Μελέτη Απασχόλησης Νέων Ερευνητών ΠΕΡΙΛΗΨΗ LOGOTECH Α.Ε., Καινοτομία & Ανάπτυξη LOGO TE CH Κ ΑΙ Ν στο Μ IA & A Ν All Τ Υ Κ II
Μελέτη απασχόλησης Νέων Ερευνητών Περίληψη Στόχος της παρούσας μελέτης είναι η αξιολόγηση της συμβολής του Προγράμματος ΠΕΝΕΔ στη σταδιοδρομία και στην απασχόληση των νέων ερευνητών που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα των προκηρύξεων των ετών 989, 99 και 995. H μελέτη βασίζεται σε τηλεφωνική έρευνα με δομημένο ερωτηματολόγιο που πραγματοποιήθηκε σε ένα δείγμα 297 Νέων Ερευνητών που αντιστηχεί στο 0% όσων συμμετείχαν στις προκηρύξεις τον ΠΕΝΕΔ των παραπάνω ετών. Κύριος στόχος τον ΠΕΝΕΔ είναι η κατάρτιση και η ανάδειξη νέου ερευνητικού δυναμικού μέσα από τη συμμετοχή σε μικρά ερευνητικά έργα που υλοποιούνται από Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα. Παράλληλα με τον παραπάνω στόχο, με το ΠΕΝΕΔ επιδιώκεται η κάλυψη τον κενού στη χρηματοδότηση της βασικής έρευνας στα ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα, χρηματοδοτώντας όλο το εύρος των επιστημονικών περιοχών, ανάλογα με τη ζήτηση από την επιστημονική κοινότητα. Στις τρεις προκηρύξεις που έγιναν από το 989 έως το 995, το ΠΕΝΕΔ χρηματοδότησε 96 έργα σε όλες σχεδόν τις επιστημονικές περιοχές που καλύπτουν τα Ελληνικά Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα. Στο διάστημα αυτό το ΠΕΝΕΔ προσέλκυσε περισσότερους από 2.950 Νέους Ερευνητές οι οποίοι συμμετείχαν έχοντας ως κύριο στόχο την απόκτηση καλύτερων εφοδίων για την επαγγελματική τους εξέλιξη. Στην πλειοψηφία τους οι Νέοι Ερευνητές που συμμετείχαν στο ΠΕΝΕΔ ήταν άνδρες (68%), προερχόμενοι κυρίως από τεχνολογικές κατευθύνσεις (32%), διαθέτοντας στην συντριπτική τους πλειοψηφία ως ανώτερο τίτλο σπουδών πτυχίο Πανεπιστημίου ή δίπλωμα Πολυτεχνείου (75%). Επίσης ήταν εργαζόμενοι (50%) πλήρους η μερικής απασχόλησης κυρίως στον ιδιωτικό τομέα (5% των απασχολούμενων) ή σε AΕI και Ερευνητικά Κέντρα (25% των απασχολούμενων). Δίνοντας μια αναλυτικότερη εικόνα των χαρακτηριστικών των επιστημόνων που συμμετείχαν στο ΠΕΝΕΔ μπορούμε να πούμε ότι το ΠΕΝΕΔ προσέλκυσε επιστήμονες: L0GOTECH ΑΕ
L που κυρίως Θέλησαν να βελτιώσουν την επαγγελματική τους προοπτική (92% των Νέων Ερευνητών) είτε εντός είτε εκτός των ερευνητικών φορέων και μόνο ένα μικρό ποσοστό (8%) αντιμετώπισε το ΠΕΝΕΔ αποκλειστικά ως λύση προσωρινής απασχόλησης, που ήδη εργάζονταν (50% του συνόλου) και επιθυμούσαν να βελτιώσουν την επαγγελματική τους Θέση και προοπτική είτε στο Πανεπιστήμιο (33% του συνόλου) είτε εκτός Πανεπιστήμιού (27%), που ήδη εργάζονταν ως ερευνητές σε άλλα ερευνητικά προγράμματα σε ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα (3%) και επιθυμούσαν είτε να εξασφαλίσουν τη συνέχιση της εργασίας τους (8% του συνόλου των Νέων Ερευνητών) σε ερευνητικούς φορείς είτε να μεταπηδήσουν εκτός των ερευνητικών φορέων (5% των Νέων Ερευνητών), που μόλις εισήλθαν στην αγορά εργασίας (38% των νέων ερευνητών), που προσπάθησαν χωρίς επιτυχία να βρουν εργασία (%) παραμένοντας κατά μέσο όρο δύο χρόνια άνεργοι. Από τα παραπάνω προκύπτουν δύο συμπεράσματα που σχετίζονται με τους στόχους του ΠΕΝΕΔ: ένα μικρό μέρος (3% περίπου) των επιστημόνων που συμμετείχαν ως Νέοι Ερευνητές, είχαν ήδη ερευνητική εμπειρία και ως εκ τούτου δεν μπορούν να Θεωρηθούν ως «Νέοι», η πλειοψηφία των Νέων Ερευνητών επιδιώκει να ενταχθεί στην πανεπιστημιακή κοινότητα στην οποία ήδη παρατηρείται υπερπροσφορά επιστημονικού δυναμικού σε σχέση με τη ζήτηση. Τελικά, η κατανομή των νέων ερευνητών στις διάφορες κατηγορίες φορέων απασχόλησης πριν και μετά το ΠΕΝΕΔ δεν φαίνεται να μεταβάλλεται σημαντικά, παρά τις εσωτερικές ανακατατάξεις και μετατοπίσεις των εργαζόμενων πριν το ΠΕΝΕΔ, σε άλλα επαγγέλματα μετά το Ι!