ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΩΝ

ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΩΝ Η κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων και των οικισμών στο χώρο σχετίζεται με τη χωροταξική διάρθρωση της οικονομίας και την αποτελεσματικότητα του παραγωγικού συστήματος κάθε χώρας ή περιοχής. Η χωρική κατανομή των επιχειρήσεων επηρεάζει τη χωρική διάρθρωση και το μέγεθος των οικισμών. H επιλογή του τόπου εγκατάστασης των επιχειρήσεων τους ενδιαφέρει κάθε αναλυτή της αστικής ανάπτυξης. Οι προσεγγίσεις και τα υποδείγματα ερευνούν την συμπεριφορά των επιχειρήσεων και ορίζουν το πλαίσιο, εντός του οποίου κινείται κάθε μεμονωμένη επιχείρηση. Στις προσεγγίσεις αναλύονται οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή του τόπου εγκατάστασης των επιχειρήσεων τους, όπως είναι το κόστος μεταφοράς, ο χωρικός και τοπικός ανταγωνισμός, η ποιότητα και η ποσότητα των πληροφοριών που λαμβάνει κάθε επιχείρηση, οι τιμές των εισροών που χρησιμοποιεί η επιχείρηση, κ.λ.π. Ο τόπος εγκατάστασης των επιχειρήσεων είναι σύνθετο πρόβλημα και η τελική απόφαση για τη χωροθέτηση κάθε επιχείρησης είναι το αποτέλεσμα δράσης πολλών παραγόντων. Ο βαθμός της επίδρασης κάθε παράγοντα στην τελική απόφαση εξαρτάται από το είδος της επιχείρησης και τα γενικότερα χαρακτηριστικά της, την οικονομική συγκυρία, την ασκούμενη αναπτυξιακή πολιτική, τα υποκειμενικά κριτήρια και τις πληροφορίες που διαθέτει ο επιχειρηματίας κ.λ.π. Σελ. 1

Οικονομίες χωρικής συγκέντρωσης Η εγκατάσταση επιχειρήσεων οικονομικές μεταβολές που επηρεάζουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Πολλές επιχειρήσεις σε μια πόλη σημαίνει την αύξηση της ζήτησης για γη που χωρίς μεταβολή στην προσφορά γης θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής των εκτάσεων. Η συγκέντρωση στον ίδιο χώρο πολλών ομοειδών επιχειρήσεων που παράγουν τα ίδια ή ανταγωνιστικά προϊόντα, οδηγεί στη μείωση της τιμής των προϊόντων, κάτι που επηρεάζει την κερδοφορία και στη συνέχεια τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Πολλές επιχειρήσεις αύξηση του μεγέθους της πόλης αύξηση της αστικής πυκνότητας προβλήματα στη μετακίνηση των κατοίκων της πόλης, με επίδραση στις επιχειρήσεις δημιουργία περιβαλλοντικών προβλημάτων με επίπτωση στο κόστος παραγωγής τους. Πολλές επιχειρήσεις σε μια πόλη αύξηση της ζήτησης για εργασία αύξηση των αμοιβών των εργαζομένων αύξηση κόστους παραγωγής αρνητική επιρροή στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Οι δραστηριότητες συγκεντρώνονται στις πόλεις γιατί τα πλεονεκτήματα που αντλούν από τις συγκεντρώσεις αντισταθμίζουν τα μειονεκτήματα προκαλούνται από τις συγκεντρώσεις αυτές. Τα πλεονεκτήματα αυτά σχετίζονται με τις αποδόσεις των επιχειρήσεων που επιτυγχάνουν αύξουσες αποδόσεις κλίμακας και οικονομίες χωρικής συγκέντρωσης. Σελ. 2

