9 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 9.1 Γενική Αρχή Σχεδιασμού Οπως έχει ήδη εξηγηθεί, ο λόγος που κυρίως οδήγησε στην ανάθεση της παρούσας μελέτης, είναι η αναγκαιότητα να αποφασισθούν και να υλοποιηθούν ορισμένες ρυθμίσεις εν όψει μιας αυξημένης κίνησης επισκεπτών το καλοκαίρι του 2004, ενδεχομένως και τα καλοκαίρια που θα ακολουθήσουν. Από τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί κατά την εκπόνηση της μελέτης, προκύπτει πράγματι ότι θα υπάρξει μια σημαντική αύξηση των επισκεπτών της Αρχαίας Ολυμπίας. Δεν θεωρείται ωστόσο σκόπιμο να γί-νουν στην περιοχή επεμβάσεις στο χώρο και μάλιστα μη αναστρέψιμεςμε βάση τους αριθμούς που προκύπτουν για την αιχμή του 2004. Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις πρέπει συνεπώς να προγραμματισθούν με στόχο την ομαλή ροή των επισκεπτών της Αρχαίας Ολυμπίας σε τρέχουσες χρονιές. Αυτό αποτελεί βασική αρχή για τη διατύπωση των προτάσεων που ακολουθούν. 9.2 Δόμηση στις Κορυφές των Λόφων Αν και το τοπίο της ευρύτερης περιοχής είναι αρκετά προστατευμένο, χάρη στα ισχύοντα διατάγματα που προαναφέρθηκαν, σε ορισμένες κορυφές των λόφων αρχίζουν να εμφανίζονται νέες κατασκευές, που κινδυνεύουν να προκαλέσουν σοβαρή αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος. Απαράβα-τος όρος για την προστασία και τη διάσωση του φυσικού τοπίου και ανεξαρτήτως του ισχύοντος ιδιοκτησιακού καθεστώτος, είναι η προστασία της κορυφογραμμής των βουνών και των λόφων. Η κορυφογραμμή πρέπει να μην αλλοιώνεται από οιασδήποτε μορφής παρέμβαση και να μένει ελεύθερη στη θέα. Οι κορυφές πρέπει να μένουν ελεύθερες από οικιστικές 118
αναπτύξεις και σε περίπτωση που οι λόφοι συμβαίνει να βρίσκονται μέσα σε οικιστικές περιοχές, τότε οι κορυφές τους πρέπει να θεσμοθετούνται ως ελεύθεροι υπαίθριοι χώροι, ώστε να μένουν ελεύθερες σε κοινή υπαίθρια χρήση. Η έκταση της ζώνης προστασίας των κορυφών αποτελεί συνάρτηση της μορφής του λόφου, ώστε η θέα από την ευρύτερη περιοχή προς την κορυφογραμμή να μένει ελεύθερη. Το σύνολο των λόφων της περιοχής, τόσο σε τμήματα της διαδρομής Πύργου Ολυμπίας, όσο και στην κοντινή περιοχή του οικισμού της Αρχαίας Ολυμπίας, είναι καλυμένοι με μεγάλα δένδρα και συνεπώς, η εφαρμογή της νομοθεσίας για την προστασία των δασών θα κάλυπτε τις απαιτήσεις προστασίας που προαναφέρθηκαν. Επειδή παρ όλα αυτά εμφανίζονται νέες κατασκευές, χρειάζεται νομοθετική ρύθμιση, ώστε στη μεν διαδρομή Πύργου Ολυμπίας να προφυλαχθούν οι κορυφές των λόφων που βρίσκονται εντός των εκτάσεων που προτείνονται για προστασία στην παράγραφο 3.1, και στις περιοχές που βρίσκονται σε επαφή με τον οικισμό της Αρχαίας Ολυμπίας να αποτραπεί αλλοίωση των κορυφογραμμών. 