water υδωρ Bοдa Kαθαρό Νερό, Καθαρά Προϊόντα, Καθαρές Σκέψεις Clean Water, Clean Products, Clear thoughts Чиста вода, чисти продукти, чисти мисли

water υδωρ Bοдa Kαθαρό Νερό, Καθαρά Προϊόντα, Καθαρές Σκέψεις Clean Water, Clean Products, Clear thoughts Чиста вода, чисти продукти, чисти мисли

water υδωρ Bοдa

Waterfall Karanos in Edessa

1 Νερό & Ανθρώπινος Πολιτισμός Water & the Human Civilization Водата и културата на човекот Waterfall Karanos in Edessa 4

Το νερό είναι ένας μοναδικός φυσικός πόρος και είναι απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωση του ανθρώπου και των άλλων οργανισμών. Είναι γνωστό, ότι για τον ανθρώπινο οργανισμό είναι η δεύτερη πιο σημαντική ουσία, μετά το οξυγόνο. Άλλωστε, το ανθρώπινο σώμα αποτελείται κατά τα 2/3 από νερό. Αποτελεί, επίσης, ζωτικό πόρο για τα οικοσυστήματα και καλύπτει τις βασικές ανάγκες του ανθρώπινου πληθυσμού. Water is a unique natural resource vital for the survival of humanity and all other lifeforms. It is the second most important element for the human body after oxygen. Besides the human body contains 2/3 water. It is also a vital resource for ecosystems and meets the basic needs of the human population. В одата е уникатен природен ресурс и е неопходен за опстанокот на човекот и другите организми. Познато е дека за човечкото тело е втората по важност супстанца после кислородот. Освен тоа човечкото тело содржи околу 2/3 вода. Таа е, исто така, витален ресурс за екосистемите и ги покрива основните потреби на човечката популација. 5

6

σημαντικότητα του νερού αναφορικά με τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και γενικότερα Η με τη συνέχιση της ζωής στον πλανήτη έγκειται στο γεγονός, ότι, παρόλο που συγκαταλέγεται στους ανανεώσιμους διαθέσιμους πόρους, στην πραγματικότητα δεν είναι ανεξάντλητος. Καθώς αποτελεί το κλειδί για την ανάπτυξη της γεωργίας, της αλιείας, της παραγωγής ενέργειας, της βιομηχανίας, του εμπορίου και του τουρισμού, όπως επίσης και για τη δημιουργία των σημαντικότερων στοιχείων του περιβάλλοντος, η προστασία του, τόσο από την αλόγιστη χρήση του, όσο και από τη ρύπανσή του απασχόλησε έντονα περιβαλλοντικές και κοινωνικές οργανώσεις, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς. Έτσι, και παρά την αντιμετώπιση του νερού ως προϊόν με οικονομική αξία, η σύγχρονη διεθνής νομοθεσία αναφέρει ότι: «Το ύδωρ αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει κατάλληλης μεταχείρισης» (Κοινοτική Οδηγία Πλαίσιο για το νερό, 2000/60/ΕΕ), ενώ το «ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό» έχει κατοχυρωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αλλά και τα Ηνωμένα Έθνη. Ας μην ξεχνάμε επίσης, τις αναφορές της Διάσκεψης του Ρίο, 1992 (Agenta 21), ότι το νερό είναι απαραίτητο σε όλες τις πτυχές της ζωής και ότι η παροχή νερού καλής ποιότητας στο σύνολο του πληθυσμού του πλανήτη πρέπει να αποτελεί στόχο όλων των κρατών μερών που συνυπόγραψαν το κείμενο της Διάσκεψης. The importance of water for the conservation of ecosystems and generally for the continuation of life on earth is due to the fact although it is a renewable resource, in fact it is not inexhaustible. Being a key factor to the development of agriculture, fisheries, energy, industry, trade and tourism, as well as to the creation of the important elements of the environment, its protection from both its excessive use and its contamination is a major concern for environmental and social organizations, governments and international organizations. Thus, despite its treatment as a product with economic value, modern international law provides that: «Water is a heritage which must be protected and treated as such» (Water Framework Directive 2000/60 / EU) while the «human right to water» has been established by the World Health Organization and the United Nations. We should not forget also the reports of the Rio Conference, 1992 (Agenda 21) that water is essential to all aspects of life and the provision of good quality water to the entire population of the planet should be an objective of all states - parties who signed the document of the Conference. З начењето на водата во однос на заштитата на екосистемите и воопшто на продолжувањето на животот на земјата лежи во фактот дека иако спаѓа во еден од обновливите ресурси кои се на располагање, таа всушност не е неисцрпна. Претставува клуч за развој на земјоделството, рибарството, енергетиката, индустријата, трговијата и туризмот, како и за создавање на важните елементи на животната средина. Заштитата на водата од прекумерната употреба и загадувањето, силно ги преокупира организациите за животната средина, општествените организации, влади и меѓународни организации. Така, и покрај третманот на вода како производ со економска вредност, современиот меѓународен законот вели: «Водата претставува наследство кое треба да биде заштитено и да добива соодветен третман» (Рамковна Директива на Заедницата за водата, 2000/60/ЕУ) додека «човековото право за вода» е основано од страна на Светската здравствена организација и Обединетите Нации. Да не ги заборавиме исто така, извештаите на Конференцијата во Рио, 1992 (Agenta 21) дека водата е од суштинско значење во сите аспекти на животот и дека обезбедувањето на вода со добар квалитет за целото население на планетата треба да биде цел на сите држави - страни кој го потпишаа документот на Конференцијата. 7

