ΚΑΣΕΤΘΤΝΣΗΡΙΕ ΟΔΗΓΙΕ ΜΑΚΡΟΚΟΠΙΚΩΝ ΕΛΕΓΥΩΝ ΓΙΑ ΣΗ ΔΙΑΠΙΣΩΗ Ή ΜΗ ΤΜΠΣΩΜΑΣΩΝ ΣΗ ΚΟΡΤΦΟΞΗΡΑ ΣΩΝ ΕΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ (ΠΑΘΟΓΟΝΟ: PHOMA TRACHEIPHILA) Οη παξαθάησ νδεγίεο παξέρνληαη γηα ηελ ππνβνήζεζε ησλ ειέγρσλ γηα ηε δηαπίζησζε ή κε ζπκπησκάησλ πξνζβνιήο ζε εζπεξηδνεηδή από ην κύθεηα θαξαληίλαο Phoma tracheiphila. 1. Επιβλαβήρ οπγανιζμόρ: Ο κύθεηαο Phoma tracheiphila (Petri) Kantschaveli & Gikashvili, πξνθαιεί ηελ αζζέλεηα "θνξπθνμήξα" ζηα εζπεξηδνεηδή. Σπλώλπκα:: Deuterophoma tracheiphila Petri, Bakerophoma tracheiphila (Petri) Cifferi. Ο κύθεηαο έρεη θαη δεύηεξε αγελή (αλακνξθηθή, θνληδηαθή) κνξθή πνπ αλήθεη ζην γέλνο Phialophora. Η εγγελήο κνξθή ηνπ είλαη άγλσζηε. 2. Φςηά ξενιζηέρ: Πξνζβάιιεη ηα εζπεξηδνεηδή θαη ηδηαίηεξα εππαζή είλαη ε ιεκνληά, ε θηηξηά, θαη ε πεξγακνηηά. Σπαληόηεξα ηε βξίζθνπκε ζηε πνξηνθαιηά θαη ζηε λεξαληδηά πνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο ππνθείκελν θαη πξνζβάιιεηαη από ηε ξίδα. 3: ςμπηώμαηα: Εκθαλίδνληαη ηελ άλνημε κε ηε κνξθή ριώξσζεο ησλ θύιισλ θαη ησλ λεαξώλ βιαζηώλ, αθνινπζεί κάξαλζε ησλ θύιισλ θαη ησλ λεαξώλ βιαζηώλ, θπιιόπησζε θαηά ηελ νπνία νη κίζρνη κπνξεί λα παξακέλνπλ ζην θιαδί γηα έλα δηάζηεκα θαη αθνινπζεί μήξαλζε ηεο θνξπθήο πνπ πξνρσξά πξνο ηα θάησ μεξαίλνληαο θιαδίζθνπο θαη βξαρίνλεο. Από ηε βάζε ησλ μεξώλ θιάδσλ θαη από ην ππνθείκελν αλαπηύζζνληαη ιαίκαξγνη βιαζηνί θαη απηό απνηειεί ζπλήζε αληίδξαζε ηνπ δέληξνπ ζηελ αζζέλεηα. Όκσο ζηαδηαθά ε αζζέλεηα πξνζβάιιεη όιν ην δέληξν πνπ ζπλήζσο μεξαίλεηαη ηειείσο. Αθαηξώληαο ην θινηό από ηα πξνζβεβιεκέλα θιαδηά απνθαιύπηεηαη ν ραξαθηεξηζηηθόο ειαθξύο έσο έληνλνο ξνδ-πνξηνθαιί-θαθεθόθθηλνο κεηαρξσκαηηζκόο ζην μύιν. Ωζηόζν, ην ζύκπησκα απηό δελ εκθαλίδεηαη πάληα. Σηνπο πξνζβεβιεκέλνπο θιάδνπο εκθαλίδνληαη βπζηζκέλα ζθαηξηθά ππθλίδηα σο καύξεο θνπθίδεο. Υπάξρεη θαη νη πεξηπηώζεηο ε πξνζβνιή λα μεθηλά είηε από θιαδί είηε από ηε ξίδα θαη λα επεθηείλεηαη γξήγνξα ζηνλ θνξκό νπόηε ην δέληξν μεξαίλεηαη απόηνκα θαη ην εγθάξδην μύιν εκθαλίδεη ραξαθηεξηζηηθό ζθνύξν κεηαρξσκαηηζκό (ηηαιηθά: mal nero). 4. Φυηογπαθίερ με ζςμπηώμαηα:
Εικόνα 1. Σπκπηώκαηα ριώξσζεο, κάξαλζεο θαη έλαξμεο μεξάλζεσλ ζε ιεκνληά
Εικόνα 2. Μίζρνη παξακέλνπλ κεηά ηε πηώζε ησλ θύιισλ.
