ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΣΚΥΛΟ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΑΤΑ. Τσιώλη Β. Κτηνίατρος, Επίκουρη Καθηγήτρια, Χειρουργική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής, Π.Θ. Τα νεοπλάσματα στο κατώτερο ουροποιητικό σύστημα αποτελούν στο σκύλο το 1% όλων των νεοπλασμάτων και στη γάτα λιγότερο από το 1% 1,2. Στο σκύλο αναφέρεται ότι το 97% αυτών είναι κακοήθη. 3 Το πιο συχνό νεόπλασμα είναι το καρκίνωμα του μεταβατικού επιθηλίου. 1-4 Λιγότερο συχνά απαντούν πολύποδες, λεμφώματα, ραβδομυοσαρκώματα, αδενοκαρκινώματα, ακανθοκυτταρικά καρκινώματα, αιμαγγειώματα, αιμαγγειοσαρκώματα, ινώματα, ινοσαρκώματα, λειομυώματα και λειομυοσαρκώματα. 1-4 Η μέση ηλικία εμφάνισης των νεοπλασμάτων του κατώτερου ουροποιητικού είναι τα 10 έτη με εξαίρεση τα ραβδομυοσαρκώματα, τα οποία εμφανίζονται συχνότερα σε μεγαλόσωμες φυλές σκύλων κάτω των 2 ετών. 3 Το καρκίνωμα του μεταβατικού επιθηλίου εμφανίζεται πιο συχνά σε γάτους και θηλυκούς σκύλους και κυρίως στις φυλές Shetland sheepdogs, beagles, collies, terriers. Είναι τοπικά διηθητικό και συνήθως δίνει μεταστάσεις στα υποσφυϊκά λεμφογάγγλια, στα οστά και στους πνεύμονες, ενώ συχνά εντοπίζεται στο τρίγωνο της ουροδόχου κύστης. 3-10 Η κλινική εικόνα των νεοπλασμάτων του κατώτερου ουροποιητικού χαρακτηρίζεται από μόνιμη ή διαλείπουσα αιματουρία, συχνουρία, δυσουρία, στραγγουρία, πολυουρία-πολυδιψία, συμπτώματα ουραιμίας, δύσπνοια και χωλότητα (λόγω μεταστάσεων στα οστά ή υπερτροφικής οστεοπάθειας). 1-5 Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό, την κλινική εικόνα, την απεικονιστική διερεύνηση του θώρακα και της κοιλιάς, τις εργαστηριακές εξετάσεις, την κυτταρολογική και ιστοπαθολογική εξέταση. 5 Η κυστεο-ουρηθρογραφία με χρήση σκιαγραφικού, ο υπερηχοτομογραφικός έλεγχος και η κυστεο-ουρηθροσκόπηση θεωρούνται πιο ευαίσθητες μέθοδοι για τη διάγνωση των νεοπλασμάτων του κατώτερου ουροποιητικού. 3 Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει άλλα αίτια αιματουρίας (ουρολοιμώξεις, ουρολιθιάσεις, νοσήματα του προστάτη, κοκκιωματώδη ουρηθρήτιδα). Η σταδιοποίηση των νεοπλασμάτων του κατώτερου ουροποιητικού είναι απαραίτητη για το σχεδιασμό της θεραπευτικής αντιμετώπισης. Στόχος της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η βελτίωση της πρόγνωσης και της ποιότητας ζωής του ζώου και αποβλέπει στη διεπιστημονική θεραπεία συνδυάζοντας τη χειρουργική, τη χημειοθεραπεία, τη χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονοδών φαρμάκων, την υπερθερμία, τη βραχυθεραπεία, τη φωτοδυναμική και την ανοσοθεραπεία. 5,6 Η χειρουργική παρέμβαση στα νεοπλάσματα του κατώτερου ουροποιητικού μπορεί να είναι θεραπευτική, μέσω της εξαίρεσης του όγκου, να συνεισφέρει στη μείωση του μεγέθους των νεοπλασμάτων ή να είναι υποστηρικτική (αποκατάσταση έμφραξης και διατήρηση διαβατότητας). Τέλος, μπορεί να είναι παρηγορητική στα περιστατικά στα οποία, ο ιστολογικός τύπος ή η έκταση των αλλοιώσεων δεν επιτρέπουν τη χειρουργική εξαίρεση. Οι τεχνικές, οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν είναι: η κυστεκτομή, η ουρητηρονεοκυστεοστομία, η εκτομή και αναστόμωση της ουρήθρας, οι ουρηθροστομίες, η επανεμφύτευση ουρητήρων στο κόλον και η κυστεοστομία. 