Αποτελεσµατική υποστήριξη ιχνηλασιµότητας µε RFID τεχνολογία Κλεοπάτρα Μπαρδάκη, Κατερίνα Πραµατάρη cleobar@aueb.gr, k.pramatari@aueb.gr ELTRUN The E-Business Center, Τµήµα ιοικητικής Επιστήµης και Τεχνολογίας, Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών. http://score.eltrun.gr/ Θεµατική Ενότητα: Σύγχρονες Τάσεις στα Logistics ERP, WMS και RFID: Προκλήσεις και Ευκαιρίες Την τελευταία δεκαετία, σηµαντικές κρίσεις στον τοµέα των τροφίµων, όπως η ασθένεια της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας και η χρήση διοξινών, έχουν εγείρει αµφιβολίες στο µυαλό των καταναλωτών µε επακόλουθο την έλλειψη εµπιστοσύνης στην ποιότητα και αξιοπιστία των προϊόντων. Κατά συνέπεια, οι πωλήσεις υποχωρούν δραµατικά και τόσο η ανάκτηση της εµπιστοσύνης και η προστασία του καταναλωτή, όσο και η ασφάλεια και αξιοπιστία των προϊόντων αποτελούν πλέον επιτακτική ανάγκη. Αυτό αποδεικνύεται και από την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συντάξει µια σειρά από οδηγίες και κανονισµούς (2001/95/EC & 178/2002), που αφορούν την εξασφάλιση της ποιότητας των τροφίµων, καθώς και θέµατα ιχνηλασιµότητας. Εποµένως, είναι απαραίτητο να εξασφαλίζεται η ποιότητα των τροφίµων κατά µήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας, πράγµα το οποίο µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε εφαρµογή της ιχνηλασιµότητας σε όλα τα στάδια της αλυσίδας. Η ιχνηλασιµότητα ορίζεται ως η ικανότητα να ανιχνευθεί η ιστορία, η εφαρµογή ή η θέση µιας οντότητας (προϊόντος), µέσω καταγεγραµµένων αναγνωριστικών στοιχείων (ISO, 1995). Η ιχνηλασιµότητα σε επίπεδο εφοδιαστικής αλυσίδας απαιτεί τη διασύνδεση και ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των εµπορικών εταίρων, γεγονός που την καθιστά µία ιδιαίτερα πολύπλοκη και κοστοβόρα διαδικασία για τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις τροφίµων. Ωστόσο, η ανερχόµενη τεχνολογία της ραδιοσυχνικής αναγνώρισης (Radio Frequency Identification RFID) παρέχει σηµαντικές ευκαιρίες για πλήρη, αποτελεσµατική και αποδοτική ιχνηλασιµότητα κατά µήκος της αλυσίδας εφοδιασµού µε χαµηλό κόστος, ανεκτό από τις εταιρίες. Η τεχνολογία RFID χρησιµοποιεί ραδιοκύµατα για την αυτόµατη αναγνώριση των προϊόντων, αποθηκεύει µεγαλύτερο όγκο δεδοµένων σε σύγκριση µε τον γραµµωτό κώδικα και η πληροφορία ενηµερώνεται και ανακτάται σε πραγµατικό χρόνο, χωρίς την ανάγκη οπτικής επαφής και µε χαµηλό εργατικό κόστος Η παρούσα εργασία θα περιγράψει την ιχνηλασιµότητα στην εφοδιαστική αλυσίδα µε χρήση της τεχνολογίας RFID. Συγκεκριµένα, θα γίνει αναφορά: (α) στην ιχνηλασιµότητα και τα αναµενόµενα οφέλη της για την εφοδιαστική αλυσίδα, (β) στις απαιτήσεις ανάπτυξης ενός συστήµατος ιχνηλασιµότητας, (γ) στην τεχνολογία RFID, τα οφέλη και τις εφαρµογές της, (δ) στους λόγους χρήσης του RFID στη διαδικασία της ιχνηλασιµότητας και (ε) στη µελέτη περίπτωσης ενός συστήµατος ιχνηλασιµότητας για προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας. 1 Εισαγωγή Την τελευταία δεκαετία, σηµαντικές κρίσεις στον τοµέα των τροφίµων, όπως η ασθένεια της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας και η χρήση διοξινών, έχουν εγείρει αµφιβολίες στο µυαλό των καταναλωτών µε επακόλουθο την έλλειψη εµπιστοσύνης στην ποιότητα και αξιοπιστία των προϊόντων. Κατά συνέπεια, οι πωλήσεις υποχωρούν δραµατικά, υπογραµµίζοντας πόσο ευάλωτη είναι η βιοµηχανία τροφίµων στα θέµατα ποιότητας και πόσο η φτωχή ποιότητα επηρεάζει τόσο την υγεία των καταναλωτών, όσο και την κερδοφορία των επιχειρήσεων [1].