ΕΝΕΔ. 'Ετσι μετά το ΠΕΝΕΔ, κυριαρχεί όπως και πριν, η απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα και σε μικρότερο βαθμό στα ΑΕΙ και Ερευνητικά Ινστιτούτα στα οποία καταλήγει τελικά μόνο το 2% των Νέων Ερευνητών έναντι του 60% που το είχαν ως στόχο. LOGOTECH AE 2
Μελέτη απασχόλησης Νέων Ερεννητών Τα παραπάνω υποδηλώνουν ότι το ΠΕΝΕΔ δεν επηρέασε ουσιαστικά την κατανομή των ερευνητών στους διάφορους τομείς της οικονομίας αλλά ότι η πλευρά της ζήτησης τελικά διαμόρφωσε τις τάσεις στην απασχόληση. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται και από άλλους παράγοντες που παρουσιάζονται στη συνέχεια. Το αντικείμενο της απασχόλησης του % των Νέων Ερευνητών σχετίζεται άμεσα με το αντικείμενο του ΠΕΝΕΔ και σε ένα μικρότερο ποσοστό περίπου στο 23%, σχετίζεται μερικώς. H σημαντική αυτή συσχέτιση αποτελεί σημαντική ένδειξη για την ύπαρξη ωφελειών από τη συμμετοχή στο ΠΕΝΕΔ. Όμως τα ποσοστά συσχέτισης του επαγγέλματος με το αντικείμενο της έρευνας των νέων ερευνητών στο ΠΕΝΕΔ, δεν αντικατοπτρίζονται στον ίδιο βαθμό και στη συμβολή τον ΠΕΝΕΔ στην εξεύρεση εργασίας, καθώς μόνο στο 29% των περιπτώσεων το ΠΕΝΕΔ βοήθησε καθοριστικά σε αυτό. Παράλληλα, στο 2% των νέων ερευνητών, το ΠΕΝΕΔ συνέβαλε μερικώς στην εύρεση της σημερινής τους απασχόλησης. Τελικά, το 7% των νέων ερευνητών δεν βοηθήθηκε καθόλου στην επαγγελματική τον σταδιοδρομία από τη συμμετοχή του στο ΠΕΝΕΔ. Επίσης το 32% των Νέων Ερευνητών απασχολείται σήμερα σε εργασίες που σχετίζονται με την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, όμως μόνο μέρος τον παραπάνω ποσοστού βοηθήθηκε από το ΠΕΝΕΔ στην εξασφάλιση αυτής της απασχόλησης. Συνολικά το ΠΕΝΕΔ βοήθησε το ένα τέταρτο των Νέων Ερευνητών να βρει απασχόληση που σχετίζεται με την ΕΤΑ, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων απασχολήθηκε τελικά στα ΑΕΙ. H συμβολή είναι ιδιαίτερα περιορισμένη στον Ιδιωτικό Τομέα, καθώς βοήθησε μόνο μερικώς το 5% των Νέων Ερευνητών που απασχολούνται σε αυτόν, να βρει απασχόληση που να σχετίζεται με την ΕΤΑ. Με μια πρώτη ματιά, το ΠΕΝΕΔ παρουσιάζει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ως εργαλείο στήριξης της απασχόλησης ανθρώπινου δυναμικού πανεπιστημιακού επιπέδου. Όμως στα ΑΕΙ και στα Ερευνητικά Ινστιτούτα η προσφορά εργασίας σε αρκετούς επιστημονικούς τομείς υπερβαίνει ήδη κατά πολύ τη ζήτηση και επομένως η απορρόφηση είναι δεδομένη με ή χωρίς το ΠΕΝΕΔ. Στις περιπτώσεις αυτές το ΠΕΝΕΔ βοηθά στη βελτίωση της ποιότητας των υποψηφίων και όχι στην αύξηση της απασχόλησης. Επομένως εάν εξαιρεθούν οι επιστήμονες που τελικά κατέληξαν σε AΕI και Ερευνητικά Ινστιτούτα, τότε η συμβολή τον ΠΕΝΕΔ στην εύρεση απασχόλησης περιορίζεται στο 0% έναντι τον αρχικού 53%. Η μείωση αυτή είναι LOGOTECH AE 3