Τα είδη των οικονομιών χωρικής συγκέντρωσης 1. Οι οικονομίες εντοπιότητας (localization economies) Εμφανίζονται όταν επιχειρήσεις με την ίδια κλαδική δομή συγκεντρώνονται στην ίδια τοποθεσία, δημιουργώντας έτσι ομάδες (clusters) επιχειρήσεων του ιδίου κλάδου. Συνήθως, η λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών χαρακτηρίζεται από συμπληρωματικότητα, ενώ υπάρχουν διασυνδέσεις ή εξάρτηση μεταξύ τους. Μια επιχείρηση μπορεί να αποτελεί προμηθευτή ή πελάτη μιας άλλης επιχείρησης και η μία να δουλεύει συμπληρωματικά με την άλλη. Υπάρχει λειτουργική αλληλεξάρτηση ή ένα τοπικό δίκτυο (local network) μεταξύ των επιχειρήσεων του ιδίου κλάδου και η συνύπαρξή τους στην ίδια περιοχή βοηθά στην αύξηση της αποτελεσματικότητάς τους. Η γεωγραφική εγγύτητα των επιχειρήσεων ευνοεί τη δημιουργία δικτύων και των ανταλλαγών μεταξύ τους και την αύξηση της λειτουργικής τους αποτελεσματικότητας. Οι ανταλλαγές μεταξύ των επιχειρήσεων εκτός από προϊόντα μπορεί να αφορούν υπαλλήλους, προσωπικό ή συμβούλους, τεχνογνωσία και πληροφορίες και βοηθούν στη δημιουργία κλίματος συνεργασίας και αλληλοκατανόησης. Στην περίπτωση που οι επιχειρήσεις εργάζονται ανταγωνιστικά μεταξύ τους, αφού ανήκουν στον ίδιο κλάδο και πολλές φορές παράγουν τα ίδια προϊόντα, υπάρχουν περιθώρια για συνεργασία και θετική αλληλεπίδραση. Σελ. 3

2. Οι οικονομίες αστικοποίησης (urbanization economies) Επιχειρήσεις που ανήκουν σε διαφορετικούς κλάδους βρίσκονται συγκεντρωμένες σε μια περιοχή. Οι οικονομίες αστικοποίησης μπορεί να είναι εξωτερικές οικονομίες για την επιχείρηση, αλλά εσωτερικές για την περιφέρεια ή την πόλη. Πολλές πόλεις συγκεντρώνουν βιομηχανίες διαφόρων κλάδων, χωρίς πολλές φορές να υπάρχει άμεση λειτουργική συνεργασία μεταξύ αυτών των επιχειρήσεων. Παρά την έλλειψη εμφανούς συνεργασίας, οι περιοχές παραμένουν ελκυστικές για συγκέντρωση και άλλων επιχειρήσεων, γεγονός που μαρτυρεί την ύπαρξη αιτιών που ευνοούν την εν λόγω συγκέντρωση. Ένα πλεονέκτημα που προέρχεται από τη συγκέντρωση των επιχειρήσεων προέρχεται από την αναγκαία ύπαρξη βοηθητικών επιχειρήσεων, που μπορούν να εργασθούν συμπληρωματικά προς τις κύριες παραγωγικές επιχειρήσεις. Π.χ. υπηρεσίες τραπεζών, ασφαλιστικών επιχειρήσεων, νομικών συμβούλων, εμπορικών επιχειρήσεων, επιχειρήσεων marketing ή διαφήμισης, μεταφορικών επιχειρήσεων, επιχειρήσεων real estate, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων υγείας και νοσηλείας, επιχειρήσεων διασκέδασης, κ.λπ. Γενικά, η ύπαρξη σε μια πόλη δραστηριοτήτων που δεν συνδέονται άμεσα με μια μεγάλη παραγωγική επιχείρηση, αποτελεί βασικό πλεονέκτημα για την πόλη και αυξάνει σημαντικά την ελκυστικότητά της για εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων. Σελ. 4

