Πειραματικό Δ.Σ. Φλώρινας Υπεύθυνη εκπαιδευτικός : Πουγαρίδου Παρασκευή Τάξη : Δ «Οι σελίδες αφηγούνται» 1. Θέμα project κριτήρια επιλογής θέματος Η επιλογή του συγκεκριμένου project σχετίζεται άμεσα με την ανάγκη να καλλιεργήσουμε τη φιλαναγνωσία, με την παροχή κινήτρων στους μαθητές για την προσέγγιση της λογοτεχνίας. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο είναι σημαντική, όχι μόνο γιατί μπορεί να διαμορφώσει τη στάση που θα έχουν οι μαθητές για αυτήν και στην ενήλικη ζωή τους, αλλά και γιατί μπορεί να προσφέρει τα κατάλληλα ερεθίσματα που θα τους επιτρέψουν να εξερευνήσουν τον εσωτερικό τους κόσμο, να εκφράσουν τον ψυχισμό τους και να μετατρέψουν το συναίσθημά τους σε φορτίο λόγου. Όταν μάλιστα η ανάγνωση της λογοτεχνίας συνοδεύεται από δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, η όλη διαδικασία μετατρέπεται σε ένα δημιουργικό «λογοτεχνικό» παιχνίδι. 2. Σύντομη περιγραφή του προγράμματος Πρόκειται για ένα πολιτιστικό πρόγραμμα άμεσα συνδεδεμένο με τη λογοτεχνία, καθώς και την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Το πρόγραμμα στόχευε στη γνωριμία των μαθητών με μεγάλους λογοτέχνες των ελληνικών γραμμάτων. Σκοπός του ήταν να γνωρίσουν οι μαθητές σημαίνοντα πρόσωπα που καθόρισαν με το έργο τους το ελληνικό λογοτεχνικό τοπίο. Οι επιμέρους θεματικές οργανώνοντας σε ενότητες, ανάλογες άλλοτε με το θέμα και άλλοτε με τον δημιουργό. Οι δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα μέσα στην τάξη συνδέονταν με τις τέχνες, μέσα από την προβολή ανάλογων εικαστικών έργων σημαινόντων εικαστικών ή μέσα από τη δημιουργία εικαστικών έργων από τους ίδιους τους μαθητές. Το κάθε project oολοκληρωνόταν με την πραγμάτωση δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής (συγγραφή ποιημάτων, παραγωγή γραπτού λόγου κ.α.)
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην επεξεργασία των μυθιστορημάτων της Άλκης Ζέη. Οι μαθητές διάβασαν βιβλία της μεγάλης δημιουργού και τα παρουσίασαν στην ολομέλεια της τάξης. Οι ίδιοι επέλεξαν «ξεχωριστά» σε ποιότητα, σύμφωνα με τα προσωπικά τους κριτήρια, αποσπάσματα έργων και τα διάβασαν στην τάξη. Η διαδικασία ολοκληρωνόταν με δραματοποιήσεις, σχετικές με τα παραπάνω αναγνώσματα. Μάλιστα, σε μία περίπτωση, κατά την επεξεργασία του βιβλίου «Με μολύβι Φάμπερ νούμερο 2», οι μαθήτριες οργάνωσαν κα παρουσίασαν θεατρικό δρώμενο, το οποίο παρουσιάστηκε στη γιορτή που οργανώθηκε όταν η συγγραφέας επισκέφθηκε το σχολείο. 3. Σκοπός και στόχοι 3.1. Σκοπός: Καθώς η διδασκαλία της λογοτεχνίας δεν αποτελεί ξεχωριστό διδακτικό αντικείμενο στο δημοτικό σχολείο, αλλά εντάσσεται στη διδακτική του μαθήματος της Γλώσσας, ένα πρόγραμμα διδασκαλίας της λογοτεχνίας, στοχεύει να φέρει σε επαφή τους μαθητές με σημαίνοντες εκπροσώπους της ελληνικής λογοτεχνίας και με τα έργα τους, καθώς και να τους βοηθήσει να εντάξουν τα πρόσωπα και τα έργα στο κοινωνικό συγκείμενο που τα παρήγαγε, στο βαθμό βέβαια που το επιτρέπει η ηλικία τους. 3.2.