11ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας, Μυτιλήνη, Λέσβος, Ελλάδα 2015 PLESIONIKA MANAGE: Ερευνητικό πιλοτικό πρόγραμμα για τη αλιευτική διαχείριση της «Συμιακής Γαρίδας» Plesionika narval Καλογήρου, Σ. 1, Smith, C. 1, Αναστασοπούλου, Α. 1, Μαργαρίτης, Μ. 1, Μακαντάση, Π. 1, Borbar, L. 1, Μαραβέλιας, Χ. 1, Καπίρης, Κ. 1 1 Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, skalogirou@hcmr.gr, csmith@hcmr.gr, kanast@hcmr.gr, mmargaritis@hcmr.gr, pmakantasi@hcmr.gr, leila.bordbar@gmail.com, cmaravel@hcmr.gr, kkapir@hcmr.gr Περίληψη Το ερευνητικό πρόγραμμα PLESIONIKA MANAGE το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας και απο Εθνικούς Πόρους στο πλαίσιο του Ε.Π.ΑΛ. 2007-2013 στοχεύει στην δοκιμή εναλλακτικών αλιευτικών σεναρίων διαχείρισης του εμπορικής και κοινωνικής αξίας είδους Plesionika narval. Η πιλοτική εφαρμογή εναλλακτικών αλιευτικών εργαλείων παγίδων ή κιούρτων (FPO) ως προς το σχήμα και το μέγεθος ματιού καθώς και η παράλληλη συλλογή και ανάλυση αλιευτικών, βιολογικών και κοινωνικο-οικονομικών δεδομένων από τα παράκτια ενδιαιτήματα του ΝΑ Αιγαίου θα χρησιμοποιηθούν στην εύρεση του βέλτιστου σεναρίου διαχείρισης για τη Μέγιστη Βιώσιμη Εκμετάλλευση (ΜΒΕ) του είδους. Λέξεις κλειδιά: Pandalidae, παράκτια αλιεία, επιλεκτικότητα, εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης, Μέγιστη Βιώσιμη Εκμετάλλευση Plesionika Manage: Research pilot project on the management of the Symi shrimp Plesionika narval Kalogirou, S. 1, Smith, C. 1, Anastasopoulou, A. 1, Margaritis, M. 1, Makantasi, P. 1, Borbar, L. 1, Maravelias, C. 1, Kapiris, K. 1 1 Institute for Marine Biological Resources and Inland Waters, Hellenic Centre for Marine Research, skalogirou@hcmr.gr, csmith@hcmr.gr, kanast@hcmr.gr, mmargaritis@hcmr.gr, pmakantasi@hcmr.gr, leila.bordbar@gmail.com, cmaravel@hcmr.gr, kkapir@hcmr.gr Abstract PLESIONIKA MANAGE is a co-funded EU pilot project aiming to develop alternative management scenarios for the trap fishery of the pandalid shrimp Plesionika narval in the SE Aegean Sea. Configurations of fish traps or pots (FPO) in terms of type and mesh size will be applied for an annual cycle to the fishery. Together with socioeconomic, fishery, and biological data obtained, the optimal management scenario will be selected for a longterm Maximum Sustainable Yield (MSY) of the species. Keywords: Pandalidae, coastal fishery, selectivity, Alternative Management Scenarios, Maximum Sustainable Yield 1. Εισαγωγή Το ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας συγχρηματοδοτεί στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας 2007-2013, Άξονας Προτεραιότητας 3-Μέτρα Κοινού Ενδιαφέροντος, Μέτρο 3.5-Πιλοτικά Σχέδια, το πιλοτικό πρόγραμμα PLESIONIKA MANAGE-Διαχείριση της Συμιακής Γαρίδας (www.plesionika-manage.eu). Σκοπός του έργου είναι η πιλοτική δοκιμή εναλλακτικών σεναρίων αλιευτικής διαχείρισης του είδους Plesionika narval (Fabricius, 1787). Το P. narval (Fabricius, 1787) είναι κοσμοπολίτικο είδος που απαντάται σε βάθη από 0 έως 910 μέτρα σε αμμώδη, λασπώδη και βραχώδη ενδιαιτήματα καθώς και υποβρύχια σπήλαια. Απαντάται στον Ανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό, την Μεσόγειο και την Ερυθρά Θάλασσα καθώς και τον Ινδοδυτικό Ειρηνικό (Heldt & Heldt, 1954; Zariquiey Alvarez, 1968; Holthuis, 1987; Thessalou-Legaki et. al., 1989; Li, 2006). Είναι νηκτοβενθικό είδος και τρέφεται με πελαγικές και βενθικές λείες (Cartes, 233