9.3 Δόμηση σε Οικόπεδα με Εντονη Κλίση Στις περιοχές με έντονες κλίσεις, γίνεται κατάχρηση των ισχυουσών διατάξεων με αποτέλεσμα εκεί όπου επιτρέπονται μέχρι διόροφα με μέγιστο ύψος 7,50 μ., να χτίζονται τριόροφα κοντά στα 10 μ. Αν η πρόθεση των διατάξεων που περιορίζουν το επιτρεπόμενο ύψος στους δυό ορόφους είναι να αποφευχθεί η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος με την κατασκευή μικρών σε ύψος και συνεπώς προσαρμοζόμενων στο τοπίο κατασκευών, τότε απαιτείται ρύθμιση, που να περιορίζει τον επιτρεπόμενο αριθμό υπογείων όρόφων σε ένα και να εφαρμόζονται οι διατάξεις ώστε να αποτρέπεται η μετατροπή υπογείων σε ισόγεια. 9.4 Αυθαίρετη και Νόμιμη Δόμηση Οι αυθαίρετες κατατμήσεις της γης και η αυθαίρετη δόμηση που αποτελούν σε ορισμένες περιοχές της χώρας κυρίαρχη πρακτική, είναι χωρίς αμφιβολία πρόβλημα σοβαρό, όχι μόνο για ότι ως εδώ έγινε, αλλά και για ότι πρόκειται να ακολουθήσει, αφού ο τρόπος αυτός αποτελεί πλέον καθεστώς και ιδεολόγημα ισχυρά ριζωμένο στα ήθη και στις συνειδήσεις. Να σημειωθεί ότι κατά τα τελευταία χρόνια, η εντελώς αυθαίρετη δόμηση έχει δώσει τη θέση της στην αυθαίρετη υπέρβαση νομίμως εκδοθεισών οικοδομικών αδειών. Σε πολλές οικιστικές περιοχές, μεγαλύτερη καταστροφή και από αυτή την αυθαίρετη δόμηση έχει προκαλέσει η καθ' όλα νόμιμη δόμηση. Δεν αφορά αυτό τη μορφή των κτιρίων, αλλά το ύψος και τον όγκο τους που η νόμιμη διαδικασία πολλαπλασιάζει, επιβαρύνοντας σημαντικά το περιβάλλον. Η παρατήρηση αυτή ισχύει ιδιαίτερα σε περιοχές με φυσικό περιβάλλον ποικίλο και ευαίσθητο, όπου η ογκώδης νόμιμη δόμηση έχει καταστρέψει τη διαδοχή των πολλαπλών επιπέδων των μικρών και μεγαλύτερων λόφων, ενώ τα αυθαίρετα κτίσματα, αν και κατά κανόνα προχειροφτιαγμένα και ακαλαίσθητα, διατηρούν χαμηλό ύψος και μικρή κλίμακα και προσαρμόζονται με ευελιξία στο περιβάλλον. Αν προσθέσει κανείς ότι λόγω του μικρού όγκου τους τα σκεπάζει το πράσινο σύντομα, οι αυθαίρετες οικιστικές 119
αναπτύξεις επιφέρουν μερικές φορές στο περιβάλλον νόμιμες. σχετικά μικρότερη επιβάρυνση από αρκετές Η αυθαίρετη δόμηση, από την άποψη ότι επιβάλλει μονομερώς στο σύνολο την ύπαρξη της χρήσης που επιθυμεί ο αυθαιρετών έξω από κανόνες και έλεγχο, αποτελεί φυσικά διαδικασία απαράδεκτη. Οι παρατηρήσεις συνεπώς που προηγήθηκαν δεν σκοπεύουν να εκδηλώσουν ανοχή προς τη διαδικασία αυτή, αλλά να σχολιάσουν τους θεσμοθετημένους κανόνες δόμησης, που αν και νόμιμοι, επιφέρουν στο περιβάλλον βλάβη σοβαρή. Σχετίζονται συνεπώς με αυτό που θα έπρεπε να ισχύει ως προς το ύψος και τον όγκο των κτισμάτων, σε τοπία ευαίσθητα και συνδέονται με προτάσεις για τη διαμόρφωση του Πολεοδομικού Κανονισμού που θα έπρεπε να ισχύσει για τον οικισμό της Αρχαίας Ολυμπίας. 