ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ Δρ. Νικηφόρου Μηλίτσα Λέκτορας Ψυχολογίας UCLan Cyprus mnikiforou@uclan.ac.uk
ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Αναγνώριση εκφοβιστικής συμπεριφοράς (χαρακτηριστικά, ρόλοι, συχνότητα) Διαδικασίες χειρισμού από το σχολείο για συμβατικό εκφοβισμό και κυβερνοεκφοβισμό Συμβουλές πρακτικές Εμπειρικά ευρήματα στην Κύπρο
Σχολική επιθετικότητα και θυματοποίηση: Ορισμοί Σχολική επιθετικότητα (bullying): ορίζεται ως η συστηματική άσκηση σωματικής, λεκτικής ή ψυχολογικής βίας ή εκφοβισμού σε ένα παιδί από κάποιο άλλο παιδί ή ομάδα παιδιών στο σχολείο, η οποία έχει σκοπό να βλάψει, να προκαλέσει φόβο ή να φέρει σε δύσκολη θέση το θύμα (Olweus, 1993). Θυματοποίηση (victimization): αναφέρεται στην υποβολή ενός μαθητή σε συστηματικό εκφοβισμό (περιλαμβανομένου και του κοινωνικού αποκλεισμού) από έναν ή περισσότερους μαθητές, με πρόθεση την πρόκληση βλάβης
Απαραίτητα κριτήρια: Συστηματικότητα Πρόθεση Ανισορροπία ισχύος
Συχνότητα Συχνότητα εμφάνισης διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία Περίπου 17% εμπλέκονται σε περιπτώσεις σχολικής επιθετικότητας είτε ως θύματα είτε ως θύτες, είτε και με τους δύο ρόλους (Stavrinides et al., 2010) Διαφορές φύλου Αγόρια πιο πιθανόν να γίνουν θύτες Εξελικτική πορεία: η συχνότητα εμφάνισης μειώνεται με την ηλικία και η πλειονότητα των θυμάτων προέρχεται από τις μικρότερες τάξεις
Μορφές εμπλοκής Θύτες Παθητικά Θύματα Προκλητικά Θύματα/Επιθετικά θύματα/θύτες θύματα
Σχολικοί παράγοντες Έλλειψη εποπτείας εκτός τάξης Απουσία παρέμβασης ή λανθασμένη παρέμβαση Σχολικό κλίμα (στάσεις δασκάλων, ικανότητες, πολιτική σχολικής μονάδας)
Τι μπορεί να γίνει; Διαδικασίες χειρισμού από το σχολείο Εποπτεία των παιδιών Αποτελεσματικές συνέπειες για τους θύτες Επικοινωνία δασκάλων και γονιών Ευκαιρίες στους μαθητές για ανάπτυξη διαπροσωπικών δεξιοτήτων Δημιουργία υποστηρικτικού σχολικού κλίματος Μηδενική ανοχή της σχολικής επιθετικότητας
Πώς να χειριστούμε περιπτώσεις σχολικής επιθετικότητας Άμεση παρέμβαση Σύσταση αρμόδιου φορέα στο σχολείο Επικοινωνία με θύτη και θύμα ξεχωριστά Ενημερώστε το θύτη για τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης επανάληψης της συμπεριφοράς Βεβαιώστε το θύμα ότι θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα Άμεση πληροφόρηση των γονέων και των δύο Εκπαιδευτικά προγράμματα για τους θύτες με σκοπό την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης (προβολή βίντεο, ταινιών, παιχνίδι ρόλων, κατανόηση κειμένου με εργαστηριακές συνθήκες) Αύξηση της εποπτείας της συμπεριφορά θύτη και θύματος Προγραμματίστε συνάντηση μια εβδόμαδα μετά την πρώτη συνάντηση αναστοχασμός ανατροφοδότηση
Δραστηριότητες εντός της τάξης Ανάπτυξη κώδικα συμπεριφοράς Διδασκαλία κοινωνικών δεξιοτήτων Υιοθέτηση μοντέλων συμπεριφοράς από τους δασκάλους που ενισχύουν τις θετικές συμπεριφορές Χρήση συνεργατικών ομάδων μάθησης
Πρακτικές συμβουλές Προβολή ταινιών με κεντρικό θέμα τη διαφορετικότητα και τον σχολικό εκφοβισμό
Πρακτικές συμβουλές Λειτουργήστε ως πρότυπα για τα παιδιά: Δείξετε με άμεσο τρόπο αποδοχή της διαφορετικότητας, σεβασμό: Μάθημα για τα παιδιά Οριοθέτηση της συμπεριφοράς του παιδιού Συνέπεια Επιβράβευση των θετικών συμπεριφορών, ενθάρρυνση, άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες και αποδοχή του παιδιού
