο δύν ηεξάζηηνπο βξαρίνλεο θηνλνζηνηρηώλ πνπ πεξηέβαιιαλ ηελ νβάι πιαηεία ηνπ Βαηηθαλνύ, κπξνζηά από ηελ εθθιεζία. Ο ίδηνο ν θαιιηηέρλεο ζπλήζηδε λα ιέεη όηη απηνί νη βξαρίνλεο «αγθαιηάδνπλ ηνπο θαζνιηθνύο γηα λα ελδπλακώζνπλ ηελ πίζηε 18 Τη. Αλμπάνθ Καςιμάτθ Μ., ό.π., ςελ. 181 19 Ζερμαίν Μπαηζν, ό. π., ςελ. 11-12 20 Τη. Αλμπάνθ Καςιμάτθ Μ., ό.π., ςελ. 181 21 Στο ίδιο, ςελ. 180 22 22 Ζερμαίν Μπαηζν, ό. π., ςελ. 12 www.arnos.gr κλικ στη γνώση 7

ηνπο, ηνπο αηξεηηθνύο γηα λα ηνπο ζπκθηιηώζνπλ κε ηελ εθθιεζία θαη ηνπο απίζηνπο γηα λα ηνπο δηδάμνπλ ηελ πξαγκαηηθή πίζηε» 23. Ο ζπκβνιηζκόο απηόο παξαηεξείηαη κέρξη ζήκεξα κε ηηο ενξηαζηηθέο εθδειώζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρώξα ζηηο κεγάιεο γηνξηέο ηεο Καζνιηθήο Δθθιεζίαο κε ηελ παξνπζία ηνπ πάπα θαη ησλ πηζηώλ, αιιά θαη ησλ αηξεηηθώλ θαη ησλ απίζησλ ζηελ πιαηεία κε ηηο δύν θηνλνζηνηρίεο. 24 Ζ Ρώκε, ινηπόλ, κε ηνπ λαό ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ δηαθήξπμε ηελ ελόηεηα ηνπ θαζνιηθνύ δόγκαηνο κέζα από έλα αξκνληθό ζπλνιηθό έξγν ηέρλεο. 25 Έηζη, ν λαόο απηόο επηηεινύζε ηε ζξεζθεπηηθή ιεηηνπξγία, αιιά θαη πάιη δελ κπνξεί λα απνθιεηζηεί ε αηζζεηηθή ιεηηνπξγία, αθνύ θάζε κλεκείν δηαθνζκεί ηελ πόιε ηεο Ρώκεο. Ζ μοσσική Ζ πην ζεκαληηθή κνξθή ηεο κπαξόθ κνπζηθήο ήηαλ ν Γηόραλ εκπάζηηαλ Μπαρ (1685-1750). Θεσξείηαη ην πξόηππν ηνπ ζξεζθεπηηθνύ θαιιηηέρλε. Ο ίδηνο ζεσξνύζε ηε κνπζηθή «αξκνληθή επθσλία πξνο δόμαλ Θενύ». 26 Έηζη, είλαη ζαθέο όηη ε ιεηηνπξγία ηεο κνπζηθήο ηνπ είλαη σο επί ην πιείζηνλ ζξεζθεπηηθή. Βέβαηα, δελ κπνξεί λα απνθιεηζηεί θαη ε αηζζεηηθή ιεηηνπξγία, αθνύ ην άθνπζκα ηεο κνπζηθήο απνηειεί κηα αηζζεηηθή απόιαπζε. ε ειηθία 38 εηώλ αλέιαβε κία από ηηο ζπνπδαηόηεξεο ζέζεηο ζηε Γεξκαλία, ηνπ θάληνξα ζηελ εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Θσκά ηεο Λεηςίαο. Μάιηζηα δίδαζθε ζηελ νκώλπκε ζρνιή, ε νπνία εθπαίδεπε ηνπο ρνξσδνύο ησλ πην βαζηθώλ εθθιεζηώλ ηεο πόιεο θαη ήηαλ επηπιένλ κνπζηθόο, πξντζηάκελνο, ζπλζέηεο, δηεπζπληήο ρνξσδίαο θαη νξγαλίζηαο. 27 23 Τη. Αλμπάνθ Καςιμάτθ Μ., ό.π., 180 24 Στο ίδιο, ςελ. 180 25 Στο ίδιο, ςελ. 180 26 J. Machlis, ό. π., ςελ. 157 27 Στο ίδιο, ςελ. 157 www.arnos.gr κλικ στη γνώση 8