1-7,11 Πρόσφατα αναφέρθηκε τεχνική, κατά την οποία γίνεται εκτομή όλου του αυχένα της ουροδόχου κύστης καθώς και της κεντρικής μοίρας της ουρήθρας, ενώ διατηρούνται τα νευροαγγειακά δεμάτια, καθώς επίσης και ολική κυστεκτομή με επανεμφύτευση ουρητήρων στην ουρήθρα, στην ακροποσθία ή στον κόλπο. 13-15 Κατά την κυστεκτομή η εκτομή θα πρέπει να γίνει σε απόσταση τουλάχιστον 1-2 cm από το νεόπλασμα, ενώ μπορεί να εξαιρεθεί μέχρι και 75% της ουροδόχου κύστης. Ωστόσο, σε περίπτωση εντόπισης στο τρίγωνο θα πρέπει μετά την κυστεκτομή να ακολουθήσει επανεμφύτευση των ουρητήρων στην ουροδόχο κύστη (ουρητηρονεοκυστεοστομία) ή στο κόλον. 11,12 Στη τελευταία περίπτωση μπορεί επίσης να γίνει παρηγορητικά κυστεοστομία, εκτομή με ουρηθροσκόπηση ή τοποθέτηση ενδοαυλικού αυτοδιατεινόμενου προσθέτου (stent). 8
Σε νεοπλάσματα μικρής έκτασης, που εντοπίζονται στην πυελική μοίρα της ουρήθρας μπορεί να γίνει εκτομή και αναστόμωσή της μετά από αμφοτερόπλευρη οστεοτομή του ηβικού και του ισχιακού οστού. Σε νεοπλάσματα που εντοπίζονται στην περιφερική μοίρα της ουρήθρας μπορεί να γίνει εκτομή της ουρήθρας και ακολούθως προηβική ουρηθροστομία. Επιπλέον στη γάτα μπορεί να γίνει διαπυελική ουρηθροστομία. Η μετεγχειρητική φροντίδα περιλαμβάνει τη χορήγηση ορών, αντιβιοτικών και αναλγητικών. Οι ασθενείς θα πρέπει να ελέγχονται για διαφυγή ούρου και για έμφραξη. Σε περιστατικά με επανεμφύτευση ουρητήρων στο κόλον θα πρέπει να γίνεται έλεγχος των πιθανών μεταβολικών διαταραχών (οξέωση, αύξηση συγκέντρωσης αμμωνίας και κρεατινίνης) και σε περίπτωση πρόκλησης πυελονεφρίτιδας, αντιμετώπισή της. Σε ζώα, στα οποία γίνεται κυστεοστομία θα πρέπει να γίνεται κένωση της ουροδόχου κύστης 3-4 φορές/ημέρα και αντιμετώπιση των πιθανών ουρολοιμώξεων. Οι πιθανές μετεγχειρητικές επιπλοκές σε περίπτωση κυστεκτομής και ουρητηρονεοκυστεοστομίας είναι παροδική αιματουρία, διάσπαση, διαρροή ούρου, έμφραξη, αιμορραγία, μόλυνση και υποτροπή. Οι ουρολοιμώξεις είναι συχνές σε περιστατικά, στα οποία γίνεται κυστεοστομία ή προηβική ουρηθροστομία. Σε επανεμφύτευση των ουρητήρων στο κόλον μπορεί μετεγχειρητικά να προκληθεί πυελονεφρίτιδα, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, μεταβολική οξέωση, νεφρική ανεπάρκεια, νευρολογική δυσλειτουργία, υδρονέφρωση, υδροουρητήρας και διάρροια. 7,11,12 Η πρόγνωση στα νεοπλάσματα του κατώτερου ουροποιητικού είναι επιφυλακτική. Αναφέρεται ότι ο μέσος όρος του προσδόκιμου επιβίωσης δεν ξεπερνά το 1 έτος ανεξάρτητα από το πλάνο της θεραπευτικής αντιμετώπισης. 9
SURGICAL MANAGEMENT OF NEOPLASMS OF THE LOWER URINARY TRACT IN THE DOG AND CAT. Tsioli V. DVM, PhD, Assistant professor, Clinic of Surgery, Faculty of Veterinary Medicine, University of Thessaly Bladder neoplasia accounts for 1% of all canine neoplasias and is even less frequent in cats. 1,2 In dogs with bladder or urethral neoplasia, approximately 97% are malignant. 3 Transitional cell carcinoma is the most commonly identified bladder neoplasia in dogs and cats. 1-4 Less commonly reported bladder tumors include polyps, lymphoma, embryonal rhabdomyosarcoma, adenocarcinoma, squamous cell carcinoma, hemangioma, hemangiosarcoma, fibroma, fibrosarcoma, leiomyoma, and leiomyosarcoma. 