2011 ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β Λυκείου Γενικήσ Παιδείασ Αλζξανδροσ Παπαδιαμάντησ- Πατζρασ ςτο ςπίτι Κεφαλληνοφ Λουκία INTERNATIONAL SCHOOL OF ATHENS 0 14/10/2011
Αιέμαλδξνο Παπαδηακάληεο Σθηάζνο 1851-1911 Παηέξαο ζην ζπίηη 1
Γπαμματολογικά στοισεία Ζωή Γελλήζεθε θαη πέζαλε ζηε Σθηάζν (1851-1911) Είλαη έλαο από ηνπο πην ζεκαληηθνύο Νενέιιελεο πεδνγξάθνπο- ν θνξπθαίνο δηεγεκαηνγξάθνο θαη ν θπξηόηεξνο εθπξόζσπνο ηνπ εζνγξαθηθνύ δηεγήκαηνο. Τα ζέκαηα ηνπ Παπαδηακάληε ζρεηίδνληαη κε ην ζξεζθεπηηθό βίν θαη ηε ιαηθή παξάδνζε, ελώ νη ήξσεο ηνπ είλαη απινί άλζξσπνη ηνπ ιανύ ηεο ππαίζξνπ. Έηζη, βάζε ησλ δηεγεκάησλ ηνπ είλαη ε εζνγξαθία, ζπλπθαζκέλε κε ζηνηρεία ςπρνγξαθηθά, θνηλσληθά θαη ξεαιηζηηθά θαη ν ιπξηζκόο ηνπ είλαη κεξηθέο θνξέο πνιύ έληνλνο. Η γιώζζα ησλ πεδνγξαθεκάησλ ηνπ Παπαδηακάληε είλαη ηδηόκνξθε: ζηνπο δηαιόγνπο ρξεζηκνπνηείηαη ε νκηινύκελε ιαηθή γιώζζα κε ηδησκαηηζκνύο ηεο Σθηάζνπ. Σηελ αθήγεζε, βάζε είλαη ε θαζαξεύνπζα, ζηελ νπνία όκσο βξίζθνληαη πνιιά ζηνηρεία ηεο δεκνηηθήο. Τέινο, ζηηο πεξηγξαθέο ρξεζηκνπνηείηαη ε θαζαξεύνπζα. Ο ζπγγξαθέαο ρξεζηκνπνηεί θαη ιέμεηο ηεο αξραίαο ειιεληθήο, όπσο θαη ιέμεηο ηεο ρξηζηηαληθήο παξάδνζεο. Έπγα (μςθιζηοπήμαηα- διηγήμαηα) Η κεηαλάζηεο Οη Έκπνξνη ησλ Εζλώλ Η γπθηνπνύια Η Φόληζζα Η ζηαρηνκαδώρηξα θ.α. Κείμενο Θέμα και πεπιεσόμενο Θέκα ηνπ δηεγήκαηνο είλαη ε παηδηθή αζσόηεηα ζε ζρέζε κε ηελ ηδηνηέιεηα θαη ηελ αλαιγεζία ησλ κεγάισλ. Τν παηδί κέζα ζην άζιην νηθνγελεηαθό πεξηβάιινλ γίλεηαη ην ζύκα ηεο θηώρεηαο αιιά θαη ηεο αδηαθνξίαο ησλ κεγάισλ. Τν πεξηερόκελν είλαη θνηλσληθό, κε εζνγξαθηθά ζηνηρεία, δνζκέλν κε ξεαιηζκό. Δομή- θεμαηικοί άξονερ Πεπιληπηική απόδοζη ηος πεπιεσομένος Τν θνηλσληθό πιαίζην θαη ε ξεαιηζηηθή παξνπζίαζή ηνπ Ο ζπγγξαθέαο δίλεη ην θνηλσληθό πιαίζην ησλ πξνζώπσλ, ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο κε ηξόπν ξεαιηζηηθό, απεηθνλίδνληαο ηελ άζιηα πξαγκαηηθόηεηα. Τα θπξηόηεξα από απηά ηα ζηνηρεία είλαη: 2