ιδιαίτερα αισθητή στις περιπτώσεις που το ΠΕΝΕΔ βοήθησε αποφασιστικά, όπου παρουσιάζεται πτώση από το 29% στο 5%. Οι παραπάνω επιδόσεις του ΠΕΝΕΔ στην ενίσχύση του ερευνητικού δυναμικού και στην αύξηση της απασχόλησης των επιστημόνων, μπορούν να ερμηνευτούν με βάση τις παρακάτω παραμέτρους: Το ΠΕΝΕΔ μπορεί μόνο να επηρεάσει την προσφορά, ενισχύοντας τα προσόντα επιστημόνων σε μια σειρά θεματικών τομέων. H ζήτηση όμως καθορίζεται από εξωγενείς παράγοντες οι οποίοι διαμορφώνονται ανεξάρτητα από το ΠΕΝΕΔ. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν το ΠΕΝΕΔ παίρνει υπόψη τον τη ζήτηση. H απάντηση στο ερώτημα δίνεται από τη δεύτερη παράμετρο που ακολουθεί. Το ΠΕΝΕΔ έχει διπλό στόχο, τόσο την ενίσχύση τον ερευνητικού δυναμικού όσο και την ενίσχυση της βασικής έρευνας σε όλους τους επιστημονικούς τομείς. Οι στόχοι αυτοί δεν είναι από μόνοι τους συμπληρωματικοί αλλά μπορούν να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά. H επιστημονική κοινότητα διαμορφώνει με δικά της κριτήρια τις προτεραιότητές της και επιλέγει τις κατευθύνσεις που Θα εξελιχθεί η επιστήμη. Στο επίπεδο της οικονομίας, οι προτεραιότητες διαμορφώνονται με διαφορετικά κριτήρια και άρα η ζήτηση σε επιστημονική εξειδίκευση δεν ταυτίζεται πάντα με τις επιλογές της επιστημονικής κοινότητας π.χ. στην προκήρυξη τον 995, οι ανθρωπιστικές επιστήμες αντιπροσώπευαν περίπου το 9% των έργων ΠΕΝΕΔ, οι επιστήμες υγείας το % και τα υλικά το 2%, ενώ η πληροφορική -αυτοματισμοί και τηλεπικοινωνίες μόνο το 8%. Είναι φανερό ότι η παραπάνω κατανομή δεν ανταποκρίνεται στις τάσεις ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Εάν επομένως υπάρξει αναντιστοιχία ανάμεσα στις επιστημονικές περιοχές που Θα ενισχυθούν από το ΠΕΝΕΔ και στις προτεραιότητες της οικονομίας, τότε η απορρόφηση ερευνητικού δυναμικού από τον ιδιωτικό τομέα Θα είναι περιορισμένη. Επίσης στο Πανεπιστήμιο και στα Ερευνητικά Κέντρα, η δημιουργία Θέσεων διαμορφώνεται όχι μόνο με βάση τις ανάγκες της επιστήμης αλλά και με βάση τη διαθεσιμότητα των πόρων για την προκήρυξη νέων Θέσεων εργασίας. LOGOTECH AE
Συμπληρωματικά των παραπάνω, επιδρούν και παράγοντες που σχετίζονται με την ποιότητα των έργων και επομένως και με τη διαχείριση του προγράμματος. Επομένως η αύξηση της αποτελεσματικότητας τον ΠΕΝΕΔ ως πρόγραμμα ενίσχυσης τον ερευνητικού δυναμικού προϋποθέτει την εναρμόνισή του με την πλευρά της ζήτησης, επικεντρώνοντας σε τομείς που αφενός είναι ήδη δυναμικοί και έχουν ανάγκη από υψηλής στάθμης επιστημονικό και ερευνητικό ανθρώπινο δυναμικό και αφετέρου, σε τομείς που μπορούν να αναπτυχθούν και να δώσουν ώθηση στην ελληνική οικονομία αυξάνοντας τελικά τη ζήτηση σε ερευνητικό δυναμικό. LOGOTECH AE 5
Employment Study for New Researchers Management Summary The present study aims at the evaluation of the contribution of PENED program to the creation of employment opportunities for "New Researchers" participated in PENED projects covering the call for tenders of 989, 99 and 995. The study is based on a telephone survey using a sample of 297 "New Researchers" that corresponds to the 0% of the whole population of New Researchers of that period. The main objective of PENED is the training and the development of new human research resources through their participation in rather small-scale research projects, implemented by Universities and Research Centers. Additionally, PENED aims to fill the gap in public financing of basic research, supporting the whole spectrum of scientific fields that exist in Greek Public Research Organizations, according the demand from the scientific