ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Συντομογραφίες... 21 1. Εισαγωγή... 25 Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟ ΑΠΑ ΙΚΑΙΑ 2. Ιστορική αναδρομή Ι. Ρωμαϊκό δίκαιο... 29 ΙΙ. ίκαιο της βυζαντινής αυτοκρατορίας και της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας... 30 ΙΙΙ. Το ελληνικό δίκαιο ως την εισαγωγή του ΑΚ... 31 3. Αλλοδαπά ίκαια I. Γερμανία Αυστρία Ελβετία... 32 II. Γαλλία Βέλγιο - Λουξεμβούργο... 32 III. Ιταλία... 34 IV. Αγγλία... 34 Β ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΙΑΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 177 ΑΚ 4. Ελευθερία του προσώπου I. Γενικά... 37 II. Κριτική... 38 5. Ασφάλεια των συναλλαγών 1. Γενικά... 41 2. Κριτική... 42
10 Περιεχόμενα 6. Προστασία των πιστωτών I. Γενικά... 46 II. Κριτική... 47 7. Ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών I. Γενικά... 49 II. Κριτική... 50 III. Συνέπειες... 51 8. Παρέκβαση: ικαιοπρακτικός περιορισμός της εξουσίας διαθέσεως δικαιώματος και Σύνταγμα... 55 Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΙΑΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 177 ΑΚ 9. Γενεσιουργός λόγος της ενοχής ικαιοπραξία I. Γενικά... 57 ΙΙΙ. Η παράλειψη της διάθεσης ως κύρια υποχρέωση... 58 IIΙ. Η παράλειψη της διάθεσης ως παρεπόμενη υποχρέωση 59 10. ιάθεση I. Έννοια της διάθεσης... 61 II. ιάθεση με παράλειψη... 62 1. Υποχρέωση λήψης θετικών μέτρων για την εκπλήρωση της υποχρέωσης παράλειψης... 62 2. Ειδικότερα η ανοχή χρησικτησίας ως μορφή διάθεσης... 63 III. ιάθεση με αναγκαστική εκτέλεση από το δανειστή και το σύνδικο της πτωχεύσεως... 65 IV. ιάθεση και παραχώρηση της χρήσης... 66 V. ιάθεση με δικαστική απόφαση... 68 11. Εξουσία διάθεσης I. Έννοια... 71 II. Μεταβίβαση της εξουσίας διάθεσης... 72 III. Παραίτηση από την εξουσία διάθεσης... 77
Περιεχόμενα 11 12. Τύπος της δικαιοπρακτικής απαγόρευσης I. Αρχή του ατύπου... 80 II. Εξαίρεση... 82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΑΚ 177 ΚΑΙ ΑΚ 466 13. Το πρόβλημα και η λύση του... 85 14. Εμπράγματα δικαιώματα I. Γενικά... 90 II. Εμπράγματες και πραγματοπαγείς αξιώσεις... 91 i. Εμπράγματες αξιώσεις... 91 ii. Πραγματοπαγείς αξιώσεις... 92 III. Κυριότητα... 94 1. Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης... 94 2. ικαιοπρακτική απαγόρευση της διάθεσης αποκλειστικής κυριότητας ν. 3741/1929... 94 3. ικαιοπρακτική απαγόρευση της εκποίησης πλοίου υποθηκευμένου κατά το ν. 3899/1958... 97 IV. Επικαρπία... 98 V. Ενέχυρο... 99 1. ικαιοπρακτική απαγόρευση της μεταβίβασης του ενεχύρου Αποκλεισμός της ΑΚ 458... 99 2. Απαγόρευση της άσκησης του δικαιώματος του ενεχύρου... 102 3. Απαγόρευση της περαιτέρω ενεχύρασης... 103 VI. Υποθήκη... 105 1. ικαιοπρακτική απαγόρευση της μεταβίβασης της υποθήκης... 105 2. Απαγόρευση της παραχώρησης άλλης υποθήκης (ΑΚ 1290)... 105 i. Το πραγματικό της διάταξης... 105 ii. Συνέπειες της απαγόρευσης... 108 iii. Το πρόβλημα της καταπιστευτικής μεταβίβασης κυριότητας κινητού... 111
