Τα ποτάμια της Αφρικής Αίγυπτος - Νείλος

Τα ποτάμια της Αφρικής Αίγυπτος - Νείλος Υποδειγματικό Σενάριο Γνωστικό αντικείμενο: Γεωγραφία (ΔΕ) Δημιουργός: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Σημείωση Το παρόν έγγραφο αποτελεί προϊόν αυτόματης δημιουργίας και εκτύπωσης του Ψηφιακού Διδακτικού Σεναρίου με Τίτλο: «Τα ποτάμια της Αφρικής Αίγυπτος - Νείλος». Δημιουργήθηκε στις 16/01/2017 17:01:08 και έχει υποστηρικτικό ρόλο στο έργο του εκπαιδευτικού. Δεν αντικαθιστά το Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο, το οποίο περιέχει όλο το Διαδραστικό Περιεχόμενο και αξιοποιεί τις ψηφιακές δυνατότητες της Πλατφόρμας «Αίσωπος». Το σενάριο αυτό έχει χαρακτηρισθεί ως «Υποδειγματικό» ύστερα από εργασία επιστημονικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικός Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλος ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Το Διαδραστικό Ψηφιακό Διδακτικό Σενάριο με το πλήρες ψηφιακό περιεχόμενό του βρίσκεται στον σύνδεσμο: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800 Επισημαίνεται ότι τα σενάρια της Πλατφόρμας «Αίσωπος» διακρίνονται σε: Υποδειγματικά Σενάρια: Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια που έχουν προκύψει από επιστημονικές επιτροπές εμπειρογνωμόνων (Εκπαιδευτικοί Αυξημένων Προσόντων, Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέλη ΔΕΠ / Επιστημονικό Προσωπικό του ΙΕΠ). Βέλτιστα Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία άνω των 70 μονάδων. Επαρκή Σενάρια: Αξιολογημένα Ψηφιακά Διδακτικά Σενάρια εκπαιδευτικών με βαθμολογία από 50 έως 70 μονάδες. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Ανάπτυξη Mεθοδολογίας και Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων για τα Γνωστικά Αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» - MIS: 479325, ΣΑΕ: 2014ΣΕ24580051. Η πράξη συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΚΤ) και το Ελληνικό Δημόσιο στο πλαίσιο του ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ 2007-2013 και υλοποιείται σε σύμπραξη από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και την Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Εκπαιδευτικών Δράσεων του Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Η Πλατφόρμα Ανάπτυξης, Σχεδίασης, Υποβολής, Αξιολόγησης και Παρουσίασης Ψηφιακών Διδακτικών Σεναρίων «Αίσωπος», αναπτύχθηκε με ίδια μέσα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο πλαίσιο του Υποέργου 2: «Ψηφιακό Σύστημα Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Υποβολής, Αξιολόγησης, Διαχείρισης και Αξιοποίησης Ψηφιακών Σεναρίων καθώς και καθοδήγησης και Υποστήριξης των Εκπαιδευτικών» της Πράξης. Ομάδα Επιστημονικής και Διοικητικής Εποπτείας της Πράξης: Επιστημονικός Υπεύθυνος Πράξης για τις Δράσεις που αφορούν το Ι.Ε.Π: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 1: Ιωάννης Σταμουλάκης, Φιλόλογος, Σύμβουλος Α' Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Υπεύθυνος Υποέργου 2: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Υπεύθυνος Υποέργου 3: Νικόλαος Γραμμένος, Πληροφορικός, Σύμβουλος Γ' Ι.Ε.Π. Επιστημονική Συντονίστρια των ειδικών επιστημόνων του Υποέργου 1: Βασιλική Καραμπέτσου, Φιλόλογος, Εισηγήτρια Ι.Ε.Π. Σελίδα 2/29

Φύλλα Εργασίας Σεναρίου Το παρόν ψηφιακό σενάριο περιέχει φύλλα εργασίας, τα οποία είναι συννημένα στο αρχείο «PDF» και μπορείτε να τα ανοίξετε κάνοντας διπλό κλικ πάνω στο εικονίδιο. 1η Φάση: Δεν υπάρχει 2η Φάση: 3η Φάση: Δεν υπάρχει 4η Φάση: Δεν υπάρχει Σελίδα 3/29

Γενική Περιγραφή Σεναρίου Γνωστικό αντικείμενο: Γεωγραφία (ΔΕ) Θεματική ταξινομία: Γεωγραφία (ΔΕ) -> Φυσικό περιβάλλον -> Υδρόσφαιρα Εκπαιδευτικό πρόβλημα: Την κατανόηση από τους μικρούς μαθητές της Α' Γυμνασίου: α) της σημασίας του φυσικού περιβάλλοντος για τον άνθρωπο και β) της ύπαρξης αλληλεπίδρασης μεταξύ φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπου Γενική περιγραφή περιεχομένου: 1. Συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα: Στο σχολικό βιβλίο προβλέπεται η διδασκαλία του μαθήματος "Τα ποτάμια της Αφρικής" στην Ενότητα Β' "Φυσικό Περιβάλλον", στο κεφάλαιο "Β3.7". Στο κεφάλαιο Β1.2 («Χωρίζοντας το φυσικό περιβάλλον σε ενότητες»), στη σελ. 38, στο ένθετο «Παραμύθι πάνω σε μια εικόνα», υπάρχει εκτενής αναφορά μιας ολόκληρης σελίδας στις επιπτώσεις από την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν. Στο κεφάλαιο "Α1.5" στην Ενότητα A "Ανακρίνοντας τους χάρτες" μελετώνται ο γεωμορφολογικός χάρτης, ο χάρτης των κλιματικών ζωνών, ο χάρτης των θερμικών ζωνών, και ο χάρτης κατανομής των βροχοπτώσεων της Αφρικής. Για το συγκεκριμένο κεφάλαιο προβλέπονται δύο (20 διδακτικές ώρες στο ΑΠΣ. Εξάλλου, σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών [Φ.Ε.Κ. 304 τεύχος Β' 13-03-2003], στη "Β" Ενότητα: Το φυσικό περιβάλλον" του μαθήματος της Γεωγραφίας - Γεωλογίας Α Γυμνασίου, προβλέπονται οκτώ (8) διδακτικές ώρες για τη διδασκαλία την υποενότητας "Η υδρόσφαιρα" που αναφέρεται στις λίμνες, τα ποτάμια, τις θάλασσες, τα παγοκαλύμματα και τη σημασία του γλυκού νερού για τον άνθρωπο. Στο ΑΠΣ, μεταξύ άλλων προβλέπεται ότι οι μαθητές πρέπει: Να διακρίνουν τη γεωγραφική κατανομή του γλυκού νερού στην επιφάνεια της Γης, να αναγνωρίζουν και να περιγράφουν τα προβλήματα που προκαλεί η άνιση γεωγραφική κατανομή του. Να διακρίνουν τους παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργία και το μέγεθος ενός ποταμού. Να κατηγοριοποιούν και να συγκρίνουν τους μεγάλους ποταμούς και λίμνες του πλανήτη με διάφορα κριτήρια όπως η παροχή, η επίδραση στη ζωή των ανθρώπων και η ευρύτερη οικολογική σημασία τους. Να διακρίνουν την επίδραση και να αναγνωρίζουν τη σημασία του γλυκού νερού στη ζωή των ανθρώπων. Να αξιολογούν την επίδραση των παραγόντων του φυσικού περιβάλλοντος (κλίμα, ανάγλυφο) που επηρεάζουν το μέγεθός ενός ποταμού. Με τη βοήθεια πινάκων και χαρτών να εντοπίζουν τη θέση των μεγαλύτερων ποταμών και λιμνών και να διακρίνουν τις πηγές και τις εκβολές των ποταμών. Να αξιολογούν τη σημασία των ποταμών και των λιμνών στη ζωή των ανθρώπων ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες. Να εξετάζουν χώρες ή περιοχές της Γης στις οποίες οι ποταμοί και οι λίμνες παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη ζωή των κατοίκων τους". Επίσης, ένα από τα τρία (3) προτεινόμενα από το ΑΠΣ διαθεματικά σχέδια εργασίας για τα οποία μπορεί να αφιερωθεί έως και το 10% του διδακτικού χρόνου της Γεωγραφίας της Α γυμνασίου, είναι το θέμα «Ποτάμια και άνθρωποι». Στο θέμα αυτό προτείνεται να εκπονηθούν εργασίες οι οποίες θα εξετάζουν συγκεκριμένα παραδείγματα που αποδεικνύουν την εξάρτηση των ανθρώπων από το γλυκό νερό και θα περιγράφουν το είδος των δραστηριοτήτων που προσπαθούν να εξασφαλίσουν την επάρκειά του. Μέσα από ένα τέτοιο θέμα μπορούν να διαπραγματευθούν οι θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες «Διάσταση», «Αλληλεπίδραση», «Αλληλεξάρτηση» και «Μεταβολή». Τον πυρήνα αυτού του θέματος μπορεί να αποτελέσει η μελέτη της αλληλεπίδρασης Νείλου-Αιγυπτίων που αποτελεί κεντρικό θέμα του προτεινόμενου σεναρίου. Σελίδα 4/29