community in the above organizations. PENED, during the tree calls for tenders published between 989 and 995, funded,96 projects in most of the scientific areas and supported more than 2,950 New Researchers. The majority of New Researchers participating in PENED were men (68%), mainly with technological background (32%), most of them (75%) having a University degree as the higher academic qualification. Also, 50% of them had a fulltime or part time job, mainly in the private sector (5% of the employed) or in Universities and Research Centers (25% of the employed). Describing in details the profile of the scientists participating in PENED, we can claim that PENED attracted scientists who: mainly aimed to improve their professional qualifications (92% of the New Researchers), either within or out of the research sector. Only a small part, no more than 8%, faced PENED exclusively as a temporary job; LOGOTECH AE 6
already had a job (50% of the total) and they aimed at the improvement of their position and professional career either within the University (33% of the total) or in another organization (27%); already were conducting research for other research programs in Universities or Research Centers (3%) and they aimed either to secure the continuation of their work (8% of the total) in research organizations, or to shift to other organizations (5% of the total), recently entered the labor market (38% of the total), tried without success to find a job (%), remaining unemployed two years on average; From the above, two conclusions related to PENED objectives arise: a small part (approximately 3%) of the scientists who participated in PENED as New Researchers, had already research experience and therefore they could no be regarded as "New"; the majority of New Researchers aim to find a job in Universities and research Centers were the offer for academic staff exceed already the demand. Finally, the allocation of New Researchers to various categories of organizations before PENED, seems to be approximately the same to the one after PENED. Although more than 60% of New Researchers aimed to find a job in Universities, after their participation in PENED the majority of them were directed to private sector and only 2% of them found a job in Universities and Research Centers. ~ The above, indicates that PENED did not affect the distribution of the researchers to the various types of organizations (such as Universities, private sector public sector etc.). On the contrary, the demand side shaped the employment trends. The job content of the % of New Researchers is directly related to the subject of the PENED projects. This relation is rather weak only for a smaller proportion of projects (around 23%). This significant relation represents a strong indication that the participation of New Researchers in PENED generated benefits for them. The above-mentioned proportions of cases with a relation between the job and the subject of research, seems not to be in line with the contribution of PENED to find jobs. PENED, clearly contributed to find a job only in 29% of the cases. Also, LOGOTECH AE 7
