Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης

Έργο: «ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ» Παραδοτέο Π.3: «Προτάσεις Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης Ανάδοχος: Ένωση Εταιρειών ΤΕΚΜΩΡ Α.Ε. ΤΕΧΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Λεωφ. Βασ. Σοφίας 98, 115 28 Αθήνα Τηλ.: +30 210 7486226 Fax: +30 210 7717093 http://www.tecmor.gr e-mail : tecmor@tecmor.gr PLANNING ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ A.E. Αγ. Κωνσταντίνου 40, 151 24 Μαρούσι Achieving Τηλ.: +30 210 6183800 Fax: +30 210 6183999 http://www.planning.gr e-mail : info@planning.gr Ιούνιος, 2012 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 Η πρωτοβουλία του ΣΕΒ... 5 Αντικείμενο & Στόχος... 6 Τι «είναι» το παρόν εγχειρίδιο... 7 Τι «δεν είναι» το παρόν εγχειρίδιο... 8 Πώς συστήνεται να χρησιμοποιηθεί το παρόν εγχειρίδιο... 8 2. ΠΕΡΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ & ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 11 Τυπολογία της εργασιακής ευελιξίας... 11 Λειτουργική ευελιξία... 12 Τυπολογία της καινοτομίας... 13 Οργανωτική καινοτομία... 14 Γιατί πρέπει οι ελληνικές επιχειρήσεις να στραφούν σε πρακτικές λειτουργικής ευελιξίας & οργανωτικής καινοτομίας... 15 3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ... 17 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ 19 Προσδιορισμός «Τύπου» Επιχείρησης... 19 Χρήση Μήτρας Προτάσεων Στρατηγικής (Matrix Model)... 20 5. ΑΠΛΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ & ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ... 26 Να θυμάστε πάντοτε... 26 6. ΠΗΓΕΣ... 28 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ... 29 Εσωτερική Λειτουργική Ευελιξία... 30 Οργανωτική Καινοτομία - Επιχειρησιακές Πρακτικές / Συστήματα... 33 Οργανωτική Καινοτομία Οργάνωση Εργασίας... 39 Οργανωτική Καινοτομία Σχέσεις με εξωτερικό περιβάλλον... 43 «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 2

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2-1: Η τυπολογία της εργασιακής ευελιξίας... 11 Πίνακας 2-2: Οι τρεις συνιστώσες της Οργανωτικής Καινοτομίας (Oslo Manual, 2005)... 14 Πίνακας 3-1: Θεματικά Πεδία που περιλαμβάνουν πρακτικές ενδιαφέροντος για εισαγωγή στη Στρατηγική των Ελληνικών Επιχειρήσεων... 18 Πίνακας 4-1: Κριτήρια αξιολόγησης προτεραιότητας υλοποίησης πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας... 21 Πίνακας 4-2: Πίνακας προτεραιοτήτων υλοποίησης Θεματικών Πεδίων ενδιαφέροντος με βάση πολυκριτηριακή ανάλυση... 22 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 2-1: Η τυπολογία της Καινοτομίας... 13 Σχήμα 4-1: Δέντρο αποφάσεων κατάταξης επιχειρήσεων σε «τύπους»... 19 «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 3

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ανταποκρινόμενος στις απαιτήσεις του πολυσύνθετου ρόλου του, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), μέσω της θυγατρικής εταιρείας με την επωνυμία «Ανώνυμη Εταιρεία Αναπτυξιακών Δράσεων Στέγη της Ελληνικής Βιομηχανίας», η οποία έχει ως κύριο καταστατικό σκοπό το σχεδιασμό, την υλοποίηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της υλοποίησης αναπτυξιακών έργων και προγραμμάτων για την υποστήριξη των επιχειρήσεων, μεθόδευσε την υλοποίηση του έργου με τίτλο: «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας». Το έργο αποτελεί μέρος Σχεδίου Δράσης που έχει εκπονήσει ο ΣΕΒ, ανταποκρινόμενος στην πρόκληση της αρχής της εταιρικής σχέσης, όπως αυτή διαμορφώνεται κατά την Προγραμματική Περίοδο 2007-2013 και χρηματοδοτείται από πόρους του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού». Ειδικότερα, το Σχέδιο Δράσης του ΣΕΒ έχει στόχο τη διαμόρφωση ουσιαστικών και αποτελεσματικών πολιτικών στήριξης της προσαρμογής των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στα νέα οικονομικά δεδομένα, καθώς και την προώθηση της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης των εργαζομένων. Φιλοδοξία του έργου είναι να συμβάλει στην προώθηση της υιοθέτησης πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας από τις ελληνικές επιχειρήσεις, ως παράγοντα που μπορεί αφενός να συνεισφέρει αποτελεσματικά στη δημιουργία ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων για αυτές και αφετέρου να ενισχύσει την παραγωγικότητα της εργασίας του απασχολούμενου ανθρώπινου δυναμικού, δημιουργώντας έτσι συνθήκες για τη βελτίωση συνολικά της ελληνικής οικονομίας και την άμβλυνση των δυσμενών συνεπειών της οικονομικής κρίσης. Το παρόν εγχειρίδιο, με τίτλο «Προτάσεις Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης», αποτελεί το κύριο τμήμα του τρίτου και τελευταίου από τα τρία συνολικά Παραδοτέα του ως άνω έργου, και αφορά στην παρουσίαση προτάσεων και βασικών κατευθύνσεων που κρίνεται σκόπιμο να ακολουθούσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις για την εισαγωγή στη λειτουργία τους πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 4

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΣΕΒ Το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και του ελληνικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος είναι δομικό. Έχει χαρακτηριστικά που έχουν διαμορφωθεί εδώ και χρόνια και χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια να αλλάξουν. Το πρόβλημα επιτείνεται ακόμη περισσότερο, καθώς η χώρα μας βρίσκεται εν μέσω σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής, η οποία και συνοδεύεται από περιορισμένη καταναλωτική ζήτηση, έλλειψη ρευστότητας και μείωση των δημοσίων επενδύσεων Με βάση την ανωτέρω διαπίστωση, ο ρόλος των φορέων που ασχολούνται, μεταξύ άλλων, με ζητήματα προώθησης της επιχειρηματικότητας και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, όπως ο ΣΕΒ, είναι de facto αναβαθμισμένος, ιδιαίτερα δε όταν ληφθούν υπόψη οι ειδικές συνθήκες που επικρατούν σήμερα και διαμορφώνουν το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον. Στη σημερινή δύσκολη συγκυρία οι ελληνικές επιχειρήσεις καλούνται να αναζητήσουν και να δώσουν άμεσα απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα: Πώς πρέπει να κινηθούν για την απορρόφηση των ισχυρών κραδασμών που υφίστανται από την οικονομική κρίση; Ποιές δράσεις μπορούν να αναλάβουν; Ποίες ενεργητικές πολιτικές μπορούν να υιοθετήσουν για να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους; Ποιό θα είναι το μέλλον τους μετά την κρίση; Έτσι λοιπόν, ο ΣΕΒ μέσω της «Ανώνυμης Εταιρείας Αναπτυξιακών Δράσεων Στέγη της Ελληνικής Βιομηχανίας», μεθόδευσε την υλοποίηση του παρόντος έργου με τίτλο «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας» με βασική επιδίωξη τη σταθεροποίηση, ανάκαμψη και ανάπτυξη των ελληνικών επιχειρήσεων, μέσω της εισαγωγής παρεμβάσεων λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας στις τρέχουσες πρακτικές λειτουργίας τους, ώστε να υπάρξει η δυνατότητα ανταπόκρισης στις προκλήσεις που προέρχονται από τις μείζονες αλλαγές στο εγχώριο και διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον που ολοένα και περισσότερο πλήττεται από την οικονομική κρίση. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 5