3. Εσωτερικές οικονομίες και αποδόσεις κλίμακας Συνδέονται με την ίδια την επιχείρηση, τη δυναμική της, τις επιλογές της, το μέγεθός της, την παραγωγική της διαδικασία, τη δομή ή διάρθρωσή της κ.λπ. Π.χ. οι οικονομίες κλίμακας είναι εσωτερικές της επιχείρησης οικονομίες, αφού συνδέονται με το μέγεθος και τον όγκο των παραγωγικών δυνατοτήτων της ίδιας της επιχείρησης. Οι εσωτερικές οικονομίες (ή επιβαρύνσεις) συνδέονται με τις μεταβολές στην αποδοτικότητα της επιχείρησης που είναι συνδεδεμένες με τα χαρακτηριστικά της. C min Μέσο κόστος Ο Οικονομίες κλίμακας V opt Μειονεκτήματα κλίμακας Μέσο κόστος ανά μονάδα προϊόντος Όγκος παραγωγής Αύξουσες και φθίνουσες οικονομίες κλίμακας Η αύξηση του μεγέθους της επιχείρησης μειώνει το κόστος παραγωγής έως ένα σημείο, το οποίο στο σχήμα είναι το V opt. Η περαιτέρω μεγέθυνση της επιχείρησης πιθανόν αν αυξήσει το κόστος παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος Οι βασικές υποκατηγορίες των εσωτερικών οικονομιών κλίμακας είναι: (α) Χρηματοδοτικές πιστοληπτικές και επενδυτικές ευκαιρίες. (β) Εμπορικές. (γ) Διοικητικές (δ) Τεχνικές Σελ. 5

4. Εξωτερικές οικονομίες Οι επιδράσεις που προκύπτουν στη λειτουργία μιας επιχείρησης από τη δράση άλλων εξωτερικών προς την επιχείρηση παραγόντων που επηρεάζουν το κόστος παραγωγής της επιχείρησης. Παραδείγματα: (α) Οι επιδράσεις στη λειτουργία μιας επιχείρησης από την ύπαρξη και λειτουργία άλλων επιχειρήσεων, κρατικών ή ιδιωτικών φορέων χωρίς να τις επιδιώκει η εν λόγω επιχείρηση. (β) Οι επιδράσεις από τη λειτουργία ενός δημόσιου έργου, της ρύπανσης του αέρα ή των υδάτων που προκαλεί μια γειτονική επιχείρηση. (γ) Τα οφέλη που αντλεί μια επιχείρηση από τη λειτουργία άλλων επιχειρήσεων στην ίδια με αυτή περιοχή, κ.λπ. Οι βασικές υποκατηγορίες των θετικών εξωτερικών οικονομιών είναι οι εξής: (α) Οικονομίες συγκέντρωσης. (β) Οικονομίες εξειδίκευσης. (γ) Οικονομίες πληροφόρησης. (δ) Θεσμικές οικονομίες. Σελ. 6

Μειονεκτήματα συγκέντρωσης Τα μειονεκτήματα αυτά σχετίζονται κυρίως με την αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων, το αυξημένο κόστος γης που προκύπτει από την αστικοποίηση, τα υψηλά ενοίκια, τα κυκλοφοριακά και περιβαλλοντικά προβλήματα και γενικότερα άλλες αρνητικές εξωτερικότερες (negative externalities). Οι αρνητικές εξωτερικές οικονομίες ή εξωτερικές επιβαρύνσεις δυσχεραίνουν τη λειτουργία μιας επιχείρησης και μειώνουν την αποτελεσματικότητά της. Η ρύπανση ή η γενικότερη όχληση που δημιουργεί η λειτουργία μιας επιχείρησης μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη λειτουργία άλλων επιχειρήσεων που βρίσκονται στην ίδια περιοχή. Επίσης, τα περιβαλλοντικά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η κατασκευή ενός νέου αυτοκινητόδρομου σε μια περιοχή αποτελούν αρνητικές εξωτερικές οικονομίες. Οι αρνητικές εξωτερικές οικονομίες ορισμένες φορές είναι δυνατόν να αντισταθμίσουν τα οφέλη που θα προκύψουν από τη λειτουργία του. Σελ. 7