Εικόνερ 3,4, 5,6, 7& 8 Σπκπηώκαηα δηαθνξεηηθνύ βαζκνύ έληαζεο
Εικόνερ 9 &10 Ππθλίδηα ζηα θιαδηά
Εικόνερ 11, 12 &13. Διάθοποι ηύποι ζςμπηυμάηυν ζηα θύλλα
Εικόνερ 14, 15, 16, 17. ςμπηώμαηα ζηο ξύλο
5. ηοισεία πος μποπεί να οδηγήζοςν ζε λανθαζμένη διάγνυζη: Τα ζπκπηώκαηα ριώξσζεο, κάξαλζεο θαη μήξαλζεο θιαδηώλ ησλ εζπεξηδνεηδώλ δελ είλαη ραξαθηεξηζηηθά κόλν ηεο θνξπθνμήξαο αιιά κπνξεί λα νθείινληαη θαη ζε πνηθίιεο άιιεο αηηίεο όπσο ε έιιεηςε λεξνύ ιόγσ θαθήο ή αλεπαξθνύο άξδεπζεο, βιάβεο ή θαθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ξίδαο (θξύν έδαθνο, βαζύ θξεδάξηζκα θιπ), ηνμηθόηεηαο (ιηπάζκαηνο, αιάησλ, δηδαληνθηόλσλ) ή πξνζβνιήο από άιινπο επηβιαβείο νξγαληζκνύο. Σηα εζπεξηδνεηδή απαληάηαη πνιύ ζπρλά ν κύθεηαο Colletotrichum gloeosporioides, έλα δεπηεξνγελέο παξάζηην πνπ ζπλήζσο βξίζθεηαη ζε ιαλζάλνπζα κνξθή κέζα ζηνπο θπηηθνύο ηζηνύο ησλ εζπεξηδνεηδώλ θαη ηνπο πξνζβάιιεη όηαλ απηνί γηα θάπνην ιόγν εμαζζελήζνπλ. Ο κύθεηαο απηόο παξάγεη θαξπνθνξίεο (αθέξβνπια), ζε ζπγθεληξηθνύο θύθινπο, εκθαλείο κε γπκλό νθζαικό (ελώ ηα ππθλίδηα ηνπ P. tracheiphila πνπ είλαη ηπραία δηαζθνξπηζκέλα θαη βπζηζκέλα δελ δηαθξίλνληαη εύθνια βιέπε Εηθόλα.). Η παξνπζία ηνπ C. gloeosporioides κπνξεί λα πξνθαιέζεη δύν εηδώλ ιάζε: 1. Να εθιεθζεί ιαλζαζκέλα σο P. tracheiphila θαη 2. Η έληνλε παξνπζία ηνπ λα ζπγθαιύςεη ηελ ηαπηόρξνλε παξνπζία ηνπ P. tracheiphila. Γηα λα απνθεύγνληαη απηά ηα ιάζε, θαη πξηλ ιεθζνύλ απνθάζεηο γηα κέηξα, όηαλ εκθαλίδνληαη ηέηνηα ζεκεία ζα πξέπεη λα εμεηάδνληαη θαη λα επηβεβαηώλεηαη ε δηάγλσζε κε εξγαζηεξηαθή εμέηαζε.