Συμβουλές για τα παιδιά που δέχονται εκφοβισμό θύματα Προσέξτε για αλλαγές στη συμπεριφορά και τη στάση του παιδιού σας Ακούστε το παιδί προσεκτικά Απενοχοποιήστε το παιδί και επιβραβεύστε το για την αποκάλυψη Εξηγήστε τη διαφορά του «προδίδω/καταγγέλω» από το «ζητάω» βοήθεια Διδάξετε το παιδί να αντιμετωπίζει τον εκφοβισμό: Να αντιδρά λεκτικά, λέγοντας: «δε μου αρέσει αυτό που είπες ή έκανες» ή «μπορείς να πεις ό,τι θες, αλλά δεν είναι αλήθεια». Να απομακρύνεται από τον δράστη. Να χρησιμοποιεί χιούμορ Βοηθήστε το παιδί να αποκτήσει φίλους, εντός και εκτός σχολείου, με τους οποίους να ταιριάζει συνεργατική μάθηση
Συμβουλές για τα παιδιά που παρουσιάζουν εκφοβιστική συμπεριφορά Βοηθήστε το να αντιληφθεί ότι η συμπεριφορά του έχει επιπτώσεις, τόσο για το ίδιο όσο και για τους άλλους Επαινείτε τις θετικές συμπεριφορές του παιδιού Εποπτεία της συμπεριφοράς Συνεργασία με τους γονείς
Βασικές συμβουλές για τα θύματα κυβερνοεκφοβισμού Μην απαντήσεις και μην εμπλακείς Αναγνώρισε το άτομο που είναι υπεύθυνο αν είναι δυνατόν Κράτησε όλα τα αποδεικτικά στοιχεία Μπλόκαρε το θύτη ή τους θύτες Πες το σε έναν ενήλικα/σύμβουλο/εκπαιδευτικό ή γονέα
Πώς χειρίζεται το σχολείο περιπτώσεις κυβερνοεκφοβισμού; Εξοικειωθείτε με το διαδίκτυο, ιστοσελίδες, και γλώσσα του διαδικτύου Αναγνωρίστε τα σημάδια από νωρίς (συναισθηματική κατάσταση των παιδιών, βαθμοί, φαίνεται να έχει άγχος όταν λαμβάνει μήνυμα στο κινητό?) Ζητήστε από άλλους μαθητές (bystanders) να το καταγγείλουν
Πώς χειρίζεται το σχολείο περιπτώσεις κυβερνοεκφοβισμού; Άμεση αντιμετώπιση του περιστατικούέρευνα Βρείτε τη σωστή απάντηση (δεν είναι πάντα η τιμωρία!) Ενημέρωση και εμπλοκή των γονέων
Πρέπει να καλέσετε την αστυνομία αν Υπάρχει εκβιασμός Υπάρχει υλικό επικοινωνίας με αισχρολογίες, παρενόχληση, και παρακολούθηση Υπάρχει παιδική πορνογραφία Οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν τις νομικές συνέπειες του κυβερνοεκφοβισμού.
Κυπριακή νομοθεσία Δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος Ο περί της Σύμβασης κατά του Εγκλήματος μέσω του Διαδικτύου (Κυρωτικός) Νόμος του 2004 (22(III)/2004) Σύμβαση κατά του εγκλήματος μέσω του Διαδικτύου, Βουδαπέστη 23.11.2001 (Convention on Cybercrime)
Εμπειρικά ευρήματα: 1 η έρευνα Πρώτη έγκυρη επιδημιολογική καταγραφή της έκτασης της σχολικής βίας στην Κύπρο 1645 μαθητές δημοτικών και γυμνασίων BVQ 5.4% αμιγώς επιθετικά παιδιά 7.4% αμιγώς θύματα 4.2% θύτες/θύματα 17% συνολική έκταση Μεγαλύτερα σε ηλικία αγόρια πιο έντονη/συχνή εμπλοκή ως θύτες
2 η έρευνα Σχέση επιθετικότητας και ενσυναίσθησης Γνωστική ενσυναίσθηση Συναισθηματική ενσυναίσθηση 205 παιδιά 6 ης τάξης δημοτικών σχολείων BVQ & BES Διαχρονική έρευνα 2 φάσεων
ΦΑΣΗ 1 ΦΑΣΗ 2 Συναισθηματική Ενσυναίσθηση _ Συναισθηματική Ενσυναίσθηση _ Επιθετικότητα Επιθετικότητα
3 η έρευνα Επιθετικότητα, θυματοποίηση και προσαρμογή 238 παιδιά 6 ης τάξης δημοτικών σχολείων BVQ, SDQ, Σχολική Επίδοση Διαχρονική έρευνα 2 φάσεων
ΦΑΣΗ 1 ΦΑΣΗ 2 Επιθετικότητα & Θυματοποίηση + Επιθετικότητα & Θυματοποίηση Προβλήματα Προσαρμογής + Προβλήματα Προσαρμογής _ Επίδοση _ Επίδοση
4 η έρευνα Τηλεοπτική Βία και Σχολική Επιθετικότητα 417 μαθητές 6 ης τάξης δημοτικών σχολείων BVQ & EMVQ Διαχρονική έρευνα 2 φάσεων
ΦΑΣΗ 1 ΦΑΣΗ 2 Έκθεση σε Τηλεοπτική Βία + Έκθεση σε Τηλεοπτική Βία + Επιθετικότητα Επιθετικότητα
5 η έρευνα Ποιότητα της σχέσης με γονείς και συνομηλίκους και σχολική επιθετικότητα 303 μαθητές πέμπτης και έκτης τάξης δημοτικών σχολείων BVQ R & IPPA (parent and peer versions)
Αποτελέσματα 5 ης έρευνας Φτωχή ποιότητα της σχέσης με γονείς και συνομηλίκους προέβλεπε θετικά τη σχολική επιθετικότητα και θυματοποίηση Οι θύτες και οι θύτες θύματα εκδήλωναν τη χειρότερη ποιότητα σχέσης με γονείς και συνομηλίκους
Συμπεράσματα Έκταση του προβλήματος αποτελεί ένδειξη για ανάγκη έρευνας, πρόληψης, διαχείρισης Άμεση αντιμετώπιση από το σχολείο και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!