11th Panhellenic Symposium on Oceanography and Fisheries, Mytilene, Lesvos island, Greece 2015 1993; Kitsos et al., 2008). Αποτελεί γονοχωριστικό είδος (Thessalou-Legaki, 1989), με σαφή φυλετικό διμορφισμό (Thessalou-Legaki, 1989; García-Rodriguez et al., 2000). Xαρακτηρίζεται από συνεχή αναπαραγωγή με κορύφωση της ωοτοκίας κατά τους εαρινούς και θερινούς μήνες (Zariquiey Álvarez, 1968; Holthuis, 1987; Thessalou-Legaki, 1992; Gonzales et al., 1997; Arculeo & Lo Brutto, 2011; Sousa et al., 2014). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων (FAO) συγκαταλέγει το P. narval στα εμπορικής σημασίας είδη που αλιεύεται με μηχανότρατες βυθού και παγίδες ή κιούρτους (FPO). Η αλιεία της «Συμιακής γαρίδας», Plesionika narval, πραγματοποιείται από την μικρής κλίμακας παράκτια αλιεία του ΝΑ Αιγαίου και είναι σημαντική με ιδιαίτερο αντίκτυπο στον αλιευτικό και τουριστικό τομέα. Η αλιεία με παγίδες (FPO) της «Συμιακής Γαρίδας» εμπίπτει νομοθετικά στο Π.Δ. 157/2004, με το οποίο ορίζεται ο τρόπος (τύπος και διαστάσεις αλιευτικού εργαλείου) και η περίοδος αλίευσης (απαγόρευση 1 Μαΐου μέχρι 31 Ιουλίου). Κατά την διάρκεια των ετών 2005 έως 2012 και για να παρακολουθηθεί η αλιευτική πίεση και η κατάσταση των πληθυσμών του είδους, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου εξέδιδε με Απόφαση Αντιπεριφερειάρχη, ετήσιες άδειες «πειραματικής» αλιείας. Η πιλοτική εφαρμογή εναλλακτικών αλιευτικών εργαλείων παγίδων ή κιούρτων (FPO) ως προς το σχήμα και το μέγεθος ματιού καθώς και η παράλληλη συλλογή και ανάλυση αλιευτικών, βιολογικών και κοινωνικο-οικονομικών δεδομένων από τα παράκτια ενδιαιτήματα του ΝΑ Αιγαίου θα χρησιμοποιηθούν στην εύρεση του βέλτιστου σεναρίου διαχείρισης για τη Μέγιστη Βιώσιμη Εκμετάλλευση (ΜΒΕ) του είδους. 2. Υλικά και μέθοδοι 2.1 Περιοχή Μελέτης Το πιλοτικό πρόγραμμα θα δοκιμαστεί σε μηνιαία βάση για ένα πλήρες έτος στην ευρύτερη περιοχή του ΝΑ Αιγαίου και συγκεκριμένα στις νήσους Σύμη, Τήλο, Νίσυρο, Κω, Αστυπάλαια, Κάρπαθο, Κάσο και Χάλκη. 2.2 Εναλλακτικά αλιευτικά εργαλεία Επιλεκτικότητα Βαθυμετρική Κατανομή Kατασκευάστηκαν δύο τύποι κιούρτων/παγίδων i) μεταλλικοί, σφαιροειδείς επενδυμένοι με εύκαμπτο δικτυωτό πλέγμα και ii) μεταλλικοί παραλληλεπίπεδοι με άκαμπτο μεταλλικό πλέγμα. Τρία διαφορετικά μεγέθη ανοίγματος ματιού (8x8, 12x12, και 12x25 mm) χρησιμοποιήθηκαν σε κάθε τύπο κιούρτου με σκοπό τη δοκιμή επιλεκτικότητας στο μέγεθος σύλληψης του είδους. Τρία «βιλάγια» ή παραγάδια μήκους περίπου 1 χλμ. με 30 κιούρτους το καθένα θα ποντιστούν σε τέσσερις ζώνες βάθους (5-10, 70-75, 140-145 και 270-275 μ) και η πειραματική αλιεία θα πραγματοποιηθεί χρονικά από την ανατολή έως την δύση του ηλίου. Σε κάθε βιλάγιο θα τοποθετηθούν 15 σφαιροειδείς και 15 παραλληλεπίπεδοι (πέντε από κάθε μέγεθος ματιού) κιούρτοι για την έρευνα εποχικών διακυμάνσεων