Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Θεωρία, Πράξη και Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου Κατεύθυνση: Ειδική Αγωγή Εφαρμόζοντας τη διαδικασία της γραφής: Ένας οδηγός στρατηγικής για την ενίσχυση της γραπτής έκφρασης Μάθημα: Διαταραχές Μάθησης Όνομα φοιτητή: Αθανάσιος Παπακώστας (Α.Μ. 214013) Επόπτρια καθηγήτρια: Δρ. Φαίη Αντωνίου Αθήνα 2016
2 Περιεχόμενα Περιγραφή στρατηγικής... 3 Εφαρμογή... 4 Διαφοροποίηση ανά επίπεδο σκέψης κατά Ταξινομία Bloom... 6 Πίνακας διαφοροποίησης ανά στάδιο παραγωγής του γραπτού λόγου... 7 Αξιολόγηση... 8 Αρχική... 8 Διαμορφωτική... 8 Τελική... 8 Παράρτημα... 9 Γραπτό μαθητή... 9 Ρουμπρίκα αξιολόγησης γραπτής έκφρασης... 10 Διόρθωση Συμμαθητών... 11 Χάρτης Γραπτής Έκφρασης... 19 Λίστα Ελέγχου Γραπτής Έκφρασης... 20
3 Περιγραφή στρατηγικής Ο Οδηγός στρατηγικής είναι βασισμένος στο: Implementing the Writing Process της National Literacy Association και βρίσκεται στο: http://www.readwritethink.org/professional-development/strategy-guides/implementingwriting-process-30386.html Όνομα: Εφαρμόζοντας τη διαδικασία της γραφής Στόχος: Η επίγνωση και εφαρμογή των σταδίων παραγωγής γραπτού λόγου από τους μαθητές για την ενίσχυση της γραπτής έκφρασης. Αποτέλεσμα: Οι μαθητές θα είναι σε θέση να: Καταγράφουν τις ιδέες τους, ατομικά ή ομαδικά, για το θέμα προς συγγραφή. Να εργάζονται ανεξάρτητα στο προσχέδιο του γραπτού τους. Να αναγνωρίζουν τα σημεία προς αναθεώρηση στο κείμενό τους, όπως και σε συμμαθητών. Να εφαρμόζουν τις απαραίτητες αλλαγές με αποτέλεσμα το τελικό κείμενο. Να δημοσιεύουν το κείμενό τους. Διδακτική προσέγγιση: Άμεση διδασκαλία με φθίνουσα υποστήριξη. Συνεργατική μάθηση. Υλικά: Λίστα ελέγχου για αυτορρύθμιση και αυτο-διόρθωση. Παρουσίαση: Διόρθωση Συμμαθητών. Ρουμπρίκα αξιολόγησης γραπτής έκφρασης. Άτυπο τεστ αξιολόγησης γραπτού λόγου Χάρτης Γραπτής Έκφρασης. Χρόνος: 1 διδακτική ώρα την εβδομάδα για 2 μήνες.
4 Εφαρμογή Η διαδικασία της γραπτής έκφρασης αποτελείται από τα στάδια: προπαρασκευαστικό, προσχέδιο, επανεξέταση, επιμέλεια, ανασυγγραφή και δημοσίευση. Αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι ικανοί συγγραφείς. Με τη χρήση της διαδικασίας, οι μαθητές είναι σε θέση να αναλύσουν την παραγωγή του γραπτού λόγου σε διαχειρίσιμα τμήματα και να εστιάσουν στην παραγωγή ποιοτικού υλικού. Το τελευταίο στάδιο, η δημοσίευση διασφαλίζει ότι οι μαθητές θα έχουν τους αναγνώστες τους. Οι μαθητές μπορούν επίσης να εκπαιδεύσουν συμμαθητές τους στα διάφορα στάδια της διαδικασίας για περισσότερη έμφαση στο αναγνωστικό κοινό και μεγαλύτερη συνεργασία κατά το στάδιο της επιμέλειας. Η έρευνα δείχνει ότι οι μαθητές οι οποίοι εκπαιδεύονται στη διαδικασία παραγωγής του γραπτού λόγου βαθμολογούνται υψηλότερα στις γραπτές δοκιμασίες από εκείνους που διδάσκονται ειδικά τις δεξιότητες που αξιολογούνται στις δοκιμασίες. Αυτό το είδος της πρωτότυπης συγγραφής παράγει μαθητές δια βίου και τους επιτρέπει να εφαρμόζουν τις δεξιότητες αυτές σε όλα τα μαθήματα. Η επιτυχία στη γραπτή έκφραση εξαρτάται κατά πολύ στη στάση, κινητοποίηση και εμπλοκή του μαθητή. Η διαδικασία της γραπτής έκφρασης λαμβάνει υπόψη αυτά τα στοιχεία επιτρέποντας τους μαθητές να σχεδιάζουν τη συγγραφή και να δημιουργούν ένα δημοσιεύσιμο, τελικό σχέδιο της εργασίας τους με την οποία μπορούν να