1-4 The mean age at diagnosis of bladder tumors is 10 years except for embryonal rhabdomyosarcomas, which typically occur in large-breed dogs younger than 2 years old. 3 Transitional cell carcinoma has been reported more commonly in male cats and female dogs and in certain breeds, including Shetland sheepdogs, beagles, collies, and various terriers. It is highly invasive, gives metastases to the sublumbar lymph nodes, bones and lungs and has a predilection for the trigone region. 3-10 Presenting clinical signs of bladder and urehtral neoplasia include intermittent or persistent hematuria, pollakiuria, dysuria, stranguria, polyuria-polydipsia, signs of uremia, dyspnea and lameness (due to bone metastasis or hypertrophic osteopathy). 1-5 Diagnosis is based on history, clinical and laboratory findings, diagnostic imaging cytology and histopathology. 5 Positive contrast cystourethrography, ultrasonography, cystoscopy and urethroscopy are sensitive methods for diagnosing urethral or bladder neoplasia. 3 Differential diagnosis includes other causes of hematuria (cystitis, urethritis, urolithiasis, prostatic disease, granulomatous urethritis). Staging of bladder and urethral neoplasia is important to guide therapy. Therapeutic management of bladder and urethra neoplasia should be multidisciplinary involving surgery, chemotherapy, administration of nonsteroidal anti-inflammatory drugs, hyperthermia, brachytherapy, photodynamic therapy and immunotherapy. 5,6 Surgical treatment can be curative, with definitive excision, may help in cytoreduction of masses or may be supportive (removing obstructions and keeping organ lumens patent). Finally, it might be palliative in cases where the type or extent of disease prevents surgical excision. Surgical techniques that can be performed include: cystectomy, urethral resection and anastomosis, ureteroneocystostomy, urethrostomies, ureterocolonic diversion and cystostomy. 1-7,11 More recently, a technique has been described for resection of the entire bladder neck including the trigone and proximal urethra, with preservation of the dorsal neurovascular pedicles, as well as total cystectomy along with urinary diversion procedures such as ureterourethral/ preputial/vaginal anastomosis. 13-15 During partial cystectomy 75% of the urinary bladder can be removed. Excision should include at least 1-2 cm of normal tissue around the tumor. In cases of trigone involvement reimplantation of the ureters into the bladder (ureteroneocystostomy) or at the colon can be performed following cystectomy. 11,12 In these cases palliative tube cystostomy, transurethral resection by endoscopy or stenting can be also be considered. 8 In animals with neoplasia of the pelvic urethra resection and anastomosis can be performed through a transpubic surgical approach. In cases that only the distal urethra is involved resection is followed by a prepubic urethrostomy or transpelvic urethrostomy in cats. Postoperative care includes administration of fluids, antibiotics and analgesics. Animals should be observed for urinary leakage or obstruction following surgery. With ureterocolonic anastomosis pyelonephritis, electrolyte abnormalities and metabolic acidosis should be treated. With cystostomy the bladder should be emptied 3-4 times daily and urinary tract infections must be treated.