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ & ΣΤΟΧΟΣ Το παρόν έργο υπό τον τίτλο : «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας» έχει στόχο να εισαγάγει τις ελληνικές επιχειρήσεις στη διαδικασία να σκεφτούν την υιοθέτηση ενεργητικών πολιτικών στη διοίκηση, οι οποίες περιλαμβάνουν πρακτικές ευέλικτης οργάνωσης της εργασίας και οργανωτικές καινοτομίες, αντλώντας χρήσιμα παραδείγματα και κατευθύνσεις από την ελληνική και διεθνή εμπειρία, έτσι ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα τους αλλά και συνάμα η παραγωγικότητα της εργασίας του προσωπικού που απασχολούν. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του έργου μελετήθηκε η εφαρμογή στις επιχειρήσεις: και 1) Πρακτικών Ευελιξίας που εμπίπτουν στη διάσταση της αποκαλούμενης «Λειτουργικής» ή «Ποιοτικής» ευελιξίας και αφορούν στην προσαρμογή της ποιότητας της εργατικής συνεισφοράς στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς, 2) Πρακτικών Οργανωτικής Καινοτομίας, οι οποίες αφορούν στην εφαρμογή μιας νέας οργανωτικής μεθόδου στις επιχειρησιακές πρακτικές, την οργάνωση εργασίας ή τις εξωτερικές σχέσεις. Ως ειδικοί στόχοι του έργου αναγνωρίζονται και οι εξής: Η χάραξη συγκεκριμένης στρατηγικής διαχείρισης και ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων των ελληνικών επιχειρήσεων με την όλο και μεγαλύτερη διασύνδεσή της με τη συνολική επιχειρησιακή στρατηγική, Η διατύπωση προτάσεων που θα συμβάλουν στην αναβάθμιση των προσόντων και δεξιοτήτων τόσο των επικεφαλής παραγωγικών τμημάτων των επιχειρήσεων όσο και του απλού προσωπικού, Η διατύπωση προτάσεων που θα συμβάλουν στη διαμόρφωση ελκυστικής εταιρικής κουλτούρας και εργασιακού περιβάλλοντος, Η διατύπωση προτάσεων που θα συμβάλουν στην ενίσχυση της ενδοεταιρικής επικοινωνίας, τη δημιουργία προϋποθέσεων ανεμπόδιστης ροής της πληροφορίας, την καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας και ομαδικότητας, την ανάπτυξη κλίματος εμπιστοσύνης. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 6

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Σημαντική σημείωση: Οι «Προτάσεις Στρατηγικής» που παρατίθενται στο παρόν, ενδέχεται να μην αφορούν στο σύνολό τους και στην πλήρη έκτασή τους την πλειονότητα των επιχειρήσεων της χώρας, το μέγεθος των οποίων, ούτως ή άλλως, δεν προσφέρεται για την ανάπτυξη και εφαρμογή σύνθετων και εξειδικευμένων πρακτικών ενδιαφέροντος για το παρόν έργο. Γενικά, ως βασική Ομάδα Στόχος ελήφθησαν οι εμπορικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις που απασχολούν από 50 έως 250 εργαζόμενους (μεσαίες επιχειρήσεις). Ωστόσο, εκτιμάται ότι κάθε επιχείρηση, ανεξαρτήτως μεγέθους και είδους δραστηριότητας, μπορεί να αναγνωρίσει στα κείμενα του Μελετητή, σημεία ή πρακτικές ενδιαφέροντος που η υιοθέτηση τους θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να συμβάλει στη τόνωση της ανταγωνιστικότητάς της ΤΙ «ΕΙΝΑΙ» ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Το παρόν εγχειρίδιο είναι μια μεστή και συνοπτική έκθεση που περιλαμβάνει : Προσδιορισμό και ορισμούς των εννοιών της Λειτουργικής Ευελιξίας και της Οργανωτικής Καινοτομίας, Παρουσίαση θεματικών πεδίων ενδιαφέροντος που περιλαμβάνουν πρακτικές Λειτουργικής Ευελιξίας και Οργανωτικής Καινοτομίας που συστήνεται να εισάγουν οι ελληνικές επιχειρήσεις ως μέρος της στρατηγικής τους,. Παρουσίαση προσδοκώμενων ωφελειών και αποτελεσμάτων από την ως άνω εισαγωγή. Βασική επιδίωξη είναι να αξιοποιηθεί ως πρόσκληση πρόκληση προς όλες τις επιχειρήσεις που αποζητούν την εσωτερική βελτίωση να τολμήσουν να προχωρήσουν σε απλές ή και λιγότερο απλές ενέργειες στους τομείς της λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας που θα δώσουν ώθηση στην ανταγωνιστικότητα τους και στην παραγωγικότητα της εργασίας των εργαζομένων τους. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 7

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Σημαντική σημείωση: Για τη διαμόρφωση των «Προτάσεων Στρατηγικής» που παρατίθενται στο παρόν (καθώς και για το σύνολο των προϊόντων του έργου), την Ομάδα Μελέτης συνέδραμε ειδικό Συμβουλευτικό Όργανο (Think Tank: Δεξαμενή σκέψης και γνώσης), η οποία συγκροτήθηκε από στελέχη μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων με σημαντική εμπειρία στην λειτουργία και οργάνωση των επιχειρήσεων και που έχουν συμμετάσχει σε πληθώρα έργων βελτιστοποίησης της λειτουργίας και οργάνωσης. Η επιλογή των μελών του Συμβουλευτικού Οργάνου έγινε με γνώμονα την κάλυψη των 5 σημαντικών λειτουργικών τομέων σε μια επιχείρηση: Γενική Διεύθυνση Παραγωγή Εφοδιαστική αλυσίδα Εμπορία Διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού ΤΙ «ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ» ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Το παρόν εγχειρίδιο δεν αποτελεί συνταγή επιτυχίας που εγγυάται στις ελληνικές επιχειρήσεις άμεση τόνωση της ανταγωνιστικότητάς τους και λύσεις σε τυχόν προβλήματα που αντιμετωπίζουν ως προς τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Καθεμία επιχείρηση θα πρέπει να αναγνωρίσει τις ιδιαιτερότητες που την χαρακτηρίζουν και να δράσει ανάλογα ΠΩΣ ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Το παρόν εγχειρίδιο συνοδεύεται από δύο επιπλέον εκθέσεις εγχειρίδια που έχουν παραχθεί στο πλαίσιο του έργου «Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας». Ο αναγνώστης καλείται να χρησιμοποιήσει συνδυαστικά και τις τρεις εκθέσεις εγχειρίδια, καθώς περιλαμβάνουν συμπληρωματικές πληροφορίες και παρέχουν ολοκληρωμένη οπτική για τα ζητήματα που πραγματεύεται συνολικά το έργο. Ειδικότερα, το παρόν εγχειρίδιο συνοδεύεται από τις παρακάτω δύο επιπλέον εκθέσεις εγχειρίδια: «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 8