περηφανεύονται. Αντιμετωπίζει την ανάγκη των μαθητών για πραγματικό κοινό και για χρονικό περιθώριο για προσχέδιο και αναθεώρηση του έργου τους. Η στρατηγική στην πράξη Η διαδικασία της γραπτής έκφρασης εμπλέκει τη διδασκαλία των μαθητών στη γραφή μίας ποικιλίας ειδών, ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και ενσωματώνει τις γραπτές συμβάσεις. Αυτή η διαδικασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις περιοχές του Αναλυτικού Προγράμματος και παρέχει έναν εξαιρετικό τρόπο για τη σύνδεση της διδασκαλίας με τα κρατικά πρότυπα. Οι ακόλουθοι είναι τρόποι για την εφαρμογή των βημάτων της διαδικασίας παραγωγής γραπτού λόγου: Προπαρασκευαστικό Αυτό το βήμα αφορά τον καταιγισμό ιδεών, τη θεώρηση του σκοπού και των στόχων της συγγραφής, τη χρήση γραφικών οργανωτών για τη σύνδεση ιδεών και τον σχεδιασμό μίας συμπαγούς δομής για ένα γραπτό έργο. Οι μαθητές καταγράφουν τις ιδέες ατομικά ή σε μικρές ομάδες με ένα συγκεκριμένο θέμα, όπως: «Καταγράψτε μία λίστα με τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή σας». Οι γραφικοί οργανωτές μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να
5 οργανώσουν τις ιδέες τους σχετικά με συγκεκριμένα κειμενικά είδη κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο. Προσχέδιο Οι μαθητές εργάζονται ανεξάρτητα σε αυτό το στάδιο. Λαμβάνουν χώρα ατομικές συζητήσεις μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών καθώς γράφουν, με την παροχή ενίσχυσης και συμβουλών, και παρατήρηση των τομέων στους οποίους μπορεί να έχουν δυσκολία. Επανεξέταση και επιμέλεια Άμεση διδασκαλία των τεχνικών αναθεώρησης συγκεκριμένων πτυχών των γραπτών των μαθητών με στόχο τη συνοχή και τη σαφήνεια κατά τη διάρκεια μικρομαθημάτων. Υποδειγματική διδασκαλία με εκφώνηση του τρόπου σκέψης και της στρατηγικής, π.χ. για την προσθήκη περισσότερων λεπτομερειών και τη διασαφήνιση. Διδασκαλία των επαναλαμβανόμενων αναγνώσεων για την εξακρίβωση του κατά πόσο πραγματικά μεταφέρει αυτό που θέλουν να επικοινωνήσουν στον αναγνώστη. Η μεγαλόφωνη ανάγνωση στους συμμαθητές και άλλους, βοηθάει τους μαθητές να κατανοήσουν ποιες αναθεωρήσεις είναι απαραίτητες. Ενίσχυση της γενικότερης γλωσσικής επάρκειας κατά τη συνεργασία με τους συμμαθητές στην αναθεώρηση. Ανασυγγραφή Οι μαθητές ενσωματώνουν τις αλλαγές καθώς συγγράφουν προσεκτικά τις τελικές εκδόσεις των κειμένων τους. Δημοσίευση Ενθάρρυνση των μαθητών για δημοσίευση των έργων τους με μία ποικιλία τρόπων, όπως στο βιβλίο της τάξης, στον πίνακα ανακοινώσεων, γράμματα στον αρχισυντάκτη, στη σχολική εφημερίδα ή σε ιστοσελίδα. Η ύπαρξη αληθινού αναγνωστικού κοινού πέρα από την τάξη δίνει ουσία στη συγγραφή των μαθητών και τους βοηθάει να αντιληφθούν μία ευθεία σύνδεση μεταξύ της ζωής τους και της ανάπτυξης του γραμματισμού τους Οι ρουμπρίκες βοηθούν στη δημιουργία σαφών προσδοκιών και διαδικασιών βαθμολόγησης και παρέχουν στη διαμορφωτική αξιολόγηση να οδηγήσει και να βελτιώσει τη διδασκαλία. Με τη Διόρθωση Συμμαθητών οι μαθητές δίνουν ανατροφοδότηση στα γραπτά των άλλων, γεγονός που τους κινητοποιεί, τους επιτρέπει να συζητήσουν τα γραπτά τους με τους συμμαθητές τους και τους οδηγεί στην αυτο-διόρθωση. Η παρουσίαση της Διόρθωσης Συμμαθητών είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διδασκαλία αυτής της διαδικασίας στους μαθητές.