Στόχοι Το πρόγραμμα φιλαναγνωσίας επιδιώκει: 1) να καλλιεργήσει την αναγνωστική απόλαυση στους μαθητές 2) να ασκήσει τη δεξιότητα προσεκτικής ακρόασης 3) να καλλιεργήσει τη δεξιότητα αναδιήγησης ιστοριών, συναισθημάτων ή καταστάσεων 4) να αναπτύξει τη δυνατότητα κατανόησης κειμένων 5) να αναπτύξει την αφηγηματική ικανότητα 6) να αναπτύξει τη συνεργατική, επικοινωνιακή ικανότητα 7) να ονομάζουν Έλληνες λογοτέχνες και ποιητές που ξεχώρισαν στα ελληνικά γράμματα για την εργογραφία τους
4.Πορεία δραστηριοτήτων Η εκπαιδευτικός στην αρχή της σχολικής χρονιάς συνέταξε κατάλογο με τα βιβλία, τους συγγραφείς και τους ποιητές, με τους οποίους θα ασχολούνταν η τάξη. Η επιλογή του έργου υπαγορευόταν από τα ενδιαφέροντα των μαθητών, αλλά και από τον χρόνο στον οποίο θα πραγματοποιούνταν η επεξεργασία των κειμένων. Επιλέγονταν έτσι αναγνώσματα επετειακά -εποχικά (π.χ. Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ κοντά στην επέτειο της 28 ης Οκτωβρίου). Στις περιπτώσεις των ποιημάτων η εκπαιδευτικός παρουσίαζε το ποίημα στην τάξη, όπου λάμβαναν χώρα οι δραστηριότητες ανάγνωσης και δημιουργικής γραφής. Στην περίπτωση των μυθιστορημάτων, γινόταν ένας προγραμματισμός της εκπαιδευτικού και των μαθητών. Οι μαθητές, χωρίζονταν σε ομάδες και επέλεγαν το βιβλίο που θα διάβαζαν. Οριζόταν τότε ο χρόνος που οι ίδιοι θα γίνονταν εκπαιδευτικοί και θα το παρουσίαζαν στην ολομέλεια της τάξης. Οι μαθητές καλούνταν να επιλέξουν το απόσπασμα που τους άρεσε από το βιβλίο που παρουσίαζαν και να το διαβάσουν στην τάξη. Στη φάση αυτή λάμβαναν χώρα δραστηριότητες που σχετίζονταν με την ακρόαση και την κατανόηση του κειμένου. Η εκπαιδευτικός με τις κατάλληλες ερωτήσεις διαμόρφωνε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι μαθητές μπορούσαν να εκφράσουν τις προσωπικές τους απόψεις, να περιγράψουν τη δική τους οπτική αναφορικά με το κείμενο. Στη συνέχεια πραγματοποιούνταν οι δραστηριότητες δημιουργικής γραφής. Οι μαθητές φαντάζονταν την εξέλιξη της ιστορίας, άλλαζαν την ιστορία, τους χαρακτήρες των ηρώων, το χωροχρονικό πλαίσιο. Ακόμη συνέτασσαν διαλόγους, σχεδίαζαν comics, ζωγράφιζαν τις ιστορίες, τις δραματοποιούσαν. 5. Πεδία σύνδεσης με το Πρόγραμμα Σπουδών Το πρόγραμμα φιλαναγνωσίας συνδέεται διαθεματικά με τα γνωστικά αντικείμενα της Γλώσσας, των Εικαστικών, της θεατρικής αγωγής. 6.Χρονική διάρκεια προγράμματος
Διατέθηκαν 20 περίπου διδακτικές ώρες. Οι δραστηριότητες φιλαναγνωσίας προσαρμόζονταν στις απαιτήσεις του σχολικού προγράμματος. Αφιερώνονταν έτσι περισσότερος χρόνος πριν από σχολικές γιορτές επετειακού χαρακτήρα, δίνοντας την αφορμή στους μαθητές να ασχοληθούν με τα βιβλία που παρουσιάζονταν κατά τις ημέρες των διακοπών. 