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας και Οργανωτικής Καινοτομίας: Είναι αναλυτικό συμβουλευτικό εγχειρίδιο που διαρθρώνεται σε τέσσερα τεύχη με βάση την Ένταση ως χαρακτηριστικό των επιχειρήσεων [Ένταση: (1) Εργασίας, (2) Κεφαλαίου, (3) Υλικών, (4) Γνώσης] και περιλαμβάνει: Πεδίο εφαρμογής και συνιστώμενες προτεραιότητες υλοποίησης θεματικών πεδίων εντός των οποίων υπάγονται οι πρακτικές ενδιαφέροντος, ανά τύπο επιχείρησης Προϋποθέσεις και πλεονεκτήματα εφαρμογής εξεταζόμενων πρακτικών ενδιαφέροντος Περιγραφή διαδικασίας εφαρμογής (βήματα εφαρμογής) Παραδείγματα εφαρμογής Παρουσίαση ανασταλτικών παραγόντων για την εφαρμογή των ως άνω πρακτικών και προτάσεις άρσης ή περιορισμού αυτών Σχέδιο Μετάβασης σε Ευέλικτη Οργάνωση: Αποτελεί συνοπτικό οδικό χάρτη με κατευθύνσεις για την ομαλή διαχείριση των αλλαγών που αναπόφευκτα ανακύπτουν από την εισαγωγή σε μια επιχείρηση πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας, με γνώμονα τη μείωση της αβεβαιότητας κατά την υλοποίηση, την ανάγκη ύπαρξης ενός πλαισίου για τον έλεγχο της προόδου των εργασιών ενσωμάτωσης των νέων πρακτικών και τη διασφάλιση της τελικής υλοποίησης των ενδεχόμενων νέων οργανωτικών δομών, διαδικασιών και μεθόδων με την μικρότερη δυνατή επίπτωση στην λειτουργία Ο αναγνώστης επιχειρηματίας θα βρει χρηστικές πληροφορίες για το πώς να εκκινήσει, θέσει σε εφαρμογή και παρακολουθήσει ένα «πρόγραμμα» διαχείρισης αλλαγών. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 9

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Achieving Σημαντική σημείωση: Το παρόν Εγχειρίδιο συντάχθηκε ως αποτέλεσμα ενός ευρύτερου Έργου αναφορικά με τις έννοιες και τα θέματα της λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας. Στο πλαίσιο αυτού του Έργου πραγματοποιήθηκε, μεταξύ άλλων, εκτεταμένη καταγραφή και αξιολόγηση σχετικών καλών πρακτικών (α) στην Ελλάδα, μέσω στοχευμένων προσωπικών συνεντεύξεων σε 27 μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις και (β) διεθνώς, μέσω ευρείας βιβλιογραφικής και διαδικτυακής έρευνας αρχείου. Ο αναγνώστης που θέλει να εμβαθύνει στο ζήτημα της ανάπτυξης πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας μπορεί να αναζητήσει το σύνολο των προϊόντων του Έργου, με τα παραπάνω ευρήματα, μέσω του ΣΕΒ. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 10

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2. ΠΕΡΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ & ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ Δύο βασικές διαπιστώσεις για την ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις: Προσδιορίζεται σε αντιδιαστολή με το παραδοσιακό Τεϋλορικό-Φορντικό πρότυπο της μαζικής παραγωγής τα κύρια χαρακτηριστικά του οποίου είναι: ο λεπτομερής καταμερισμός της εργασίας, μηχανές που προσιδιάζουν σε συγκεκριμένου τύπου εργασίες, η συνεχής διαδικασία παραγωγής, ο αυστηρός προσδιορισμός καθηκόντων των εργαζομένων, η άκαμπτη ιεραρχική δομή, η τήρηση αυστηρών εργασιακών κανόνων, η αποειδίκευση και υποβάθμιση της εργασίας και, γενικά, οι απόμακρες εργασιακές σχέσεις Μπορεί να συνεπάγεται: (α) ποσοτικές ή ποιοτικές μεταβολές του παραδοσιακού προτύπου εργασιακών σχέσεων και (β) εσωτερικές ή εξωτερικές προς το προσωπικό διευθετήσεις των όρων εργασίας. Έτσι λοιπόν, η ευελιξία δεν είναι μια μονοδιάστατη έννοια αλλά μια έννοια που προσδιορίζεται πάνω σε δύο άξονες διαστάσεις, όπως φαίνεται στην ακόλουθη τυπολογία 1 Πίνακας 2-1: Η τυπολογία της εργασιακής ευελιξίας ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ (σε σχέση με την επιχείρηση) Αναδιοργάνωση της Εργασίας - Εναλλαγή Καθηκόντων - Θέσης - Διεύρυνση δεξιοτήτων - Πολυδυναμία εργαζομένων, ποιοτική βελτίωση των εργασιακών σχέσεων στο εσωτερικό της επιχείρησης - Επαγγελματική Κατάρτιση & Βελτίωση Δεξιοτήτων - Οργάνωση Εργασίας κατά Ομάδες ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ (σε σχέση με την επιχείρηση) Εξωτερίκευση Δεξιοτήτων - Υπεργολαβία δραστηριοτήτων - Τήλε-εργασία - Δικτύωση Επιχειρήσεων (ένα δίκτυο συνεργαζόμενων επιχειρήσεων στα οποία επιμερίζονται εξειδικευμένα τμήματα της παραγωγής) 1 Προσαρμογή από Γαβρόγλου, 2006: Η τυπολογία αυτή είναι γνωστή ως "The F.I.N.E. typology of flexibility", [βλ. 1η Έκθεση: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ] «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 11

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗ - ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ (σε σχέση με την επιχείρηση) Αναδιοργάνωση Χρόνου της Εργασίας - Υπερωρίες - Διευθέτηση χρόνου εργασίας (ευέλικτο ωράριο, βάρδιες, διακυμάνσεις ή και μείωση του εβδομαδιαίου ή του ετήσιου ωραρίου εργασίας σε ατομική/ συλλογική βάση) - Εκούσια μερική απασχόληση (αορίστου χρόνου) ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ (σε σχέση με την επιχείρηση) Εξωτερίκευση Χρόνου Εργασίας - Προσωρινή απασχόληση - Ακούσια μερική απασχόληση - Απολύσεις προσλήψεις - Αδήλωτη Εργασία Στην πραγματικότητα, οι ευέλικτες επιχειρήσεις δεν υιοθετούν μόνον ένα τύπο ευελιξίας αλλά ένα συνδυασμό ή μείγμα τύπων. Συνεπώς, οι ευέλικτες επιχειρήσεις διαφοροποιούνται μεταξύ τους ως προς την αναλογία των διαφόρων τύπων ευελιξίας που χρησιμοποιούν. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ Η ποιοτική ή λειτουργική ευελιξία είναι «η ικανότητα των επιχειρήσεων να αναδιοργανώνουν τις εργασιακές ειδικότητες, στα όρια ενός ευρύτερου πλαισίου καθηκόντων. Η αναδιοργάνωση αυτή μπορεί να βασίζεται στη χρήση επανειδικευμένου πλεονάζοντος προσωπικού ή στην παράλληλη χρήση παλαιών και νέων ειδικοτήτων» (Atkinson, 1986). Είναι μια μόνιμη ή περιστασιακή στρατηγική επιχειρησιακής προσαρμογής που βασίζεται στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς εργασίας της επιχείρησης (εσωτερική κινητικότητα, αναδιάρθρωση ειδικοτήτων, αλλαγή περιεχομένου-αναδιοργάνωση ή και εμπλουτισμός της εργασίας, εκπαίδευση, επιμόρφωση κλπ), σε αντιδιαστολή με την εξωτερική ποσοτική ευελιξία, που έχει σαν άξονα την εξωτερική αγορά εργασίας, με προσλήψεις, απολύσεις κλπ. (OECD, 1986). «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 12