6 Οι μαθητές μπορούν επίσης να επιμελούνται τα γραπτά τους χρησιμοποιώντας μία λίστα ελέγχου, όπως η Λίστα Ελέγχου Γραπτής Έκφρασης. Οι μαθητές κάνουν επιμέλεια όταν έχουν ήδη αναθεωρήσει το περιεχόμενο, αλλά πρέπει να διορθώσουν τα λάθη στην ορθογραφία, γραμματική, δομή πρότασης, στίξη και επιλογή λέξεων. Χρησιμοποιούμε μικρομαθήματα, μαθήματα με μικρές ομάδες για να διασφαλίσουμε ότι οι μαθητές κάνουν συνειδητές αλλαγές στο περιεχόμενό του γραπτού τους πριν να προχωρήσουν στην τελική έκδοσή τους. Διαφοροποίηση ανά επίπεδο σκέψης κατά Ταξινομία Bloom Οι μαθητές έχουν στη διάθεσή τους ένα φάσμα επιλογών για τη συμμετοχή και επεξεργασία κατά τη διαδικασία της εφαρμογής των βημάτων της παραγωγής λόγου. Σε ομάδες ή ατομικά οι μαθητές μπορούν να συνεισφέρουν σε οποιοδήποτε επίπεδο σκέψης κατά την Ταξινομία του Bloom. Τα επίπεδα γνωστικής αντίληψης κατά Bloom με τα αντίστοιχα ρήματα και προϊόντα/δραστηριότητες
7 Πίνακας διαφοροποίησης ανά στάδιο παραγωγής του γραπτού λόγου Μαθησιακή ετοιμότητα Στάδιο Αδύναμοι μαθητές Μέτριοι μαθητές Δυνατοί μαθητές Προπαρασκευαστικό Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο Η έκταση της απάντησης που απαιτείται μπορεί να διαφέρει Κέντρα ενδιαφερόντων: εστιάζουν σε συγκεκριμένες συγγραφικές δεξιότητες, όπως τα στάδια παραγωγής γραπτού λόγου και παρέχουν παραδείγματα και δραστηριότητες οι οποίες επικεντρώνονται σε κάποιο θέμα ενδιαφέροντος, όπως αθλητικά ή ταινίες Ευέλικτη ομαδοποίηση: Δυνατότητα επιλογής της κατάλληλης ομάδας και μεθόδου απόκτησης προηγούμενης γνώσης σε ένα θέμα (π.χ. παρακολούθηση βίντεο ή ανάγνωση ενός άρθρου) Άμεση Διδασκαλία Συνεργασία σε ομάδες ή ζευγάρια Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν Ταξινομία Bloom: Προσαρμογή του βαθμού δυσκολίας των θεμάτων με τη χρήση των κατάλληλων ρημάτων στις οδηγίες των ασκήσεων Οπτικοί οργανωτές Εναλλακτικές αναθέσεις Ομάδες ενδιαφερόντων: Εργασία σε μικρές ομάδες ή ζευγάρια με θέματα ενδιαφέροντος Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο Η έκταση της απάντησης που απαιτείται μπορεί να διαφέρει Κέντρα ενδιαφερόντων: εστιάζουν σε συγκεκριμένες συγγραφικές δεξιότητες, όπως τα στάδια παραγωγής γραπτού λόγου και παρέχουν παραδείγματα και δραστηριότητες οι οποίες επικεντρώνονται σε κάποιο θέμα ενδιαφέροντος, όπως αθλητικά ή ταινίες Ευέλικτη ομαδοποίηση: Δυνατότητα επιλογής της κατάλληλης ομάδας και μεθόδου απόκτησης προηγούμενης γνώσης σε ένα θέμα (π.χ. παρακολούθηση βίντεο ή ανάγνωση ενός άρθρου) Συνεργασία σε ομάδες ή ζευγάρια Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν Ταξινομία Bloom: Προσαρμογή του βαθμού δυσκολίας των θεμάτων με τη χρήση των κατάλληλων ρημάτων στις οδηγίες των ασκήσεων Εναλλακτικές αναθέσεις Ομάδες ενδιαφερόντων: Εργασία σε μικρές ομάδες ή ζευγάρια με θέματα ενδιαφέροντος Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο Η έκταση της απάντησης που απαιτείται μπορεί να διαφέρει Κέντρα ενδιαφερόντων: εστιάζουν σε συγκεκριμένες συγγραφικές δεξιότητες, όπως τα στάδια παραγωγής γραπτού λόγου και παρέχουν παραδείγματα και δραστηριότητες οι οποίες επικεντρώνονται σε κάποιο θέμα ενδιαφέροντος, όπως αθλητικά ή ταινίες Ευέλικτη ομαδοποίηση: Δυνατότητα επιλογής της κατάλληλης ομάδας και μεθόδου απόκτησης προηγούμενης γνώσης σε ένα θέμα (π.