Παράγοντες που δημιουργούν τις οικονομίες χωρικής συγκέντρωσης Διάχυση των πληροφοριών Όταν στον ίδιο γεωγραφικό χώρο συνυπάρχουν πολλές επιχειρήσεις του ιδίου, συναφών ή διαφορετικών κλάδων, η χωρική διάχυση των πληροφοριών που τις αφορούν γίνεται ευκολότερη. Η διάχυση αυτή συνήθως συνδέεται με τους εργαζόμενους των επιχειρήσεων, τα ανώτερα στελέχη και γενικότερα με το ανθρώπινο δυναμικό τους. Ειδικευμένο εργατικό δυναμικό ή ανθρώπινοι πόροι Η ύπαρξη πολλών επιχειρήσεων σε ένα γεωγραφικό χώρο έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας μια «δεξαμενής» ειδικευμένου προσωπικού. Είτε το προσωπικό αυτό εργάζεται σε επιχειρήσεις που ανήκουν σε συναφείς οικονομικούς κλάδους είτε όχι, η ύπαρξή του δημιουργεί πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις, αφού τις παρέχεται η δυνατότητα εύκολης άντλησης ειδικευμένης εργασίας. Με εμπορεύσιμες (non trade-able) τοπικές εισροές Κατηγορίες αγαθών και, κυρίως, ειδικευμένων υπηρεσιών που δεν μεταφέρονται εύκολα από περιοχή σε μια άλλη. Η ύπαρξη θάλασσας, ενός αρχαιολογικού μνημείου ή ενός τοπίου με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, Υπηρεσίες που σχετίζονται με νοσοκομεία, χρηματιστήρια, τράπεζες, ανώτερες δικαστικές αρχές, υπουργεία, κ.α, οι οποίες δεν μπορούν να «μεταφερθούν» σε άλλη πόλη. Σελ. 8

Οι συστάδες ή συμπλέγματα (clusters) επιχειρήσεων Η εγκατάσταση ομοειδών επιχειρήσεων στην ίδια περιοχή οδηγεί στη δημιουργία συστάδων ή συμπλεγμάτων. Στις περιπτώσεις αυτές τα πλεονεκτήματα συγκέντρωσης υπερέχουν των μειονεκτημάτων και είναι προς το συμφέρον τους η δημιουργία συστάδων. Ως πιο χαρακτηριστική περίπτωση αναφέρεται η περιοχή της Silicon Valley της Καλιφόρνιας, όπου έχουν συγκεντρωθεί πολλές επιχειρήσεις της πληροφορικής (Microsoft, κ.λ.π). Για την Ελλάδα μπορεί να αναφερθεί η περιοχή της Καστοριάς, η οποία για πολλές δεκαετίες είχε συγκεντρώσει επιχειρήσεις του κλάδου της γουνοποιίας. Οι συστάδες επιχειρήσεων χαρακτηρίζονται από τη ροή της πληροφορίας, τη ροή των πρώτων υλών, της τεχνολογίας, των μεθόδων παραγωγής κλπ. Η ένταση των ροών αυτών είναι ιδιαίτερα ισχυρή μέσα στη συστάδα. Αυτό που ενισχύει τις συστάδες είναι οι σχέσεις και οι δεσμοί που αναπτύσσονται μεταξύ των επιχειρήσεων και οι οποίοι είναι πιο ισχυροί από αυτούς που συνδέουν τις επιχειρήσεις με την υπόλοιπη οικονομία της περιοχής και της χώρας. Οι λόγοι για τη δημιουργία συστάδας: οικονομίες συγκέντρωσης, ύπαρξη α υλών σε μια περιοχή, οι επιχειρήσεις αξιοποιούν τοπικούς μη μεταφερόμενους φυσικούς πόρους (π.χ. τουριστικές επιχειρήσεις) κ.λ.π. Σελ. 9

