ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ/ ΘΕΑΤΡΟ/ ANIMATION» Δράσεις που υλοποιήθηκαν με τη Στ 1 τάξη του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Διαβατών Σχολικό έτος 2012-2013

Συντελεστές προγράμματος. Οι μαθητές της τάξης. Πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το δάσκαλο της τάξης κ. Πέτκο Χριστόδουλο Συντονιστές: Μοσχοπούλου Ελίζα, συνεργάτρια για τις παρεμβάσεις θεατρικής εκπαίδευσης. Τσουμπάρης Δημήτρης, συνεργάτης για τις παρεμβάσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Υπεύθυνος καθηγητής για τις παρεμβάσεις θεατρικής εκπαίδευσης:βέττας Απόστολος Υπεύθυνη καθηγήτρια για τις παρεμβάσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης:ταμουτσέλη Κωνσταντίνα 2

Σκοπός του προγράμματος είναι η κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών για το περιβάλλον, η απόκτηση σχετικών γνώσεων και η ευαισθητοποίησή τους αναφορικά με τη καταστροφή που προκαλείται σε αυτό. Στόχοι Να δοθούν στα παιδιά κίνητρα να μελετήσουν το θέμα του περιβάλλοντος. Να ευαισθητοποιηθούν τους αναφορικά με τη καταστροφή που προκαλείται στο περιβάλλον και να προτείνουν λύσεις. Να αντιληφθούν τη σημασία της έρευνας. Να μάθουν να συνεργάζονται και να αποφασίζουν ομαδικά. Ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Εξάσκηση στον γραπτό και τον προφορικό λόγο. Σύνδεση του θέματος με τα κοινωνικά δεδομένα που το διαμορφώνουν και συνειδητοποίηση των πολλαπλών επιπτώσεων της καταστροφής του περιβάλλοντος. Να αναπτύξουν τη δημιουργική τους φαντασία. Ανάπτυξη δεξιοτήτων (εικαστικά, θέατρο). Χρήση H/Y. Συνοπτική παρουσίαση του προγράμματος Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε σε έντεκα δίωρες συναντήσεις. Η θεματική του περιβάλλοντος προκαθορίστηκε από τη συνεργασία μας με τον περιβαλλοντολόγο του προγράμματος κ. Τσουμπάρη. 3

Στο πρώτο στάδιο έγινε η γνωριμία με τα παιδιά τα οποία προτρέψαμε παρουσιάζοντας τις ειδικότητες μας, να προτείνουν τα περιβαλλοντικά θέματα που θα ήθελαν να επεξεργαστούμε. Αποφασίσαμε να εργαστούμε πάνω στα προβλήματα που αφορούν τη συγκεκριμένη περιοχή που ζουν τα παιδιά. Σε ομάδες ανέλαβαν να τα διερευνήσουν ψάχνοντας επιπλέον πληροφορίες στο διαδίκτυο και στην επόμενη συνάντηση οι ομάδες παρουσίασαν τη δουλειά τους στην τάξη. Ακολούθησε η εμβάθυνση στα επιλεγμένα θέματα με τη συμπλήρωση εννοιολογικών χαρτών και μια νέα σειρά παρουσιάσεων από τις ομάδες. Στο δεύτερο στάδιο προχωρήσαμε σε μια θεατρική προσέγγιση των θεμάτων αποτέλεσμα της οποίας ήταν μια σειρά τεσσάρων αυτοσχεδιασμών οι οποίοι αναλύθηκαν, εξελίχθηκαν και ξαναπαρουσιάστηκαν. Η θεματολογία των παρουσιάσεων των παιδιών έδωσε το έναυσμα για αρκετές συζητήσεις μέσα στην τάξη. Προτείναμε στα παιδιά να προχωρήσουμε κάνοντας ένα βιντεάκι animation που να διαπραγματεύεται το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη τους περιβαλλοντικό πρόβλημα. Για τον λόγο αυτό ζητήσαμε από τα παιδιά να δουλέψουν ομαδικά και να δουλέψουν από ένα πιθανό σενάριο το οποίο κάναμε στη συνέχεια σύντομα κόμικς. Με ψηφοφορία καταλήξαμε στην επιλογή του θέματος της ανακύκλωσης. Οι τελευταίες συναντήσεις μας αφιερώθηκαν στη δημιουργία του animation. 4

