Εξωτερικές Οικονομίες Κλίμακας και ο Διεθνής Καταμερισμός της Παραγωγής Καθ. Γιώργος Αλογοσκούφης
Οικονοµίες Κλίµακας Υπάρχουν οικονομίες κλίμακας όταν η παραγωγή καθίσταται πιο αποτελεσματική όσο μεγαλώνει η κλίμακα παραγωγής. Με οικονομίες κλίμακας, ο διπλασιασμός των ποσοτήτων των συντελεστών παραγωγής θα οδηγεί σε υπερδιπλασιασμό του παραγoμένου προϊόντος. Εναλλακτικά, το κατά μονάδα κόστος παραγωγής μειώνεται όσο αυξάνεται η κλίμακα της παραγωγής. 2
Τύποι Οικονοµιών Κλίµακας Εξωτερικές Οικονομίες Κλίμακας παρουσιάζονται όταν το κατά μονάδα κόστος παραγωγής εξαρτάται αρνητικά από το μέγεθος του κλάδου και όχι το μέγεθος της επιχείρησης. Εσωτερικές Οικονομίες Κλίμακας παρουσιάζονται όταν το κατά μονάδα κόστος παραγωγής εξαρτάται αρνητικά από το μέγεθος της επιχείρησης και όχι του κλάδου. Οι Εξωτερικές Οικονομίες Κλίμακας είναι συμβατές με ανταγωνιστικούς κλάδους. Οι Εσωτερικές Οικονομίες Κλίμακας οδηγούν σε ατελή ανταγωνισμό (μονοπώλια ή ολιγοπώλια). 3
Πηγές Εξωτερικών Οικονοµιών Κλίµακας Γιατί συμβαίνει συχνά να πέφτει το κόστος παραγωγής ενός κλάδου, όταν οι επιχειρήσεις του κλάδου είναι γεωγραφικά συγκεντρωμένες σε μία περιοχή. Το ερώτημα αυτό το έθεσε πρώτος και το απάντησε ο Alfred Marshall. Εξειδικευμένοι προμηθευτές που εξυπηρετούν όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου με χαμηλό κόστος Εξειδικευμένο Εργατικό Δυναμικό με συσσωρευμένη εμπειρία στον κλάδο η οποία με το χρόνο ενισχύεται. Μεταφορά και Διάχυση Τεχνογνωσίας λόγω της εγγύτητας μεταξύ των επιχειρήσεων, των διαπροσωπικών σχέσεων και της άτυπής ανταλλαγής πληροφοριών. 4
Γεωγραφικά Συγκεντρωµένοι Κλάδοι και Εξωτερικές Οικονοµίες Βιομηχανία μαχαιροπήρουνων στο Sheffield και μάλλινων καλτσών στο Northampton (την εποχή του Alfred Marshall). Η αυτοκινητοβιομηχανία στο Detroit Η Silicon Valley στην California Η συγκέντρωση τραπεζικών, χρηματοπιστωτικών και επενδυτικών επιχειρήσεων στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, τη Φρανκφούρτη και το Χονγκ Κονγκ. Η βιομηχανία του θεάματος στο Hollywood Η μουσική βιομηχανία στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και το Los Angeles 5
Γεωγραφικά Συγκεντρωµένοι Κλάδοι και Εξωτερικές Οικονοµίες Whisky (Highlands, Speyside, Islay, Σκωτία) Κόκκινο Κρασί (Bordeaux, Bourgogne, Nappa Valey, Νάουσα) Αφρώδες Κρασί (Champagne) Πούρα (Αβάνα, Κούβα) Τηλεοράσεις, Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, Εξυπνα Κινητά (Παράλια Κίνας) Αυτοκίνητα (Ιαπωνία) Ναυπήγηση Πλοίων (Κορέα) Κουμπιά και Φερμουάρ (Qiaotou, Κίνα) 6
Εξωτερικές Οικονοµίες και Ισορροπία της Αγοράς 7
Εξωτερικές Οικονοµίες και Ισορροπία πριν το Εµπόριο 8
Εξωτερικές Οικονοµίες και Ισορροπία µετά το Εµπόριο 9
Η Σηµασία των Αρχικών Συνθηκών για το Διεθνή Καταµερισµό της Παραγωγής 10
Η Σηµασία του Εγκαθιδρυµένου Πλεονεκτήµατος 11
Εξωτερικές Οικονοµίες και Απώλειες από το Διεθνές Εµπόριο 12
Δυναµικές Αύξουσες Αποδόσεις και η Καµπύλη Εκµάθησης 13
Η Qiaotou και η Παγκόσµια Παραγωγή Κουµπιών Η χωροθέτηση των διαφόρων κλάδων είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα ιστορικών «ατυχημάτων», τα οποία δημιούργησαν εξωτερικές οικονομίες. Το 1980, τρία αδέλφια στην Qiaotou ξεκίνησαν μια επιχείρηση μαζεύοντας κουμπιά από το δρόμο. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, αυτή η απομακρυσμένη πόλη της Κίνας παράγει σχεδόν κάθε φερμουάρ και κουμπί που φοράμε. Πολύ κοντά, μία άλλη πόλη έχει γίνει το παγκόσμιο κέντρο παραγωγής οδοντοβουρτσών, ενώ μία τρίτη είναι τώρα η παγκόσμια πρωτεύουσα παραγωγής καλτσών. 14
Διαπεριφερειακό Εµπόριο και Οικονοµική Γεωγραφία Οι εξωτερικές οικονομίες παίζουν σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της δομής του διεθνούς εμπορίου, αλλά παίζουν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της δομής του διαπεριφερειακού εμπορίου εντός των διαφόρων χωρών. Αυτό συμβαίνει διότι εντός των χωρών, με την εξαίρεση των φυσικών πόρων, οι συντελεστές παραγωγής είναι ευκίνητοι. Αυτό που προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό την εξειδίκευση και το εμπόριο είναι οι εξωτερικές οικονομίες. Η χωροθέτηση των διαφόρων κλάδων είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα ιστορικών «ατυχημάτων», τα οποία δημιούργησαν εξωτερικές οικονομίες. 15
Συµπεράσµατα Το διεθνές εμπόριο μπορεί να είναι αποτέλεσμα όχι συγκριτικών πλεονεκτημάτων, αλλά οικονομιών κλίμακας. Οι οικονομίες κλίμακας δίνουν στις διάφορες χώρες ένα κίνητρο εξειδίκευσης, ακόμη και αν δεν υπάρχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα. Εσωτερικές οικονομίες κλίμακας είναι ασύμβατες με τον τέλειο ανταγωνισμό. Εξωτερικές οικονομίες κλίμακας είναι συμβατές με τον τέλειο ανταγωνισμό, αλλά συνεπάγονται ένα ιδιαίτερο ρόλο για την ιστορική εξέλιξη των κλάδων και για τυχαία γεγονότα στον προσδιορισμό της διάρθρωσης του διεθνούς εμπορίου. 16