Ohrid lake marina in summer Καθώς η ζωή χωρίς νερό είναι αδύνατη, είναι αναμενόμενη η ταύτιση της εξέλιξης της ιστορίας του ανθρώπινου είδους, όπως άλλωστε και της ίδιας της ζωής του πλανήτη μας, με αυτό. Από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια το νερό αποτέλεσε σημείο εκκίνησης και πολιτισμικής αναφοράς οι πρώτοι ανθρώπινοι οικισμοί γεννήθηκαν γύρω από λίμνες ή στις όχθες μεγάλων ποταμών, ενώ οι μεγάλοι πολιτισμοί της αρχαιότητας αναπτύχθηκαν σε περιοχές με κύριο χαρακτηριστικό τα υψηλά ποσοστά βροχοπτώσεων. Η εξήγηση της σύνδεσης του νερού με την ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού είναι απλή το νερό δίνει ζωή, ευνοεί την καλλιέργεια τροφής, επιτρέπει τη μεταφορά αγαθών και την ανάπτυξη του εμπορίου και μαζί με αυτά, αναπτύσσει τη συνεργασία των λαών μέσω της ανταλλαγής πολιτιστικών στοιχείων. Life without water is impossible, thus water is identified with the evolution of the human history and the life of the planet itself. Since pre-historic times water was a starting point and cultural reference. The first human settlements flourished around lakes or along major rivers, and the great civilizations of antiquity were developed in areas with high rainfall rates. The connection of water to the development of human civilization is easily explained. Water gives life, promotes food culture, allows the transport of goods and the development of trade and its promotes cooperation between peoples through the exchange of cultural elements. Како што животот без вода е невозможен, очекувана е идентификацијата на еволуцијата на историјата на човештвото, како и животот на самата планета, со истата. Од праисторијата водата беше точка за почеток и културна референца, првите човечки населби се формираа околу езера или покрај бреговите на големите реки, додека големите цивилизации на античкото време се развиени во области со главна карактеристика на висок процент на обилни дождови. Објаснувањето на поврзаноста на водата со развојот на човековата цивилизација е едноставно, водата дава живот, го помага производството на храна, го овозможува превозот на стока и развојот на трговијата, а заедно со тоа ја развива соработка меѓу народите, преку размената на културни елементи. 8

Tourist sunbathing on the shore of Lake Ohrid in summer 9

Στις μέρες μας το νερό αποτελεί ακόμη πιο σημαντικό στοιχείο για τη διατήρηση της ζωής και του ανθρώπινου πολιτισμού, καθώς τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά του (ρύπανση και υπεράντληση) καθιστά τη χρήση του νερού επικίνδυνη, περιορίζοντας τις πηγές πόσιμου νερού. Η διατήρηση της καλής ποιότητας των υδατικών πόρων, λοιπόν, αποτελεί κοινό στόχο των χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό της προστασίας του νερού δημιουργήθηκαν και οι αξίες της συνεργασίας των λαών για διαχείριση των κοινών υδατικών πόρων σε διασυνοριακές περιοχές. Η συνεργασία αυτή αποτελεί εξάλλου τη νέα ελπίδα για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών δεδομένων των κοινών υδατικών πόρων και την ανάδειξή τους ως τόπους διασύνδεσης αφενός των περιβαλλοντικών στοιχείων τους και αφετέρου των πολιτιστικών στοιχείων των χωρών. Nowadays water is even more important for sustaining life and human culture, as both climate change and the human interventions in its qualitative and quantitative features (pollution and overexploitation) makes it dangerous, limiting drinking water sources. Maintaining good quality of water resources, therefore, is a common goal for all countries. In the context of water protection there were created the values of cooperation among peoples for management of shared water resources in border regions. This partnership also represents new hope for the improvement of the environmental situation of common water resources and their promotion as interface places of both their environmental assets and other cultural elements of countries. Денес водата претставува уште поважен елемент за одржување на животот и човековата цивилизација, како што колку климатските промени толку и човековите интервенции во квалитативните и квантитативните карактеристики (загадување и експлоатирање) го прави користењето на водата опасно, ограничувајќи ги изворите на вода за пиење. Одржување на добариот квалитет на водните ресурси е заедничка цел на земјите на светско ниво. Во тој контекст на заштита на водите формирани се и вредностите на соработката меѓу народите за управување со заедничките водни ресурси во погранични региони. Ова партнерство, исто така, претставува нова надеж за подобрување на податоците на животната средина на заедничките водни ресурси и нивното постанок како место за поврзаност помеѓу елементите на животната средина од една страна и културните елементи на земјите од друга страна. 10