Δραστηριότητες Συζήτηση γνωριμίας, καταιγισμός ιδεών για την επιλογή θέματος δημιουργία ομάδων, επιλογή θεμάτων, διερεύνηση/συλλογή πληροφοριών από το διαδίκτυο και παρουσίαση τους στην τάξη. Διερεύνηση των ζητημάτων που προέκυψαν με τη χρήση εννοιολογικών χαρτών. Παρουσίαση των πληροφοριών που οργάνωσαν οι ομάδες με τη βοήθεια των εννοιολογικών χαρτών. Ασκήσεις γνωριμίας, θεατρικές ασκήσεις για ζέσταμα και ενεργοποίηση. Διαχωρισμός ομάδων και δημιουργία θεατρικών αυτοσχεδιασμών πάνω σε ένα επιλεγμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Ανακριτική καρέκλα, παιχνίδι με τους χαρακτήρες των αυτοσχεδιασμών. Συγγραφή κειμένων: καταγραφή των αυτοσχεδιασμών και εμπλουτισμός τους με τρόπους παρέμβασης σε αυτούς. Ομαδικά παιχνίδια για την ενίσχυση της ομαδικότητας και την άσκηση της μιμικής. Εξέλιξη των αυτοσχεδιασμών της προηγούμενης συνάντησης, παρέμβαση της μίας ομάδας στη δράση της άλλης (forum theatre). Επεξεργασία του θέματος των αστέγων που ήταν το κυρίαρχο θέμα των αυτοσχεδιασμών των παιδιών. Εργασία σε ομάδες για τη δημιουργία σεναρίων πάνω σε διαφορετικά περιβαλλοντικά προβλήματα και αποτύπωσή τους σε σύντομα κόμικς. Επιλογή με ψηφοφορία του καλύτερου κόμικς για να στηριχθεί πάνω σε αυτό το τελικό animation. Εξοικείωση με τα υλικά (κάρβουνο και κιμωλία) για την εικαστική δραστηριότητα και την μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθηθεί. Ομαδική εικαστική δραστηριότητα για τη δημιουργία του animation. 5

Εισαγωγή και διερεύνηση του θέματος Δώσαμε τη δυνατότητα στα παιδιά, αφού συστηθήκαμε και παρουσιάσαμε τις ειδικότητές μας, να μας προτείνουν τα ίδια τα θέματα που τα ενδιαφέρουν. Αποφασίσαμε με τον δάσκαλο να κινηθούμε έτσι λόγω της ηλικίας των παιδιών. Τελικά επικράτησαν θέματα που αφορούν την πόλη μας. Ζητήσαμε από τα παιδιά να μας πουν πράγματα που δεν τους αρέσουν στο περιβάλλον (την περιοχή, τη γειτονιά, την πόλη) που ζουν. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν πολύ καλά και προέκυψαν πάρα πολλά θέματα που στη συνέχεια κατηγοριοποιήσαμε ως εξής: χώροι παιχνιδιού ασέβεια στους χώρους/κανόνες σκουπίδια αυτοκίνητα άστεγοι αδέσποτα ζώα θάλασσα δάση Χωρίσαμε τα παιδιά σε ομάδες και ζητήσαμε να επιλέξουν ένα από τα θέματα αυτά, να κάνουν έρευνα στο διαδίκτυο για πληροφορίες και να οργανώσουν μια παρουσίαση για την επόμενη συνάντησή μας. 6

Εικ. 1,2 Οι προτάσεις των παιδιών καταγραμμένες από εμάς στον πίνακα της τάξης. Στην επόμενή μας συνάντηση κάθε ομάδα παρουσίασε στην τάξη το υλικό που συνέλλεξε. Το δεύτερο στάδιο ήταν να αναλύσουν το περιβαλλοντικό πρόβλημα που 7

επέλεξαν μέσω εννοιολογικών χαρτών και να βρούνε αιτίες, επιπτώσεις, ατομικές και συλλογικές λύσεις και ακολούθησε μια δεύτερη σειρά παρουσιάσεων από τις ομάδες. Εικ. 3,4 Δύο από τους εννοιολογικούς χάρτες που συμπλήρωσαν τα παιδιά. 8