7. Ενδεικτικές Δραστηριότητες «Και τι έγινε μετά;»: Οι μαθητές καλούνται να φανταστούν τη συνέχεια της ιστορίας και να την αφηγηθούν στην τάξη ή να τη γράψουν. Σε κάθε περίπτωση, έχουν την απόλυτη ελευθερία να αλλάξουν τους ήρωες, την πλοκή, να μετατρέψουν μια ευχάριστη ιστορία σε δυσάρεστη ή το ανάποδο. «Ο Picasso πηγαίνει Δ»: Ζωγραφίζω την ιστορία που διαβάσαμε στην τάξη ή αυτήν που έφτιαξα με την ομάδα και ολοκληρώνει αυτήν που διαβάσαμε. Επιλέγω συγκεκριμένα αποσπάσματα του κειμένου και θα απεικονίσω. «Αυτόπτης μάρτυρας»: Οι μαθητές επιλέγουν ένα κομμάτι του υπό επεξεργασία αφηγηματικού κειμένου και γράφουν διαλόγους, όπως φαντάζονται ότι αναπτύσσονται ανάμεσα στους πρωταγωνιστές. «Πάμε θέατρο;»: Δραματοποίηση μέρους ή όλης της ιστορίας. Παντομίμα: Επιλέγω τη φράση που μου έκανε εντύπωση στο ανάγνωσμά μας και την αποδίδω με παντομίμα. Οι συμμαθητές μου προσπαθούν να τη μαντέψουν. Φτιάχνω comics με θέμα την ιστορία που διάβασα: Αποδίδω την ιστορία με comics, συντάσσοντας διαλόγους σε ευθύ λόγο και αποδίδοντας εξωγλωσσικά στοιχεία με τις εικόνες που ζωγραφίζω μέσα στα καρέ. Γνωρίζω τον δημιουργό: Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τη βιογραφία του δημιουργού. Μαθαίνουν άλλα έργα του και την υπόθεσή τους. Η παρουσίαση γίνεται από την εκπαιδευτικό. Η επαφή με νέα βιβλία δίνει το έναυσμα στους μαθητές για περαιτέρω «δημιουργικές» αναγνώσεις.
«Μικρός δημοσιογράφος»: Οι μαθητές φαντάζονται ότι είναι δημοσιογράφοι και παίρνουν συνέντευξη από τους ήρωες του βιβλίου ή από τον/τη συγγραφέα. Σε ορισμένες περιπτώσεις απαντούσαν στις ερωτήσεις οι συμμαθητές τους, από την πλευρά του προσώπου στο οποίο υποβάλλεται η ερώτηση. «Καλώς ήρθες Άλκη!»: Επίσκεψη της Άλκης Ζέη στον χώρο του σχολείου. Γνωριμία με τη συγγραφέα, αναγνώσεις αποσπασμάτων έργων της, θεατρικό δρώμενο, συνέντευξη από τη συγγραφέα. «Ένας ποιητής γεννιέται»: Γράφω ποιήματα χρησιμοποιώντας ακροστιχίδες, αρκτικόλεξα, λέξεις που ομοιοκαταληκτούν. 8.Αξιολόγηση Παρόλο που τα αποτελέσματα ενός προγράμματος φιλαναγνωσίας μπορούν να εκτιμηθούν μόνο μακροπρόθεσμα, και εφόσον έχει αποδειχθεί η ροπή των μεγάλων τότε παιδιών ή των ενηλίκων προς την ανάγνωση, η πρόθυμη και ενεργητική συμμετοχή των μαθητών στο πρόγραμμα και ο αυξημένος αριθμός των ανταλλαγών βιβλίων μεταξύ των μαθητών, αποτελούν μάλλον ασφαλείς δείκτες για την επιτυχή διεξαγωγή του προγράμματος. Αλλά ακόμη και για τις περιπτώσεις των μαθητών που δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν ένα βιβλίο, η επαφή, έστω και αποσπασματική, με σημαίνοντα έργα, είναι ικανή να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για μια μελλοντική, πιο γόνιμη επαφή με τα βιβλία. Τέλος, οι δραστηριότητες δημιουργικής γραφής έδωσαν διέξοδο τόσο στη δημιουργικότητα των μαθητών, όσο και πλαίσιο έκφρασης των συναισθημάτων του. Για τον σχεδιασμό και την εκπόνηση του προγράμματος η εκπαιδευτικός ακολούθησε το Σχέδιο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου για την Προώθηση και Υλοποίηση της Φιλαναγνωσίας στις Α και Β τάξεις των ολοήμερων δημοτικών σχολείων με ενιαίο αναμορφωμένο πρόγραμμα (dipe.xan.sch.gr/eggrafa/filanagnwsia_odhgies_100908.doc).