11 Beautiful mountain landscape with village houses in Edessa

12

Περίπου το 40% των κατοίκων της γης ζουν σε περιοχές διακρατικών λεκανών απορροής, ενώ μέχρι σήμερα έχουν θεσπιστεί διακρατικές συμφωνίες που αποσκοπούν τόσο στην εξομάλυνση των εντάσεων σχετικά με τη χρήση των υδατικών πόρων, όσο και στη διαμόρφωση κοινών στόχων και ολοκληρωμένων σχεδίων δράσεων με σκοπό την προστασία των υδατικών πόρων και την ορθολογική διαχείρισή τους. Στην περίπτωση της Ευρώπης, η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό 200/60, που αφορά στην προστασία των υδατικών πόρων, εισάγει, επιπλέον, την έννοια της Υδροδιπλωματίας, και συστήνει την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των λεκανών απορροής συγκαταλέγοντας και τις λεκάνες με διασυνοριακό χαρακτήρα, δημιουργεί τις βάσεις για σχέδια κοινής προσέγγισης, για κοινούς στόχους και αρχές, κοινή ορολογία και μέτρα διαχείρισης των υδατικών πόρων της Ευρώπης. Η Οδηγία αυτή έχει ευρύ πεδίο εφαρμογής, καθώς στην Ευρώπη οι διακρατικές λεκάνες απορροής ανέρχονται στις 55. Η προσέγγιση της Οδηγίας για την ολοκληρωμένη διαχείριση του νερού συνοψίζεται στην ολοκλήρωση των περιβαλλοντικών στόχων συνδυάζοντας ποιότητα και ποσότητα νερού, των διαφόρων υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής (επιφανειακά και επίγεια), του συνόλου των χρήσεων εντός της διακρατικής λεκάνης απορροής, των μέτρων, οικονομικών και άλλων για την κοινή διαχείριση της διακρατικής λεκάνης, των εμπλεκόμενων φορέων χρηστών για τη δημιουργία διαχειριστικών σχεδίων και των διαφορετικών επιπέδων λήψεων αποφάσεων που επηρεάζουν τη διαχείριση του νερού. Approximately 40% of the earth s population live in areas of transnational water basins, and to date there have been established transnational agreements aimed at appeasing the tensions on the use of water resources and setting common objectives and integrated action plans for the protection of water resources and their rational management. In Europe, the Water Framework Directive - Water 2000/60 on the protection of water resources, introduces also the concept of Hydrodipromacy, and suggests the integrated management of watersheds, including crossborder water basins, it creates the foundations for common approach plans, objectives and principles, common terminology and management measures of Europe s water resources. The Directive has a wide scope, as in Europe there are 55 transnational basins. The approach of the Directive on integrated water management is summarized in the integration of environmental objectives, combining quality and quantity of water, various water resources at the basin level (surface and ground), all the uses in the transnational basin, measures, financial and otherwise for the joint management of transnational basin stakeholders - users to create management plans and the different levels of decision-making affecting the management of water. Околу 40% од населението во светот живее во области на транснационални речни сливови, додека пак до денес имаат воспоставено транснационални договори со цел колку да се доведе до изедначување на тензиите на користење на водните ресурси, толку и до развиток на заеднички цели и интегрирани акциони планови со цел за заштита на водните ресурси и нивното рационално управување. Во случај на Европа, Рамковната Директивата за Водата 200/60 која се однесува на заштитата на водните ресурси, го воведува, дополнително, концептот на Вододипломатијата, која препорачува на интегрирано управување на сливовите вклучувајќи ги и сливовите со прекуграничен карактер, создавајќи ги основите за планови за заеднички пристап за заеднички цели и принципи, заедничка терминологија и мерки за управување на водните ресурси во Европа. Директивата има широк опсег на спроведување, имено во Европа постојат 55 транснационални сливови. Пристапот на Директивата за интегрираното управување со водата е инволвиран во процесот на интеграција на целите на животната средина комбинирајќи квалитет и количина на водата, на разните водни ресурси на ниво на сливови (површински и подземни), на вкупната нивна употреба во транснационалниот слив, на мерките, финансиски и други за заедничкото управување на транснационалнот слив, на вклучените носители - корисници за создавањето на планови за управување и за донесување на одлуки на различни нивоа кои влијаат со управување на водата. 13