χ. παρακολούθηση βίντεο ή ανάγνωση ενός άρθρου) Συνεργασία σε ομάδες ή ζευγάρια Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν Ταξινομία Bloom: Προσαρμογή του βαθμού δυσκολίας των θεμάτων με τη χρήση των κατάλληλων ρημάτων στις οδηγίες των ασκήσεων Εναλλακτικές αναθέσεις Ομάδες ενδιαφερόντων: Εργασία σε μικρές ομάδες ή ζευγάρια με θέματα ενδιαφέροντος Μαθησιακό ενδιαφέρον Προσχέδιο Άμεση Διδασκαλία Ταξινομία Bloom: ερωτήσεις προς τους μαθητές με στόχο τη διασαφήνιση της διαδικασίας μέσω της ανάκλησης και κατανόησης Ταξινομία Bloom: ερωτήσεις προς τους μαθητές με στόχο τη διασαφήνιση της διαδικασίας μέσω της επίλυσης και του συλλογισμού Ταξινομία Bloom: ερωτήσεις προς τους μαθητές με στόχο τη διασαφήνιση της διαδικασίας μέσω της δημιουργίας και της κρίσης Ομάδες ενδιαφερόντων Ομάδες ενδιαφερόντων Ομάδες ενδιαφερόντων Επιμέλεια Ταξινομία Bloom: εντοπισμός των λαθών στο κείμενο και αιτιολόγηση του χαρακτηρισμού συγκεκριμένων προτάσεων ως ελλιπών ή δυσνόητων Άμεση Διδασκαλία Συνεργασία σε ομάδες ή ζευγάρια Ταξινομία Bloom: εύρεση του τρόπου διόρθωσης των ελλειμμάτων του κειμένου και σύγκρισή του με υποδείγματα κειμένων ή με προηγούμενες εκδόσεις του ίδιου Συνεργασία σε ομάδες ή ζευγάρια Ταξινομία Bloom: επιλογή ενός στοιχείου του κειμένου υπό επιμέλεια για περαιτέρω ανάπτυξη. Τήρηση αρχείου επεξεργασίας του κειμένου και αξιολόγηση των αλλαγών σε σχέση με το επιθυμητό αποτέλεσμα Συνεργασία σε ομάδες ή ζευγάρια Ανασυγγραφή Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο Προσέγγιση της μεταγνώσης για τη διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου μέσα από τα χαμηλότερα επίπεδα ανάλυσης της ταξινομίας του Bloom Άμεση Διδασκαλία Λίστα ελέγχου γραπτής έκφρασης Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο Προσέγγιση της μεταγνώσης για τη διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου μέσα από τα μέσα επίπεδα ανάλυσης της ταξινομίας του Bloom Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο Προσέγγιση της μεταγνώσης για τη διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου μέσα από τα υψηλότερα επίπεδα ανάλυσης της ταξινομίας του Bloom Δημοσίευση Άμεση Διδασκαλία Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν Επιλογές στη παρουσίαση του τελικού προϊόντος: π.χ. ένα άρθρο θα μπορούσε να δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα ή να μοιραστεί κατά τη διάρκεια ενός εργαστηρίου συγγραφής Μαθησιακό προφίλ Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν Επιλογές στη παρουσίαση του τελικού προϊόντος Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν Επιλογές στη παρουσίαση του τελικού προϊόντος