και κάθετων μεταναστεύσεων των πληθυσμών της μελετώμενης γαρίδας. Σε κάθε δειγματοληψία θα μετριέται η θερμοκρασία, η αλατότητα και το ποσοστό οξυγόνου μέχρι το βάθος των 400 μ με την βοήθεια του συστήματος CTD. 2.3 Συλλογή βιολογικών δεδομένων - Αύξηση, Διατροφή, Δυναμική Αναπαραγωγή Δείγματα από μηνιαίες δειγματοληψίες θα αναλυθούν ως προς τους δείκτες αύξησης (ηλικίας, μορφομετρίας ανάπτυξης), διατροφής, και δυναμικής του πληθυσμού. Συγκεκριμένα, για τη μελέτη αύξησης θα συλλεχθούν επιπλέον δεδομένα μορφομετρίας, ενώ για τη διατροφή θα εξετασθεί η πληρότητα και το περιεχόμενο στομάχου των δειγμάτων από τα διαφορετικά ενδιαιτήματα. Δείκτες αναπαραγωγής θα προσδιοριστούν για πρώτη φορά στη Μεσόγειο μέσω μακροσκοπικής και μικροσκοπικής (ιστολογική) περιγραφή της γονάδας, αναπτυξιακών σταδίων ωοκυττάρων και προσδιορισμός σταδίων αναπαραγωγικής ωριμότητας. 234
11ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας, Μυτιλήνη, Λέσβος, Ελλάδα 2015 2.4 Κοινωνικο-Οικονομική Διάσταση της Αλιείας Τα δεδομένα για την κοινωνικο-οικονομική διάσταση της αλιείας του είδους P. narval συλλέχθηκαν από ερωτηματολόγια που σχεδιάστηκε για τον συγκεκριμένο τύπο εργαλείου (FPO) και τα αλιευτικά ημερολόγια. Το ερωτηματολόγιο περιλάμβανε πληροφορίες για το σκάφος (μήκος, έτος κατασκευής, ιπποδύναμη, υλικό κατασκευής), το αλιευτικό εργαλείο, τους ιδιοκτήτες, το προσωπικό, τα αλιευτικά πεδία, την αλιευτική προσπάθεια, τα είδη που αλιεύονται (στοχευμένα και παρεπίπτοντα), τις πωλήσεις, καθώς και το αλιευτικό κόστος. Σκοπός του υποέργου είναι η πρώτη αποτίμηση της κοινωνικο-οικονομικής διάστασης της αλιείας της «συμιακής γαρίδας», P. narval με κιούρτους στην περιοχή του Ν.Α. Αιγαίου. 2.5 Εναλλακτικά Σενάρια Διαχείρισης Τα βιολογικά, σε συνδυασμό με τα κοινωνικο-οικονομικά και αλιευτικά δεδομένα (π.χ. επιλεκτικότητα εργαλείων και εκφορτώσεις) θα χρησιμοποιηθούν για να αναπτυχθούν βιοοικονομικά σενάρια διαχείρισης που θα στοχεύουν στη μεγιστοποίηση της αλιευτικής παραγωγής και τη διατήρηση της απασχόλησης του κλάδου στο παρόν, ενώ την ίδια στιγμή θα αποφεύγουν την εξάντληση της αλιείας στο μέλλον (Μέγιστη Βιώσιμη Εκμετάλλευση του αποθέματος). Το βιο-οικονομικό μοντέλο Μefisto (Guillén et al., 2012, Maynou et al., 2006) θα εφαρμοστεί στη παρούσα πράξη καθώς έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στην Μεσόγειο Θάλασσα και θεωρείται ότι μπορεί να περιγράψει, αναλύσει και προτυποποιήσει το συγκεκριμένο είδος και απόθεμα καθώς και τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης αλιείας. 3. Ευχαριστίες Η παρούσα μελέτη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας και από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας (Ε.Π.ΑΛ.) 2007-2013, Μέτρο 3.5, Πιλοτικά Σχέδια, ΥΠ.Α.Α.Τ με τίτλο «Διαχείριση της Συμιακής Γαρίδας». Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον πρώην και νυν Αντπεριφερειάρχη Αγροτικής Οικονομίας, Κτηνιατρικής και Αλιείας, Αντώνη Χατζηϊωάννου και Φιλήμων Ζαννετίδη, αντίστοιχα, στο Τμήμα Αλιείας της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Μαριγώ Φωτάκη, Μανώλης Περράκης, Θεόδωρος Φωτάρας, Σταμάτης Σταματέλλος) καθώς και στον Σάββα Χατζηνικολάου για τις πολύτιμες πληροφορίες κατά την διάρκεια υποβολής της πρότασης. 