12 Περιεχόμενα 15. Ενοχικά δικαιώματα I. Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης διάθεσης... 112 1. Γενικά... 112 2. Απαγόρευση της άσκησης... 112 II. Ανεκχώρητο της απαίτησης με συμφωνία δανειστή και οφειλέτη ΑΚ 466... 113 1. Η ΑΚ 466 ως εξαίρεση της ΑΚ 177... 113 2. Πεδίο εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 466 ΑΚ. 116 i. Η συμφωνία περί ανεκχωρήτου... 116 ii. Μελλοντικές απαιτήσεις... 116 iii. Νόμιμη εκχώρηση... 119 iv. Άτυπο της συμφωνίας... 121 3. Έννομες συνέπειες της κατά ΑΚ 466 συμφωνίας... 121 i. Ακυρότητα της εκχώρησης... 121 ii. Μη αντιταξιμότητα της συμφωνίας ανεκχωρήτου έναντι των πιστωτών του δανειστή... 125 iii. Θεραπεία της ακυρότητας... 126 16. Οικογενειακά δικαιώματα I. Το πρόβλημα... 128 II. Εφαρμογή της ΑΚ 466 επί των μεταβιβαστών οικογενειακών δικαιωμάτων... 129 17. Κληρονομικά δικαιώματα I. Τα κατ ιδίαν μεταβιβαστά κληρονομικά δικαιώματα... 132 1. Γενικά... 132 2. Το δικαίωμα προσδοκίας του καταπιστευματοδόχου 133 3. Το δικαίωμα του μετακληροδόχου... 133 4. Το δικαίωμα του κληροδόχου... 135 5. Η αξίωση μέμψης άστοργης δωρεάς... 136 6. Η προσδοκία δωρεάς αιτία θανάτου... 136 II. Απαγόρευση της διάθεσης δικαιώματος με διάταξη τελευταίας βούλησης... 135 1. Κανόνας : Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης... 135 2. Τρόπος... 137 3. Συμβουλή... 138
Περιεχόμενα 13 III. 4. Σύσταση κληροδοσίας per damnationem... 138 Εξαιρέσεις από τον κανόνα του άρθρου ΑΚ 177 στο κληρονομικό δίκαιο... 139 1. ιορισμός εκτελεστή διαθήκης... 141 2. Σύσταση καθολικού καταπιστεύματος... 144 3. Σύσταση κληροδοσίας per vindicationem... 146 4. Εγκατάσταση κληρονόμου με τη διαλυτική αίρεση της διάθεσης... 147 18. ιαπλαστικά δικαιώματα I. Κανόνας: Εφαρμογή της ΑΚ 466 στη δικαιοπρακτική απαγόρευση της μεταβίβασης των αυτοτελών διαπλαστικών δικαιωμάτων... 150 II. ικαιοπρακτική απαγόρευση της άσκησης διαπλαστικού δικαιώματος... 152 1. Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης... 152 2. Η δικαιοπρακτική απαγόρευση της άσκησης διαπλαστικού δικαιώματος ως παραίτηση... 154 19. ικαιώματα προσδοκίας I. Κρατούσα γνώμη: Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης της διάθεσης... 157 II. Κριτική της κρατούσας γνώμης... 157 III. Ειδικά το δικαίωμα του αγοραστή στην πώληση με την επιφύλαξη της κυριότητας... 158 20. Πνευματική Ιδιοκτησία I. Απαγόρευση της παραχώρησης νέων αδειών... 162 1. Η παραχώρηση αποκλειστικής άδειας ως διάθεση δικαιώματος... 162 2. Εμπράγματος χαρακτήρας της αποκλειστικής ά- δειας... 163 II. Απαγόρευση της μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας... 165 1. Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης μεταβίβασης του δικαιώματος από τον πνευματικό δημιουργό... 165