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Ο κύριος ορισμός της καινοτομίας, ο οποίος υιοθετείται και στο παρόν έργο, προτείνεται από τον Ο.Ο.Σ.Α. (2005) στο Εγχειρίδιο του Όσλο, το οποίο αναπτύχθηκε από την Eurostat και τον ΟΟΣΑ και σκοπός του είναι η μέτρηση και η ερμηνεία δεδομένων που σχετίζονται με την Επιστήμη, την Τεχνολογία και την Καινοτομία. Σύμφωνα με το εγχειρίδιο: «Η Καινοτομία αποτελείται από όλα εκείνα τα επιστημονικά, τεχνικά, εμπορικά και οικονομικά βήματα που είναι απαραίτητα για την επιτυχή ανάπτυξη και το μάρκετινγκ νέων ή βελτιωμένων μεταποιημένων προϊόντων, την εμπορική χρήση νέων ή βελτιωμένων διαδικασιών ή εξοπλισμού ή την εισαγωγή μιας νέας προσέγγισης σε μια κοινωνική υπηρεσία. Η Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) είναι ένα μόνο από αυτά τα βήματα». Η καινοτομία μπορεί να ταξινομηθεί σε τέσσερις κατηγορίες (καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασίας, οργανωτική καινοτομία και καινοτομία μάρκετινγκ), που δεν αποκλείουν απαραίτητα η μια την άλλη, αλλά αντίθετα, η μια μπορεί να οδηγήσει στην άλλη (ΟΟΣΑ, 2005). Ακολουθεί η τυπολογία της Καινοτομίας. Σχήμα 2-1: Η τυπολογία της Καινοτομίας «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 13

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Ως Οργανωτική Καινοτομία ορίζεται η εφαρμογή μιας νέας οργανωτικής μεθόδου : (1) στις επιχειρησιακές πρακτικές, (2) στην οργάνωση εργασίας, (3) στις εξωτερικές σχέσεις Στον Πίνακα που ακολουθεί δίνονται επιμέρους ορισμοί, καθώς και παραδείγματα για κάθε μία από τις ανωτέρω συνιστώσες της Οργανωτικής Καινοτομίας. Πίνακας 2-2: Οι τρεις συνιστώσες της Οργανωτικής Καινοτομίας (Oslo Manual, 2005) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Νέες μέθοδοι για την οργάνωση των επαναλαμβανόμενων εργασιών και διαδικασιών Ορισμός Νέες μέθοδοι για την ανάθεση υπευθυνοτήτων και λήψης αποφάσεων μεταξύ των εργαζομένων για το τμήμα της εργασίας μέσα και ανάμεσα στις δραστηριότητες της επιχείρησης (και οργανωτικές μονάδες), Νέες σκέψεις για την δόμηση των δραστηριοτήτων, όπως είναι η ολοκλήρωση (integration) διαφορετικών επιχειρησιακών δραστηριοτήτων Παραδείγματα Υλοποίηση νέων τρόπων της οργάνωσης σχέσεων με άλλες επιχειρήσεις ή δημόσια ιδρύματα Πρακτικές για τη βελτίωση της διάχυσης της γνώσης στην εταιρεία Πρακτικές για την ανάπτυξη των εργαζομένων Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας Λιτή Παραγωγή (Lean production) Αποκέντρωση δραστηριοτήτων Κεντρικοποίηση δραστηριοτήτων Δημιουργία ομάδων εργασίας Ενοποίηση δραστηριοτήτων πωλήσεων και παραγωγής (για build to -order συστήματα παραγωγής Νέοι τύποι συνεργασίας με ερευνητικούς φορείς ή πελάτες Νέες μέθοδοι ολοκλήρωσης με προμηθευτές Outsourcing ή υπεργολαβία για επιχειρησιακές δραστηριότητες «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 14

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΝΑ ΣΤΡΑΦΟΥΝ ΣΕ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ & ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Η προώθηση ενός επιχειρηματικού μοντέλου που έχει ταυτόχρονα πυλώνες την κερδοφορία και την ανάπτυξη, αλλά και τον τεχνολογικό, διοικητικό και οικονομικό εκσυγχρονισμό, παράλληλα με την αναβάθμιση της σημασίας του ανθρώπινου δυναμικού και την προστασία των εργαζομένων, αποτελεί μια στρατηγική επιλογή για τις ελληνικές επιχειρήσεις που μπορεί μεταξύ άλλων να συμβάλει και στην άμβλυνση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης. Στο πλαίσιο αυτό, ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για την εφαρμογή πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας & οργανωτικής καινοτομίας μπορούν να δώσουν ώθηση για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα, η εφαρμογή πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας & οργανωτικής καινοτομίας μπορεί να επιφέρει, κατά περίπτωση, τα ακόλουθα οφέλη, κατηγοριοποιημένα σε έξι περιοχές ενδιαφέροντος: Ευελιξία Οι πρακτικές επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στις αλλαγές των απαιτήσεων της αγοράς Οι πρακτικές ενισχύουν την εικόνα μιας επιχείρησης ως ελκυστικού εργοδότη Οι πρακτικές επιτρέπουν την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του υφιστάμενου εξοπλισμού, μηχανημάτων, εργαλείων Καινοτομία Οι πρακτικές επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να προετοιμάζονται καλύτερα για τις επερχόμενες αλλαγές των απαιτήσεων της αγοράς Οι πρακτικές ενισχύουν τη μελλοντική θέση μιας επιχείρησης ως ελκυστικού εργοδότη Οι πρακτικές βοηθούν στην καλύτερη αξιοποίηση του υφιστάμενου εξοπλισμού, μηχανημάτων, εργαλείων στο μέλλον «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 15

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Παραγωγικότητα Οι πρακτικές συμβάλλουν στις βελτιωμένες επιδόσεις μιας επιχείρησης Οι πρακτικές συμβάλλουν σε καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα ή σε μειώσεις δαπανών Οι πρακτικές συμβάλλουν στο να εκτελούνται αποτελεσματικότερα οι εργασιακές διεργασίες Ισορροπία επαγγελματικής-προσωπικής ζωής Οι πρακτικές συμβάλλουν στο συνταίριασμα επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζόμενων Οι πρακτικές συμβάλλουν στην προσαρμογή του εργασιακού και του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων Οι πρακτικές παρέχουν περισσότερη ευελιξία στους εργαζόμενους για τη διευθέτηση προσωπικών ζητημάτων Απασχολησιμότητα Οι πρακτικές ενισχύουν την απασχολησιμότητα των εργαζομένων Οι πρακτικές ενισχύουν τις εργασιακές ευκαιρίες των εργαζομένων Οι πρακτικές μεγεθύνουν τον εμπλουτισμό εργασιών (job enrichment) των εργαζομένων Υγεία Οι πρακτικές μειώνουν το φόρτο εργασίας των εργαζομένων Οι πρακτικές μειώνουν τα ακανόνιστα ωράρια εργασίας για τους εργαζόμενους Οι πρακτικές μειώνουν τις υπερωρίες των εργαζομένων «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 16

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Στο παρόν εγχειρίδιο παρατίθενται 22 Θεματικά Πεδία ενδιαφέροντος για τα ελληνικές επιχειρήσεις, εντός των οποίων εντάσσονται πρακτικές λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας, τις οποίες ο αναγνώστης επιχειρηματίας καλείται να μελετήσει και να εισάγει στη Στρατηγική της επιχείρησης του. Η εφαρμογή των εν λόγω πρακτικών στη στρατηγική των ελληνικών επιχειρήσεων αποτελεί ένα στοίχημα που εφόσον κερδηθεί μπορεί να έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη για την ελληνική οικονομία και τις ελληνικές επιχειρήσεις ειδικότερα. Σημαντική σημείωση: Για τη διαμόρφωση των «Προτάσεων Στρατηγικής» πραγματοποιήθηκε συστηματική καταγραφή πολυάριθμων πρακτικών ενδιαφέροντος, οι οποίες κωδικοποιήθηκαν και πολλές από αυτές ομαδοποιήθηκαν με βάση κοινά χαρακτηριστικά και συναφείς επιδιώξεις. Αποτέλεσμα της ως άνω προσπάθειας αποτελούν τα 22 Θεματικά Πεδία που παρατίθενται στο παρόν. Ακολουθεί παράθεση των 22 Θεματικών Πεδίων που αντιστοιχίζονται σε ισάριθμες συνιστώμενες Προτάσεις Στρατηγικής για την ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης, κατηγοριοποιημένων στις παρακάτω ομάδες: (1) Εσωτερική Ευελιξία (2) Οργανωτική Καινοτομία Επιχειρησιακές Πρακτικές / Συστήματα (3) Οργανωτική Καινοτομία Οργάνωση Εργασίας (4) Οργανωτική Καινοτομία Σχέσεις με Εξωτερικό Περιβάλλον Εμβάθυνση στις εν λόγω Προτάσεις Στρατηγικής περιλαμβάνεται στο Παράρτημα του παρόντος Εγχειριδίου. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 17