2. Γνώσεις-αντιλήψεις μαθητών: α) Γνώσεις: Οι μαθητές θα πρέπει να: μπορούν να αναγνωρίζουν στο χάρτη την ήπειρο της Αφρικής όπως και τις ηπείρους Ασία, Ευρώπη, Αμερική αλλά και τους ωκεανούς/θάλασσες που την περιβάλλουν. Αυτή η γνώση θα πρέπει να έχει κατακτηθεί στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού όπου και διδάχθηκε είναι εξοικειωμένοι με την χρήση (πλοήγηση) του λογισμικού όπως και με την χρήση ενός φυλλομετρητή (), δηλαδή να μπορούν να προσπελάσουν κάποια δικτυακή διεύθυνση στο διαδίκτυο. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να αφιερωθεί επιπλέον χρόνος από αυτόν που προβλέπεται για την εφαρμογή του σεναρίου για την εξοικείωση με το λογισμικό να μπορούν να «διαβάσουν» γενικούς αλλά και θεματικούς χάρτες βασιζόμενοι στα σύμβολα του υπομνήματός τους. Αυτή είναι γνώση που επίσης αναμένεται να έχει κατακτηθεί στο δημοτικό. β) Αντιλήψεις: Αρκετοί μαθητές: Δεν αντιλαμβάνονται ότι το μέγεθος ενός ποταμού (μήκος, παροχή ή πλάτος) εξαρτάται ταυτόχρονα από πολλούς παράγοντες (μέγεθος λεκάνης απορροής, κλίμα, σύσταση πετρωμάτων της περιοχής που διασχίζει) Δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος της επίδραση που το φυσικό περιβάλλον μπορεί να έχει στον άνθρωπο. Για παράδειγμα θεωρούν ότι ένα ποτάμι ή ένα δάσος όταν είναι μολυσμένα ή περιέχουν σκουπίδια-ρύπους απλά ενοχλούν τους περαστικούς από την περιοχή τους επειδή εκπέμπουν μια ενοχλητική εικόνα ή απλά επηρεάζουν μόνο τους οργανισμούς (π.χ. ψάρια) που βρίσκονται μέσα σε αυτά. Δεν μπορούν συνδέσουν τη σημασία των ποταμών για τον άνθρωπο με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (ανάγλυφο, κλίμα, βλάστηση) της περιοχής που διασχίζουν. Συχνά θεωρούν ότι μία μόνο παράμετρος του μεγέθους του ποταμού (π.χ. παροχή) καθορίζει και τη σημασία του για τον άνθρωπο Δεν αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ ποταμού (φυσικού περιβάλλοντος) και ανθρώπου. Δηλαδή θεωρούν ότι μόνο ο άνθρωπος μπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον αλλά δεν συνειδητοποιούν ότι και το περιβάλλον με τη σειρά του, μπορεί να επηρεάσει τον άνθρωπο. Δηλαδή δεν συνειδητοποιούν ότι οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον μπορούν να έχουν μεγάλες επιπτώσεις και στον ίδιο 3. Στόχοι: Στο τέλος του μαθήματος οι μαθητές θα πρέπει: Γνωστικοί στόχοι: 1)Να εντοπίζουν στο χάρτη τους τέσσερεις μεγαλύτερου ποταμούς της Αφρικής και να γνωρίζουν ότι ο Νείλος διασχίζει πρώτα το Σουδάν και στην συνέχεια την Αίγυπτο 2)Να μπορούν να αιτιολογούν την παροχή των ποταμών Κόνγκο και Νείλου συσχετίζοντάς τες με τις ζώνε ς βροχοπτώσεων, κλίματος και βλάστησης. 3)Να αντιληφθούν και να μπορούν να αιτιολογούν την μεγάλη σημασία του Νείλου για τους κατοίκους της Αιγύπτου 4)Να μπορούν να εξηγούν την επίδραση του Νείλου στις δραστηριότητες, στη συμπεριφορά και στα προβλήματα των Αιγυπτίων, στο παρόν αλλά και στο παρελθόν, όπως: α) το που κατοικούν, β) με τι ασχολούνται - ποιους τομείς της οικονομίας τους αναπτύσσουν, γ) που έχτισαν τα ιστορικά μνημεία τους και δ) προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τις γειτονικές χώρες. 5)Με βάση την περιγραφή των συνεπειών από την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν, να αντιληφθούν ότι η επέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον (οικοσύστημα) μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες σε αυτό αλλά και στον ίδιο (να αντιληφθούν την αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος) Στόχοι ως προς τις ΤΠΕ: 6)Να εξοικειωθούν με την χρήση του λογισμικού και να αντιληφθούν τις πολλές δυνατότητες που μπορεί να τους προσφέρει το λογισμικό στην μελέτη της γεωγραφίας (άπειρο αριθμό δορυφορικών λήψεων, στρώματα () πληροφορίας, κ.α.) 7)Να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου και του φυλλομετρητή (), και να εκτιμήσουν αντιληφθούν ότι το διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει πρακτικά απεριόριστη ποσότητα πληροφορίας Στάσεις-αξίες-δεξιότητες: 8)Να κοινωνικοποιηθούν στο επίπεδο της ομάδας και της ολομέλειας της τάξης Σελίδα 5/29