Το 1998, η Ευρωπαϊκή Ένωση διεξήγαγε µια έρευνα που κατέδειξε πως το 11% των, ελεγχόµενων από αυτή, τροφίµων δε συµµορφώνονται µε τις επιταγές της Ευρωπαϊκής νοµοθεσίας [2]. Επίσης, µια σφυγοµέτρηση (Οκτώβριος 2000) του UK Food Standard Agency έδειξε πως το 75% των καταναλωτών ανησυχούν για την ασφάλεια των προϊόντων. Άρα, τόσο η ανάκτηση της εµπιστοσύνης και η προστασία του καταναλωτή, όσο και η ασφάλεια και αξιοπιστία των προϊόντων αποτελούν πλέον επιτακτική ανάγκη. Αυτό αποδεικνύεται και από την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συντάξει µια σειρά από οδηγίες και κανονισµούς (2001/95/EC & 178/2002, [3][4]), που αφορούν την εξασφάλιση της ποιότητας των τροφίµων, καθώς και θέµατα ιχνηλασιµότητας. Όπως φαίνεται και από τα παραπάνω, είναι απαραίτητο να εξασφαλίζεται η ποιότητα των τροφίµων κατά µήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας, πράγµα το οποίο µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε εφαρµογή της ιχνηλασιµότητας σε όλα τα στάδια της αλυσίδας. Στο κοντινό µέλλον, η ιχνηλασιµότητα αναµένεται να γίνει προυπόθεση για µια επιτυχηµένη επιχείρηση τροφίµων. Η ιχνηλασιµότητα αποτελεί πλέον και νοµική απαίτηση και οι εταιρίες επιβάλλεται να την εφαρµόσουν, προκειµένου να παραµείνουν ανταγωνιστικές. Όµως, το 62,2% των Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων τροφίµων είναι µικροµεσαίες επιχειρήσεις και τα αναµενόµενα οφέλη (πχ. µειωµένο κόστος σε περίπτωση ανάκλησης προϊόντων) από την ιχνηλασιµότητα δεν είναι συγκρίσιµα µε το κόστος υποστήριξης της [5]. Εποµένως, χρειάζεται να χρησιµοποιηθεί η κατάλληλη τεχνολογική και πληροφοριακή υποδοµή η οποία θα επιτρέπει µεν την εφαρµογή της ιχνηλασιµότητας στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις, αλλά µε χαµηλό κόστος επένδυσης. Η ανερχόµενη τεχνολογία της ραδιοσυχνικής αναγνώρισης (Radio Frequency Identification RFID) προσφέρει σηµαντικές ευκαιρίες σε αυτές τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις τροφίµων για το σχεδιασµό και την υλοποίηση ενός αποτελεσµατικού και αποδοτικού συστήµατος ιχνηλασιµότητας, µε µικρό σχετικά κόστος. Η τεχνολογία RFID χρησιµοποιεί ραδιοκύµατα για την αυτόµατη αναγνώριση των προϊόντων, αποθηκεύει µεγαλύτερο όγκο δεδοµένων σε σύγκριση µε τον γραµµωτό κώδικα και η πληροφορία ενηµερώνεται και ανακτάται σε πραγµατικό χρόνο, χωρίς την ανάγκη οπτικής επαφής και µε χαµηλό εργατικό κόστος Η παρούσα εργασία διαρθρώνεται ως εξής: Η ενότητα δύο εξετάζει το ζήτηµα της ιχνηλασιµότητας, τα αναµενόµενα οφέλη από την εφαρµογή της στην εφοδιαστική αλυσίδα και τις απαιτήσεις υλοποίησης ενός συστήµατος ιχνηλασιµότητας. Ύστερα, στην ενότητα τρία, δίνεται βάρος στην τεχνολογία RFID, τις εφαρµογές της στην αλυσίδα εφοδιασµού και ζήτησης και τους λόγους χρήσης της στη διαδικασία της ιχνηλασιµότητας. Τέλος, η ενότητα τέσσερα περιγράφει ένα σύστηµα ιχνηλασιµότητας για µια αλυσίδα ειδών ιχθυοκαλλιέργειας. 2 Ιχνηλασιµότητα 2.1 Ορισµοί και Είδη Ο ιεθνής Οργανισµός Προτύπων ISO υιοθετεί τον ακόλουθο ορισµό (1995): Ιχνηλασιµότητα είναι η ικανότητα να ανιχνεύεις την ιστορία, εφαρµογή ή τοποθεσία µιας οντότητας (προϊόντος) µέσω καταγεγραµµένων αναγνωριστικών στοιχείων [6]. Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ένωση (EU, 2002) ορίζει την ιχνηλασιµότητα στη βιοµηχανία τροφίµων ως την ικανότητα ανίχνευσης και παρακολούθησης µιας τροφής, ενός σπόρου, ενός ζώου παραγωγού τροφής ή ενός συντηρητικού τροφής σε όλα τα στάδια παραγωγής, επεξεργασίας και διανοµής τους. Παρέχεται ένας πίνακας ορισµών της ιχνηλασιµότητας από τον van Dorp [7], που δείχνει πως η ιχνηλασιµότητα είναι γενική έννοια και ο ορισµός της διαφοροποιείται ανάλογα µε τις δραστηριότητες και τον επιχειρηµατικό κλάδο εφαρµογής της. Η ιχνηλασιµότητα προϊόντος προσδιορίζεται επιπλέον, σύµφωνα µε την κατεύθυνση ανάκλησης της πληροφορίας από την αλυσίδα, σε: (α) Προς-τα-πίσω ιχνηλασιµότητα ή
ανίχνευση (backward/descending traceability or tracing) που είναι η ικανότητα εξακρίβωσης της προέλευσης και τον χαρακτηριστικών του προϊόντος σε κάθε σηµείο της εφοδιαστικής αλυσίδας. Χρησιµοποιείται για την εύρεση της πηγής ενός προβλήµατος ποιότητας. και (β) Προς-τα-εµπρός ιχνηλασιµότητα ή εντοπισµός (forward/ascending traceability or tracking) που είναι η ικανότητα εντοπισµού ενός προϊόντος µε βάση συγκεκριµένα κριτήρια σε κάθε σηµείο της αλυσίδας εφοδιασµού. Χρησιµοποιείται σε περιπτώσεις ανάκλησης προϊόντος. Ένα αποτελεσµατικό σύστηµα ιχνηλασιµότητας για ένα από τα δύο είδη δεν είναι απαραίτητα κατάλληλο και για το άλλο είδος.[8][9]. Επίσης, ανάλογα µε το εύρος εφαρµογής της, η ιχνηλασιµότητα διακρίνεται σε εσωτερική (internal) µέσα σε ένα από τα στάδια της αλυσίδας (πχ. το στάδιο παραγωγής) και εξωτερική ή ιχνηλασιµότητα στην αλυσίδα (external or chain traceability) σε όλο το µήκος ή τµήµα της εφοδιαστικής αλυσίδας [10]. 2.2 Αναµενόµενα Οφέλη Όταν εφαρµόζεται ιχνηλασιµότητα στην αλυσίδα εφοδιασµού, προκύπτουν τα παρακάτω οφέλη [8] [10]: ηµιουργία βάσης για αποτελεσµατική ανάκληση προϊόντων, ώστε να µειωθεί το κόστος. Χρήση της πληροφορίας προέλευσης των πρώτων ύλων για αποτελεσµατικότερο έλεγχο ποιότητας. Αποφυγή περιττών επαναλήψεων µετρήσεων σε δύο ή περισσότερα διαδοχικά στάδια της αλυσίδας. υνατότητα ανάκτησης της εµπιστοσύνης του καταναλωτή µε χρήση ταµπελών (labels) ποιότητας επάνω στα προϊόντα. υνατότητα προώθησης ιδιαίτερων (special) πρώτων υλών ή χαρακτηριστικών των προϊόντων. υνατότητα συµµόρφωσης µε τις ισχύουσες ή αναµενόµενες νοµικές διατάξεις για την ποιότητα και ασφάλεια των προϊόντων. Αντίστοιχα, η εσωτερική ιχνηλασιµότητα στο στάδιο παραγωγής συνοδεύεται από τα κάτωθι πλεονεκτήµατα [10]: Πιθανότητα για βελτιωµένο έλεγχο διαδικασιών. Ενδείξεις αιτίας και αποτελέσµατος (cause-and-effect), όταν το προϊόν δεν ακολουθεί τα πρότυπα ποιότητας. Πιθανότητα συσχετισµού δεδοµένων του προϊόντος µε χαρακτηριστικά των πρώτων ύλων και επεξεργασία των δεδοµένων. Καλύτερος σχεδιασµός για βελτιστοποίηση της χρήσης της πρώτης ύλης για κάθε τύπο προϊόντος. Αποφυγή οικονοµικά ασύµφορης µίξης πρώτων υλών χαµηλής και υψηλής ποιότητας. Ευκολία ανάκτησης πληροφορίας σε περίπτωση διοικητικών ποιοτικών ελέγχων. Καλύτερη βάση για υλοποίηση λύσεων τεχνολογίας πληροφορικής (ΙΤ), όπως Computer based Quality Management Systems, Laboratory Information Management Systems (LIMS), Manufacturing Execution Systems (MES), κ.α.