Τν παηδάθη πνπ δεηηαλεύεη θαη ε αλαθνξά ηνπ ζαλάηνπ ηνπ πέκπηνπ παηδηνύ Τα «πεηξάγκαηα» ησλ κεγάισλ, πνπ δηαζθεδάδνπλ κε ηελ αζσόηεηα ηνπ παηδηνύ Τα πεξηζηαηηθά κε ηα παηδηά πνπ ςσλίδνπλ ζηνλ κπαθάιε θαη νη ζρεηηθέο αληηδξάζεηο ησλ γπλαηθώλ Τα κεζύζηα ηνπ παηέξα θαη ε εγθαηάιεηςε ηεο νηθνγέλεηαο γηα ράξε κηαο άιιεο γπλαίθαο Οη μπινδαξκνί θαη ν ζηηγκαηηζκόο ηεο γπλαίθαο Η ηξαγηθή θαηάληηα ησλ ζθεπώλ ηνπ λνηθνθπξηνύ, πρ. ηεο ξαπηνκεραλήο Η πείλα θαη γεληθά ε έζραηε εμαζιίσζε ηεο νηθνγέλεηαο Ο θνηλσληθόο πξνβιεκαηηζκόο ηνπ δηεγήκαηνο Όια ηα παξαπάλσ ξεαιηζηηθά ζηνηρεία παξνπζηάδνπλ ηε ζηαδηαθή επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο νηθνγέλεηαο. Με απηά ηα ζηνηρεία ν ζπγγξαθέαο εθθξάδεη ηνλ θνηλσληθό πξνβιεκαηηζκό, πνπ απνξξέεη από ηελ επαηζζεζία ηνπ απέλαληη ζηε δπζηπρία θαη ζηελ αζιηόηεηα ησλ αλζξώπσλ πνπ θαηνηθνύλ ζηα άθξα ηεο πόιεο, ζηε θησρνγεηηνληά. Μάιηζηα ν ζπγγξαθέαο δελ αξθείηαη ζηε θαηαγξαθή ησλ «θαηλνκέλσλ», αιιά «παίξλεη ζέζε», δειαδή ζπκκεηέρεη ζ απηά θαη ζπκπάζρεη κε ηνπο ήξσέο ηνπ. Ωζηόζν, πξέπεη λα παξαηεξήζνπκε πσο ν πξνβιεκαηηζκόο είλαη κάιινλ ξερόο θαη πεξηζζόηεξν πεξηγξαθηθόο γηαηί: Απνδίδεη ηα αίηηα ζε κεκνλσκέλα άηνκα: ζηελ ηεκπειηά, ζην πάζνο γηα πνηό θαη ζηελ εμσζπδπγηθή εξσηηθή δξαζηεξηόηεηα ηνπ Μαλόιε, ζηελ πζηεξνβνπιία ηνπ θνπκπάξνπ, θ.α. Θεσξεί ην ρξήκα σο πεγή εζηθήο δηαθζνξάο Τν θείκελν έρεη ύθνο αλάιαθξν θαη ραξηησκέλν, κε δηάρπηε ηελ εηξσλεία (ε επράξηζηε δηάζεζε ακβιύλεη, ειαηηώλεη ηε δξακαηηθόηεηα ηεο θαηάζηαζεο θαη απνθνξηίδεη ηε βαξηά αηκόζθαηξα) Μεηαζέηεη ζηελ άιιε δσή ηελ αληακνηβή ησλ παηδηώλ, αληίιεςε ζξεζθεπηηθή αιιά κάιινλ άζρεηε ζε έλα δηήγεκα πνπ πξνβάιιεη κε ξεαιηζκό ηελ αζιηόηεηα ησλ θνηλσληθώλ ζηξσκάησλ Απηνβηνγξαθηθά ζηνηρεία ηνπ ζπγγξαθέα ζην θείκελν Ζεη θη απηόο ζηε γεηηνληά Τα νηθνλνκηθά ηνπ είλαη δύζθνια Πεξλάεη από ην κπαθάιηθν Δηαηξέθεηαη ιηηά Σπκπάζρεη κε ηνπο αλζξώπνπο ηεο γεηηνληάο Πξόζσπα Τν κηθξό παηδί, ν παηέξαο, ε κεηέξα, ν θνπκπάξνο, ν παληνπώιεο, ν ζπγγξαθέαο, ηα άιια πξόζσπα 3