9)Να αποκτήσουν την δεξιότητα/ικανότητα να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους, να επιχειρηματολογούν για να στηρίξουν τις απόψεις τους και να παρουσιάζουν τις απόψεις τους στο κοινό (τάξη). 10)Να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση και να στοχάζονται πριν αποφασίσουν να παρέμβουν στο περιβάλλον είτε ατομικά είτε ως μέλος της κοινότητας 4. Οργάνωση της τάξης και υλικοτεχνική υποδομή Το προτεινόμενο σενάριο σχεδιάστηκε για εφαρμογή στην καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας. Η μόνη απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή που απαιτείται είναι η παρουσία ενός συστήματος Η/Υ-βιντεοπροβολέα, η σύνδεση στο διαδίκτυο, ο σχολικός γεωμορφολογικός επιτοίχιος χάρτης της Αφρικής και το σχολικό βιβλίο. Επιλέχθηκε αυτό το περιβάλλον διδασκαλίας, επειδή αυτό είναι εφικτό στο υφιστάμενο πλαίσιο λειτουργίας του δημόσιου ελληνικού γυμνασίου. Ήδη σε πολλά σχολεία υπάρχουν αίθουσες διδασκαλίας εξοπλισμένες με συστήματα Η/Υ-βιντεοπροβολέα και σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχουν και συστήματα Διαδραστικών Πινάκων (ΔΠ). Ακόμη και σε σχολεία όπου αυτή η διευθέτηση δεν υπάρχει, μπορεί να επιτευχθεί σχετικά εύκολα (με σχετικά μικρό κόστος) αν υπάρχουν εκπαιδευτικοί που θέλουν να αξιοποιήσουν τις ΤΠΕ στη διδασκαλία τους. Αυτή η επιλογή καθιστά το προτεινόμενο σενάριο υλοποιήσιμο από πολλούς εκπαιδευτικούς και ανοίγει το δρόμο για την αξιοποίηση των Τπε στην καθημερινή διδασκαλία. Εναλλακτικά, η διδακτική πρόταση θα μπορούσε να υλοποιηθεί σε περιβάλλον πολλών υπολογιστών όπου ο κάθε μαθητής διαθέτει πρόσβαση σε υπολογιστή και στο διαδίκτυο (περιβάλλον «1 προς 1»). Σε ένα τέτοιο αναβαθμισμένο ΤΠΕ περιβάλλον διδασκαλίας, η υλοποίηση του προτεινόμενου σεναρίου προβλέπεται ότι θα είναι ευκολότερη και το όφελος για τους μαθητές μεγαλύτερο επειδή η μαθητοκεντρική διάσταση της διδασκαλίας θα είναι μεγαλύτερη, και η εμπλοκή και υπευθυνότητα των μαθητών επίσης μεγαλύτερη. Το μόνο πρόβλημα σε μια τέτοια επιλογή θα ήταν η απουσία τέτοιου περιβάλλοντος στην πράξη στο υφιστάμενο πλαίσιο του ελληνικού γυμνασίου. Το εργαστήριο πληροφορικής το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει ένα τέτοιο περιβάλλον είναι δύσκολα προσβάσιμο στους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το μάθημα της Γεωγραφίας. Για το προτεινόμενο σενάριο προτείνεται διάταξη τάξης σε σχήμα «Π» όπως φαίνεται στην Εικόνα 1 «Διάταξη Π». Οι μαθητές κατά κανόνα εργάζονται σε διμελείς ομάδες (δυάδες). Έτσι στις περισσότερες δραστηριότητες, το κάθε «θρανίο» λειτουργεί ως μία ομάδα μαθητών. Προτείνεται η εργασία σε διμελείς ομάδες (εταιρική μορφή συνεργατικής μάθησης) επειδή στον περιορισμένο πρακτικά διαθέσιμο χρόνο της μίας διδακτικής ώρας (περίπου 35 λεπτά), αυτή στην πράξη λειτουργεί αποτελεσματικότερα από άποψη χρόνου και από άποψη διευθέτησης του χώρου, σε σχέση με την εργασία σε μεγαλύτερες ομάδες (π.χ. τετραμελείς). Υπάρχουν όμως και δραστηριότητες στις οποίες όλοι οι μαθητές λειτουργούν ως μέλη μιας ενιαίας ομάδας της ολομέλειας της τάξης. Ως διάταξη αίθουσας προτείνεται είτε η μορφή «Π» είτε η «αμφιθεατρική». Στις περιπτώσεις μεγάλων (πλατιών) αιθουσών διδασκαλίας και για τάξεις με περιορισμένο αριθμό μαθητές (<22) όπου οι μαθητές μπορούν να χωρέσουν σε διάταξη «Π», προτείνεται η διάταξη «Π». Για τις περιπτώσεις όπου η διάταξη «Π» είναι ανέφικτη είτε λόγω των διαστάσεων της αίθουσας διδασκαλίας είτε λόγω του πλήθους των μαθητών προτείνεται η «αμφιθεατρική» διάταξη. Προτείνεται η διάταξη «Π» επειδή σε αυτήν τη διάταξη όλοι οι μαθητές μπορούν να δουν όλους τους υπόλοιπους και ταυτόχρονα μπορούν να δουν οτιδήποτε προβάλλεται στον πίνακα μέσω του βιντεοπροβολέα. Ως δεύτερη επιλογή προτείνεται η αμφιθεατρική διάταξη επειδή, σε σύγκριση με την παραδοσιακή διάταξη (τα θρανί ατο ενα πίσω από το άλλο σε σειρές) διευκολύνει την διεξαγωγή της συζήτησης στην ολομέλεια της τάξης η οποία γίνεται σε κάθε δραστηριότητα καθώς οι περισσότεροι μαθητές βλέπουν τους υπόλοιπους χωρίς να χρειαστεί να γυρίσουν το κεφάλι τους προς τα πίσω. 5. Η προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ: Στο προτεινόμενο σενάριο οι ΤΠΕ που χρησιμοποιούνται είναι: Το λογισμικό Google Earth, το διαδίκτυο, το λογισμικό κειμενογράφου «Word» και η δικτυακή πλατφόρμα κατασκευής σεναρίων «ΑΙΣΩΠΟΣ». Το Word χρησιμοποιήθηκε για να γραφεί το σενάριο στην ψηφιακή του μορφή. Το δικτυακό περιβάλλον κατασκευής σεναρίων «ΑΙΣΩΠΟΣ» χρησιμοποιήθηκε για να στηθεί το σενάριο στο διαδίκτυο. Στο προτεινόμενο σενάριο, το διδακτικό όφελος (προστιθέμενη αξία) από τη χρήση του Google Earth είναι η δυνατότητα on line δορυφορικής πτήσης πάνω από την Αίγυπτο και την κοιλάδα του Νείλου. Αυτή η πτήση δίνει τη δυνατότητα να παρατηρηθούν συγκεκριμένα στοιχεία του ανθρωπογενούς και του φυσικού περιβάλλοντος. Οι μαθητές μπορούν να δουν τα ανθρωπογενή και φυσικά στοιχεία του εδάφους και να τα συσχετίσουν μεταξύ τους πολύ καλύτερα από ότι μπορεί να γίνει βλέποντας απλά κάποιες εικόνες της περιοχής. Στην περίπτωσή μας παρατηρήθηκε η αντίθεση μεταξύ της ερήμου και τη εύφορης κοιλάδας του Νείλου, οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην κοιλάδα, μετρήθηκαν αποστάσεις και υπολογίστηκαν εκτάσεις. Επίσης εντοπίσθηκε το φράγμα του Ασουάν, οι οικισμοί-πόλεις, οι Πυραμίδες και τα όρια των χωρών που διαρρέονται από το Νείλο. Η παροχές αυτές του λογισμικού ισοδυναμούν με πολλούς ψηφιακούς χάρτες της περιοχής που δεν είναι εφικτό να βρεθούν στην κλασική (αναλογική) αίθουσα διδασκαλίας χωρίς την συνδρομή των ΤΠΕ. Η δυνατότητα να παρατηρούμε την επιφάνεια της γης από διαφορετικό ύψος και κάθε φορά να επιλέγουμε τα στοιχεία που θα απεικονίζονται Σελίδα 6/29