4. Βιβλιογραφία Arculeo, M. and Brutto, S.L. 2011. Growth and reproduction data of Plesionika narval (Decapoda, Caridea, Pandalidae) off the Island of Ustica (Southern Tyrrhenian Sea). Crustaceana, 84 (11), 1367-1375. Cartes, J.E. 1993. Diets of deep water pandalid shrimps on the Western Mediterranean slope. Marine Ecology Progress Series, 96, 49-61. Heldt, H. and Heldt, J.H. 1954. Les Crustacés comestibles des mers Tunisiennes et leur pêche. Annales de la Station océanographie de Salammbô, 9, 3-16, pls. 1-10. Holthuis, L.B. 1987. Crevettes. p. 189-292. In: Fiches FAO d identification des espèces pour les besoins de lapêche. méditerranée et mer noire. zone de pêche 37(revision 1), 1, végétaux et invertébrés. Fischer, W., Schneider M., Bauchot M.-L. (Eds.). Food and Agriculture Organization of the United Nations,Rome. García-Rodriguez, M., Esteban, A. and Perez Gil, J.L. 2000. Considerations on the biology of Plesionika edwardsi (Brandt, 1851) (Decapoda, Caridea, Pandalidae) from experimental trap catches in the Spanish western Mediterranean Sea. Scienta Marina, 64, 369-379. González, J.A., Tuseta, V.M. and Lozanob, I.J. 1997. Biology of Plesionika narval (Crustacea, Decapoda, Pandalidae) Around the Canary Islands (Eastern Central Atlantic) Santanaa ainstituto. Estuaries, Coastal and Shelf Science, 44, 339-350. 235
11th Panhellenic Symposium on Oceanography and Fisheries, Mytilene, Lesvos island, Greece 2015 Guillen, J., Maynou F., Floros, C., Sampson, D., Conides, A. et al. 2012. Abio-economic evaluation of the potential for establishing a commercial fishery on two newly developed stocks: The Ionian red shrimp fishery. Scientia Marina, 76 (3), 597-605. Kitsos, M.S., Tzomos, Th., Anagnostopoulou, L. and Koukouras, A. 2008. Diet composition of the pandalid shrimp, Plesionika narval (Fabricius, 1787) (Decapoda, Pandalidae) in the Aegean Sea. Crustaceana, 81, 23-33. Li, X. 2006. An account of the pandaloid shrimps (Crustacea: Decapoda: Caridea) in the collections of the Quensland Museum. Memoires of the Quensland Museum, 52 (1), 151-170. Maynou, F., Sardà, F., Tudela, S. and Demestre, M. 2006. Management strategies for red shrimp (Aristeus antennatus) fisheries in the Catalan sea (NW Mediterranean) based on bioeconomic simulation analysis. Aquatic Living Resources, 19, 161-171. Thessalou-Legaki, M. 1989. Allometric growth of male secondary sexual characters and dioecy in Parapandalus narval (Decapoda: Pandalidae). Journal of Crustacean Biology, 9, 595-600. Thessalou-Legaki,M., 1992. Reproductive variability of Parapandalus narval (Crustacea: Decapoda) along a depth gradient. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 35, 593-603. Sousa, R., Henriques, P., Biscoito, M., Pinto, A.R., Delgado, J. et al. 2014. Considerations on the Biology of Plesionika narval (Fabricius, 1787) in the Northeastern Atlantic. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 14, 727-737. Zariquiey-Alvarez, R. 1968. Crustáceos Decápodos Ibéricos. Investigación Pesquera, 32, 1-510. 236