Μετρήσεις και αξιολόγηση στο σχολείο Πείραµα 1 ο Μέτρηση της σύστασης του σώµατος
Εισαγωγή Ένας από τους στόχους πολλών προγραµµάτων είναι ο έλεγχος και η διατήρηση του κατάλληλου επιπέδου σωµατικού βάρους και της σύστασης του σώµατος. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη συστηµατική άσκηση σε συνδυασµό µε την κατάλληλη διατροφή. Η παχυσαρκία, η οποία τείνει να αναχθεί σε ασθένεια, συχνά ενοχοποιείται για την ανάπτυξη διαφόρων ασθενειών όπως, καρδιο-αναπνευστικών παθήσεων, καρκίνου, διαβήτη. Σηµειώνεται ότι θα πρέπει να υπάρχει διαφοροποίηση µεταξύ παχύσαρκου και υπέρβαρου ατόµου (π.χ., µυώδης αθλητής). Η σύσταση του σώµατος χωρίζεται σε δύο µέρη: την άλιπη σωµατική µάζα (lean body) που περιλαµβάνει µύες, οστά και όργανα και έχει υψηλή πυκνότητα και το σωµατικό λίπος (fat) που έχει χαµηλή πυκνότητα. Τρόποι µέτρησης της σύστασης του σώµατος Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για την µέτρηση της σύστασης του σώµατος: υδροστατική ζύγιση, ανάλυση µε ακτινογραφία, µε τη χρήση υπερήχων, ανθρωποµετρία (δερµατοπτυχές), βιοηλεκτρική αντίσταση (bio-impedence) ηλεκτρική αγωγιµότητα -(total body electrical conductivity). Από τις παραπάνω µεθόδους η µέθοδος των δερµατοπτυχών είναι µία µέτρηση πεδίου η οποία συχνά χρησιµοποιείται. Με τη µέθοδο αυτό υπολογίζεται η πυκνότητα του σώµατος µε βάση το πάχος συγκεκριµένων δερµατοπτυχών. Όργανο µέτρησης είναι το δερµατοπτυχόµετρο (calipers). Υπάρχουν πολλών ειδών εξισώσεις για τον υπολογισµό της πυκνότητας του σώµατος από τις δερµατοπτυχές. Θα πρέπει να επιλέξουµε την πιο κατάλλήλη. Κριτήρια επιλογής είναι α) ο πληθυσµός όπου έγιναν οι µετρήσεις β) η αξιοπιστία-εγκυρότητα και γ) το σφάλµα µέτρησης.
ιαφορές ενηλίκων και παιδιών ως προς τη σύσταση του σώµατος Σε αντίθεση µε τους ενήλικες τα παιδιά: 1. έχουν µεγαλύτερη ποσότητα νερού και 2. µικρότερη περιεκτικότητα µεταλλικών στοιχείων στα οστά 3. Η χηµική τους ωριµότητα επιτυγχάνεται στο τέλος της εφηβείας 4. Λόγω της χηµικής ανωριµότητας των παιδιών το ποσοστό σωµατικού λίπους υπερεκτιµάται Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να χρησιµοποιούνται ειδικές εξισώσεις για τη µέτρηση του σωµατικού λίπους στα παιδιά. Τι προτείνουν οι διάφορες δέσµες µετρήσεων για την αξιολόγηση της φυσικής κατάστασης. Η δέσµη µετρήσεων Eurofit προτείνει την µέτρηση των εξής δερµατοπτυχών: δικέφαλου, τρικεφάλου, υποπλάτιου, πρόσθιου υπερλαγώνιου, κνήµης. Η δέσµη Prudential fitnessgram την µέτρηση της δερµατοπτυχής του τρικεφάλου και του µηρού. Η Physical Best την µέτρηση του τρικεφάλου, µηρού ή τρικεφάλου, και του υποπλάτιου. Τέλος, η Fit Youth Today διαθέτει ειδικό πρόγραµµα για τον υπολογισµό του % λίπους µε βάση τον τρικέφαλο, υποπλάτιο ή και µηρού, ηλικία και φύλο (Lohman, 1992).
Μεθοδολογία Εξοπλισµός Η εξέταση της σύστασης του σώµατος θα πραγµατοποιηθεί µε τη µέθοδο των δερµατοπτυχών. Η µέτρησής τους θα γίνει µε δερµατοπτυχόµετρο. Το βάρος του σώµατος µετρηθεί µε ζυγαριά ακριβείας. ιαδικασία µέτρησης Ο εξεταζόµενος βρίσκεται σε όρθια θέση µε τα πόδια σε ελαφριά διάσταση και τα χέρια δίπλα στα πλευρά. Πριν την µέτρηση θα πρέπει η δερµατοπτυχή να «πιαστεί» δύο τρεις φορές πριν την τοποθέτηση του δερµατοπτυχόµετρου. Στην συνέχεια τοποθετούµε το δερµατοπτυχόµετρο κάθετα στην δερµατοπτυχή. Η ανάγνωση της τιµής γίνεται 1 µε 2 sec. µετά την απελευθέρωση στο πλησιέστερο χιλιοστό. Η διαδικασία επαναλαµβάνεται 2 µε 3 φορές. Το χρονικό διάστηµα µεταξύ των µετρήσεων θα πρέπει να είναι 15 sec. Η λήψη των δερµατοπτυχών θα γίνει από την ίδια πλευρά του ατόµου. Εξισώσεις για τον υπολογισµό της σύστασης σωµατικού βάρους σε παιδιά Για τον υπολογισµό της σύστασης του σωµατικού βάρους θα χρησιµοποιηθούν οι εξισώσεις που προτείνονται από τους Baumgartner και Jackson (1995): Αγόρια % λίπος = 0.735 (Στ&γ) + 1.0 Κορίτσια % λίπος = 0.610 (Στ&γ) + 5.0 όπου Στ&γ είναι το άθροισµα των δερµατοπτυχών του τρικεφάλου και του γαστροκνήµιου. Το τυπικό σφάλµα των µετρήσεων είναι 3.8%.
Προσδοκώµενα αποτελέσµατα Το ποσοστό σωµατικού λίπους στα αγόρια αναµένει να κυµαίνεται από 3.9 έως 45.1 και στα κορίτσια από 7.4 έως 41.6. Λεπτοµερής πίνακας και ταξινόµηση του ποσοστού σωµατικού λίπους δίνεται στο βιβλίο των Baumgartner και Jackson (1995) σελ. 330-331. Βιβλιογραφία Baumgartner. T. A., & Jackson, A. S. (1995) Measurement for evaluation in physical education and exercise science. (5th ed) Madison, WN: Brown & Benchmark. Lohman, T.G. (1992). Advances in body composition assessment. Champaign, IL: Human Kinetics.