είναι ίσως η σημαντικότερη παροχή του. Στο προτεινόμενο σενάριο, η χρήση του διαδικτύου εστιάζεται στην πρόσβαση που αυτό προσφέρει στο «φωτόδενδρο» (http://photodentro.edu.gr/), στη Wikipedia (http://www.wikipedia.gr/), και στην εύρεση ψηφιακών φωτογραφιών οι οποίες δείχνουν πλωτά μεταφορικά μέσα να πλέουν στο Νείλο. Ειδικότερα, το «φωτόδενδρο» χρησιμοποιείται για να προσπελαστούν ψηφιακοί χάρτες της Αφρικής οι οποίοι μπορούν να θεαθούν σε διαφορετικές κλίμακες, πράγμα ανέφικτο στο κλασικό εργαστήριο/αίθουσα διδασκαλίας. Η Wikipedia χρησιμοποιείται για να προσπελαστούν ψηφιακοί χάρτες βλάστησης της Αφρικής αλλά και πληροφορίες (Πίνακας) για τις παροχές των μεγαλύτερων ποταμών της Αφρικής. Η προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ συνίσταται και στο ότι το μάθημα με τη χρήση των ΤΠΕ που αναφέρθηκαν παραπάνω, γίνεται περισσότερο ενδιαφέρον με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ενεργή συμμετοχή των μαθητών. Η συγκεκριμένη χρήση των ΤΠΕ προσφέρει μαθησιακό υλικό το οποίο δημιουργεί αυθεντικές μαθησιακές συνθήκες (περιβάλλοντα) τα οποία ευνοούν τη διερευνητική μάθηση, τη συζήτηση σε επίπεδο ομάδας και ολομέλειας (τάξης) και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών. 6. Η διδακτική προσέγγιση: Το προτεινόμενο σενάριο, συνδυάζει διαφορετικές μορφές διδασκαλίας. Ο όρος «μορφή» διδασκαλίας χρησιμοποιείται σύμφωνα με το από πολλούς (Φρυδάκη, 2009; Ματσαγγούρας, 2000; Θεοφιλίδης, 1987; Χρυσαφίδης, 1991; και Κασσωτάκη & Φουρλή, 2006) αποδεκτό κριτήριο: η μορφή της διδασκαλίας διαμορφώνεται ανάλογα με το ρόλο τον οποίο αναλαμβάνουν ο εκπαιδευτικός και οι μαθητές και από το είδος της επικοινωνίας που αναπτύσσεται μέσα στην τάξη κατά την διεξαγωγή της. Υπάρχουν στάδια όπου ο εκπαιδευτικός εισηγείται ή παρουσιάζει υλικό (μορφή εισήγησης), στάδια όπου οι μαθητές εργάζονται ακολουθώντας τις οδηγίες του Φύλλου Εργασίας (μαθητοκεντρική μορφή) και στάδια όπου επικρατεί η συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης (μορφή συζήτησης). Σε κάθε περίπτωση οι μαθητές έχουν ενεργό ρόλο ακόμη και στην περίπτωση που ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει/προβάλλει υλικό επειδή η παρουσίαση γίνεται μέσα από ανοιχτή συζήτηση σε όλη την τάξη στην οποία εμπλέκει και τους μαθητές. Οι εισήγηση-παρουσίαση του εκπαιδευτικού περιορίζεται α) στη αρχή του μαθήματος όπου ο εκπαιδευτικός κάνει αναφορά στο περιεχόμενο του μαθήματος, διατυπώνει τους στόχους και συνδέει το μάθημα με τα προηγούμενα και β) στην πτήση πάνω από την κοιλάδα του Νείλου στην 3η δραστηριότητα. Όμως και στις δύο περιπτώσεις, η παρουσίαση γίνεται σε ανοιχτή συζήτηση με την τάξη και υπάρχει συμμετοχή και των μαθητών. Στο υπόλοιπο της διδασκαλίας, ο εκπαιδευτικός έχει συντονιστικό καθοδηγητικό ρόλο είτε αυτό αφορά την εργασία των μαθητών στο ΦΕ είτε την διεξαγωγή συζήτησης στην ολομέλεια της τάξης. Η διδακτική προσέγγιση είναι κυρίως η διερεύνηση εφόσον οι μαθητές καλούνται να παρατηρήσουν και να διατυπώσουν ερμηνείες, προβλέψεις, και ερωτήματα, να επικοινωνήσουν στην ομάδα τους και στην ολομέλεια της τάξης, να κάνουν χρήση κριτικών και λογικών συλλογισμών και να εκτιμήσουν εναλλακτικές ερμηνείες (βλ. ΕΑΙΤΥ, 2010, σελ. 52; Tamir, 1985; Linn, Davis & Bell, 2004, σελ. 4). Η διερεύνηση επιβάλλεται να είναι ως ένα βαθμό καθοδηγούμενη (κατευθυνόμενη) επειδή ο διαθέσιμος διδακτικός χρόνος σε κάθε διδακτική ώρα είναι περιορισμένος (λιγότερος από 45 ) αλλά και επειδή υπάρχουν συγκριμένοι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν. Η ύπαρξη του Φύλλου Εργασίας παίζει ακριβώς αυτόν το ρόλο του «οδηγού». Με βάση τα παραπάνω, η προτεινόμενη διδασκαλία μπορεί να θεωρηθεί ότι σε ένα μεγάλος μέρος ανήκει στην καθοδηγούμενη διερευνητική μορφή διδασκαλίας (ή καθοδηγούμενη διερεύνηση) ή οποία είναι υποκατηγορία των μαθητοκεντρικών μορφών διδασκαλίας (Ματσαγγούρας 1999, σ.467). Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η διδασκαλία μας σε πολλές περιπτώσεις περιλαμβάνει και εισηγητικές παρεμβάσεις του εκπαιδευτικού, τότε θα μπορούσαμε να την εντάξουμε και στις μικτές μορφές διδασκαλίας (Ματσαγγούρας, 1999, σ.427). Επειδή το προτεινόμενο σενάριο, σε αρκετές περιπτώσεις προβλέπει εργασία των μαθητών σε ομάδες, η διδασκαλία ως ένα βαθμό εμπίπτει στην κατηγορία των συνεργατικών μορφών διδασκαλίας που είναι μια υποκατηγορία των μαθητοκεντρικών διδασκαλιών (βλ. Ματσαγγούρας 1999, σ.467). Η προτεινόμενη διδακτική προσέγγιση βασίζεται στις γνωστικές θεωρίες μάθησης και ειδικότερα στον εποικοδομισμό (κονστρουκτιβισμό), σύμφωνα με τον οποίο η γνώση δεν μεταφέρεται/μεταδίδεται αλλά κατασκευάζεται/οικοδομείται από τον ίδιο το μαθητή, εδράζεται πάνω σε προγενέστερες γνώσεις και απαιτεί την ενεργή συμμετοχή του. Στην προτεινόμενο διδασκαλία, οι προϋπάρχουσες αντιλήψεις/ ιδέες των μαθητών λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό της διδασκαλίας. Είναι επίσης σύμφωνη με τη θεωρία του κοινωνικού εποικοδομισμού (κονστρουκτιβισμού) σύμφωνα με την οποία η γνώση δημιουργείται από τον ίδιο το μαθητή καθώς αυτός δρα και επικοινωνεί μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια. Στην περίπτωσή μας, το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον περιλαμβάνει τους συμμαθητές του, τον εκπαιδευτικό και το μαθησιακό υλικό. Η εργασία των μαθητών σε ομάδες (εταιρικό σχήμα δυάδες), η μεταξύ τους συνεργασία, όπως και η συνεργασία τους με τον εκπαιδευτικό αλλά και τους υπόλοιπους μαθητές στην τάξη κατά τη διάρκεια των συζητήσεων στην ολομέλεια, είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν όλες τις προτεινόμενες δραστηριότητες. Πέραν της επίτευξης των γνωστικών στόχων, η ομαδοκεντρική οργάνωση της διδασκαλίας προάγει την κοινωνικοποίησή των μαθητών, τη θετική στάση τους προς το σχολείο, τον εκδημοκρατισμό τους, αλλά και τη νοητική και τη γλωσσική τους ανάπτυξη (Ματσαγγούρας, 2000, σελ. 519-526). Το προτεινόμενο σενάριο δεν αποσκοπεί μόνο στην κατάκτηση της γνώσης αλλά και στην κατανόηση της επιστημονικής πρακτικής (επιστημονικής μεθόδου έρευνας και σκέψης). Δηλαδή στόχος δεν είναι μόνο το γνωστικό αποτέλεσμα (η συγκεκριμένη γνώση όπως οριοθετείται από τους στόχους του συγκεκριμένου μαθήματος) αλλά και η μύηση του μαθητή στη διαδικασία της απόκτησης της γνώσης δηλαδή να «να μαθαίνει πώς να μαθαίνει». Σελίδα 7/29

7. Βιβλιογραφικές Αναφορές Linn, M.C., Davis E.A. & Bell, P.L. (2004) Inquiry and Technology. In M.C. Linn, E.A. Davis & P.L. Bell (Eds.), Internet environments for science education. (pp 3-27). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Tamir, P. (1985). Content analysis focusing on inquiry. Journal of Curriculum Studies, 17(1), pp 87-94. ΕΑΙΤΥ (2010)- Υλικό επιμόρφωσης κλάδου ΠΕ04. Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης. Τεύχος 5: Κλάδος ΠΕ04, Β Έκδοση, ΕΑΙΤΥ, Τομέας Επιμόρφωσης & Κατάρτισης, Πάτρα, Δεκέμβριος 2010 Θεοφιλίδης, Χ. (1987). Διαθεματική προσέγγιση της διδασκαλίας. Λευκωσία. Καραμπάτσα Α., Κλωνάρη Α., Κουτσόπουλος Κ., Μαράκη Κ., & Τσουνάκος Θ., (2000). έκδοση Δ', Αθήνα Γεωγραφία Α' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Ματσαγγούρας, Γ. Η. (2000) Θεωρία και Πράξη της διδασκαλίας, Τ.Β. Στρατηγικές Διδασκαλίας. Η κριτική σκέψη στη διδακτική πράξη. Αθήνα: Gutemberg, 2000. Ματσαγγούρας, Γ. Η. (1999) Θεωρία και Πράξη της διδασκαλίας. Η Σχολική Τάξη. Χώρος. Ομάδα. Πειθαρχία. Μέθοδος. Αθήνα: Γρηγόρης. Φρυδάκη, Ε. (2009). Η διδασκαλία στην τομή της νεωτερικής και της μετανεωτερικής σκέψης. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική ΑΕ, 2009. Χρυσαφίδης, Κ. (1991). Σύγχρονοι διδακτικοί προβληματισμοί, Αθήνα, Σμυρνιωτάκης Διδακτικοί Στόχοι: Να Να Να Να Να εντοπίζουν στο χάρτη τους τέσσερις μεγαλύτερου ποταμούς της Αφρικής μπορούν να αιτιολογούν την παροχή των ποταμών Κόνγκο και Νείλου αντιληφθούν και να μπορούν να αιτιολογούν την μεγάλη σημασία του Νείλου για τους κατοίκους της μπορούν να εξηγούν την επίδραση του Νείλου στις δραστηριότητες και συμπεριφορά των Αιγυπτίων αντιληφθούν ότι η επέμβαση του ανθρώπου στο Νείλο έχει σημαντικές επιπτώσεις στον εαυτό του Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου: Φυσικό περιβάλλον αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος υδρόσφαιρα ποτάμια Αφρική Υλικοτεχνική υποδομή: Πρόσβαση στο ίντερνετ, Google Earth, σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα, Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής, σχολικό βιβλίο Γεωγραφίας Α γυμνασίου Τυπικός χρόνος αλληλεπίδρασης με το εκπαιδευτικό σενάριο σε διδακτικές ώρες για δουλειά εντός του σχολείου: 2 ώρες Πνευματικά δικαιώματα ή άλλοι αντίστοιχοι περιορισμοί: ΟΧΙ Εκτιμώμενο Επίπεδο Δυσκολίας: Μέτριας δυσκολίας Τύπος διαδραστικότητας : Ενεργός μάθηση Σελίδα 8/29