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Πίνακας 3-1: Θεματικά Πεδία που περιλαμβάνουν πρακτικές ενδιαφέροντος για εισαγωγή στη Στρατηγική των Ελληνικών Επιχειρήσεων ΟΜΑΔΑ ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ 1. Εναλλαγή ρόλων και θέσεων μέσα στην ίδια την επιχείρηση (Job Rotation) Εσωτερική λειτουργική ευελιξία 2. Ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων (Multitasking, Polyvalence) 3. Διαχείριση χρόνου εργασίας ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 4. Ομάδες εργασίας (Work Teams) 5. Καθιέρωση μιας νέας Βάσης δεδομένων για βέλτιστες πρακτικές, μαθήματα και άλλη γνώση Επιχειρησιακές πρακτικές / Συστήματα 6. Εισαγωγή Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης Δραστηριοτήτων (Integrated Monitoring System) & CRM 7. Εισαγωγή Συστημάτων Διοίκησης & Βελτίωσης (Management Systems) 8. Προγράμματα Εταιρικής Βιωσιμότητας & Αειφορίας ( Sustainability programmes) 9. Εισαγωγή Συστήματος Διοίκησης της Επιχειρησιακής Απόδοσης (Business Performance System) 10. Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 11. Διατμηματική Ομάδα Εργασίας (Cross-Functional Team) Οργάνωση εργασίας 12. Καινοτομία στην οργανωτική & λειτουργική δομή 13. Συμβουλευτική από τους εργαζόμενους (Regular Individual Consultation) 14. Ενιαιοποίηση δραστηριοτήτων (Activities Integration) 15. Συνεργασία με προμηθευτές και υπεργολάβους 16. Συνεργασία με πελάτες 17. Συνεργασία με φορείς για κοινή υλοποίηση δραστηριοτήτων Σχέσεις με εξωτερικό περιβάλλον 18. Outsourcing υπηρεσιών / δραστηριοτήτων 19. Τηλεργασία 20. Δικτύωση επιχειρήσεων (Clustering / Networking) 21. Αξιοποίηση on-line Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media) 22. Benchmarking «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 18

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ «ΤΥΠΟΥ» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Οι Προτάσεις Στρατηγικής που παρατίθενται στο παρόν, συσχετίζονται με βασικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων. Ειδικότερα, έχουν αναγνωριστεί 16 «τύποι» επιχειρήσεων που προκύπτουν με κατηγοριοποίηση σύμφωνα με τις ακόλουθες δύο Ομάδες Κριτηρίων: Επίπεδο 1: Ένταση Επίπεδο 2: Στρατηγική τοποθέτηση στην αγορά (υφιστάμενη ή επιθυμητή) Με βάση τα ανωτέρω χρησιμοποιείται το «Δέντρο αποφάσεων κατάταξης επιχειρήσεων σε τύπους». Σχήμα 4-1: Δέντρο αποφάσεων κατάταξης επιχειρήσεων σε «τύπους» «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 19

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η ενδιαφερόμενη επιχείρηση εντοπίζει τον «τύπο» στον οποίο ανήκει σύμφωνα με την ακόλουθη μεθοδολογία: Σημαντική σημείωση: Η ανάγνωση του «δέντρου» και τελικά ο προσδιορισμός του «τύπου» επιχείρησης μπορεί να γίνεται και ανά Λειτουργία (Function) κάθε επιχείρησης (π.χ. Παραγωγή, Πωλήσεις κ.α.). Εμβάθυνση στις έννοιες της «Έντασης» και της «Στρατηγικής Τοποθέτησης στην αγορά» δίνεται στο εγχειρίδιο «Οδηγός Εφαρμογής Πρακτικών Λειτουργικής Ευελιξίας και Οργανωτικής Καινοτομίας» ΧΡΗΣΗ ΜΗΤΡΑΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ (MATRIX MODEL) Κάθε επιχείρηση καλείται να χρησιμοποιήσει τη Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής (Matrix Model) που συσχετίζει το αντικείμενο των 22 επιλεγμένων Θεματικών Πεδίων (ήτοι πρακτικών) της λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας με τους 16 δυνατούς «τύπους» επιχειρήσεων. Ειδικότερα, η Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής συσχετίζει: 22 επιλεγμένα Θεματικά Πεδία Λειτουργικής Ευελιξίας & Οργανωτικής Καινοτομίας με (ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ στον πίνακα matrix) 16 τύπους επιχειρήσεων (ΚΑΘΕΤΑ στον πίνακα matrix) Με την κατάλληλη αξιολόγηση, το αποτέλεσμα είναι: «Προσδιορισμός σημαντικών και υλοποιήσιμων πρακτικών ανά τύπο επιχειρήσεων» «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 20

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Για τη διαμόρφωση της Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής πραγματοποιήθηκε πολυκριτηριακή ανάλυση με αξιοποίηση των εξής δύο μεταβλητών (κριτηρίων): (Α) Σημαντικότητα: Καταδεικνύει τον βαθμό επίδρασης της εφαρμογής της πρακτικής στη λειτουργία του οργανισμού (Β) Ευκολία: Καταδεικνύει το κατά πόσο ανεμπόδιστα μπορεί να λάβει χώρα η εφαρμογής της πρακτικής εντός του οργανισμού Οι δύο μεταβλητές βαθμολογήθηκαν σε κλίμακα 1 έως 3, όπου 1: χαμηλός βαθμός, 2: μέτριος βαθμός, 3: υψηλός βαθμός Καθεμία μεταβλητή αποτελεί συνάρτηση επιμέρους υπό-κριτηρίων, τα οποία ελήφθησαν υπόψη, ως προς την ποιοτική επίδραση συμβολή στη βαθμολόγηση των δύο βασικών μεταβλητών, κατά τη διεργασία της συνολικής αξιολόγησης της προτεραιότητας υλοποίησης των θεματικών πεδίων ενδιαφέροντος. Τα υπό-κριτήρια παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί Πίνακας 4-1: Κριτήρια αξιολόγησης προτεραιότητας υλοποίησης πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας Α/Α ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ Α ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ Β ΕΥΚΟΛΙΑ Α.1 Εκτιμώμενη μείωση λειτουργικού κόστους (περιλαμβάνεται η ευελιξία και η λιτή οργάνωση της επιχείρησης) Β.1 Επίδραση θεσμικού πλαισίου (εκτιμώμενη ανάγκη αλλαγής) Α.2 Εκτιμώμενη αύξηση κύκλου εργασιών και ενίσχυση εξωστρέφειας Α.3 Εκτιμώμενη αύξηση παραγωγικότητας και αποδοτικότητας (ποιότητα, αξιοποίηση και ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού κλπ) Α.4 Επίδραση στην καθημερινή λειτουργία της επιχείρησης Β.2 Επίδραση υπάρχουσας εταιρικής και κοινωνικής κουλτούρα Β.3 Συντομία χρόνου υλοποίησης & οικονομία απαιτούμενων πόρων (ανθρώπινων, χρηματικών κλπ.) Β.4 Επίδραση οικονομικής συγκυρίας και δυνατότητα χρηματοδότησης της εφαρμογής Α.5 Επίδραση στη διαμόρφωση της θέσης της επιχείρησης στην κοινωνία και στην κάλυψη νέων αναγκών Β.5 Ικανότητα ανταπόκρισης του προσωπικού και του υφιστάμενου πλαισίου λειτουργίας της επιχείρησης «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 21