Αυτοσχεδιασμοί πάνω σε ένα επιλεγμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα Ξεκινήσαμε τη συνάντηση κάνοντας κάποια παιχνίδια για ζέσταμα και ενεργοποίηση. Πρώτα με μια «σκυταλοδρομία» φράσεων 1 με θέμα το περιβάλλον και στη συνέχεια εστιάζοντας στην κίνηση, με περπάτημα χωρίς στόχο, εναλλαγές τρόπου βαδίσματος/κατευθύνσεων/έντασης/ταχύτητας 2 και τέλος κάποια παιχνίδια μιμικής. Εικ. 5,6 Στιγμιότυπα από τα παιχνίδια ενεργοποίησης Ζητήσαμε να οργανώσουν σε ομάδες από μία παγωμένη εικόνα που να παρουσιάζει το πρόβλημα που τους απασχολεί περισσότερο στην υπερβολή του. Στο άκουσμα ενός συμφωνημένου ηχητικού σινιάλου έπρεπε οι εικόνες αυτές να ζωντανέψουν και να προκύψει δράση 3. Προτρέψαμε τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν αντικείμενα που βρίσκονται στην τάξη για να ενισχύσουν τις παρουσιάσεις τους. Οι άστεγοι και η φωτιά στο δάσος ήταν τα θέματα που επικράτησαν. Στο τέλος κάθε παρουσίασης χρησιμοποιήσαμε μια παραλλαγή της «ανακριτικής καρέκλας» ζητώντας από τους «πρωταγωνιστές» της να παραμείνουν σε ρόλο στη «σκηνή», ενώ η υπόλοιπη τάξη θα 1 Διασκευή του παιχνιδιού «Σκυταλοδρομία φράσεων» από το: Γκόβας Νίκος, Για ένα δημιουργικό νεανικό θέατρο, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002, σελ. 118. 2 Ό.π. σελ. 23. 3 Δυναμικές εικόνες, ό.π. σελ. 81-88. 9

έκανε ερωτήσεις διερευνώντας τα κίνητρα και το νόημα της δράσης που παρακολούθησε 4. Οι τρεις από τις τέσσερεις παρουσιάσεις αφορούσαν στο θέμα των αστέγων και τα παιδιά και είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον πως αντιμετώπισαν το ίδιο θέμα με πολύ διαφορετικό τρόπο: δυσπιστία/επιφυλακτικότητα, οίκτο, φόβο. Έτσι, αν και αντέδρασαν λίγο διστακτικά στην αρχή, σταδιακά άρχισαν να κάνουν πιο στοχευμένες ερωτήσεις εμβαθύνοντας στα θέματα και τις συμπεριφορές. Μετά από κάθε «ανάκριση» ρωτούσαμε να μας πουν αν θα προσέθεταν κάποιον άλλο χαρακτήρα στην ιστορία και ποιος θα ήταν αυτός. Εικ. 7,8 Στιγμιότυπα από την πρώτη παρουσίαση 4 Ό.π. σελ. 141. 10

Εικ. 9-12 Στιγμιότυπα από τη δεύτερη παρουσίαση Εικ. 13-16 Στιγμιότυπα από την τρίτη παρουσίαση 11

Εικ. 17-20 Στιγμιότυπα από την τέταρτη παρουσίαση Στο τέλος προτρέψαμε τις ομάδες να καταγράψουν τις παρουσιάσεις και να γράψουν κείμενα προτείνοντας τρόπους παρέμβασης σε αυτές. Στην επόμενη συνάντηση προχωρήσαμε σε ένα δεύτερο κύκλο παρουσιάσεων όπου κάθε ομάδα παρέμβαινε στην άλλη αλλάζοντας την τροπή της ιστορίας 5. 5 Πρόκειται για άσκηση που στηρίζεται στις τεχνικές του forum theatre, βλ. ό.π. σελ. 153-157. 12