Επίπεδο διαδραστικότητας : Υψηλό Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα του τελικού χρήστη: 12-15 Εκπαιδευτική βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο: Γυμνάσιο Σελίδα 9/29

Σύνοψη φάσεων σεναρίου: 1η Φάση: Εισαγωγή στο μάθημα - Σύνδεση με τα προηγούμενα Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: 1. 2. 3. 4. Η σχετική θέση της Αφρικής Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο Ενημέρωση για το περιεχόμενο και τους στόχους του μαθήματος Εδώ τελειώνει η 1η φαση 2η Φάση: Η κυρίως διδασκαλία - Οι Δραστηριότητες Χρονική Διάρκεια: 65 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Αριθμός φύλλων εργασίας: 1 Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Η θέση των 4 μεγαλύτερων ποταμών της Αφρικής Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο Εικόνα 2: Πολιτικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο Εικόνα 3: Γεωμορφολογικός Πολυχάρτης Αφρικής-φωτόδενδρο Η αιτιολόγηση της διαφορετικής παροχής Νείλου -Κόνγκου Εικόνα 4: Χάρτης ζωνών βλάστησης - Αφρική & ποτάμια Εικόνα 5: Χάρτης κλιματικών ζωνών - Αφρική & ποτάμια Εικόνα 6: Χάρτης βροχοπτώσεων - Αφρική & ποτάμια Πίνακας1: Παροχές ποταμών Η σημασία του Νείλου και η επίδρασή του στη ζωή των Αιγυπτίων Εικόνα 7: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 1 Εικόνα 8: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 2 Εικόνα 9: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 3 Εικόνα 10: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 4 Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος - η περίπτωση Νείλου-Αιγυπτίων Σελίδα 10/29

3η Φάση: Αξιολόγηση Χρονική Διάρκεια: 8 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: 1. 2. 3. 4. Που βρίσκονται οι 4 κυριότεροι ποταμοί της Αφρικής και ποιες χώρες διασχίζουν Επιδράσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος (Νείλου) Σε ποιους από τους παρακάτω παράγοντες οφείλεται η μειωμένη παροχή του Νείλου σε σχέση με τον ποταμό Κόνγκο? 4η Φάση: Ανάθεση εργασίας για το σπίτι Χρονική Διάρκεια: 4 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Δομικά - Διαδραστικά στοιχεία: Σελίδα 11/29

1η Φάση: Εισαγωγή στο μάθημα - Σύνδεση με τα προηγούμενα Σελίδα 12/29

1η Φάση: Εισαγωγή στο μάθημα - Σύνδεση με τα προηγούμενα Χρονική Διάρκεια: 10 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Ο σκοπός της δραστηριότητας είναι η εστίαση της προσοχής των μαθητών στην υπό μελέτη ήπειρο (Αφρική), η πρόκληση του ενδιαφέροντός τους και η σύνδεση με τα μαθήματα που προηγήθηκαν 1. Η σχετική θέση της Αφρικής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1435/#question6397 Εισαγωγή στο μάθημα σύνδεση με τα προηγούμενα μαθήματα (10 λεπτά) Για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των μαθητών, να προσανατολίσει τους μικρούς μαθητές της Α γυμνασίου στην στο χώρο (στην Αφρικανική ήπειρο) αλλά και για να συνδέσει το μάθημα με τις προηγούμενες δύο ενότητες που διδάχθηκαν (ποτάμια Αμερικής & ποτάμια Ασίας), ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει έναν γεωμορφολογικό χάρτη της Αφρικής και ζητάει από την ολομέλεια της τάξης να απαντήσουν ποια ήπειρος απεικονίζεται και ποια είναι η σχετική της θέση με τις ηπείρους Ασία, Ευρώπη και Αμερική και με ποιες θάλασσες-ωκεανούς συνορεύει. Για την παρουσίαση του Χάρτη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ο επιτοίχιος γεωμορφολογικός χάρτης του σχολείου είτε να προβληθεί κάποιος από τους πολλούς ψηφιακούς χάρτες που υπάρχουν στο διαδίκτυο. Μια πολύ καλή επιλογή είναι οι χάρτες του «φωτόδενδρου» (Εικόνα 1) στη διεύθυνση http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl100/418/2821,10655 /extras/gstd37_africa_geo_map/index.html Εναλλακτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι χάρτες στις σελίδες 25, 26 και 66 του σχολικού βιβλίου από τους μαθητές, οι οποίοι όμως μειονεκτούν λόγω του μικρού μεγέθους τους (μικρή κλίμακα). Δίνεται αρκετός χρόνος ώστε να μπορέσουν όλοι οι μαθητές να αφομοιώσουν τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, μέσα από τη συζήτηση στην τάξη. Σχόλιο: Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στην παρουσίαση, απαντώντας στα ερωτήματα που υποβάλει ο εκπαιδευτικός και δείχνοντας/περιγράφοντας και οι ίδιοι στο χάρτη την σχετική θέση της Αφρικής 2. Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1435/#question6002 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl100/418/2821,10655/extras/gstd37_africa_geo_map/index.htm Σελίδα 13/29

l 3. Ενημέρωση για το περιεχόμενο και τους στόχους του μαθήματος: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1435/#question6398 Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός ενημερώνει τους μαθητές για το περιεχόμενο και τους στόχους του μαθήματος. Δηλαδή τους εξηγεί ότι το θέμα είναι τα ποτάμια της Αφρικής και ότι ο κύριος σκοπός του μαθήματος είναι να γνωρίσουν οι μαθητές α) ποια είναι τα κυριότερα ποτάμια (ονόματα), β) που βρίσκονται (θέση στο χάρτη) και γ) πως επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων που ζουν στις περιοχές που διασχίζουν και πως τα ίδια - ως μέρος του φυσικού περιβάλλοντος επηρεάζονται από τον άνθρωπο. Ενημερώνει τους μαθητές ότι η διδασκαλία θα εστιαστεί περισσότερο στον ποταμό Νείλο γιατί εκεί η αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος (ποταμού) είναι εμφανέστερη. Σχόλιο: Το περιεχόμενο και οι στόχοι παρουσιάζονται σε ανοιχτή συζήτηση στην τάξη και όχι ως μονόλογος του εκπαιδευτικού. Οι μαθητές μπορούν να ζητούν διευκρινήσεις ή να θέτουν ερωτήματα σχετικά με το περιεχόμενο ή τους στόχους 4. Εδώ τελειώνει η 1η φαση: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1435/#question6399 Στη συνέχεια ακολουθούν οι κύριες δραστηριότητες με τη σειρά που περιγράφονται. Σχόλιο: Οι κύριες δραστηριότητες περιγράφονται στη 2η (επόμενη) φάση του σεναρίου Σελίδα 14/29