.Εικόνα 18... A. Επηκήθεο ηνκή θιαδίζθνπ ιεκνληάο πξνζβεβιεκέλνπ από θνξπθνμήξα πνπ παξνπζηάδεη ηνλ ηππηθό πνξηνθαιί κεηαρξσκαηηζκό ζην μύιν. Β. θιαδί ιεκνληάο κε αθέξβνπια ηνπ C. gloeosporioides (ζην πάλσ ηκήκα) θαη ππθλίδηα ηνπ P. tracheiphila (ζην θάησ ηκήκα). C. Ξεξόο θιαδίζθνο ιεκνληάο κε αθέξβνπια ηνπ C. gloeosporioides.
6. Σπόπορ μεηάδοζηρ: Τν κόιπζκα (ππθληδηνζπόξηα) κεηαδίδεηαη από ηα πξνζβεβιεκέλα δέληξα ζηα γεηηνληθά κε ηε βξνρή, ηδηαίηεξα όηαλ ζπλνδεύεηαη από δπλαηό αέξα, κε εξγαιεία θιαδέκαηνο, ρέξηα θιπ θαηά ηηο εξγαζίεο θαη ηδηαίηεξα όηαλ ην θύιισκα είλαη βξεγκέλν θαη ζε καθξηλέο απνζηάζεηο κεηαδίδεηαη κε κνιπζκέλν πνιιαπιαζηαζηηθό πιηθό θαη κε ηα πνπιηά πνπ ζπιιέγνπλ μεξά θιαδηά γηα ηηο θσιηέο ηνπο. 6.1 Σπόποι αποθςγήρ ηηρ μεηάδοζηρ: Επεηδή ε αζζέλεηα απηή ελδεκεί ζηηο πεξηζζόηεξεο πεξηνρέο ηεο ρώξαο καο, ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ηδηαίηεξε κέξηκλα απνθπγήο εηζόδνπ ηεο θαη δηάδνζήο ηεο ζηα θπηώξηα παξαγσγήο πνιιαπιαζηαζηηθνύ πιηθνύ εζπεξηδνεηδώλ. Αλ ε αζζέλεηα εηζέιζεη ζε ρώξν πνπ θαιιηεξγνύληαη εζπεξηδνεηδή ζα είλαη πνιύ δύζθνιν λα εθξηδσζεί πξάγκα πνπ θαζηζηά ζηε ζπλέρεηα εμαηξεηηθά δύζθνιε θαη ηε ρνξήγεζε θπηνϋγεηνλνκηθνύ δηαβαηεξίνπ. Γηα ηελ απνθπγή ηεο αζζέλεηαο ζα πξέπεη λα εθαξκόδνληαη, ηόζν ζην θπηώξην όζν θαη ζην γύξσ από απηό ρώξν ηα παξαθάησ: Να αθαηξνύληαη θαη λα θαηαζηξέθνληαη κε θσηηά όινη νη μεξνί βιαζηνί, θιαδίζθνη θαη βξαρίνλεο θαζώο θαη νη ιαίκαξγνη βιαζηνί πνπ εκθαλίδνπλ ύπνπηα ζπκπηώκαηα καδί κε έλα ζεκαληηθό κέξνο πγηνύο ηκήκαηνο (θάησ από ηα όξηα κεηαρξσκαηηζκνύ ηνπ μύινπ). Σηε πεξίπησζε Να απνθεύγεηαη ε δεκηνπξγία πιεγώλ ηόζν ζην ππέξγεην κέξνο όζν θαη ζηηο ξίδεο. Να απνθεύγνληαη νη εξγαζίεο όηαλ ην θύιισκα είλαη βξεγκέλν. Να απνθεύγεηαη ε ππεξβνιηθή αδσηνύρνο ιίπαλζε πνπ θαζηζηά ηα δέληξα εππαζή ζηελ αζζέλεηα. Εάλ ππάξρεη ππνςία ηεο παξνπζίαο ηνπ κύθεηα ζηε πεξηνρή, εθηόο από ηα παξαπάλσ κέηξα ζα πξέπεη λα γίλνληαη πξνιεπηηθέο εθαξκνγέο εγθεθξηκέλσλ ραιθνύρσλ κπθεηνθηόλσλ θαζ' όιε ηε βξνρεξή πεξίνδν θαη θπξίσο κεηά από ραιάδη ή παγεηό. 