2.3 οµή και Απαιτήσεις Συστήµατος Ιχνηλασιµότητας Η ιχνηλασιµότητα υλοποιείται µε την εγκατάσταση ενός συστήµατος ιχνηλασιµότητας, το οποίο παρακολουθεί και κρατάει την πορεία προϊόντων και επιλεγµένων δεδοµένων. Ένα σύστηµα ιχνηλασιµότητας δοµείται (βλ. Σχήµα 1) από δύο κύριες οντότητες: προϊόντα και δραστηριότητες (πχ. προµήθεια, πώληση, µεταφορά) που περιγράφουν τη διαδροµή του προϊόντος. Για κάθε κύρια οντότητα ορίζεται ένα σύνολο από βασικά χαρακτηριστικά, όπως τύπος, ποσότητα, διάρκεια, και κάθε χαρακτηριστικό περιγράφεται από ένα πλήθος υποχαρακτηριστικών [10]. Επίσης, ένα σύστηµα ιχνηλασιµότητας χαρακτηρίζεται από δύο βασικά στοιχεία: τις διαδροµές (routes) των προϊόντων και το εύρος (extent) της ιχνηλασιµότητας. Οι διαδροµές περιγράφουν το µονοπάτι και το µέσο, µε τα οποία τα προϊόντα αναγνωρίζονται κατά µήκος των σταδίων παραγωγής, διανοµής και λιανεµπορίου της αλυσίδας. Το εύρος της ιχνηλασιµότητας καθορίζεται από την επιλογή και το πλήθος των υποχαρακτηριστικών των οντοτήτων [10]. Κύριες Οντότητες Προϊόν Βασικά Χαρακτηριστικά τύπος ποσότητα ΥποΧαρακτηριστικά Παραδείγµατα: Είδη, ποικιλίες, µορφή, ποιοτικά χαρακτηριστικά βάρος, όγκος, νούµερο ραστηριότητα τύπος χρόνος και/ή διάρκεια αγορά, παράδοση, αποθήκευση χρόνος ωρίµανσης, διάρκεια µαγειρέµατος Σχήµα 1: Τυπική οµή Συστήµατος Ιχνηλασιµότητας Κάθε σύστηµα ιχνηλασιµότητας πρέπει να ικανοποιεί τις παρακάτω απαιτήσεις [11]: 1. Αναγνώριση προϊόντος Όλα τα ανιχνεύσιµα προϊόντα στην εφοδιαστική αλυσίδα πρέπει να αναγνωρίζονται µοναδικά. Η αναγνώριση προϊόντος πρέπει να είναι οµοιόµορφη για όλους τους εταίρους της αλυσίδας. Σε αντίθετη περίπτωση, ο συγχρονισµός των δεδοµένων θα ήταν απαραίτητος, πράγµα που θα σήµαινε σηµαντική αύξηση του κόστους και χαµηλή ποιότητα δεδοµένων. Το επίπεδο αναγνώρισης καθορίζει την ακρίβεια (accuracy) και την ανάλυση (resolution) της ιχνηλασιµότητας [1]. Το υψηλότερο δυνατό επίπεδο ανάλυσης στην αλυσίδα είναι αυτό της αναγνώρισης σε επίπεδο τεµαχίου προϊόντος, παρόλο που αυξάνεται το κόστος και η πολυπλοκότητα διαχείρισης της πληροφορίας. Επίσης, η αναγνώριση µπορεί να λάβει µέρος σε επίπεδο κιβωτίου, παλέτας ή παρτίδας, µε την ανάλυση του κιβωτίου ή της παλέτας να είναι η πιο συµφέρουσα οικονοµικά. 2. Παρτίδες Παραγωγής - Μετασχηµατισµός Όσο αφορά στο µετασχηµατισµό προϊόντος, υπάρχουν δύο τύποι σταδίων στην αλυσίδα εφοδιασµού. Τα στάδια στα οποία µετασχητίζονται οι πρώτες ύλες σε τελικό προϊόν ανήκουν
στον πρώτο τύπο. Ο δεύτερος τύπος αναφέρεται στα στάδια εκείνα στα οποία το προϊόν δε µετασχηµατίζεται, δηλαδή στο διανοµέα ή το λιανέµπορο. Στον πρώτο τύπο σταδίων, οι παρτίδες παραγωγής πρέπει να καταχωρηθούν, ώστε να υποστηρίζεται πλήρης ιχνηλασιµότητα. Ύστερα, η κατανοµή των παρτίδων παραγωγής σε τεµάχια, κιβώτια ή παλέτες πρέπει επίσης να αποθηκευθεί. Αυτή η καταχώρηση είναι το κρίσιµο σηµείο της ιχνηλασιµότητας κατά µήκος της αλυσίδας, αφού αν λείπει η πληροφορία για την παρτίδα παραγωγής στην οποία ανήκει κάθε παλέτα, τότε όλη η σχετική πληροφορία είναι άχρηστη. Αντίστοιχα, ο δεύτερος τύπος σταδίων δεν απαιτεί αποθήκευση παρτίδων παραγωγής, αφού δε συµβαίνει µετασχηµατισµός. Ωστόσο, η διατήρηση της κατανοµής των παρτίδων σε τεµάχια, κιβώτια ή παλέτες είναι απαραίτητη, ώστε να επιτευχθεί διαφανής ιχνηλασιµότητα. 