The most common complications of cystectomy and ureteroneocystostomy are hematuria, urinary leakage, obstruction, hemorrhage, infection and relapse. Urinary tract infection is a common complication with cystostomy or prepubic urethrostomy. Pyelonephritis, electrolyte abnormalities, metabolic acidosis, renal failure, neurologic dysfunction, hydronephrosis, hydroureter and diarrhea are possible complications of ureterocolonic urinary diversion. 7,11,12 Because of the malignant nature of lower urinary tract tumors, the prognosis is guarded. Reported median survival times do not exceed 1 year, regardless of treatment modality. 9 Βιβλιογραφία 1. Lipscomb VJ. Bladder. In: Tobias KM and Johnston SA, eds. Veterinary Surgery Small Animal. 1st ed. St. Louis: Elsevier Saunders, 2012:1978-1992. 2. Bleedorn JA, Bjorling DE. Urethra. In: Tobias KM and Johnston SA, eds. Veterinary Surgery Small Animal. 1st ed. St. Louis: Elsevier Saunders, 2012:1993-2010. 3. Norris AM, Laing EJ, Valli VE, et al. Canine bladder and urethral tumours: a retrospective study of 155 cases (1980 1985). J Vet Intern Med 1992, 6:145. 4. MacPhail CM. Surgery of the Bladder and Urethra. In: Fossum TW, ed. Small Animal Surgery. 4th ed. St. Louis: Mosby, 2013:735-779. 5. Knapp DW. Tumors of the urinary system. In: Withrow SJ and Vail DM, eds. Small Animal Clinical Oncology. 4th ed. St. Louis: Elsevier Saunders, 2001:649-658. 6. Stone EA, George TF, Gilson SD, et al. Partial cystectomy for urinary bladder neoplasia: surgical technique and outcome in 11 dogs. J Small Anim Pract 1996, 37:480. 7. Stone EA, Withrow SJ, Page RL, et al. Ureterocolonic anastomosis in ten dogs with transitional cell carcinoma. Vet Surg 1988, 17:147. 8. Weisse C, Berent A, Todd K, et al. Evaluation of palliative stenting for management of malignant urethral obstructions in dogs. J Am Vet Med Assoc 2006, 229:226. 9. Rocha TA, Mauldin GN, Patnaik AK, et al. Prognostic factors in dogs with urinary bladder carcinoma. J Vet Intern Med 2000, 14:486. 10. Sivacolundhu RK and Withrow SJ. Neoplasia of the Urinary Tract. In: Monnet E, ed. Small animal soft tissue surgery. 1st ed. Ames, Iowa: Wiley-Blackwell, 2013:573-586. 11. Henry CJ. Management of transitional cell carcinoma. Vet Clin Small Anim 2003, 33: 597 613. 12. Bacon NJ, Farese JP. Urinary Tract. In: Kudnig ST and Séguin B, eds. Veterinary Surgical Oncology. 1st ed. Ames, Iowa: Wiley-Blackwell, 2012:365-382. 13. Saulnier-Troff FG, Busoni V, Hamaide A. A technique for resection of invasive tumors involving the trigone area of the bladder in dogs: preliminary results in two dogs. Vet Surg 2008, 37: 427 437. 11 14. Saeki K, Fujita A, Fujita N, Nakagawa T, Nishimura R. Total cystectomy and subsequent urinary diversion to the prepuce or vagina in dogs with transitional cell carcinoma of the trigone area: a report of 10 cases (2005-2011). Can Vet J 2015, 56(1):73-80. 15. Boston S, Singh A. Total cystectomy for treatment of transitional cell carcinoma of the urethra and bladder trigone in a dog. Vet Surg. 2014, 43(3):294-300.