Εικ. 21-24 Η παρέμβαση στην πρώτη ομάδα: οι δασοφύλακες συλλαμβάνουν τους παραβάτες και σβήνουν τη φωτιά. Εικ. 25-28 Η παρέμβαση στην τρίτη ομάδα: ένας περαστικός τηλεφωνά και έρχεται ασθενοφόρο που σώζει τις χτυπημένες από τους ψεύτικους και επιθετικούς άστεγους κοπέλες οι οποίες όμως τους είχαν κοροϊδέψει πριν. Εικ. 29-32 Η παρέμβαση στην τέταρτη ομάδα: μετά από τους δύο φίλους που από οίκτο δίνουν το φρούτο τους στους άστεγους, έρχονται κάποιοι πολύ πλούσιοι που τους δίνουν πολλά-πολλά χρήματα και τους σώζουν. 13

Προεργασία για τη δημιουργία animation. Μετά από το έντονο ενδιαφέρον των παιδιών για το θέμα των αστέγων επικράτησε η σκέψη να είναι αυτό και το θέμα του animation. Προχωρήσαμε έτσι στην ανάλυση του θέματος και τη διερεύνηση των τρόπων που θα μπορούσαμε να το προσεγγίσουμε μέσα από το βιντεάκι μας. Καταγράψαμε τις διάφορες ιδέες που προέκυψαν από τη συζήτηση. Εικ. 33 Οι προτάσεις των παιδιών καταγραμμένες από εμάς στον πίνακα της τάξης Ζητήσαμε από τα παιδιά να χωριστούν πάλι σε ομάδες και να προτείνουν από ένα πιθανό σενάριο, όχι όμως γραπτό, αλλά στη μορφή ενός σύντομου κόμικς. Οι δύο από τις τρεις ομάδες αποφάσισαν να δουλέψουν κάποιο άλλο θέμα. Έτσι τελικά επεξεργαστήκαμε εκτός από το θέμα των αστέγων, τη φωτιά στο δάσος και την ανακύκλωση των απορριμμάτων. 14

Εικ. 34 Οι σκηνές για το σενάριο για τους άστεγους 15

Εικ. 35 Οι σκηνές για το σενάριο για την ανακύκλωση 16

Εικ. 36 Οι σκηνές για το σενάριο για τη φωτιά στο δάσος 17

Ένα animation για την ανακύκλωση. Οι ομάδες παρουσίασαν τη δουλειά τους στην τάξη και μετά από ψηφοφορία αποφασίστηκε πως το τελικό μας έργο θα αφορά την ανακύκλωση! Η δραστηριότητα που επιλέχθηκε είναι βασισμένη στο έργο του Νοτιοαφρικανού καλλιτέχνη William Kentridge ο οποίος χρησιμοποιεί μια ιδιόρρυθμη τεχνική animation για να δημιουργήσει τα έργα του. Στα παιδιά παρουσιάστηκε επιλεγμένο δείγμα της δουλειάς του και καθώς δεν είχαν δουλέψει ξανά με κάρβουνο, προηγήθηκε του έργου μας μια σύντομη εξοικείωση με το υλικό. Εικ. 37 Τα παιδιά ενώ δοκιμάζουν τις δυνατότητες του νέου υλικού Η ακριβής διαδικασία έχει ως εξής: Τοποθετούμε τη ψηφιακή φωτογραφική μας μηχανή σε ένα σταθερό σημείο και φροντίζουμε το κάδρο της να χωράει όλο το χαρτί στο οποίο θα ζωγραφίσουμε. Είναι 18

σημαντικό να είναι σταθερή η μηχανή για να μην τρέμει στο τέλος η εικόνα του βίντεο. Το υλικό που προτείνεται για τη δραστηριότητα είναι το κάρβουνο και οι κιμωλίες, επειδή μπορούμε να σβήσουμε και να επιζωγραφίσουμε, δημιουργώντας έτσι αλλαγές, αλλά και κίνηση. Στη συνέχεια τραβάμε διαδοχικές φωτογραφίες του έργου εν εξελίξει. Όσες περισσότερες είναι οι φωτογραφίες τόσο μεγαλύτερης διάρκειας θα γίνει το φιλμ. Το έργο μας αποτελείται από 130 καρέ. Στο τέλος χρησιμοποιούμε το πρόγραμμα windows movie maker, στο οποίο με μία απλούστατη διαδικασία μετατρέπονται οι φωτογραφίες μας σε βίντεο (μπορεί να γίνει και σε άλλα προγράμματα, αλλά αυτό είναι το πιο απλό). Ακολουθεί μια επιλογή από τα καρέ που αποτέλεσαν το φιλμάκι. 19

20

21

22

23