14 Περιεχόμενα III. IV. 2. Ακυρωτική ενέργεια της απαγόρευσης της περαιτέρω μεταβίβασης του δικαιώματος από τον αποκτώντα... 167 Απαγόρευση της περαιτέρω διάθεσης της άδειας εκμετάλλευσης... 168 Περιορισμοί ως προς την εκμετάλλευση των μεταβιβαζομένων εξουσιών... 169 1. Ενοχική ενέργεια των περιορισμών... 169 2. Εξαίρεση ακυρωτική ενέργεια των περιορισμών... 170 21. Συγγενικά δικαιώματα I. Γενικά... 172 II. Ειδικότερα περιορισμοί του ερμηνευτή ή εκτελεστή καλλιτέχνη να ηχογραφεί ερμηνείες για άλλη φωνογραφική εταιρία... 173 1. Το πρόβλημα... 173 2. Η λύση του... 174 III. Απαγόρευση της περαιτέρω διάθεσης της άδειας εκμετάλλευσης συγγενικού δικαιώματος... 176 22. ικαίωμα ευρεσιτεχνίας I. Απαγόρευση της παραχώρησης αδειών εκμετάλλευσης. 178 II. Απαγόρευση της μεταβίβασης του δικαιώματος ευρεσιτεχνίας... 179 III. Απαγόρευση της παραίτησης από το δικαίωμα ευρεσιτεχνίας... 181 1. Το πρόβλημα... 181 2. Η λύση του: Απαραίτητη η συναίνεση του αδειούχου αποκλειστικής άδειας... 182 IV. Απαγόρευση της μεταβίβασης της άδειας και της παραχώρησης υποαδειών εκμετάλλευσης... 184 V. Περιορισμοί της άδειας εκμετάλλευσης... 184 VI. ικαίωμα στα υποδείγματα χρησιμότητας... 186 23. ικαίωμα στο σήμα I. Απαγόρευση της παραχώρησης άλλων αδειών κατάθεσης και χρήσης... 187
Περιεχόμενα 15 II. Απαγόρευση της μεταβίβασης, σύστασης επικαρπίας ή ενεχύρασης του δικαιώματος στο σήμα... 188 III. Απαγόρευση της παραχώρησης υποαδειών... 190 IV. Απαγόρευση της παραίτησης από το δικαίωμα στο σήμα 190 V. Συμβατικοί περιορισμοί της άσκησης της άδειας κατάθεσης ή χρήσης... 191 VI. ικαίωμα στα διακριτικά γνωρίσματα... 192 24. ικαιώματα από ιδιότητα μέλους νομικού προσώπου I. Γενικά... 193 II. Νομικά πρόσωπα του αστικού δικαίου... 194 1. Σωματείο... 194 2. Αστική εταιρία... 195 i. Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης διάθεσης του εταιρικού μεριδίου... 195 ii. Εμπραγμάτωση της απαγόρευσης... 196 iii. Προστασία των εταίρων κατά το στάδιο της αναγκαστικής εκτέλεσης με αντικείμενο εταιρικό μερίδιο ικαίωμα προσφοράς και υποκατάστασης 198 ΙΙΙ. Εμπορικές εταιρίες... 199 1. Προσωπικές εταιρίες... 199 2. Κεφαλαιουχικές εταιρίες... 201 i. Ανώνυμη εταιρία... 201 α. Αδυναμία αυτοτελούς μεταβίβασης των δικαιωμάτων διοίκησης του μετόχου... 201 β. ικαιοπρακτική απαγόρευση της μεταβίβασης των περιουσιακών δικαιωμάτων του μετόχου... 203 γ. ικαιοπρακτική απαγόρευση της μεταβίβασης της μετοχικής σχέσης δεσμευμένες ο- νομαστικές μετοχές (άρθρ. 3 7 ν. 2190/1920) 204 γα. Έννοια... 204 γβ. Ειδικά προβλήματα... 204 γγ. Κατασχετό των δεσμευμένων ονομαστικών μετοχών... 207