Σνλ ππξήλα ηεο ζξεζθεπηηθήο κνπζηθήο ηνπ Μπαρ απνηεινύλ νη δηαθόζηεο πεξίπνπ Καληάηεο πνπ έρνπλ δηαζσζεί. Απηέο απνηεινύλ κηα καξηπξία κεηαθπζηθήο πλεπκαηηθόηεηαο, πνπ πξνβάιιεη ηελ κπαρηθή άπνςε γηα ηε δσή θαη ην ζάλαην. Απνηεινύληαη θπξίσο από πέληε έσο νρηώ κέξε, από ηα νπνία ην πξώην, ην ηειεπηαίν θαη ίζσο θάπνην κεζαίν είλαη ζηε κνξθή ηνπ ρνξηθνύ 28. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε Καληάηα Αξ. 80 κε ηίηιν Έλα Κάζηξν Κξαηαηό Δίλαη ν Θεόο. Δίλαη ρσξηζκέλε ζε νρηώ κέξε. ε απηήλ ν Μπαρ βαδίδεη ζε έδαθνο θαζαγηαζκέλν. Σν νκώλπκν ρνξηθό ηνπ Μαξηίλνπ Λνύζεξνπ πνπ ππήξμε ζεκειησηήο ηνπ Λνπζεξαληζκνύ απνηεινύζε έλα από ηα βαζηθά θνκκάηηα ηνπ πξνηεζηαληηθνύ πκλνινγίνπ. Οη ζηίρνη θαη ε κεισδία ηνπ Λνύζεξνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί γηα ην πξώην, δεύηεξν, πέκπην θαη ηειεπηαίν κέξνο. Σν ππόινηπν θείκελν έρεη γξαθεί από ηνλ ιηκπξεηίζηα ηνπ Μπαρ, ηνλ άινκν Φξαλθ. 29 Ο Μπαρ ήηαλ ζίγνπξνο όηη ην εθθιεζίαζκα ηνπ Αγίνπ Θσκά γλώξηδε ην ινπζεξαληθό ρνξηθό. Πξόθεηηαη γηα κηα κεγαιόπξεπε κεισδία ππνβιεηηθήο ακεζόηεηαο πνπ απνηειεί ζήκεξα έλαλ νηθείν πξνηεζηαληηθό ύκλν 30. Ζ κεισδία πξνρσξάεη βεκαηηθά ζηελ έθζηαζε ηεο θιίκαθαο. Δθηίζεηαη ζε ελλέα θξάζεηο πνπ αληηζηνηρνύλ ζηνπο ελλέα ζηίρνπο θάζε ζηξνθήο ηνπ ινπζεξαληθνύ πνηήκαηνο. ην δεύηεξν κέξνο αλαπαξίζηαηαη ε πάιε ηνπ Υξηζηνύ ελάληηα ζηηο δπλάκεηο ηνπ θαθνύ. 31 Ο Μπαρ κε ηε κνπζηθή ηνπ ελέπλεπζε ηνπο θαιιηηέρλεο ηνπ 19 νπ θαη 20 νπ αηώλα. ήκεξα, ζεσξείηαη πιένλ σο έλαο νινθιεξσκέλνο θαιιηηέρλεο πνπ έδσζε λέα λνήκαηα ζη κνπζηθή θαη ηαπηόρξνλα ζεσξείηαη έλαο από ηνπο γίγαληεο ηνπ δπηηθνύ πνιηηηζκνύ 32. 28 Στο ίδιο, ςελ. 158 29 Στο ίδιο, ςελ. 159 30 Στο ίδιο, ςελ. 159 31 Στο ίδιο, ςελ. 160-161 32 Στο ίδιο, ςελ. 161 www.arnos.gr κλικ στη γνώση 9

Δπίλογος Μέζα από ηελ εμέηαζε όισλ ησλ παξαπάλσ έξγσλ είλαη ζαθέο όηη ην έξγν ηέρλεο επηηειεί δηάθνξεο ιεηηνπξγίεο. ε θάζε έξγν ηέρλεο εληνπίδεηαη ε αηζζεηηθή ιεηηνπξγία, αθνύ θάζε έλα από απηά είρε θαη έλαλ δηαθνζκεηηθό ξόιν ζηελ πεξίπησζε ησλ εηθαζηηθώλ ηερλώλ ή ζηελ πεξίπησζε ηεο κνπζηθήο ζηνρεύεη ζηε αθνπζηηθή απόιαπζε ηνπ θνηλνύ. Δθηόο όκσο από ηελ αηζζεηηθή ιεηηνπξγία θάζε έξγν επηηεινύζε άιινηε ηελ πνιηηηθή θαη άιινηε ηε ζξεζθεπηηθή ιεηηνπξγία. ηελ επνρή ηνπ κπαξόθ νη εγεκόλεο από ηε κία πξνζπάζεζαλ κέζσ πνξηξαίησλ, πξνηνκώλ αιιά θαη αλαθηόξσλ λα πξνβάιινπλ ηελ ηδέα ηεο απόιπηεο κνλαξρίαο, όπσο ηελ θαζηέξσζε ν Λνπδνβίθνο ΗΓ. Σελ ίδηα ζηηγκή ε θαζνιηθή εθθιεζία πξνζπαζνύζε λα ηνλίζεη ηε δύλακε ηεο απέλαληη ζηνλ πξνηεζηαληηζκό κέζα από ηε δεκηνπξγία πνιπηειώλ εθθιεζηώλ, αιιά θαη κέζσ ηεο πνιιώλ ζξεζθεπηηθώλ εηθαζηηθώλ έξγσλ. Από ηελ άιιε πιεπξά ζηηο πξνηεζηαληηθέο ρώξεο ηα ζξεζθεπηηθά κελύκαηα αλέιαβε λα παξνπζηάζεη ε ηέρλε ηεο κνπζηθήο κε θπξίαξρν ζπλζέηε ηνλ Γηόραλ εκπάζηηαλ Μπαρ. Βιβλιογραυία Αικπάλε Σδ. Καζηκάηε Μ., Εηθαζηηθέο ηέρλεο ζηελ Επξώπε από ην Μεζαίωλα ωο ηνλ 18 ν αηώλα, Η Ιζηνξία ηωλ ηερλώλ ζηελ Επξώπε, ηνκ. Α, Πάηξα, ΔΑΠ., 2008 Gombrich Δ. Ζ., Τν ρξνληθό ηεο ηέρλεο, Αζήλα, ΜΗΔΣ, 1994, ζει. 388 Μπαδέλ Εεξκαίλ, Μπαξόθ θαη Ρνθνθό, κεηάθξαζε Α. Παππάο, Αζήλα, Τπνδνκή, 1995 Machlis J., Ζ απόιαπζε ηεο κνπζηθήο, Αζήλα, Fagotto, 1993 http://en.wikipedia.org http://www.wga.hu http://www.catholiceducation.org www.arnos.gr κλικ στη γνώση 10