Γλώζζα- ύθορ Τν δηήγεκα είλαη γξακκέλν ζηε γλσζηή ηδηόηππε γιώζζα ηνπ Παπαδηακάληε, κε ζύλζεζε ιέμεσλ θαη ηύπσλ ηεο δεκνηηθήο θαη ηεο ιόγηαο ή αξραίαο. Χαξαθηεξηζηηθά είλαη ηα ιόγηα ησλ λεπίσλ. Ο ιόγνο είλαη ιηηόο, κε ειάρηζηα ζρήκαηα ιόγνπ. Η αθήγηζη- ο αθηγηηήρ Η αθήγεζε αξρίδεη αηθληδηαζηηθά, in media res, δειαδή από ηα κηζά ηεο ηζηνξίαο. Παξεκβάιινληαη δύν κεγάιεο αλαδξνκηθέο αθεγήζεηο θαη ε όιε αθήγεζε θιείλεη θπθιηθά κε ηελ αλαθνξά θαη πάιη ηνπ παηδηνύ πνπ δεηηαλεύεη. Ο αθεγεηήο είλαη νκνδηεγεηηθόο (αθήγεζε κε εζσηεξηθή εζηίαζε), ζπκκεηέρεη ζηα γεγνλόηα θαη αθεγείηαη ζε α πξόζσπν. Ο παληνπώιεο γλσξίδεη θαιά όζα ζπκβαίλνπλ ζηα πξόζσπα ηεο γεηηνληάο θαη θπξίσο είλαη ελήκεξνο γηα ηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε (παληνγλώζηεο αθεγεηήο) Τεσνικέρ αθήγηζηρ Τελ εληύπσζε ηεο δνκηθήο αθαηαζηαζίαο δίλνπλ ίζσο ε παξέθθιηζε από ηελ παξαδνζηαθή δνκή ηνπ δηεγήκαηνο, ν πιαηεηαζκόο ζε κεξηθά ζεκεία θαη θπξίσο νη δύν κεγάιεο αλαδξνκέο. Τα ηδηάδνληα απηά ζηνηρεία αθεγεκαηηθήο ηερληθήο δείρλνπλ, πίζσ από ηε θαηλνκεληθή πξνρεηξόηεηα, ηε κεγάιε ηέρλε ηνπ πεδνγξάθνπ, πνπ θάλεη πην θπζηθά όζα δηαδξακαηίδνληαη. Τπόπορ παποςζίαζηρ πποζώπων Αθνινπζεί ηε κέζνδν ηεο άκεζεο έθζεζεο ησλ πξνζώπσλ. Με απηή ηε ζηαηηθή παξνπζίαζε δηαγξάθεη πεξηγξαθηθά ηνπο ραξαθηήξεο, εθηόο από ηνπο ραξαθηήξεο ηνπ ίδηνπ ηνπ ζπγγξαθέα θαη ηνπ θνπκπάξνπ, όπνπ έρνπκε δπλακηθή παξνπζίαζε. Χώπορ- Χπόνορ Αζελαηθή θνηλσλία ηνπ β κηζνύ ηνπ 19 νπ αη. Γεληθά, κπνξεί λα δηαηξεζεί ν ρξόλνο ηνπ δηεγήκαηνο ζην παξόλ, κε ηελ θαλνληθή αθήγεζε θαη ζην παξειζόλ, κε ηηο αλαδξνκηθέο αθεγήζεηο. 4
Ο επξύηεξνο ηόπνο είλαη κηα θησρηθή γεηηνληά ηεο Αζήλαο. Τν κπαθάιηθν θαη ην ζπίηη ηνπ Μαλόιε. Επώτηση κατανόησηρ και ανάπτςξηρ 1. Σην δηήγεκα απηό, ην θνηλσληθό πιαίζην θαη ε όιε ζθελνγξαθία απνηεινύλ απόδεημε ηεο λαηνπξαιηζηηθήο ηερλνηξνπίαο ηνπ Παπαδηακάληε. Μπνξείηε λα ηεθκεξηώζεηε απηή ηε ζέζε κε ζηνηρεία ηνπ δηεγήκαηνο; 5