9.5 Πρόσβαση στον Αρχαιολογικό Χώρο από την πλευρά του Αλφειού Σχετικά με την πρόσβαση στον Αρχαιολογικό Χώρο, υπάρχει εκτενής αναφορά στο κεφάλαιο 6, όπου φαίνεται ότι για πολλούς λόγους, η πρόσβαση στον Αρχαιολογικό Χώρο θα έπρεπε να χωροθετηθεί στη νότια πλευρά, από τη μεριά του Αλφειού. Στο κεφάλαιο 5 το σχετικό με την αισθητική αξιολόγηση του τοπίου και ειδικότερα στο τέλος της παραγράφου 5.3.2.2, διατυπώνονται επιφυλάξεις ως προς τη σκοπιμότητα διαμορφώσεως εισόδου στον Αρχαιολογικό Χώρο από τη νότια πλευρά. Οι επιφυλάξεις αυτές διατυπώνονται για τους ακόλουθους λόγους: Η ανισοσταθμία μεταξύ του Αρχαιολογικού Χώρου και του Αλφειού δεν διευκολύνει την οπτική επαφή μεταξύ των δύο χώρων. Η πρόσβαση είναι εφικτή μόνο από ένα σημείο, από εκεί που βρίσκεται σήμερα μιά υπηρεσιακή είσοδος. 120
Μιά βελτίωση της οπτικής επαφής μεταξύ του Αρχαιολογικού Χώρου και του Αλφειού, θα απαιτούσε απομάκρυνση δένδρων και θάμνων, που θα προκαλούσε ζημιά στο τοπίο. Ωστόσο, οι προαναφερθείσες ε- πιφυλάξεις, δεν οδηγούν σε αναθεώρηση την πρόταση της παρούσας μελέτης, σύμφωνα με την οποία, η χωροθέτηση της εισόδου του Αρχαιολογικού Χώρου πρέπει να γίνει από τη νότια πλευρά, όχι μόνο λόγω της σαφέστατης και κατηγορηματικής επιχειρηματολογίας που συνδέεται με την σωστότερη διαδρομή κατά την επίσκεψη του Αρχαιολογικού Χώρου, (βλέπε κεφάλαιο 5), αλλά και για τους ακόλουθους λόγους: Η είσοδος από τη νότια πλευρά επιτρέπει στον επισκέπτη να διασχίσει τον Κλαδέο (με μιά μικρή πεζογέφυρα) και να αντικρύσει τον Αλφειό (που είναι ορατός λίγα μέτρα ανατολικότερα της συμβολής του Κλαδέου), πριν από την είσοδό του στον Αρχαιολογικό Χώρο, στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η υπηρεσιακή είσοδος και όπου η πρόσβαση είναι απολύτως εφικτή, χωρίς καμμιά απολύτως επέμβαση στα δένδρα και στους θάμνους. Η πρόσβαση μέσω του Αλφειού και του Κλαδέου καθιστά περισσότερο κατανοητή την επιλογή της θέσης για τη χωροθέτηση της ιερής άλτεως, ενώ το εξαιρετικής ποιότητας τοπίο, αποτελεί σοβαρό στοιχείο εμπλουτισμού της όλης επισκέψεως. Η πρόσβαση των τουριστικών λεωφορείων θα μπορούσε να γίνεται από το δρόμο πίσω από το ξενοδοχείο ΣΠΑΠ, (με μια μικρή βελτίωση της γεωμετρίας του) και η στάθμευση στο χώρο όπου βρίσκεται σήμερα ένας σχετικά μικρής ηλικίας ελαιώνας, ενώ η αναχώρηση των τουριστικών λεωφορείων θα γινόταν από τον υφιστάμενο ασφαλτόδρομο, (βλέπε σχετικό σχεδιάγραμμα). Η είσοδος από τη γέφυρα της εθνικής οδού θα εξακολουθούσε να λειτουργεί για άτομα μειωμένης κινητικότητας και για υπηρεσιακούς λόγους. Κατά τον τρόπο αυτό, η ροή των τουριστικών λεωφορείων θα ήταν πιό ομαλή και η είσοδός τους στον οικισμό θα γινόταν μιά φορά ανά επίσκεψη και όχι δυό, όπως θα γίνει με την πρόταση που τελικά υιοθετήθηκε. 121
