Περιεχόµενα 7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 13 Κεφάλαιο 1 Αναλυτικό Πρόγραµµα 1. Αναλυτικό Πρόγραµµα: Τέσσερις Θεωρητικές Σχολές... 15 1.1. Η Σχολή της Τεχνικής ή Συστηµικής Κατεύθυνσης... 18 1.2. Η Ανάπτυξη του Αναλυτικού Προγράµµατος κατά τη Hilda Taba Μια Ενδιάµεση Προσέγγιση... 23 1.3 Το Μοντέλο Ανάλυσης Αναγκών... 25 1.4. Η Σχολή της Κριτικής Κατεύθυνσης: Οι Αναθεωριστές-Αναδοµιστές... 30 2. Επίπεδα Ερµηνείας και ιαφορετικές Οψεις του Αναλυτικού Προγράµµατος... 33 3. Συστηµική Προσέγγιση ή Κριτική Σχολή;... 35 4. Επίπεδα Ανάπτυξης του Αναλυτικού Προγράµµατος... 37 5. Το Αναλυτικό Πρόγραµµα στην Ελλάδα... 38 5.1. Πρόγραµµα Σπουδών ή Αναλυτικό Πρόγραµµα;... 38 5.2. Η Εφαρµογή της ιαθεµατικότητας στο ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών... 39 Κεφάλαιο 2 ιδακτικός Σχεδιασµός 1. Τι είναι ο ιδακτικός Σχεδιασµός;... 49 1.1. Ιστορική Ανασκόπηση και Εννοιολογική Οριοθέτηση... 50 1.2. Θεωρητικές Παραδοχές. ιδακτικός Σχεδιασµός και ιδακτική Καθοδήγηση... 53 2. ιδακτική Καθοδήγηση (instruction) και ιδασκαλία (teaching)... 54
8 Αναλυτικό Πρόγραµµα και ιδακτικός Σχεδιασµός 2.1. Επιστηµολογία... 58 2.2. Αξιακό Υπόβαθρο... 60 2.3. Γνωσιακή Επιστήµη... 61 2.4. Η Θεωρία και η Πράξη της ιδασκαλίας... 62 3. Ο ιδακτικός Σχεδιασµός και ο Εκπαιδευτικός της Τάξης... 64 4. Τρία Μοντέλα ιδακτικού Σχεδιασµού για τη Μάθηση και την Κατανόηση... 65 4.1. Κατανόηση µέσω Αντίστροφου Σχεδιασµού... 65 4.2. Ο Καθολικός Σχεδιασµός για τη Μάθηση... 68 4.3. Η Μάθηση µέσω Σχεδιασµού... 71 5. Ποιο από τα τρία Μοντέλα ιδακτικού Σχεδιασµού;... 74 Κεφάλαιο 3 Πολυδύναµο Αναλυτικό Πρόγραµµα. Η Συστηµική Προσέγγιση στην Ανάπτυξη του Αναλυτικού Προγράµµατος Εισαγωγή... 77 1. ιαφορετικότητα και Πολυδύναµο Αναλυτικό Πρόγραµµα στο Σύγχρονο Πολυπολιτισµικό Σχολείο... 78 1.1. ιαφορετικότητα... 78 2. Συστηµική Προσέγγιση και Πολυδύναµο Αναλυτικό Πρόγραµµα... 78 2.1. Γενικές Επιδιώξεις... 81 2.2. Σχεδιασµός της Μάθησης... 82 3. Παράδειγµα από τη Σχολική Πραγµατικότητα... 83 Κεφάλαιο 4 Πολυγραµµατισµοί στη Μελέτη Περιβάλλοντος. Όταν το Αναλυτικό Πρόγραµµα γίνεται Σχολικό Βιβλίο Εισαγωγή... 88 1. Σύντοµη Ιστορική Αναδροµή. Η Μελέτη Περιβάλλοντος 20 χρόνια πριν... 90 2. Η Μελέτη Περιβάλλοντος σήµερα 20 χρόνια µετά... 92 2.1. Η Υβριδική Φύση του Μαθήµατος... 92 2.2. Η Οργάνωση του Περιεχοµένου της Μελέτης Περιβάλλοντος... 96 3. Αρχές Οργάνωσης του Αναλυτικού Προγράµµατος της ΜτΠ... 98 3.1. Η Μεταφορά της Θεωρίας των Πολυεγγραµµατισµών στη Μελέτη του Περιβάλλοντος... 105
Περιεχόµενα 9 3.2. Πολυγγραµµατισµοί στη Μελέτη Περιβάλλοντος: γλωσσικός εγγραµµατισµός, επιστηµονικός εγγραµµατισµός, κριτικός εγγραµµατισµός, κοινωνικός εγγραµµατισµός... 107 Επίλογος... 119 Βιβλιογραφία... 121 Κεφάλαιο 5 Ενεργός Πολιτειότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη: Οριζόντιοι Στόχοι στο Ελληνικό Αναλυτικό Πρόγραµµα Active Citizenship Education and Sustainable Development as Pedagogical Aims in the Greek Primary School Curriculum Abstract... 126 1. Citizenship in the Greek Curriculum: Setting the stage... 127 2. Defining Active Citizenship and Sustainable Development... 130 2.1. Active Citizenship... 130 2.2. Sustainable Development... 132 3. A Concept-Based Curriculum for Active Citizenship and Sustainable Development... 133 4. Conclusion... 138 Bibliogaphy... 139 Κεφάλαιο 6 Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών στην Πολιτειότητα και την Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα ικαιώµατα. Ανάπτυξη Επιµορφωτικού Προγράµµατος και Υλικού υπό την Αιγίδα του Συµβουλίου της Ευρώπης. Θέµα: «Ενίσχυση της Ενεργούς Μαθητικής Συµµετοχής µέσα από τις Σχολικές Κοινότητες». «How can we Βuild Democratic Communities in Schools?» 141 Κεφάλαιο 7 Σχεδιασµός και Eφαρµογή Oµαδοσυνεργατικού Mαθησιακού Περιβάλλοντος στο Γυµνάσιο και στο Λύκειο 1. Γενικά... 169 2. Θεωρία... 169