16 Περιεχόμενα δ. Εκτός του καταστατικού απαγορεύσεις της μεταβίβασης της μετοχικής σχέσης... 208 ε. Εξαίρεση από τον κανόνα του άρθρ. 177 ΑΚ απαγόρευση της διάθεσης μετοχών κατόπιν δηλώσεως του άρθρ. 48 ν. 2396/1996... 210 ii. Εταιρία περιορισμένης ευθύνης... 210 iii. Συνεταιρισμός... 212 α. Μεταβιβαστό της συνεταιριστικής μερίδας υ- πό προϋποθέσεις... 212 β. Απαγόρευση της διάθεσης της συνεταιριστικής μερίδας με ρήτρα του καταστατικού... 213 25. Αξιόγραφα I. Αξιόγραφα εις διαταγή... 215 II. Ονομαστικά αξιόγραφα... 216 26. ικονομικά δικαιώματα I. Το ερώτημα της εφαρμογής της ΑΚ 177 στα δικονομικά δικαιώματα... 220 1. Παραίτηση: η μόνη δυνατή μορφή διάθεσης δικονομικού δικαιώματος... 220 2. ικονομικές συμβάσεις - Έννοια... 221 II. Το ερώτημα της εφαρμογής της ΑΚ 177 στις δικονομικές συμβάσεις... 223 1. Α γνώμη: Εφαρμογή της ΑΚ 177... 223 2. Β γνώμη : Αδυναμία εφαρμογής της ΑΚ 177... 223 27. Ικανότητες, εξουσίες, ελευθερίες I. Το πρόβλημα... 227 II. Οι προταθείσες λύσεις... 228 1. Αναλογική εφαρμογή της ΑΚ 177... 228 2. Αδυναμία αναλογικής εφαρμογής της ΑΚ 177... 229 III. Ακυρότητα των περιορισμών των ειδικών ικανοτήτων με βάση τα άρθρ. 178-179 ΑΚ και το ν. 703/1977... 230 IV. Συμπέρασμα... 232
Περιεχόμενα 17 28. Προβλήματα στις περιπτώσεις δικαιοπρακτικής απαγόρευσης της διάθεσης δικαιώματος με εμπράγματη ενέργεια I. Προστασία των καλόπιστων τρίτων... 233 II. Αναγκαστική εκτέλεση με αντικείμενο δικαίωμα αμεταβίβαστο από δικαιοπραξία... 235 1. Κανόνας: Κατασχετό του δικαιώματος... 235 2. ικαίωμα προσφοράς και υποκατάστασης... 236 3. ιάρρηξη ως καταδολιευτικής της συμφωνίας για το αμεταβίβαστο... 237 Ε ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ 29. Κανόνας: Ενοχική ενέργεια της απαγόρευσης I. Γενικά χαρακτηριστικά της αξίωσης παράλειψης της διάθεσης... 241 1. Εκχωρητό - Κατασχετό της αξίωσης παράλειψης... 241 2. Πτώχευση του οφειλέτη της αξίωσης παράλειψης... 244 II. Αθέτηση της υποχρέωσης παράλειψης του οφειλέτη... 245 1. Υποχρέωση προς αποζημίωση του δανειστή... 245 2. Κατάπτωση ποινικής ρήτρας... 246 3. Το πρόβλημα των καταπιστευτικών δικαιοπραξιών.. 246 4. Το ζήτημα της υποχρέωσης επανάκτησης του διατεθέντος δικαιώματος... 249 5. Η αντισυμβατική διάθεση ως μη γνήσια διοίκηση αλλοτρίων... 250 III. Ευθύνη του τρίτου κατά ΑΚ 919... 251 1. Προϋποθέσεις... 251 2. Αδυναμία εμπραγμάτωσης κατ ΑΚ 919 της αξίωσης του δανειστή να παραλειφθεί η διάθεση δικαιώματος 252 30. Εξαίρεση: Ακυρότητα της συμφωνίας για παράλειψη της διάθεσης I. ΑΚ 368 εδ. 2... 254 II. Αντίθεση της απαγόρευσης στα χρηστά ήθη... 255 III. Απαγορευμένοι περιορισμοί του ανταγωνισμού... 256