Οι συστάδες ή συμπλέγματα (clusters) επιχειρήσεων Η δημιουργία συστάδων επιχειρήσεων επηρεάζει θετικά αλλά και αρνητικά το συνολικό κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων. Η επίδραση αυτή έχει ως αποτέλεσμα να προκύπτει για κάθε συστάδα ένα βέλτιστο σημείο, στο οποίο ελαχιστοποιείται το συνολικό κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων και είναι συνάρτηση του μεγέθους της συστάδας. Επίπεδο δραστηριότητας Συνολικό κόστος επιχείρησης Εργατικό κόστος Κόστος ειδικευμένων υπηρεσιών Μέγεθος συστάδας Προσδιορισμός του βέλτιστου μεγέθους συστάδας Το βέλτιστο μέγεθος συστάδας καθορίζεται από την ελάχιστο συνολικό κόστος της επιχείρησης, το οποίο προκύπτει ως άθροισμα του εργατικού κόστους και του κόστους ειδικευμένων υπηρεσιών. Σελ. 10

Α. Οικονομικά συμπλέγματα: Άλλες μορφές χωρικών συγκεντρώσεων Αλληλοεξαρτώμενες επιχειρήσεις που συνδέονται μεταξύ τους με μία παραγωγική αλυσίδα προστιθέμενης αξίας. Είναι δυνατή η διασύνδεσή τους με πανεπιστήμια, ερευνητικά εργαστήρια, εταιρίες παροχής υπηρεσιών γνώσης και πελάτες. Β. «Δίκτυα» (networks). Αποτελούνται από ομάδες συνεργαζόμενων συμπληρωματικά επιχειρήσεων σε ένα κοινό αναπτυξιακό πρόγραμμα. Οι επιχειρήσεις εξειδικεύονται με απώτερο σκοπό την υπέρβαση κοινών προβλημάτων, την επίτευξη συνεργατικής αποδοτικότητας και τη διείσδυση σε αγορές που βρίσκονται εκτός των γεωγραφικών τους ορίων. Τα δίκτυα είναι δυνατόν να αναπτυχτούν εντός των συστάδων, ενώ πολλές φορές οι συστάδες μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία δικτύων εντός αυτών. Γ. Βιομηχανικά συμπλέγματα: Επιλεγμένες ομάδες πολλαπλών και αυτόνομων οργανισμών ή επιχειρήσεων με άμεση ή έμμεση αλληλεπίδραση, των οποίων η λειτουργία βασίζεται σε εσωτερικές συμφωνίες. Σελ. 11

Χαρακτηριστικά των συστάδων ή συμπλεγμάτων 1. Υπάρχει έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του συμπλέγματος σε τοπικό επίπεδο, που συμβάλλει στη συνεχή βελτίωση των παραγόμενων προϊόντων, στην αλλαγή και τη δημιουργία μίας βελτιωμένης και διαφοροποιημένης προμηθευτικής βάσης. 2. Δημιουργείται νέος ανταγωνισμός που προέρχεται από την είσοδο νέων επιχειρήσεων, κυρίως από αυτές που χαρακτηρίζονται ως έντασης γνώσης. 3. Υπάρχει ισχυρή συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων, η οποία προέρχεται από τη δράση διάφορων οργανισμών, όπως είναι οι επαγγελματικές ενώσεις, τα εμπορικά σωματεία κ.λπ. Τα συμπλέγματα εμφανίζουν αλληλεπιδράσεις. που βασίζονται στα δίκτυα που διαμορφώνονται εντός αυτών. 4. Υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε εξειδικευμένους και προηγμένους συντελεστές παραγωγής και σε πολλές περιπτώσεις διασυνδέσεις και λειτουργική συνεργασία με πανεπιστήμια, δημόσια και ιδιωτικά ερευνητικά ινστιτούτα. 5. Υπάρχουν διασυνδέσεις με συγγενικές κλασικά επιχειρήσεις για την ανταλλαγή ιδεών και τεχνολογίας και εγγύτητα προς σε έμπειρους και απαιτητικούς αγοραστές. Σελ. 12