3. Λειτουργίες και Μονάδες Παραγωγής Η διαδικασία παραγωγής είναι ένα δίκτυο από βήµατα κατασκευής, τα οποία συγκεντρώνονται σε λειτουργίες για διευκόλυνση του ελέγχου κατασκευής [12]. Οι λειτουργίες πραγµατοποιούνται σε πραγµατικές µονάδες παραγωγής (capacity units) και περιλαµβάνουν συγκεκριµένες µεταβλητές που επηρεάζουν την ποιότητα του αποτελέσµατος της λειτουργίας. Η ιχνηλασιµότητα απαιτεί τόσο την καταγραφή των µεταβλητών και των τιµών τους για κάθε λειτουργία, όσο και της µονάδας παραγωγής στην οποία πραγµατοποιήθηκε η λειτουργία. Για παράδειγµα, στη βιοµηχανία τροφίµων οι µεταβλητές λειτουργίας µπορεί να περιλαµβάνουν συνθήκες θερµοκρασίας, φάρµακα ή πληροφορία τροφής του ζώου. Σε αυτή την περίπτωση, οι µονάδες παραγωγής πρέπει να καταχωρούνται, γιατί µια τροφική κρίση µπορεί να συνδέεται µε τις συνθήκες της µονάδας, όπως ένα χηµικό υποκατάστατο στο χώµα της φάρµας ή στο νερό του ιχθυοτροφείου. 4. Παρατήρηση θέσης προϊόντος Η ιχνηλασιµότητα απαιτεί, πέρα από την καταγραφή της σύνθεσης, και καταχώρηση της θέσης του προϊόντος κατά µήκος της αλυσίδας. Είναι σηµαντικό να είναι γνωστή η ακριβής διαδροµή του προϊόντος, ή του κιβωτίου/παλέτας µέχρι να πωληθεί στο κατάστηµα του λιανέµπορου. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει διαθέσιµη πληροφορία για τις µονάδες παραγωγής (πχ. αποθήκες) στις οποίες έχει κρατηθεί το προϊόν στη διάρκεια του κύκλου ζωής του, καθώς και για τις συνθήκες/λειτουργίες που έχει υποστεί. Αυτή η πληροφορία εξασφαλίζεται µε την καταγραφή των παρατηρήσεων του προϊόντος σε όλη την αλυσίδα εφοδιασµού. Κάθε παρατήρηση αντιστοιχίζεται σε µια τριπλέτα της µορφής: θέση, χρονική στιγµή και ταυτότητα προϊόντος [13]. 3 Ιχνηλασιµότητα µε RFID Τεχνολογία 3.1 Τι είναι η RFID Τεχνολογία H τεχνολογία της ραδιοσυχνικής αναγνώρισης (Radio Frequency Identification/RFID), όπως και ο γραµµωτός κώδικας (barcode), ανήκουν στις τεχνολογίες αυτόµατης αναγνώρισης (Automatic Identification/Auto-ID). Η τεχνολογία RFID χρησιµοποιεί ραδιοκύµατα για αυτόµατη αναγνώριση αντικειµένων. Η αναγνώριση γίνεται µε την αποθήκευση ενός σειριακού αριθµού (ταυτότητα αντικειµένου), ίσως και άλλων πληροφοριών, σε ένα µικροτσίπ (RFID tag/ετικέτα) που προσαρτάται σε µια κεραία. Οι πληροφορίες της ετικέτας µεταφέρονται µε ραδιοκύµατα, µέσω της κεραίας, σε ένα δέκτη/αναγνώστη (RFID scanner/reader). Ο αναγνώστης µετατρέπει τα ραδιοκύµατα σε ψηφιακή πληροφορία, η οποία µπορεί στη συνέχεια να αποθηκευθεί σε ένα πληροφοριακό σύστηµα (βλ. Σχήµα 2 [14]).
Σχήµα 2: Τα συστατικά της τεχνολογίας RFID Η τεχνολογία RFID, σε σύγκριση µε το γραµµωτό κώδικα, προσφέρει τα παρακάτω πλεονεκτήµατα: Αποθήκευση µεγαλύτερου όγκου πληροφορίας. Για παράδειγµα, µια ετικέτα RFID µπορεί να πληροφορεί τόσο για το είδος του προϊόντος, όσο και για την προέλευση και το χρόνο κατασκευής του [15]. ιάβασµα της ετικέτας RFID από απόσταση, χωρίς να απαιτεί οπτική επαφή µε τον αναγνώστη [15]. υνατότητα µοναδικής αναγνώρισης κάθε µονάδας (προϊόν, κιβώτιο ή παλέτα) που διακινείται µέσα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Αντίθετα, ο γραµµωτός κώδικας επιτρέπει την αναγνώριση µόνο ανά είδος προϊόντος [11]. 