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Με βάση την ανωτέρω αξιολόγηση, διαμορφώνεται ο παρακάτω πίνακας που παρουσιάζει τις προτεραιότητες υλοποίησης των Θεματικών Πεδίων ενδιαφέροντος με βάση πολυκριτηριακή ανάλυση: Πίνακας 4-2: Πίνακας προτεραιοτήτων υλοποίησης Θεματικών Πεδίων ενδιαφέροντος με βάση πολυκριτηριακή ανάλυση Ο ανωτέρω Πίνακας παρουσιάζει για κάθε τύπο επιχείρησης τα εξής: Παρεμβάσεις σε θεματικά πεδία που παράγουν ορατά, βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα (quick wins). Οι παρεμβάσεις αυτές μπορούν να έχουν γρήγορη λύση και άμεση εφαρμογή. Με αυτό τον τρόπο: εμφανίζονται γρήγορα τα πρώτα οφέλη της προσπάθειας αλλαγής στον οργανισμό ομαλοποιείται η κατάσταση δημιουργώντας καλύτερες προοπτικές για την υλοποίηση του ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης Ποια θεματικά πεδία αποτελούν Προτεραιότητα (Priority) Ι ή ΙΙ Ποια θεματικά πεδία δεν συνιστάται να αποτελέσουν αντικείμενο υλοποίησης Με βάση την ως άνω μεθοδολογική προσέγγιση, διαμορφώθηκε η Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής, που ενσωματώνει την αξιολόγηση της δυνατότητας εφαρμογής πρακτικών ενδιαφέροντος ανά τύπο επιχείρησης. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 22

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Σημαντική σημείωση: Η Μήτρα Προτάσεων Στρατηγικής είναι ένα δυναμικό εργαλείο προϊόν συμμετοχικής διαδικασίας Συμβούλου και στελεχών της αγοράς - την αξιολόγηση της δυνατότητας εφαρμογής πρακτικών λειτουργικής ευελιξίας & οργανωτικής καινοτομίας για κάθε θεματικό πεδίο ενδιαφέροντος. Η αξιολόγηση είναι υποκειμενική και κάθε επιχείρηση θα πρέπει να την αντιμετωπίζει ως τέτοια. Διακριτές Λειτουργίες εντός μιας επιχείρησης ενδέχεται να παρουσιάζουν διακριτή προτεραιότητα ως προς την υλοποίηση πρακτικών ενδιαφέροντος. Στην πράξη αυτό συμβαίνει τις περισσότερες φορές! για Σύμβολα Πίνακα: = Quick win = Priority I = Priority II = Do nothing «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 23

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Achieving Ε-m «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 24

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Achieving Ε-m «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 25

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 5. ΑΠΛΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ & ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ ΠΑΝΤΟΤΕ Κάθε επιχειρούμενη παρέμβαση στην εσωτερική λειτουργία της επιχείρησης πρέπει να είναι ρεαλιστική, εφικτή και σαφής. Μην προσπαθήσετε να επιβάλλετε μία πρακτική. Οι πιθανότητες αυτό να συμβεί χωρίς προβλήματα είναι μικρές. Κάθε παρέμβαση πρέπει να γίνει κατανοητή ώστε να γίνεται αποδεκτή. Εκτιμήστε σε κάθε επιχειρούμενη παρέμβαση τη βιωσιμότητα /συνέχεια (αειφορία). Με άλλα λόγια, έχει μεγάλη σημασία η δυνατότητα συνέχειας της πρακτικής μετά το τέλος της αρχικής χρηματοδότησης, εφόσον απαιτείται επένδυση σε κεφάλαια. Η λειτουργική εργασιακή ευελιξία είναι δύσκολος αλλά πολύ αποτελεσματικός τρόπος δυναμικής προσαρμογής και εκσυγχρονισμού της επιχείρησης σε μια μακροχρόνια προοπτική. Για το λόγο αυτό κατατάσσεται μεταξύ των λεγόμενων «επιθετικών» στρατηγικών ευελιξίας, ενώ η ποσοτική, που συχνά έρχεται σε αντίθεση με τους στόχους της ποιοτικής, ανήκει στις "αμυντικές" ή συγκυριακές στρατηγικές. Η λειτουργική ευελιξία απαιτεί να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, όπως: διασφάλιση θετικού εργασιακού κλίματος στην επιχείρηση, που να ευνοεί την υποκίνηση / συναίνεση / συμμετοχή των εργαζομένων, ίσες ευκαιρίες υπηρεσιακής εξέλιξης, καλές συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, ευέλικτη διοίκηση, αμοιβαία αποδεκτοί στόχοι και προγραμματισμός, εγγυήσεις για την απασχόληση και τις αμοιβές, ενίσχυση της συλλογικότητας και της ενεργοποίησης -συμμετοχής των εργαζομένων «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 26

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ εφαρμογή κατάλληλων συστημάτων συνεχούς εκπαίδευσης και επανειδίκευσης των εργαζομένων, τόσο στο επίπεδο της επιχείρησης (πεπερασμένη ειδίκευση), όσο και στο επίπεδο του κλάδου ή ενός ευρύτερου γνωστικού αντικειμένου (ευρεία ειδίκευση. θέσπιση κατάλληλων σχημάτων αμοιβών και κριτηρίων μισθολογικής εξέλιξης, σχημάτων που θα υποκινούν και θα επιβραβεύουν, με σαφή και αμοιβαία συμφωνημένα κριτήρια, τη συνεχή ποιοτική αναβάθμιση του εργατικού δυναμικού, την απόδοση, την υπεύθυνη συμμετοχή του στις παραγωγικές διαδικασίες και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων Η ποιοτική ή λειτουργική ευελιξία είναι ένα σοβαρό αντεπιχείρημα στην υποβάθμιση των στοιχείων των εργασιακών σχέσεων από ορισμένες αποσπασματικές, βραχύβιες και μονομερείς εφαρμογές της ποσοτικής ευελιξίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι η εφαρμογή της είναι απαλλαγμένη από προβλήματα. Η εισαγωγή πρακτικών οργανωτικής καινοτομίας πολλές φορές συνεπάγεται απλές βελτιώσεις αντί για ριζικές αλλαγές. Μακροχρόνια όσο μεγαλύτερη είναι η επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη μιας επιχείρησης και όσο αυξάνεται η πληροφόρηση των μελών για τις επιδράσεις καινοτόμων ιδεών, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η συμμετοχή τους στις διαδικασίες ανάπτυξης οργανωτικής καινοτομίας. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 27