λ Μελέτη απασχόλησης Νέων Ερευνητών PENED had a less important contribution in 2% of the cases, and for 7% of the cases PENED had no contribution at all. The 32% of New Researchers found jobs related to research and development, but only a part of them were helped by PENED to find that job. Specifically, the one fourth of the total number of New Researchers was helped by PENED to find a job related to R&D. The vast majority of them found a job in Universities or Research Centers. On the contrary, the contribution for finding a job in the private sector was remarkably low, as only 5% of the New Researchers employed in the private sector was helped by PENED to find a job related to R&D. At a first glance, PENED could be regarded as a more effective tool for the support of employment for scientists. Nevertheless, the supply for employment in many scientific areas in Universities and Research Centers exceeds the demand and therefore, the coverage of the demand is given with or without PENED. In such cases, PENED contributes to the increase of qualifications of candidates, but not to the increase of employment. The effectiveness of PENED for the support of human research resources and the increase of their employment could be explained on the base of the following parameters: PENED can affect only the supply of researchers in various scientific areas, by improving their qualifications. On the contrary, demand for researchers is determined by factors that are external and independed to PENED. The vital question, which arises is, if PENED is taking into consideration the real demand for researchers. The answer to this question is directly related to the following factor; PENED has a twofold objective. On the one hand, it aims to support the human research resources and on the other, to support basic research to all scientific areas. These objectives cannot always be complimentary to each other. On the contrary, in some cases they could be competitors. Scientific community set its priorities for the development of science, using its own criteria. The society on the other hand, sets at the level of economy its own goals and priorities using different criteria. Therefore, the demand for scientists and researchers is not always in accordance with the priorities set by LOGOTECH AE ό
the scientific community. For example electronics and ICT technologies were representing only the 8% of the projects funded by PENED 95, whilst human sciences were representing 9%, health sciences % and material sciences 2%. It is obvious that the above allocation is not in line with the development trends of the Greek economy. Therefore, if the scientific fields supported by the PENED do not correspond to the priorities of the economy, the absorption of researchers by the private sector will be limited. Also, the creation of jobs for scientists in Universities and Research Centers is determined not only by the needs of the academic community, but also by the budget available for new academic staff. Complementary to the above, the quality of the funded projects and therefore the efficiency of the program management could be regarded as an additional but less important factor affecting the efficiency of PENED. Concluding, the increase of the efficiency of PENED as a program that support the human research resources, presupposes its accordance with the demand side, focusing mainly on dynamic sectors with significant present or potential need for high quality researchers. LOGOTECH AE 9