3.2 Eφαρµογές του RFID Παρόλο που η RFID τεχνολογία βρίσκεται σε εξέλιξη, την τελευταία πενταετία πολλές επιχειρήσεις έχουν ήδη υλοποιήσει εφαρµογές RFID, οι περισσότερες σε πιλοτική µορφή, αλλά αρκετές λειτουργούν πραγµατικά. Κάποιοι από τους τύπους εφαρµογών που βρίσκονται ήδη σε λειτουργία είναι [16]: Χειρισµός αποσκευών στο αεροδρόµιο, Ηλεκτρονικές πληρωµές, Αποτροπή κλοπής στο λιανεµπόριο, Συστήµατα βιβλιοθηκών, Κατασκευή αυτοκινήτων, Πάρκινγκ αυτοκινήτων, Ταχυδροµικές υπηρεσίες, Εθνική ασφάλεια, Εντοπισµός αυτοκινήτων, Έλεγχος εξαρτηµάτων και Στρατιωτική χρήση. 3.3 Εφαρµογές του RFID στην εφοδιαστική αλυσίδα H δυνατότητα του RFID για µοναδική αναγνώριση κάθε µονάδας (προϊόν, κιβώτιο ή παλέτα) που διακινείται µέσα στην εφοδιαστική αλυσίδα το καθιστά ικανό να υποστηρίξει βασικές εφαρµογές διαχείρισης της αλυσίδας εφοδιασµού και ζήτησης. Αυτές οι εφαρµογές είτε αφορούν τον προµηθευτή και τους διανοµείς (upstream side), όπως διαχείριση αποθέµατος
και στόλου, είτε απευθύνονται στο κατάστηµα και τελικά τον καταναλωτή (downstream side), όπως self-check out και εξατοµικευµένη προώθηση, ή πρόκειται για εφαρµογή ιχνηλασιµότητας κατα µήκος όλης της αλυσίδας (βλ. Σχήµα 3) [17]. Όσο πιο δεξιά (downstream) πάνω στην αλυσίδα βρίσκονται ]οι εφαρµογές, τόσο απαιτούν χρήση της ετικέτας RFID σε επίπεδο τεµαχίου προϊόντος. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, η τεχνολογία RFID µπορεί να εφαρµοστεί σε επίπεδο τεµαχίου, κιβωτίου ή παλέτας. Η εφαρµογή του RFID σε επίπεδο τεµαχίου είναι προς το παρόν ασύµφορη οικονοµικά, αφού η χαµηλότερη τιµή αναφοράς παγκοσµίως για µια RFID ετικέτα είναι της τάξης των $0.05. Ωστόσο, τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση του RFID στη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι µεταξύ άλλων [17]: Επίκαιρα στοιχεία επιπέδου αποθεµάτων, οπότε και σωστή διαχείριση αποθεµάτων, Εντοπισµός και µείωση του φαινοµένου των ελλείψεων (out-of-stock), Μείωση εργατικού και µεταφορικού κόστους, Αποτελεσµατικότερη διαχείριση κλοπών και ανακλήσεων προϊόντων, Αποδοτικότερη πρόβλεψη ζήτησης και Αποτελεσµατικότερη διαχείριση προωθητικών ενεργειών. Upstream Downstream Σύστηµα ιαχείρισης Αποθήκης (WMS) Σύστηµα ιαχείρισης ιανοµής Σύστηµα ιαχείρισης Καταστήµατος Συστήµατα Εξυπηρέτησης Πελατών ιαχείριση Αποθέµατος ιαχείριση Στόλου ιαχείριση Ραφιού Εξατοµικευµένη προώθηση Καθοδήγηση Picking ιαχείριση Backroom Καταστολή κλοπών Self Check-out Σύστηµα Υποστήριξης Ιχνηλασιµότητας Σχήµα 3: Εφαρµογές του RFID στην αλυσίδα εφοδιασµού και ζήτησης 3.4 Γιατί RFID στην υποστήριξη ιχνηλασιµότητας Η τεχνολογία της ραδιοσυχνικής αναγνώρισης θα προτιµηθεί στην υλοποίηση ενός συστήµατος ιχνηλασιµότητας για τους παρακάτω λόγους [11]: Παρέχει τη δυνατότητα µοναδικής αναγνώρισης προϊόντων, όχι µόνο σε επίπεδο παρτίδας παραγωγής αλλά και ανά τεµάχιο προϊόντος. Τα υπάρχοντα συστήµατα ιχνηλασιµότητας υλοποιούν την αναγνώριση προϊόντων σε επίπεδο παλέτας ή παρτίδας παραγωγής. Όµως αυτό δηµιουργεί την ανάγκη για συγχρονισµό των δεδοµένων κάθε εταίρου της εφοδιαστικής αλυσίδας, ώστε αυτά να είναι συµβατά µε τον τρόπο αναγνώρισης που χρησιµοποιεί ο παραγωγός των παρτίδων. Η ιχνηλασιµότητα είναι δυνατή, µόνο όταν όλοι οι εµπλεκόµενοι στην αλυσίδα συγχρονίζουν τα δεδοµένα τους. Η χρήση ετικετών RFID λύνει αυτό το πρόβληµα, καθώς η αναγνώριση προϊόντος θα είναι είναι οµοιόµορφη για όλους τους εταίρους της αλυσίδας.