Εναλλακτικά, μπορεί, όπως προτείνεται στο κεφάλαιο 6, να τοποθετηθεί η αποβίβαση και η επιβίβαση των επισκεπτών στο χώρο στάθμευσης κοντά στο σιδηροδρομικό στασθμό και η μεταφορά τους στην είσοδο του Αρχαιολογικού Χώρου να γίνεται με ηλεκτρικά λέωφορεία του Δήμου. Η πρόταση αυτή βρήκε αντίθετες τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, οι οποίες επέμειναν στις προβλέψεις της Υπουργικής Απόφασης Α1/Φ07/29451/1829/20.07.01 για την ανάπλαση του χώρου της Αρχαίας Ολυμπίας. Παρά την προαναφερθείσα αντίρρηση, βασική πρόταση της παρούσας μελέτης παραμένει η χωροθέτηση της εισόδου στον Αρχαιολογικό Χώρο από την πλευρά του Αλφειού και η έξοδος προς την πλευρά του Σιδηροδρομικού Σταθμού, βορείως του Νέου Μουσείου. 9.6 Ρυθμίσεις Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση Α1/Φ07/29451/1829/20.07.01 Για το περιεχόμενο και τις προβλέψεις της Υπουργικής Απόφασης Α1/Φ07/29451/1829/20.07.01 σχετικά με την ανάπλαση του χώρου της Αρχαίας Ολυμπίας, γίνεται λόγος στο κεφάλαιο 4 περί ισχύοντος θεσμικού καθεστώτος (βλέπε παράγραφο 4.2.8). Οι προτάσεις που διατυπώθηκαν στα πρώτα στάδια της εκπονήσεως της μελέτης σχετικά με τη μετάθεση του χώρου αποβίβασης και τη διαμόρφωση εισόδου του Αρχαιολογικού Χώρου από την πλευρά του Αλφειού, απορρίφθηκαν, όπως αναφέρθηκε ήδη, από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού. Η πρόταση που εν τέλει διαμορφώθηκε για την κίνηση των επισκεπτών στην Αρχαία Ολυμπία και η οποία περιγράφεται στο επόμενο κεφάλαιο, αποτελεί μια παραλλαγή του σχεδίου που συνοδεύει την προαναφερθείσα Υπουργική Απόφαση, λαμβάνοντας κατά το δυνατόν υπ όψιν λειτουργικές και κυκλοφοριακές παραμέτρους, αλλά και τις απόψεις της Δημοτικής Αρχής, η συναίνεση με τις οποίες είναι κρίσιμη για την υλοποίηση των σχετικών αποφάσεων. 9.7 Ανακαίνιση και Επαναλειτουργία της Σιδηροδρομικής Γραμμής Κατακόλου Πύργου Αρχαίας Ολυμπίας Από την κίνηση των επισκεπτών της Αρχαίας Ολυμπίας μέσω κρουαζιερόπλοιων που φθάνουν στο Κατάκολο, (βλέπε σχετικά παρ. 3.2.3 Τεύχους Α), προκύπτει ότι η ανακαίνιση και επαναλειτουργία της γραμμής του ΟΣΕ Κατακόλου Πύργου Αρχαίας Ολυμπίας θα είχε ουσιαστικό νόημα και θα βοηθούσε τη διακίνηση των επισκεπτών, απαλλάσσοντας τον οικισμό της Αρχαίας Ολυμπίας από την υπερβολική επιβάρυνση σε τουριστικά λεωφορεία. Αυτό θα ισχύσει, υπό τον όρο ότι θα δρομολογηθούν στη γραμμή συρμοί δυναμικότητας 400 500 επιβατών, ότι η ταχύτητά τους θα είναι η κατάλληλη και ότι θα υπάρξει δυνατότητα συντονισμού των δρομολογίων με τις αφιξαναχωρήσεις των κρουαζιερόπλοιων. Ηδη στα πλαίσια της παρούσας μελέτης και εν όψει της επαναλειτουργίας της Σιδηροδρομικής Γραμμής Πύργου Αρχαίας Ολυμπίας, εκπονείται μελέτη ανακαινίσεως των κτιρίων του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Αρχαίας Ολυμπίας που περιλαμβάνουν, το κτίριο αναμονής των επιβατών με την προσθήκη ενός στεγάστρου στην αποβάθρα, ένα μικρό κτίριο χώρων υγιεινής, το κτίριο του αμαξοστασίου, το οποίο έχει ήδη ενοικιασθεί από τον ΟΣΕ ως αναψυκτήριο και το κτίριο των υπνωτηρίων του προσωπικού, το οποίο έχει παραχωρηθεί στο Δήμο για να στεγασθεί ο παιδικός σταθμός, όπου προσωρινώς στεγάζεται το Δημοτικό Ιατρείο και το οποίο μελλοντικά, πιθανώς θα μετατραπεί σε χώρο εκθέσεων και εκδηλώσεων του Δήμου. 123