Η διαδικασία εξέλιξης του συμπλέγματος Επίπεδο δραστηριότητας Δημιουργία Ανάπτυξη Ακμή Παρακμή - συρρίκνωση Χρόνος Ο κύκλος ζωής ενός συμπλέγματος Ο κύκλος ζωής ενός συμπλέγματος συνήθως περιλαμβάνει 4 στάδια, η διάρκεια των οποίων συναρτάται από πολλούς παράγοντες Το σύμπλεγμα δημιουργείται και εφόσον υπάρξουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Αναπτύσσεται με το πέρασμα του χρόνου, φτάνει στην περίοδο της ακμής του. Στη συνέχεια αρχίζει να φθίνει συστηματικά και να οδηγείται στην παρακμή και στη συρρίκνωση. Σελ. 13

Δυνάμεις που οδηγούν στη δημιουργία συμπλεγμάτων Ο βασικός παράγων που οδηγεί στη δημιουργία ενός συμπλέγματος επιχειρήσεων είναι η ύπαρξή ή η δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, Η δημιουργία του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη φυσικών πόρων, στο εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, στο υψηλό επίπεδο τεχνολογίας που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία, στις κατάλληλες πολιτικές προώθησης κ.λ.π. Η γεωγραφική συγκέντρωση των επιχειρήσεων παρέχει ένα διαφορετικό τρόπο οργάνωσης των συναλλαγών τους σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικό και ενισχύει τη διάχυση των πληροφοριών και της τεχνολογίας. Επηρεάζει θετικά τις επενδύσεις για εξειδικευμένες υποδομές, ενισχύει την έρευνα, την καινοτομία και τα ερευνητικά ή εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία εξαρτώνται από τη λειτουργία τοπικών επιχειρήσεων. Διευκολύνει τις υπερ-τοπικές ροές πληροφοριών και βοηθά στη διάχυση ιδεών και καινοτομιών ειδικά όταν οι επιχειρήσεις διακρίνονται από την ίδια επιχειρησιακή νοοτροπία, τους ίδιους κανόνες και τις ίδιες αξίες. Σελ. 14

Δυνάμεις που οδηγούν στη δημιουργία συμπλεγμάτων Οι επιχειρηματικές συστάδες περιλαμβάνουν επιχειρήσεις που συνεργάζονται, αλλά και ανταγωνίζονται, είναι εξειδικευμένες σε ένα κλάδο επιχειρηματικής δραστηριότητας και συνδέονται μεταξύ τους με τη χρήση της ίδιας τεχνολογίας. Οι βασικοί παράγοντες που κατά τον Porter ωθούν την ανάπτυξη επιχειρηματικών συστάδων είναι: (α) Συνθήκες Συντελεστών (Factor Conditions) Η ύπαρξη φυσικών πλεονεκτημάτων σε μια περιοχή ή μια χώρα έχει ένα σημαντικό ρόλο στην απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Η έννοια των παραγωγικών συντελεστών περιορίζεται σε πέντε βασικές κατηγορίες: ανθρώπινοι πόροι, φυσικοί πόροι, πηγή γνώσεων, πλούτος κεφαλαίου και υποδομών. (β) Συνθήκες Τοπικής Ζήτησης (Local Demand Conditions) Το μέγεθος της καταναλωτικής ζήτησης επηρεάζει το σχηματισμό και την ίδρυση επιχειρηματικών συστάδων. Αυξημένη τοπική ζήτηση παρακινεί τις επιχειρήσεις για την παραγωγή βιώσιμων προϊόντων για την τοπική αγορά, και δημιουργεί προϋποθέσεις για την εξαγωγή του σε άλλες περιφερειακές, εθνικές και υπερεθνικές αγορές. Σελ. 15