18 Περιεχόμενα 31. Κληρονομητό της υποχρέωσης παράλειψης της διάθεσης I. Γενικά... 257 II. Κληροδοσία δικαιώματος ως προς το οποίο υφίσταται απαγόρευση διάθεσης... 257 32. Μεταβιβαστό της απαγόρευσης με εν ζωή δικαιοπραξία Ι. Αναδοχή χρέους... 260 ΙΙ. Αδυναμία τριτενέργειας της απαγόρευσης διάθεσης... 260 33. Απόσβεση I. Γενικοί λόγοι... 262 II. Ειδικά η παρέλευση της προθεσμίας... 263 1. Έλλειψη σχετικής πρόβλεψης στη δικαιοπραξία... 263 2. Αναλογική εφαρμογή της ΑΚ 610... 264 III. Απαράγραπτο της αξίωσης παράλειψης της διάθεσης δικαιώματος... 266 IV. Αναβίωση της αποσβεσθείσας αξίωσης παράλειψης... 267 34. ΑΚ 479 I. Σωρευτική ευθύνη του υπόχρεου σε παράλειψη της διάθεσης με τον αποκτώντα περιουσία ή επιχείρηση με πράξη εν ζωή... 269 II. Ευθύνη του αποκτώντος σε αποζημίωση και όχι σε παράλειψη... 270 ΣΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΙΟΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΙΑΘΕΣΗΣ Γενικά... 273 35. ιαλυτική αίρεση I. Κρατούσα γνώμη... 276 II. Κριτική της κρατούσας γνώμης: Ακυρότητα της αίρεσης 277 III. Ενδιάμεση θεωρία... 279 IV. Συνέπειες της ακυρότητας της αίρεσης... 280
Περιεχόμενα 19 36. Απαγόρευση της διάθεσης δικαιώματος με δικαστική απόφαση I. Κρατούσα γνώμη... 283 II. Αντίκρουση των επιχειρημάτων της κρατούσας γνώμης. 284 1. Αδυναμία εμπραγμάτωσης της ενοχικής αξίωσης παράλειψης στο πλαίσιο τακτικής προληπτικής αγωγής... 284 i. Περιγραφή των στόχων της ΑΚ 177 Αποκλεισμός της ελεύθερης κυκλοφορίας των αγαθών... 285 ii. Ζητήματα προστασίας των τρίτων... 286 iii. ιακινδύνευση των συμφερόντων των πιστωτών του οφειλέτη της αξίωσης παράλειψης... 288 iv. Αποκλεισμός της ΚΠολ 947... 291 2. Αδυναμία εμπραγμάτωσης της αξίωσης παράλειψης στο πλαίσιο αίτησης για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων... 291 i. Επιτρεπτό του ασφαλιστικού μέτρου της παράλειψης της διάθεσης... 291 ii. Οι αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων ως ατελώς διαπλαστικές πράξεις... 294 iii. Η ΚΠολ 731 ως εφαρμοστέα διάταξη... 296 iv. Ειδικά το ασφαλιστικό μέτρο της δικαστικής μεσεγγύησης... 297 3. Αδυναμία εμπραγμάτωσης της αξίωσης παράλειψης της διάθεσης στο στάδιο της αναγκαστικής εκτέλεσης 298 III. Πεδίο εφαρμογής της ΑΚ 176... 300 37. Αντίθεση της αντισυμβατικής διάθεσης δικαιώματος στα χρηστά ήθη I. Προϋποθέσεις... 302 II. Συνέπειες... 305 38. ιάρρηξη της αντισυμβατικής διάθεσης ως καταδολιευτικής Συμπεράσματα... 309
20 Περιεχόμενα Βιβλιογραφία... 313 Ευρετήριο νομοθετικών διατάξεων... 345 Αλφαβητικό ευρετήριο... 351