Προσφέρει ακριβέστερη και καλύτερης ποιότητας ιχνηλασιµότητα. ίνει τη δυνατότητα για (α) αποθήκευση µεγαλύτερου όγκου πληροφορίας για κάθε προϊόν, (β) πρόσβαση στα δεδοµένα του προϊόντος χωρίς την ανάγκη οπτικής επαφής, και (γ) παρακολούθηση θέσης και συνθηκών συντήρησης των προϊόντων (π.χ. θερµοκρασίας) σε κάθε στάδιο παραγωγής και διανοµής τους. Παρέχει αυτοµατοποιηµένη ενηµέρωση της πληροφορίας σε πραγµατικό χρόνο, χωρίς τα κόστη και τα λάθη ανθρώπινης παρέµβασης. Υποστηρίζει αποτελεσµατική ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των εµπορικών εταίρων για υποστήριξη ιχνηλασιµότητας σε όλο το µήκος της αλυσίδας εφοσιασµού. 4 Μελέτη Περίπτωσης: Σύστηµα Ιχνηλασιµότητας µε χρήση RFID σε αλυσίδα ειδών ιχθυοκαλλιέργειας Στις ιχθυοκαλλιέργειες, τα συστήµατα ιχνηλασιµότητας δεν έχουν εφαρµοστεί µέχρι σήµερα, οπότε οι καταναλωτές στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν ούτε καν την παραγωγό εταιρεία προέλευσης του ψαριού. Σε αυτή τη µελέτη περίπτωσης, προτείνεται ένα σύστηµα ιχνηλασιµότητας που επιτρέπει την αυτοµατοποιηµένη αναγνώριση, και ανιχνευσιµότητα κάθε παρτίδας ψαριών, καθώς επίσης και παρακολούθηση κάθε σταδίου στη διανοµή τους, προκειµένου να συµµορφώνονται τα αλιευτικά προϊόντα µε τον Κανονισµό No 104/2000 (17/12/1999) της Ε.Ε. Αυτός ο κανονισµός καθορίζει ότι όλα τα ψάρια προς πώληση πρέπει να παρέχουν στον τελικό καταναλωτή πληροφορίες σχετικά µε την εµπορική ονοµασία του ψαριού, τη µέθοδο παραγωγής (ελεύθερο ή καλλιεργούµενο), καθώς και την περιοχή αλίευσης. Αυτό το σύστηµα ιχνηλασιµότητας παρακολουθεί και εντοπίζει τα προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας σε κάθε στάδιο της διανοµής τους, µε στόχο την εξασφάλιση υψηλής ποιότητας προϊόντων και τον περιορισµό των αλλοιώσεων λόγω παρατεταµένης παραµονής εκτός ψυγείου. Το παραπάνω σύστηµα ιχνηλασιµότητας (βλ. Σχήµα 4) υλοποιείται µε χρήση της τεχνολογίας RFID, όπου µία ετικέτα RFID αναγνωρίζει µοναδικά κάθε κιβώτιο διανοµής προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας και το συσχετίζει µε τη συγκεκριµένη παρτίδα ψαριών και την ιστορία τους. Η διαδικασία παρακολούθησης των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας σε όλο το µήκος της αλυσίδας τροφοδοσίας, καθώς και η κατάλληλη πληροφόρηση του τελικού καταναλωτή εξασφαλίζεται µε έναν Κεντρικό Κόµβο επικοινωνίας και συναλλαγής. Αυτός ο κόµβος παρέχει πληροφόρηση για ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας (ποιότητα τροφών, ηλικία, ηµεροµηνία αλιείας, πορεία διανοµής, ηµεροµηνία λήξης, κλπ.), µε στόχο την εξασφάλιση της ποιότητας και της ασφάλειας των τροφίµων. Επιπλέον, το σύστηµα ανιχνευσιµότητας υποστηρίζει την άµεση επικοινωνία από το τελικό σηµείο πώλησης έως τον παραγωγό, συµβάλλοντας στην καλύτερη πρόβλεψη της ζήτησης, στην ταχύτερη διανοµή και διατήρηση της ποιότητας των προϊόντων µε απώτερο στόχο τη µεγαλύτερη ικανοποίηση του καταναλωτή, την αύξηση της ζήτησης και τη µείωση του κόστους για όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. Εποµένως, οι πληροφορίες για τα είδη των ψαριών µέσα στη µονάδα ιχθυοκαλλιέργειας, καθώς και το ιστορικό εκτροφής της κάθε παρτίδας στέλνονται και συντηρούνται στον Κεντρικό Κόµβο Συναλλαγής και Ενηµέρωσης, προκειµένου να είναι διαθέσιµες προς ενηµέρωση σε όλους τους ενδιαφερόµενους, από τη µονάδα παραγωγής έως το τελικό σηµείο πώλησης και τον καταναλωτή. Ο Κεντρικός Κόµβος ενηµερώνεται αντίστοιχα αναφορικά µε τη διανοµή των προϊόντων, κατά την αναχώρηση και άφιξη των προϊόντων σε κάθε στάδιο της αλυσίδας τροφοδοσίας. Κατάλληλοι αναγνώστες των ετικετών RFID τοποθετούνται σε κοµβικά σηµεία όλων των σταδίων διανοµής, π.χ. σε κατάλληλα σηµεία στους χώρους