Δυνάμεις που οδηγούν στη δημιουργία συμπλεγμάτων γ) Συσχετιζόμενες και Υποστηριζόμενες Βιομηχανίες (Related and Supporting Industries) Η χωρική γειτνίαση των βιομηχανιών διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, τη διάχυση ιδεών και καινοτομιών. Η διαθεσιμότητα, η πυκνότητα και η αλληλεπίδραση των οριζόντια και κάθετα συσχετιζόμενων βιομηχανιών επιδρούν θετικά στη δημιουργία συστάδων. (δ) Εταιρική Δομή, Στρατηγική και Ανταγωνισμός (Firm Structure, Strategy and Rivalry) Ο έντονος ανταγωνισμός προωθεί την καινοτομία και παρακινεί τις επιχειρήσεις να λειτουργούν με γνώμονα την βελτίωση της παραγωγικότητας. Η εταιρική δομή, η στρατηγική και ο ανταγωνισμός σχετίζονται με τον τοπικό ανταγωνισμό και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. (ε) Υποστήριξη της Κυβέρνησης (Government Support) Ο ρόλος της Κυβέρνησης είναι καταλυτικός στη λειτουργία των επιχειρήσεων δια μέσου της ενθάρρυνσης, ή ακόμα άσκησης πίεσης, προς αυτές για δραστηριοποίηση σε υψηλά επίπεδα ανταγωνιστικής απόδοσης. (στ) Κουλτούρα (Culture) Τα βιομηχανικά συμπλέγματα που διαθέτουν καινοτόμα κουλτούρα θα αυξήσουν το προσδόκιμο όριο ζωής και την παραγωγικότητα τους. Σελ. 16

Δυνάμεις που οδηγούν στη δημιουργία συμπλεγμάτων Απειλή από την είσοδο νέων ανταγωνιστών Απειλή από υποκατάστατα προϊόντα Ένταση ανταγωνισμού Το Υπόδειγμα των 5 Δυνάμεων του Porter Διαπραγματευτική δύναμη προμηθευτών Διαπραγματευτική δύναμη αγοραστών Η ένταση του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων σε μια περιοχή κατά τον Porter είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης των δυνάμεων του Σχήματος. Η ένταση του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων κατά τον Porter είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης 5 δυνάμεων. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων αναπτύσσεται και ενισχύεται από την απειλή εισόδου νέων επιχειρήσεων, τη διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών προϊόντων και των αγοραστών των παραγόμενων προϊόντων και την απειλή χρήσης υποκατάστατων ή συμπληρωματικών προϊόντων. Σελ. 17

Άλλοι παράγοντες που χαρακτηρίζουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων σε μια περιοχή Τοπικές συνθήκες προσφοράς εισροών Πλαίσιο στρατηγικής και άμμιλας των επιχειρήσεων Ύπαρξη σχετιζόμενων και υποστηρικτικών επιχειρήσεων Τοπικές συνθήκες ζήτησης Παράγοντες της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας Οι παράγοντες αλληλοεπηρεάζονται και αφορούν τις συνθήκες που επικρατούν τόσο σε εθνική όσο και σε περιφερειακή κλίμακα Κατά τον Porter, οι παράγοντες που προσδιορίζουν την περιφερειακή ανταγωνιστικότητα αφορούν τις συνθήκες που επικρατούν τόσο σε εθνική όσο και σε περιφερειακή κλίμακα. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζονται από την εθνική πολιτική για τον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων, την φορολογική πολιτική σε κάθε περιφέρεια για την ομαδοποίηση των επιχειρήσεων, την ύπαρξη σχετιζόμενων λειτουργικά, υποστηρικτικών και αλληλοϋποστηριζόμενων επιχειρήσεων, κ.λπ. Σελ. 18