7. Καηάλληλη εποσή για μακποζκοπικό έλεγσο: Μαθξνζθνπηθόο έιεγρνο γηα αλαδήηεζε θιαδηώλ κε ζπκπηώκαηα κπνξεί λα γίλεη όιεο ηηο επνρέο. Η θαηαιιειόηεξε όκσο επνρή γηα λα δηαπηζησζνύλ ηα αξρηθά ζπκπηώκαηα θαη λα ιεθζνύλ κέηξα απνθπγήο δηάδνζεο ηεο αζζέλεηαο ζηελ πεξίπησζε πνπ απηή ζα εκθαληζηεί είλαη ε άλνημε. Ο ειεγθηήο ζα εμεηάζεη αλ επηθξάηεζαλ θαηάιιειεο ζεξκνθξαζίεο θαη έρεη αλαπηπρζεί λέα βιάζηεζε πνπ ζα δείμεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ζπκπηώκαηα. Αλ ν έιεγρνο γίλεη λσξίο ηελ άλνημε ππάξρεη ην ελδερόκελν ε αζζέλεηα λα βξίζθεηαη αθόκα ζε ιαλζάλνπζα κνξθή θαη λα κελ ππάξρνπλ εκθαλή ζπκπηώκαηα. Αλ πάιη ν έιεγρνο γίλεη αξγά ηελ άλνημε ή ην θαινθαίξη ππάξρεη ην ελδερόκελν λα έρνπλ αθαηξεζεί ηα μεξά θιαδηά θαηά ηηο ζπλήζεηο εξγαζίεο πεξηπνίεζεο ησλ δέληξσλ. 8. Δειγμαηολητία: Ο καθξνζθνπηθόο έιεγρνο ζα θξίλεη αλ ζα ρξεηαζηεί λα γίλεη θαη δεηγκαηνιεςία. Αλ δελ βξεζνύλ ζπκπηώκαηα θαη ππάξρεη δηαβεβαίσζε θαη από ηνλ παξαγσγό όηη δελ δηαπηζηώζεθαλ ηέηνηα ζην θνληηλό παξειζόλ, ηόηε δελ ρξεηάδεηαη
λα γίλεη δεηγκαηνιεςία. Γηα δεηγκαηνιεςία επηιέγνληαη κόλν θιαδίζθνη κε ζπκπηώκαηα θαη θπξίσο κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ζπκπηώκαηα κεηαρξσκαηηζκνύ ηνπ μύινπ. Από θάζε δέληξν κε ζπκπηώκαηα ιακβάλεηαη έλα ηεκάρην θιαδίζθνπ, θιάδνπ ή θαη βξαρίνλα κήθνπο 20-30 εθαηνζηώλ. Τν ηεκάρην απηό επηιέγεηαη από ην ζεκείν πνπ ηειεηώλεη ην πγηέο κέξνο θαη αξρίδεη απηό πνπ θέξεη ηα ζπκπηώκαηα. Ο αξηζκόο ησλ ηεκαρίσλ δελ ρξεηάδεηαη λα μεπεξλά ηα 10. Αλ όκσο θαηά ηε δεηγκαηνιεςία βξεζνύλ ιίγα κόλν θιαδηά κε ζπκπηώκαηα ηόηε ζα πξέπεη λα πεξηιεθζνύλ ζην δείγκα όια θαη ζε κεγαιύηεξν κήθνο. Οη θιαδίζθνη ηνπνζεηνύληαη ζε πιαζηηθή ζαθνύια γηα λα κελ αθπδαησζνύλ θαη απνζηέιινληαη κε ηαρπκεηαθνξά ζην αξκόδην εξγαζηήξην. 9. Γνυζηοποίηζη ζηη Φςηοϋγειονομική Τπηπεζία Κάζε παξαγσγόο πξέπεη: Να γλσζηνπνηεί ζηελ αξκόδηα Φπηνϋγεηνλνκηθή Υπεξεζία ηεο πεξηνρήο ηνπ, ηελ εκθάληζε ζπκπησκάησλ θνξπθνμήξαο θαζώο θαη νπνηαδήπνηε αζπλήζηζηε εκθάληζε ζπκπησκάησλ ή παξνπζία επηβιαβώλ νξγαληζκώλ ή θάζε αλσκαιία πνπ παξνπζηάδνπλ ηα θπηά ηνπ.