8 Αξιολόγηση Αρχική Δημιουργία άτυπου τεστ αξιολόγησης του γραπτού λόγου, στα πρότυπα του Εργαλείου Διαγνωστικής Διερεύνησης Δυσκολιών στο Γραπτό Λόγο των μαθητών Γ - ΣΤ Δημοτικού (Κ.Πόρποδας, Κλ.Διακογιώργη, Ι.Δημάκος, Ι. Καραντζής), της υποκλίμακας «Παραγωγή γραπτού λόγου». Παρέχουμε σε όλους τους μαθητές ατομικά μία ακολουθία τεσσάρων εικόνων οι οποίες συνδέονται νοηματικά και χρονολογικά (παρουσιάζουν μία αλληλουχία ενός περιστατικού). Ζητούμε να γράψουν την ιστορία που παρουσιάζουν μέσα σε 30 λεπτά περιγράφοντας αυτό που δείχνει η κάθε εικόνα, όχι μία δική τους ιστορία. Η κάθε εικόνα πρέπει να περιγραφεί σε μία παράγραφο. Βαθμολογούμε σύμφωνα με τα κριτήρια: Ορθογραφική Ορθότητα και Κειμενική Οργάνωση (Συνοχή και Συνεκτικότητα). Ο στόχος είναι οι μαθητές οι οποίοι θα βαθμολογηθούν κάτω από τον μέσο όρο της τάξης, μετά το τέλος της παρέμβασης, κατά την τελική αξιολόγηση να έχουν φτάσει αυτόν τον μέσο όρο. Διαμορφωτική Κατά τη διάρκεια της παρέμβασης με τη Ρουμπρίκα αξιολόγησης γραπτής έκφρασης και με τη διόρθωση συμμαθητών. Τελική Με επανάληψη του άτυπου τεστ Παραγωγής Γραπτού Λόγου που περιγράφηκε στην αρχική αξιολόγηση.
9 Παράρτημα Γραπτό μαθητή
Ρουμπρίκα αξιολόγησης γραπτής έκφρασης Όνομα Συνολική βαθμολογία = (στα 12) Ρουμπρίκα αξιολόγησης γραπτής έκφρασης 1 = στοιχειώδης 2 = επαρκής 3 = ισχυρή 4 = εξαιρετική Μηχανισμοί Πολλά λάθη ορθογραφίας, γραμματικής και στίξης. Τμήματα προτάσεων. Λανθασμένη κεφαλαιοποίηση. Κάποια λάθη γραμματικής και ορθογραφίας. Οι περισσότερες προτάσεις έχουν στίξη και είναι πλήρεις. Χρησιμοποιεί πεζά και κεφαλαία. Λίγα ορθογραφικά και γραμματικά λάθη. Σωστή στίξη. Πλήρεις προτάσεις. Σωστή ορθογραφία, γραμματική και στίξη. Πλήρεις προτάσεις. Σωστή χρήση κεφαλαιοποίησης. Ιδέες & Περιεχόμενο Λέξεις-κλειδιά οι οποίες δεν είναι κοντά στην έναρξη. Ασαφές θέμα. Απουσία αρχής, μέσης και τέλους. Οι ιδέες δεν είναι οργανωμένες σε κάποια σειρά. Η βασική ιδέα ή το θέμα βρίσκεται στην πρώτη πρόταση. Μερικώς ορισμένο θέμα. Προσπάθεια για οργάνωση σε αρχή, μέση και τέλος. Κάποια σειρά της κύριας ιδέας και των λεπτομερειών σε ακολουθία. Καλή κύρια ιδέα ή θεματική πρόταση. Η βασική ιδέα είναι αρκετά πλατιά. Έχει αρχή, μέση και τέλος. Η κύρια ιδέα και οι λεπτομέρειες είναι σε κατάλληλη ακολουθία. Ενδιαφέρουσα, ορθά διατυπωμένη κύρια ιδέα ή θεματική πρόταση. Χρησιμοποιεί λογικό σχεδιασμό με αποτελεσματική αρχή, μέση και τέλος. Καλή ροή ιδεών από τη ΘΠ έως τις λεπτομέρειες σε ακολουθία. Αλληλεπίδραση με συμμαθητές Μη συνεργάσιμος/-η, μη συντονισμένος/-η στη δραστηριότητα, μη παραγωγικός/-η. Συνεργάζεται με συμμαθητή την περισσότερη ώρα. Συνεργάζεται αποτελεσματικά με συμμαθητή. Συμμετέχει σε συζητήσεις την περισσότερη ώρα. Συμμετέχει ενεργά και με συνέπεια με συμμαθητή. Συνεισφέρει γνώσεις, απόψεις και δεξιότητες. ΣΧΟΛΙΑ Προσαρμογή από:
Διόρθωση Συμμαθητών
Χάρτης Γραπτής Έκφρασης
Λίστα Ελέγχου Γραπτής Έκφρασης