διανοµής και τα ψυγεία του πρώτου διανοµέα, στους χώρους διανοµής και τα ψυγεία της κεντρικής αποθήκης της αλυσίδας λιανεµπορίου, στους χώρους υποδοχής, τα ψυγεία και τους πάγκους του καταστήµατος διάθεσης τους προϊόντος. Οι αναγνώστες των RFID tags λειτουργούν ως ακολούθως: Με την εισαγωγή του προϊόντος στο πεδίο εµβέλειας του αναγνώστη, π.χ. µε την άφιξη µιας νέας παρτίδας προϊόντων στην αποθήκη του διανοµέα, ο αναγνώστης αναγνωρίζει την άφιξη και στέλνει κατάλληλο σήµα προς ενηµέρωση στον Κεντρικό Κόµβο. Αντίστοιχα ενηµερώνεται ο υπεύθυνος στο χώρο διανοµής, µέσω e-mail, sms µήνυµα κινητής τηλεφωνίας ή άλλη συσκευή (π.χ. beeper), προκειµένου να φροντίσει για την έγκαιρη αποθήκευση των ειδών στις κατάλληλες συνθήκες θερµοκρασίας µε βάση τις προδιαγραφές και οδηγίες που αποστέλλονται από τον Κεντρικό Κόµβο. Με τη φύλαξη των προϊόντων στο ψυγείο ενηµερώνεται και πάλι ο Κεντρικός Κόµβος µέσω του αντίστοιχου Αναγνώστη που υπάρχει εκεί, όπως επίσης και µε την αναχώρηση των προϊόντων από τους χώρους του διανοµέα, και κρατείται αναφορά της θερµοκρασίας φύλαξης σε κάθε σηµείο. Με αντίστοιχο τρόπο λειτουργούν οι Aναγνώστες σε όλα τα ενδιάµεσα στάδια διανοµής, π.χ. στην Κεντρική Αποθήκη της αλυσίδας λιανεµπορίου και στο κατάστηµα. Έτσι παρακολουθείται µε λεπτοµέρεια όλη η πορεία διανοµής του προϊόντος, η συνολική διάρκεια από την αλιεία µέχρι την άφιξη στο σηµείο κατανάλωσης, ο συνολικός χρόνος ψύξης ή συντήρησης, ο χρόνος που το προϊόν έµεινε εκτός ψυγείου, κλπ. Σύστηµα Παρακολούθησης Παραγωγής Internet/ VPN Κεντρικός Κόµβος Μονάδα Ιχθυοκαλλιέργειας RFID Writer Arrival Ψυγείο Exit Ράφι/ πάγκος Arrival Cashier Προϊόντα (ψάρια) RFID Αναγνώστης Αποθήκη Σηµείο Πώλησης Αναφορές Σχήµα 4. Σύστηµα Ιχνηλασιµότητας µε χρήση RFID σε αλυσίδα προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας [1] Jansen-Vullers, M. H., van Dorp, C. A., & Beulens, A. J. M. (2003). Managing traceability information in manufacture. International Journal of Information Management, 23, 395-413.
[2] Trienekens, J. H., & Beulens, A. J. M. (2001). The implications of EU food safety legislation and consumer demands on supply chain information systems. Paper presented at the 11th Annual World Food and Agribusiness Forum, Sidney, Australia. [3] EU (2001). Directive (EC) No 95/2001 of the European Parliament and of the Council. Official Journal of the European Communities. [4] EU (2002). Regulation (EC) No 178/2002 of the European Parliament and of the Council. Official Journal of the European Communities. [5] Daives, C. (2004). Preparing for new EU traceability laws. Supply Chain Europe, June 2004. [6] European Standard (1995). {EN ISO 8402:1995, Point 3.16], European Committee for Standardization (CEN). [7] van Dorp, K. J. (2002). Tracking and Tracing: a structure for development and contemporary practices. Logistics Information Management, 15(1), 24-33. [8] Dupuy, C., Botta-Genoulaz, V., & Guinet, A. (2004). Batch Dispersion model to optimise traceability in food industry. Journal of Food Engineering, Article in Press. [9] ECR Bluebook (March 2004). Using Traceability in the Supply Chain to meet Consumer Safety Expectations. [10] Moe, T. (1998). Perspectives on traceability in food manufacture. Trends in Food Science and Technology, 9, 211-214. [11] Kelepouris, T. & Pramatari, K. (June 2005) An Information Infrastructure for RFID- Enabled Traceability in the Supply Chain. Eltrun Working Paper Series (www.eltrun.gr) [12] Bertrand, J. W. M., Wortmann, J. C., & Wijngaard, J. (1990). Production Control: a structural and design oriented approach: Eindhoven University of Technology. [13] Harrison, M. (2003). EPC Information Service - Data Model and Queries: University of Cambridge. [14] Kourouthanassis P., Zeimpekis V. & Giaglis M., G. (2004). Providing supply chain with intelligence: Current status and future trends of RFID technology acceptance in the greek market. Paper presented at the 8th National Congress on Logistics, Logistics 2004, Greece, November 26-27, 2004. [15] Prater E., Frazier V. G. & Reyes M. P. (2005). Future Impacts of RFID on e-supply chains in grocery retailing. Supply Chain Management: An International Journal, 10(2), 134-142. [16] Smith H. & Konsynski B. (2003). Developments in Practice X: Radio Frequency Identification (RFID) - An Internet for Physical Objects. Communications of the Association for Information Systems, 12, 301-311. [17] Pramatari, K., Doukidis I., G. & Kourouthanassis P. (2005). Towards smarter supply and demand chain collaboration practices enabled by RFID technology. In Vervest P., Van Heck E., Preiss K., and Pau L.F, editors, Smart Business Networks. Springer Verlag, 2005. ISBN: 3-540-22840-3.