2η Φάση: Η κυρίως διδασκαλία - Οι Δραστηριότητες Σελίδα 15/29

2η Φάση: Η κυρίως διδασκαλία - Οι Δραστηριότητες Χρονική Διάρκεια: 65 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Φύλλα εργασίας: Τα φύλλα εργασίας είναι συνημμένα στην 3η σελίδα του εγγράφου. Εναλλακτικά μπορείτε να τα μεταφορτώσετε εκ νέου από τις παρακάτω διαδικτυακές θέσεις. Φύλλο Εργασίας 1 http://aesop.iep.edu.gr/sites/default/files/filla-ergasias/fyllo_ergasias_-_afriki-potamia-neilos_0.docx Περιγραφή των δραστηριοτήτων (συνολική διάρκεια 65 λεπτά) 1. Η θέση των 4 μεγαλύτερων ποταμών της Αφρικής: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6400 Δραστηριότητα 1η: «Η θέση των 4 μεγαλύτερων ποταμών της Αφρικής» (15 λεπτά) Στόχος 1: Να εντοπίζουν στο χάρτη τους τέσσερεις μεγαλύτερου ποταμούς της Αφρικής και να γνωρίζουν ότι ο Νείλος διασχίζει πρώτα το Σουδάν και στην συνέχεια την Αίγυπτο Ζητείται από τους μαθητές να εντοπίσουν τη θέση των ποταμών Νείλου, Ζαμβέζη, Κόνγκο και Νίγηρα στο χάρτη όπως και να εντοπισθούν 1-2 χώρες που διασχίζει ό κάθε ποταμός. Ζητείται από αυτούς να εστιάσουν την προσοχή τους στις δύο μεγάλες σε έκταση χώρες που παρεμβάλλονται στην κύρια ροή του ποταμού Νείλου. Ως χάρτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο γεωπολιτικός χάρτης του σχολείου ή και κάποιοι ψηφιακοί χάρτες που θα προβάλλονται στον τοίχο/πίνακα μέσω του βιντεοπροβολέα. Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλοί ψηφιακοί χάρτες. Η επιλογή που προτείνεται είναι οι τρεις χάρτες από το «φωτόδενδρο», ο γεωπολιτικός (Εικόνα 2), ο γεωφυσικός (Εικόνα 1) και ο «Γεωμορφολογικός Πολυχάρτης» (Εικόνα 3) της Αφρικής, οι οποίοι μπορούν να θεαθούν στην επιθυμητή κλίμακα, στις διευθύνσεις: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl100/418/2821,10655/extr as/gstd37_africa_geo_map/index.html, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2934 και http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2913. Οι ομάδες των μαθητών (δυάδες) μπορούν να πλησιάζουν διαδοχικά τον πίνακα και να πλοηγούνται στους τρεις χάρτες. Στην περίπτωση που υπάρχει διαδραστικός πίνακας (ΔΠ) η πλοήγηση στους χάρτες θα είναι ακόμη ευκολότερη. Στην περίπτωση που οι μαθητές έχουν άμεση πρόσβαση σε υπολογιστές και στο διαδίκτυο (περιβάλλον «1 προς 1»), οι μαθητές μπορούν να διαχειρίζονται οι ίδιοι τους ψηφιακούς χάρτες. Όταν όλες οι ομάδες εντοπίσουν τους τέσσερεις ποταμούς, και γράψουν στο Φύλλο Εργασίας τα ονόματα 1-2 χωρών που οι ποταμοί διασχίζουν, ο εκπαιδευτικός ζητάει από τις ομάδες των μαθητών να σηκωθούν στον πίνακα για να δείξουν τη θέση των 4 ποταμών στον χάρτη και τις δύο χώρες που ο κάθε ποταμός διασχίζει. Για κάθε ποταμό καλείται διαφορετική ομάδα μαθητών. Ο εκπαιδευτικός ζητάει από την ομάδα που θα αναλάβει να παρουσιάσει τον ποταμό Νείλο να ακολουθήσει (με το δάχτυλο) τη ροή του ποταμού και δείξει το περίγραμμα των χωρών που διασχίζει ο Νείλος (Σουδάν & Αίγυπτο)- με τη σειρά που αυτός τις συναντά. Ενώσω οι μαθητές δείχνουν τα παραπάνω στοιχεία στο χάρτη, η τάξης βρίσκεται σε ανοιχτή συζήτηση. Στο τέλος της δραστηριότητας, όλοι οι μαθητές σημειώνουν στο Φύλλο Εργασίας τις 2 χώρες που διασχίζει ο κάθε Σελίδα 16/29

ποταμός. Σχόλιο: Οι μαθητές εμπλέκονται ενεργά. Ο εκπαιδευτικός φροντίζει ώστε να δίνεται ο λόγος και στους μαθητές που είναι "αδύνατοι" ή που διστάζουν να συμμετέχουν 2. Εικόνα 1: Γεωμορφολογικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6003 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl100/418/2821,10655/extras/gstd37_africa_geo_map/index.htm l 3. Εικόνα 2: Πολιτικός χάρτης Αφρικής - Φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6004 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2727 4. Εικόνα 3: Γεωμορφολογικός Πολυχάρτης Αφρικής-φωτόδενδρο: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6005 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2913 5. Η αιτιολόγηση της διαφορετικής παροχής Νείλου -Κόνγκου: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6401 Δραστηριότητα 2η: «Η αιτιολόγηση της διαφορετικής παροχής Νείλου -Κόνγκου» (10 λεπτά) Σελίδα 17/29

Στόχος 2: Να μπορούν να αιτιολογήσουν την παροχή των ποταμών Κόνγκο και Νείλου συσχετίζοντάς τες με τις ζώνες βροχοπτώσεων, κλίματος και βλάστησης. Ο εκπαιδευτικός προβάλει μέσω του βιντεοπροβολέα τρεις (3) χάρτες της Αφρικής που αφορούν την κατανομή της βλάστησης (Εικόνα 4), των κλιματικών ζωνών (Εικόνα 5), των βροχοπτώσεων (Εικόνα 6) έχοντας αποτυπωμένη πάνω τους τα ίχνη των τεσσάρων μεγάλων ποταμών. Είναι οι δύο χάρτες του βιβλίου στις σελίδες 26 και 27 και ένας χάρτης (βλάστησης- δορυφορική λήψη) από τη Wikipedia (http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%91%cf%81%cf%87%ce%b 5%CE%AF%CE%BF:Africa_satellite_orthographic.jpg). Σε κάθε χάρτη, ο εκπαιδευτικός επισημαίνει, σε συζήτηση με όλη την τάξη, τη θέση των ποταμών σε σχέση με τις αντίστοιχες ζώνες. Μετά το τέλος της παρουσίασης των χαρτών, οι μαθητές συνεργαζόμενοι στην ομάδα τους, εργάζονται με βάση τα ερωτήματα του Φύλλου Εργασίας τα οποία καλούνται να απαντήσουν γραπτώς. Αρχικά ζητείται από τους μαθητές να προβλέψουν ποιος ποταμός μεταφέρει περισσότερο νερό (έχει μεγαλύτερη μέση παροχή) και στη συνέχεια να ελέγξουν την πρόβλεψή τους συγκρίνοντας την απάντησή τους με τα στοιχεία ενός πίνακα που περιέχει τις παροχές των τεσσάρων ποταμών και ο οποίος προβάλλεται στον πίνακα από τον εκπαιδευτικό. Ένας τέτοιος πίνακας (Πίνακας 1) που προτείνεται να χρησιμοποιηθεί υπάρχει στη Wikipedia, στη δικτυακή διεύθυνση h ttp://el.wikipedia.org/wiki/%ce%9a%ce%b1%cf%84%ce%ac%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%82_%ce %BC%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CF%85%CF%84%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BD_%CF%80%CE%B F%CF%84%CE%B1%CE%BC%CF%8E%CE%BD. Ο εκπαιδευτικός δίνει χρόνο 2-3 λεπτών στους μαθητές να προβλέψουν, να συζητήσουν στην ομάδα τους και να γράψουν την πρόβλεψή τους και στη συνέχεια προβάλει τον παραπάνω πίνακα. Από τον πίνακα φαίνεται ότι ο Νείλος μεταφέρει περίπου 15 φορές λιγότερο νερό από τον Κόνγκο. Στην τελευταία φάση της δραστηριότητας ζητείται από τους μαθητές, με βάση τους παραπάνω χάρτες που παρατήρησαν, να αιτιολογήσουν/εξηγήσουν προφορικά γιατί ο Νείλος, ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός του κόσμου, έχει πολύ μικρότερη παροχή από τον Κόνγκο. Οι μαθητές συνεργαζόμενοι στην ομάδα τους καταλήγουν σε πιθανές εξηγήσεις. Όταν όλες οι ομάδες καταλήξουν στις δικές τους εξηγήσεις ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης την οποία κατευθύνει ο εκπαιδευτικός και μέσα από την οποία θα προκύψει ότι η κυριότερη εξήγηση για την μεγάλη παροχή του Κόνγκου είναι το γεγονός ότι η λεκάνη απορροής τους βρίσκεται ολόκληρη μέσα στην τροπική ζώνη με τις άφθονες βροχοπτώσεις που συνεχώς τον τροφοδοτούν με νερό ενώ αντίθετα ο Νείλος διατρέχει την μεγαλύτερη διαδρομή του μέσα σε ερημικές περιοχές όπου δεν τροφοδοτείται με νερό αλλά αντίθετα χάνει μέρος από αυτό επειδή τροφοδοτεί τους υπόγειους υδροφορείς μέσα από υδροπερατά πετρώματα αλλά και λόγω της μεγάλης εξάτμισης που υφίσταται το νερό του. Σχόλιο: Η συζήτηση μπορεί να συμπεριλάβει και απαντήσεις σε άλλες σχετικές απορίες-ερωτήματα των μαθητών 6. Εικόνα 4: Χάρτης ζωνών βλάστησης - Αφρική & ποτάμια: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6006 Σελίδα 18/29