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 6. ΠΗΓΕΣ 1. Arvanitis, S., «Numerical and functional flexibility at firm level» 2. Atkinson, J. /Meager, N. (1986), «Changing working patterns: how companies achieve flexibility to meet new needs», NEDO, London 3. Atkinson, J., (1984), «Manpower strategies for flexible organisations; in: Personnel Management» 4. Balm, G. J. (1992), «Benchmarking: A practitioner s Guide for Becoming and Staying Best of the Best», QPMA Press, Schaumberg,IL 5. European Commission, «Flexibility and competitiveness / Labour market flexibility, innovation and organizational performance» 6. European Working Conditions Observatory, «Functional flexibility good for skills development» 7. OECD, (1986) «Flexibility in the Labour Market: The current Debate", Paris. 8. OECD, «Jobs Strategy / Technology, Productivity and Job Creation: Best Policy Practices» 9. Porter, Μ. (1990), «The Competitive Advantage of Nations». 10. Schein, E.H. (1992), «Organizational culture and leadership» (2nd ed.). San Francisco: Jossey- Bass. 11. Schumpeter, J. (1934), «The Theory of Economic Development, Harvard University Press 12. U.K. DTI (1994), Innovation Unit Definition» 13. Wolfe, R. (1994), «Organizational Innovation: Review, critique and suggested research directions», Journal of Management Studies. 31 pp. 405-431. 14. Γαβρόγλου Σ., (2006), «Όψεις Ευελιξίας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη», Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε. σσ 11-26 15. Γεωργακοπούλου, Β. & Κουζής, Γ., (1995), «Ευελιξίες και νέες εργασιακές σχέσεις», ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, Αθήνα. 16. Γεωργακοπούλου, Β. (1997), «Ευελιξίες της επιχείρησης και της εργασίας: Έννοια, βασικές διαστάσεις και επιλογές στις σύγχρονες συνθήκες», ΙΝΕ / ΓΣΕΕ, Αθήνα. 17. Γεωργακοπούλου, Β., (1995), «Αγορά εργασίας και σύγχρονες εργασιακές σχέσεις», ΙΝΕ/ ΟΤΟΕ, Αθήνα 18. Δεδουσόπουλος, Α., (1998), «Πολιτικές απασχόλησης: ρύθμιση και απορρύθμιση της αγοράς εργασίας», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Παντείου Πανεπιστημίου, Αθήνα. 19. Δεδουσόπουλος, Α., (2002), «Η κρίση στην αγορά εργασίας: Ρύθμιση Ευελιξίες -Απορρύθμιση. Οι αναδιαρθρώσεις της παραγωγής», Τυπωθήτω, Αθήνα. 20. Ε.Ε. (1996), «Πράσινη Βίβλος για την Καινοτομία» «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 28

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Στο πλαίσιο του έργου αναγνωρίστηκαν 22 Θεματικά Πεδία ενδιαφέροντος για τα ελληνικές επιχειρήσεις, εντός των οποίων εντάσσονται οι πρακτικές λειτουργικής ευελιξίας και οργανωτικής καινοτομίας. Η εφαρμογή των εν λόγω πρακτικών στη στρατηγική των ελληνικών επιχειρήσεων αποτελεί ένα στοίχημα που εφόσον κερδηθεί μπορεί να έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη για την ελληνική οικονομία και τις ελληνικές επιχειρήσεις ειδικότερα. Ακολουθεί παράθεση των 22 Θεματικών Πεδίων που αντιστοιχίζονται σε ισάριθμες συνιστώμενες Προτάσεις Στρατηγικής για την ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης, κατηγοριοποιημένων στις παρακάτω ομάδες: (5) Εσωτερική Λειτουργική Ευελιξία (6) Οργανωτική Καινοτομία Επιχειρησιακές Πρακτικές / Συστήματα (7) Οργανωτική Καινοτομία Οργάνωση Εργασίας (8) Οργανωτική Καινοτομία Σχέσεις με Εξωτερικό Περιβάλλον Για κάθε μία Πρόταση Στρατηγικής δίνεται συνοπτικά: Η περιγραφή ως απάντηση στο απλό ερώτημα «Τι είναι ;» Τα προσδοκώμενα οφέλη ως απάντηση στο απλό ερώτημα «Γιατί ;» «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 29

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ 1. Εναλλαγή ρόλων και θέσεων μέσα στην ίδια την επιχείρηση (Job Rotation) Τι είναι ; Γιατί ; Σύστημα κυκλικής εναλλαγής εργασίας, που περιλαμβάνει την μετακίνηση εργαζόμενου από μια θέση εργασίας σε άλλη (ή από ένα σετ δραστηριοτήτων σε άλλο), που απαιτεί ένα σύνολο παραπλήσιων δεξιοτήτων ή γνώσεων, χωρίς να αλλάξει η εργασιακή σύμβαση αυτού του εργαζόμενου. Βελτίωση ατομικών δεξιοτήτων & ικανοτήτων προσωπικού Ευέλικτος σχεδιασμός εργασίας Προσαρμογή σε μελλοντικές καταστάσεις αποχωρήσεων στελεχών ή και σε καταστάσεις απουσιών για μικρά ή μεγάλα διαστήματα Μείωση σωματικής καταπόνησης ή και πλήξης από επαναλαμβανόμενη εργασία «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 30

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m 2. Ανάληψη πολλαπλών, νέων ή συνθετότερων καθηκόντων (Multitasking, Polyvalence) Τι είναι ; Αφορά σε: Πολυδυναμία (Polyvalence): Η ικανότητα του εργαζόμενου να εκτελεί νέα ή διάφορα καθήκοντα, πιο σύνθετες εργασίες, να αλλάζει συχνά αντικείμενο εργασίας, να επανειδικεύεται, να επιμορφώνεται, χωρίς αυτό να συνεπάγεται ανυπέρβλητο κόστος για την επιχείρηση ούτε συνεχή επίβλεψη και καθοδήγηση. Multitasking: Η δυνατότητα εκτέλεσης πολλών και διαφορετικών διεργασιών από έναν εργαζόμενο. Προτείνεται και ως «Διεύρυνση της εργασίας» (Job enlargement): Οριζόντια επέκταση του πεδίου εφαρμογής της εργασίας με την προσθήκη νέων/ διαφορετικών καθηκόντων παρόμοιων απαιτήσεων Γιατί ; Βελτίωση ατομικών δεξιοτήτων & ικανοτήτων προσωπικού Ευέλικτος σχεδιασμός εργασίας Αύξηση της πρωτοβουλίας-αυτονομίας των εργαζομένων Αντικατάσταση άκαμπτων -έντονα ιεραρχικών ή γραφειοκρατικών διοικητικών δομών από πιο επίπεδες δομές, με μεγαλύτερη ανάπτυξη της συλλογικότητας, υποκίνηση και συμμετοχή των εργαζομένων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων Επίτευξη οικονομιών κλίμακας «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 31

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m 3. Διαχείριση χρόνου εργασίας Τι είναι ; Γιατί ; Η διαχείριση του χρόνου λειτουργίας των εγκαταστάσεων της επιχείρησης και του χρόνου παροχής της εργασίας των απασχολουμένων (αποτελεί κυρίως τρόπο ρύθμισης του χρόνου εργασίας ανάλογα με τις κυμαινόμενες ανάγκες των εργαζομένων και τις κυμαινόμενες ανάγκες της παραγωγής). Αντιστοίχιση της παραγωγικής διαδικασίας με την κυμαινόμενη ζήτηση Αύξηση της παραγωγικότητας εργασίας σε σχέση με το κόστος εργασίας 4. Ομάδες εργασίας (work teams) Τι είναι ; Γιατί ; Σύστημα οργάνωσης της εργασίας με βάση το οποίο μια ομάδα εργαζομένων (συνήθως 4-20) μπορεί να υλοποιήσει μια συγκεκριμένη εργασία που σχετίζεται με αποφάσεις, ημιαυτόνομα, χωρίς δηλαδή αναφορά στη διοίκηση (σε θέματα όπως η κατανομή της εργασίας, ο προγραμματισμός, ο ποιοτικός έλεγχος, ο έλεγχος παρουσίας και απουσίας, η κυκλική εναλλαγή θέσεων εργασίας, η συνεργασία με άλλες ομάδες και η βελτίωση της εργασίας). Ευέλικτος σχεδιασμός εργασίας Δημιουργία συμμετοχικής εταιρικής κουλτούρας «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 32