10 Αναλυτικό Πρόγραµµα και ιδακτικός Σχεδιασµός 2.1. Θεωρητικές Παραδοχές για την Εφαρµογή ΟΣ Μαθησιακού Περιβάλλοντος... 169 2.2. Πέντε Θεµελιώδεις Αρχές Λειτουργίας των Μαθητικών Οµάδων... 170 2.3. ιαµόρφωση των Οµάδων Η Αφετηρία... 171 2.4. Κανόνες στην Οµάδα... 173 2.5. Ρόλοι... 173 3. Πράξη... 174 3.1. Οµαδοσυνεργατικά Σχήµατα Αξιολόγηση Συνεργασίες σε Επίπεδο Εκπαιδευτικών... 174 3.2. Πρακτική Εφαρµογή ΟΣ Σχηµάτων. «Αµοιβαία διδασκαλία» και «Σκέψου-Μοιράσου-Ανακοίνωσε»... 177 3.3. Αξιολόγηση του Μαθητή στην ΟΣ ιδασκαλία στον Ακαδηµαϊκό Τοµέα... 181 3.4. Αξιολόγηση του Μαθητή στην ΟΣ ιδασκαλία στον Κοινωνικό Τοµέα... 185 3.5. Αξιολόγηση του Μαθητή στην ΟΣ ιδασκαλία στον Τοµέα ιαχείρισης του Μαθητικού Εργου... 186 4. Τελικές Επισηµάνσεις... 186 Βιβλιογραφία... 187 Κεφάλαιο 8 Σχεδιασµός Αναλυτικού Προγράµµατος για τις Κοινωνικές Επιστήµες στο πλαίσιο του «Νέου Σχολείου»: Εννοιοκεντρική Προσέγγιση 1. Χαρακτηριστικά του Αναλυτικού Προγράµµατος του «Νέου Σχολείου»... 189 2. Αρχές Οργάνωσης του Αναλυτικού Προγράµµατος... 191 3. Η Εννοιοκεντρική Οργάνωση του Περιεχοµένου του Αναλυτικού Προγράµµατος στις Κοινωνικές Επιστήµες... 193 3.1. Γιατί Εννοιοκεντρική Οργάνωση του Αναλυτικού Προγράµµατος στον τοµέα των Κοινωνικών Επιστηµών;... 193 3.2. οµή της Γνώσης Θεωρητικές Παραδοχές και Γενικεύσεις... 193 Κεφάλαιο 9 Σχεδιασµός Προγράµµατος Γλωσσικού Εγγραµµατισµού (σε συνεργασία µε τον Η.Γ. Ματσαγγούρα) 1. Από τη Φυσική Γλώσσα στη Γλώσσα της Επιστήµης... 212 2. Το Τριεπίπεδο Πρόγραµµα Γλωσσικού Εγγραµµατισµού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου: α. µαθαίνω τη γλώσσα, β. µαθαίνω µε τη γλώσσα, γ. απολαµβάνω τη γλώσσα... 214
Περιεχόµενα 11 3. Αναπτυξιακό Συνεχές του Γλωσσικού Εγγραµµατισµού... 216 4. Παραδείγµατα Εφαρµογής στους Κειµενικούς Τύπους της Ιστορίας... 217 4.1. Ταυτοποίηση Κειµένου και Ανάλυση στα οµικά του Στοιχεία... 218 4.2. Συντακτική Ανάλυση των Προτάσεων του Κειµένου... 220 4.3. Αποδόµηση Κειµένου για την Ανάδειξη της Ιδεολογικής Οπτικής του... 222 4.4. Κοινωνιο-γνωστική Προσέγγιση Παραγωγής Κειµενικού Λόγου... 224 Βιβλιογραφία... 227 Κεφάλαιο 10 Σχεδιασµός, Εφαρµογή και Αξιολόγηση Προγράµµατος: Ευέλικτη Ζώνη και Πιλοτική Εφαρµογή Ερευνητικών Σχεδίων Εργασίας 1. Εκπαιδευτική Αλλαγή... 230 2. Μεθοδολογία Ερευνας... 232 2.1. Η Ταυτότητα του Πιλοτικού Σχολείου... 233 2.2. Η Οµάδα Υποστήριξης της Πιλοτικής Εφαρµογής... 234 2.3. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο... 235 3. Ερευνητικά Σχέδια Εργασίας: Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις στην Ευέλικτη Ζώνη... 236 4. Η Αξιολόγηση της Ερευνητικής Παρέµβασης... 237 5. Ευρήµατα... 237 5.1. εδοµένα από Ερευνητικά Εργαλεία... 237 5.2. εδοµένα από τις Συνεντεύξεις και την Παρακολούθηση στην Τάξη... 240 6. Ευέλικτη Ζώνη: Η υναµική µιας «Αθόρυβης» Μεταρρύθµισης... 244 Βιβλιογραφία... 246 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 251