7. Εικόνα 5: Χάρτης κλιματικών ζωνών - Αφρική & ποτάμια: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6007 8. Εικόνα 6: Χάρτης βροχοπτώσεων - Αφρική & ποτάμια: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα Σελίδα 19/29

Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6008 9. Πίνακας1: Παροχές ποταμών: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6010 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%9a%ce%b1%cf%84%ce%ac%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%82_%c E%BC%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CF%85%CF%84%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BD_%CF%80%CE% BF%CF%84%CE%B1%CE%BC%CF%8E%CE%BD 10. Η σημασία του Νείλου και η επίδρασή του στη ζωή των Αιγυπτίων: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6403 Δραστηριότητα 3η: «Η σημασία του Νείλου και η επίδρασή του στη ζωή των Αιγυπτίων» (20 λεπτά) Στόχοι 3 & 4: Στόχος 3: Να αντιληφθούν και να μπορούν να αιτιολογούν την μεγάλη σημασία του Νείλου για τους κατοίκους της Αιγύπτου Σελίδα 20/29

Στόχος 4: Να μπορούν να εξηγούν την επίδραση του Νείλου στις δραστηριότητες, στη συμπεριφορά και στα προβλήματα των Αιγυπτίων, στο παρόν αλλά και στο παρελθόν, όπως: α) το που κατοικούν, β) με τι ασχολούνται ποιους τομείς της οικονομίας τους αναπτύσσουν, γ) που έχτισαν τα ιστορικά μνημεία τους και δ) προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τις γειτονικές χώρες. Ο εκπαιδευτικός, χρησιμοποιεί το λογισμικό Google Earth, και σε ανοιχτή συζήτηση με όλη την τάξη, παρουσιάζει στον πίνακα/τοίχο μια πτήση πάνω από την κοιλάδα του Νείλου. Η παρουσίαση γίνεται μέσω του βιντεοπροβολέα. Αρχικά η πτήση γίνεται σε τέτοιο ύψος ώστε να φαίνεται το ίχνος του Νείλου ως μια σκούρα πράσινη γραμμή που διασχίζει την έρημο Σαχάρα και την Αίγυπτο. Στη συνέχεια η πτήση γίνεται σε μικρότερο ύψος ώστε να διακρίνεται η κοίτη του ποταμού, οι πεδινές αγροτικές εκτάσεις που καλύπτουν την κοιλάδα αλλά και οι κατοικημένες περιοχές (χωριά-πόλεις) των Αιγυπτίων. Έχει σημασία κατά την παρουσίαση και μέσα από τη συζήτηση να: Γίνει εμφανής η αντίθεση ανάμεσα στην ερημική έκταση της Σαχάρας και στην εύφορη-υδροδοτούμενη κοιλάδα του Νείλου. Η αντίθεση μεταξύ της άγονης και ακατοίκητης ερήμου και της εύφορης και κατοικήσιμης στενής λωρίδα του Νείλου Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι η «στενή» κοιλάδα του Νείλου δεν είναι και τόσο στενή αλλά έχει μέσο πλάτος περίπου 20km και πολύ μεγάλο μήκος, περίπου 800km από το φράγμα του Ασουάν μέχρι το Δέλτα του. Επίσης θα πρέπει να γίνει πρόχειρη σύγκριση της εύφορης λωρίδας κατά μήκος της κοιλάδας του Νείλου και της εύφορης περιοχής του Δέλτα με αντίστοιχες περιοχές και αποστάσεις της Ελλάδας για να γίνει κατανοητό στους μαθητές το πόσο σημαντικός είναι ο Νείλος για την Αίγυπτο. Για παράδειγμα, η κοιλάδα και το Δέλτα του Νείλου είναι περίπου δύο και είκοσι φορές αντίστοιχα μεγαλύτερες από το μέγεθος της θεσσαλικής πεδιάδας Να γίνει σαφές ότι οι θέσεις όλων των πόλεων είναι μέσα στην κοιλάδα του Νείλου και ότι τα ιστορικά μνημεία (Πυραμίδες, κ.α.) είναι πολύ κοντά στην κοίτη του Νείλου και να δοθεί η ευκαιρία στους μαθητές να στοχαστούν και να προσπαθήσουν να εξηγήσουν αυτές τις παρατηρήσεις. Ενδεικτικές ερωτήσεις που ο εκπαιδευτικός μπορεί να απευθύνει (προφορικά) στους μαθητές κατά την διάρκεια της παρουσίασης και της συζήτησης είναι οι παρακάτω: Τι νομίζετε ότι είναι η λεπτή σκούρα (πράσινη) γραμμή που διακρίνεται από ψηλά; Υπάρχει βλάστηση-ζωή δεξιά και αριστερά της κοιλάδας του Νείλου; Πόσο πλατιά είναι περίπου η κοιλάδα του Νείλου; Πως συγκρίνεται η έκταση της κοιλάδας και του Δέλτα με την έκταση των πεδιάδων της χώρας μας; Η Αίγυπτος είναι μια σχετικά πτωχή και αγροτική χώρα με πληθυσμό περίπου 75 εκ. κατοίκους και η οικονομία της τώρα αλλά και στην αρχαιότητα βασίζονταν στην αγροτική παραγωγή της. Πως καταφέρνει μια χώρα που βρίσκεται μέσα στη έρημο Σαχάρα να παράγει τόσα πολλά γεωργικά προϊόντα κυρίως βαμβάκι του οποίου η καλλιέργεια απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού; Που προβλέπετε ότι θα βρίσκονται οι μεγάλες πόλεις (Κάιρο & Αλεξάνδρεια) της Αιγύπτου; Που προβλέπετε ότι θα βρίσκονται οι ιστορικές Πυραμίδες της Αιγύπτου οι οποίες χτίστηκαν από μεγάλους ογκόλιθους οι οποίοι έπρεπε να μεταφερθούν από μακριά; Μετά από κάθε ερώτηση, ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να αιτιολογήσουν με επιχειρήματα την απάντησή τους και στη συνέχεια χρησιμοποιείται το λογισμικό για να ελεγχθεί η πρόβλεψη/απάντηση των μαθητών. Δίνεται χρόνος ώστε τα επιχειρήματα των μαθητών να συζητούνται στην τάξη. Για την μέτρηση αποστάσεων (πλάτος-μήκος της κοιλάδας και του Δέλτα του Νείλου) θα χρησιμοποιηθεί το εργαλείο μέτρησης του λογισμικού. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή από τους μαθητές χρησιμότητα του Νείλου ως «μεταφορική αρτηρία», παρουσιάζονται μερικές εικόνες που να δείχνουν πλοία που να μεταφέρουν εμπορεύματα ή ανθρώπους. Υπάρχουν πολλές τέτοιες εικόνες στο διαδίκτυο αλλά και μέσα στο Google Earth. Για διευκόλυνση του εκπαιδευτικού προτείνονται οι παρακάτω εικόνες από το διαδίκτυο: 1)http://www.byzantino.gr/media/k2/galleries/69/Nile-cruise-komombo-header-good.jpg (Εικόνα 7) 2)http://galenf.com/egypt/nile16.jpg (Εικόνα 8) 3)http://www.sailthenile.com/images/boat_sandal.jpg (Εικόνα 9) 4)http://teachorbeach.com/wp-content/uploads/2012/11/248836_10152288488490344_1425766646_n.jpg (Εικόνα 10) Στο τέλος της παρουσίασης-συζήτησης, ζητείται από την τάξη, με συμμετοχή όλων των μαθητών να γίνει σύνοψη/ανακεφαλαίωση των σημαντικότερων συνεισφορών του Νείλου και της επίδρασής του στη ζωή, στις επιλογές αλλά και στις δραστηριότητες των Αιγυπτίων. Σελίδα 21/29

Σχόλιο: Αν το μάθημα γίνει στο εργαστήριο πληροφορικής όπου ο κάθε μαθητής μπορεί να έχει πρόσβαση σε υπολογιστή (στο περιβάλλον Google Earth και στο διαδίκτυο, τότε η πλοήγηση (πτήση) της κάθε ομάδας πάνω από τον Νείλο γίνεται αυτόνομα 11. Εικόνα 7: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 1: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6011 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://www.byzantino.gr/media/k2/galleries/69/nile-cruise-komombo-header-good.jpg 12. Εικόνα 8: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 2: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6012 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://galenf.com/egypt/nile16.jpg 13. Εικόνα 9: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 3: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6013 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://www.sailthenile.com/images/boat_sandal.jpg 14. Εικόνα 10: Πλωτό μεταφορικό μέσο - Νείλος 4: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εξωτερικό περιεχόμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6210 Διεύθυνση ιστοτόπου (URL): http://teachorbeach.com/wp-content/uploads/2012/11/248836_10152288488490344_1425766646_n.jpg 15. Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος - η περίπτωση Νείλου-Αιγυπτίων: Σελίδα 22/29

Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Κείμενο Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1522/#question6404 Δραστηριότητα 4η: «Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος - η περίπτωση ΝείλουΑιγυπτίων» (20 λεπτά) Στόχος 5: «Με βάση την περιγραφή των συνεπειών από την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν, να αντιληφθούν ότι η επέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον (οικοσύστημα) μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες σε αυτό αλλά και στον ίδιο (να αντιληφθούν την αλληλεπίδραση ανθρώπου-περιβάλλοντος)» Αρχικά ο εκπαιδευτικός απευθύνεται στην τάξη και ζητάει την βοήθεια των μαθητών να εντοπίσει τη θέση του μεγάλου φράγματος του Ασουάν. Μέσα από την συζήτηση γίνεται φανερό ότι «πίσω» από το φράγμα πάντα σχηματίζεται μια λίμνη. Ο εκπαιδευτικός εστιάζει την προσοχή των μαθητών στο ότι η εύφορη κοιλάδα του Νείλου βρίσκεται μετά το φράγμα, κατά μήκος της ροής του Νείλου. Εξηγεί ότι η κατασκευή του φράγματος είναι μια σημαντική παρέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον (στον ποταμό Νείλο). Στη συνέχεια οι μαθητές εργαζόμενοι σε ομάδες με βάση τις οδηγίες του Φύλλου Εργασίας καλούνται να μελετήσουν τα δύο «παραθέματα» του Tyler Miller που βρίσκονται στη σελ. 67 του σχολικού βιβλίου και το ένθετο με τίτλο «Παραμύθι πάνω σε μια εικόνα» στη σελ. 38. Το ένα από αυτά αναφέρεται στα οφέλη (παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και αποθήκευση του πολύτιμου νερού) αλλά και στις αρνητικές οικολογικές επιπτώσεις (έλλειψη φερτών υλών στην εύφορη κοιλάδα του Νείλου και την ανάγκη χρήση λιπασμάτων, την εμφάνιση θανατηφόρου νόσου λόγω των σαλιγκαριών). Στο Φύλλο Εργασίας γίνεται επίσης αναφορά στην μεγάλη μείωση των αλιευμάτων στο Δέλτα του Νείλου λόγω της έλλειψης των φερτών υλικών εξαιτίας της κατασκευής του φράγματος (Καραμπάτσα Α., Κλωνάρη Α., Κουτσόπουλος Κ., Μαράκη Κ., & Τσουνάκος Θ., 2000). Το δεύτερο περιγράφει τις αρνητικές επιπτώσεις για του Αιγύπτιους από την πιθανή κατασκευή ενός άλλου τέτοιου φράγματος από το Σουδάν ή την Αιθιοπία και αναδεικνύει την πιθανότητα να υπάρχει ένταση ή ακόμη και πολεμική σύρραξη μεταξύ αυτών των γειτονικών χωρών. Οι μαθητές αφού μελετήσουν προσεκτικά όλα τα κείμενα καλούνται να αναλογιστούν, να συζητήσουν/συνεργαστούν στην ομάδα τους και να προετοιμαστούν να παρουσιάσουν/σχολιάσουν στην ολομέλεια της τάξης τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον ίδιο τον άνθρωπο η παρέμβασή του στο φυσικό περιβάλλον στη συγκεκριμένη περίπτωσή, στον ποταμό Νείλο. Στη συζήτηση που ακολουθεί στην ολομέλεια της τάξης, ο εκπαιδευτικός φροντίζει αναδειχθεί ότι άνθρωπος και φυσικό περιβάλλον είναι σε διαρκή αλληλεπίδραση. Επίσης φροντίζει να αναδειχθεί η ανάγκη για την διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης στους αυριανούς πολίτες ώστε οι αποφάσεις που θα λαμβάνονται μελλοντικά και θα αφορούν την παρέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη αυτήν την αλληλεπίδραση ώστε να ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις που αυτή μπορεί να έχει στον άνθρωπο. Σχόλιο: Ως μαθησιακό υλικό της δραστηριότητας, κυρίως χρησιμοποιούνται τα ένθετα του σχολικού βιβλίου. Οι μαθητές, συνεργαζόμενοι στην ομάδα τους τα μελετούν, τα συζητούν και ανακοινώνουν/συζητούν τις απαντήσεις/συμπεράσματά τους στην ολομέλεια της τάξης Σελίδα 23/29

3η Φάση: Αξιολόγηση Σελίδα 24/29

3η Φάση: Αξιολόγηση Χρονική Διάρκεια: 8 λεπτά της ώρας Χώρος Διεξαγωγής: Καθημερινή αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισμένη με σύστημα Η/Υ-βιντεοπροβολέα. Εναλλακτικά περιβάλλον διδασκαλίας "1 προς 1" Αξιολόγηση μαθητών και αποτελεσματικότητας του σεναρίου Η αποτελεσματικότητα της προτεινόμενης διδασκαλίας μπορεί να διαπιστωθεί κατά τη διάρκεια της διενέργειάς της (διαμορφωτική αξιολόγηση) αλλά και μετά το πέρας της (τελική αξιολόγηση). Η πρώτη, είναι εύκολο να διαπιστωθεί κρίνοντας από τη συμμετοχή και συνεργασία των μαθητών και φυσικά από το παραγόμενο αποτέλεσμα σε κάθε δραστηριότητα. Η δεύτερη προτείνεται να βασισθεί σε σύντομες ερωτήσεις ή κουίζ που θα προβάλλονται στον τοίχο/πίνακα και θα ζητείται από όλη την τάξη να τα απαντήσει. Σε αυτή τη φάση, οι μαθητές απαντούν ατομικά (χωρίς να συνεργάζονται). Ο εκπαιδευτικός βλέποντας το πλήθος των χεριών των μαθητών που μπορούν να απαντήσουν, μπορεί να κρίνει την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας. Για κάθε ερώτημα/κουίζ ο εκπαιδευτικός επιλέγει μόνο έναν μαθητή για να απαντήσει. Η διαδικασία της αξιολόγησης λειτουργεί και ως ένας τρόπος ανακεφαλαίωσης του περιεχομένου της διδασκαλίας. Επισυνάπτονται τα προτεινόμενα ερωτήματα/κουίζ της αξιολόγησης 1. Που βρίσκονται οι 4 κυριότεροι ποταμοί της Αφρικής και ποιες χώρες διασχίζουν: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Εικόνα με διαδραστικά σημεία Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1437/#question6050 Αυτό το εργαλείο περιέχει διαδραστική εικόνα και η λειτουργία διαδραστικότητας παρουσιάζεται στον παραπάνω υπερσύνδεσμο. Σελίδα 25/29

2. Επιδράσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1437/#question6055 Ερώτηση: Ποια από τα παρακάτω δεν αποτελούν επίδραση των Αιγυπτίων στο Νείλο? Διαθέσιμες απαντήσεις: Η δημιουργία των Πυραμίδων Η κατασκευή του φράγματος Ασουάν Η άρδευση της κοιλάδας του Νείλου 3. Αλληλεπίδραση ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος (Νείλου): Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1437/#question6058 Ερώτηση: (Νείλο) Ποια από τα παρακάτω είναι αποτέλεσμα της παρέμβασης των Αιγυπτίων στο φυσική περιβάλλον Διαθέσιμες απαντήσεις: Η εμφάνιση θανατηφόρου νόσου Μειώθηκε η παραγωγή λιπασμάτων Μειώθηκαν σημαντικά η ποσότητα των ψαριών στο δέλτα του Νείλου Μεγάλωσε το κόστος της καλλιέργειας αγροτικών προϊόντων Αυξήθηκε η συγκέντωση αλάτων στο έδαφος 4. Σε ποιους από τους παρακάτω παράγοντες οφείλεται η μειωμένη παροχή του Νείλου σε σχέση με τον ποταμό Κόνγκο?: Τύπος Δομικού/Διαδραστικού Εργαλείου: Ερώτηση πολλαπλής επιλογής Υπερσύνδεσμος: http://aesop.iep.edu.gr/node/5800/1437/#question6061 Διευκρίνιση: Σύγκριση παροχής Νείλου-Κόνγκου Σελίδα 26/29