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ / ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 5. Καθιέρωση μιας νέας Βάσης δεδομένων για βέλτιστες πρακτικές, μαθήματα και άλλη γνώση Τι είναι ; Γιατί ; Διοικητική πρακτική που αφορά στη συστηματική και συλλογική δημιουργία, διάχυση και χρήση της επιχειρηματικής γνώσης, με σκοπό τη ριζική βελτίωση της οργανωτικής αποδοτικότητας, τη βελτίωση της επιχειρηματικής ανταγωνιστικότητας και την ανάπτυξη της καινοτομίας (είναι συγγενής με την εφαρμογή των αρχών του Knowledge Management, ήτοι της Διαχείρισης Γνώσης) Δημιουργία μηχανισμού καταγραφής και διάχυσης γνώσης Αξιοποίηση άρρητης (μη καταγεγραμμένης) γνώσης προσωπικού Διαμόρφωση ατομικής γνώσης σε εταιρική Αντιμετώπιση ξαφνικών αποχωρήσεων στελεχών και σχετικής απώλειας γνώσης «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 33

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m 6. Εισαγωγή Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης Δραστηριοτήτων (integrated Monitoring System) & CRM Τι είναι ; Πρακτική που αφορά: (1) στην Εισαγωγή Συστήματος που επιτρέπει την ολοκληρωμένη παρακολούθηση κύριων και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης: I. Κύριες Δραστηριότητες: Εσωτερική Εφοδιαστική, Παραγωγή, Εξωτερική Εφοδιαστική, Μάρκετινγκ και Πωλήσεις, Υπηρεσίες μετά την πώληση II. Υποστηρικτικές Δραστηριότητες: Προμήθειες, Εσωτερική Υποδομή/ χρηματοδότηση - νομική και λογιστική υποστήριξη - διαχείριση ποιότητας - οργανωτική δομή - κλπ, Διαχείριση Ανθρώπινων Πόρων, Έρευνα και Ανάπτυξη (2) στην εισαγωγή Συστήματος «Διαχείρισης Πελατειακών Σχέσεων» (Customer Relationship Management CRM): ονομάζεται ένα σύστημα κανόνων ή μια συλλογή από συστήματα και τεχνολογίες πληροφορικής που εστιάζονται στην αυτοματοποίηση και βελτίωση των επιχειρηματικών διαδικασιών. Οι διαδικασίες αυτές σχετίζονται με την διαχείριση των πελατειακών σχέσεων και έχουν σχέση με τα τμήματα των πωλήσεων, marketing, εξυπηρέτησης και υποστήριξης πελατών. Γιατί ; Διασύνδεση επιχειρησιακών διαδικασιών και λήψη συγκεντρωτικών στοιχείων και δεδομένων Αποτελεσματική οργάνωση παραγωγής και σταδίων που προηγούνται και έπονται αυτής, όσο και στόχων που σχετίζονται με την έννοια της Ποιότητας και την καλύτερη εξυπηρέτηση του πελάτη «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 34

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m 7. Εισαγωγή Συστημάτων Διοίκησης & Βελτίωσης (Management Systems) Τι είναι ; Συστήματα που θέτουν το πλαίσιο των διεργασιών και διαδικασιών που χρησιμοποιούνται για να διασφαλιστεί ότι η επιχείρηση μπορεί να εκπληρώσει όλα τα καθήκοντα που απαιτούνται για να επιτύχει τους στόχους της. Κάθε σύστημα μπορεί να αφορά στη διοίκηση και στη συνεχή βελτίωση των επιμέρους στόχων (ποιότητα, περιβάλλον κλπ). Γενικά, αφορούν στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των επιχειρήσεων. Επισημάνσεις: - Στα Συστήματα Διοίκησης εντάσσονται: τα συστήματα διασφάλισης ποιότητας, εφοδιαστικής αλυσίδας, διαχείρισης περιβάλλοντος και προληπτικής συντήρησης. - Στα Συστήματα Βελτίωσης εντάσσονται: τα συστήματα Λιτής Παραγωγής (lean production) και Ανασχεδιασμού Επιχειρησιακών Διεργασιών (business process reengineering) Γιατί ; Βελτίωση εσωτερικής λειτουργίας Διαμόρφωση πελατοκεντρικής εταιρικής κουλτούρας Αύξηση παραγωγικότητας εργασίας Παραγωγή και η παράδοση ποιοτικών προϊόντων με το μικρότερο δυνατό κόστος - Ορθολογική διαχείριση δαπανών «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 35

«ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε-m 8. Προγράμματα Εταιρικής Βιωσιμότητας & Αειφορίας (Sustainability programmes) Τι είναι ; Γιατί ; Προγράμματα που προωθούν την «Αειφόρο - Βιώσιμη Ανάπτυξη»: - «Η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες των σύγχρονων γενεών, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των επόμενων γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες», (United Nations General Assembly 1987) - «Η κάλυψη από μια επιχείρηση των αναγκών των ενδιαφερόμενων μερών που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτή (π.χ. μέτοχοι, υπάλληλοι, πελάτες, ομάδες πίεσης, κλπ), χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητά της να καλύψει τις ανάγκες μελλοντικών φορέων. Δεδομένου αυτού του στόχου, οι επιχειρήσεις καλούνται να διατηρήσουν και να μεγεθύνουν την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική κεφαλαιακή τους βάση». Τα προγράμματα εταιρικής βιωσιμότητας αειφορίας συνιστούν περιοχή ενδιαφέροντος για το παρόν έργο, καθώς τίθενται διεθνώς ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο της στρατηγικής των επιχειρήσεων, επιδρώντας σημαντικά : - στην υλοποίηση επιχειρησιακών δραστηριοτήτων και πρακτικών & στην παραγωγή και διάθεση προϊόντων, - στη διαμόρφωση της εταιρικής κουλτούρας και του εργασιακού περιβάλλοντος, - στη διαμόρφωση των σχέσεων μεταξύ εργαζομένων και μεταξύ εργαζομένων και Διοίκησης, - στη δημιουργία της εικόνας που η κοινωνία και οι καταναλωτές διαμορφώνουν για τις επιχειρήσεις Ενσωμάτωση οικονομικών, οικολογικών και κοινωνικών πτυχών στη λειτουργία της επιχείρησης Οι οικονομικά βιώσιμες επιχειρήσεις μπορούν να εγγυηθούν ανά πάσα στιγμή ταμειακή ροή ικανή να διασφαλίσει τη ρευστότητα, καθώς συνεχίζουν να παράγουν σταθερά πάνω από τη μέση απόδοση προς στους μετόχους τους. Οι οικολογικά βιώσιμες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν μόνο φυσικούς πόρους οι οποίοι καταναλώνονται με ρυθμό κάτω από αυτόν της φυσικής αναπαραγωγής ή με ρυθμό μικρότερο της ανάπτυξης υποκατάστατων πόρων. Δεν εκπέμπουν ρύπους που συσσωρεύονται στο περιβάλλον με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτόν με τον οποίο το φυσικό οικοσύστημα απορροφά και εξουδετερώνει αυτούς τους ρύπους και τέλος δεν δραστηριοποιούνται με τρόπο που να υποβαθμίζει τις λειτουργίες του οικοσυστήματος. Οι κοινωνικά βιώσιμες επιχειρήσεις προσθέτουν αξία στις κοινωνίες μέσα στις οποίες δραστηριοποιούνται, αυξάνοντας το ανθρώπινο δυναμικό των επιμέρους συνεργατών. Διαχειρίζονται επίσης το κοινωνικό κεφάλαιο με τέτοιο τρόπο ώστε τα ενδιαφερόμενα για την επιχείρηση μέρη να μπορούν να κατανοήσουν τα κίνητρά της και να μπορούν να αποδεχτούν το σύστημα αξιών της. «Εγχειρίδιο Προτάσεων Στρατηγικής για την Ανάπτυξη Πρακτικών Ευέλικτης Οργάνωσης» 36