εφαρμογή της εν λόγω Οδηγίας Πλαίσιο είναι Η πολύ σημαντική για την περιοχή των Βαλκανίων αλλά και τις μεσογειακές χώρες. Οι χώρες αυτές, προωθούν τις διακρατικές συνεργασίες σε θέματα νερού, συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις διεθνείς συμβάσεις και επιδιώκουν την προώθηση επιμέρους διακρατικών συμφωνιών. Στο πλαίσιο των συλλογικών αυτών προσπαθειών για την προστασία και ανάδειξη των υδατικών πόρων διασυνοριακού χαρακτήρα ανήκει και η δράση ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ & ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΔΙ- ΑΔΡΟΜΩΝ» με το ακρωνύμιο WATER.NET» που υλοποιείται από τον Δήμο Έδεσσας, το Δήμο Οχρίδας, το Πανεπιστήμιο Οχρίδας και το Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης. Κεντρικός στόχος του προγράμματος είναι η προώθηση της διασυνοριακής συνεργασίας και της κουλτούρας, του διασυνοριακού τουρισμού μέσα από την ανάδειξη και προστασία των πλούσιων φυσικών, περιβαλλοντικών και υδάτινων πόρων καθώς και η ενίσχυση των επιχειρηματικών διασυνοριακών συναλλαγών. The implementation of this Framework Directive is very important for the Balkans and the Mediterranean countries. These countries promote transnational cooperation in water issues, actively participating in all international agreements and seek to encourage individual bilateral agreements. The project THEMATIC ACTIONS OF PROMOTION, PROTECTION & NETWORKING OF WATER ROUTE» with the acronym WATER.NET» is part of these collective efforts for the protection and enhancement of cross-border water resources. The project is implemented by the Municipality of Edessa, the Municipality of Ohrid, the University of Ohrid and the Alexander Technological Educational Institute of Thessaloniki. The project aims at promoting cross-border cooperation and culture, cross-border tourism through the promotion and protection of rich natural, environmental and water resources and the strengthening of cross-border business transactions. С проведувањето на оваа Рамковна- Директива е многу важна за регионот на Балканот, но и за земјите од медитеранот. Овие земји, ја промовираат меѓународна соработка на теми за водата, активно учевствуваат во сите меѓународни договори и се обидуваат да поттикнат индивидуални билатерални договори. Во рамките на овие колективни напори за заштита и подобрување на водните ресурси од прекуграничен карактер се однесува и акцијата «ТЕМАТСКИ АКТИВНОСТИ ЗА ПРОМОЦИЈА, ЗАШТИТА И ВМРЕЖУВАЊЕ НА ВОДНИТЕ МРЕЖИ» со акронимот WATER.NET што се спроведува од страна на општина Воден, Општина Охрид, Битолскиот Универзитет УКЛО и Александровиот Технолошки Образовен Институт во Солун. Главната цел на програмата е промовирањето на прекуграничната соработка и култура, на прекуграничениот туризам преку подобрување и заштита на богатите природни, еколошки и водни ресурси и зајакнување на бизнис прекугранични соработки. 14

Edessa Waterfalls People enjoying the sunny weather near seaside in Thessaloniki 15

2 Το Νερό ως Πηγή Ζωής, Δύναμης, Καταστροφής & Ενέργειας Water as Source of Life, Strength, Destruction & Energy. Водата како извор на живот, снага, уништување и енергија. 16

Το νερό καλύπτει το 70% περίπου του πλανήτη και αποτελεί ένα από τα «δομικά» στοιχεία της ζωής, τόσο ως περιβαλλοντικό στοιχείο που τροφοδοτεί τα οικοσυστήματα, όσο και ως κοινωνικό αγαθό που εξασφαλίζει τις λειτουργίες του ανθρώπινου είδους και οικονομικό αγαθό - απαραίτητο στοιχείο των παραγωγικών δραστηριοτήτων και της παραγωγής ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, η απουσία του νερού ή οι μεταβολές στα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα του μπορεί να προκαλέσουν αλόγιστες συνέπειες σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Έτσι, λοιπόν, το Νερό είναι Πηγή Ζώης, Δύναμης και Ενέργειας αλλά και Πηγή Καταστροφής. Water covers about 70% of the planet and is one of the «structural» elements of life as it can be considered as an environmental element that feeds the ecosystems, as a social good that ensures the human species functions and economic good - a necessary element of production activities and energy production. On the other hand, the absence of water or changes in its quantitative and qualitative features can cause negative effects on environmental, social and economic level. So, water is a source of Life, Power and Energy and Destruction. 17 В одата покрива околу 70% од планетата и е еден од «структурните» елементи на животот, не само како елемент на животната средина што ги храни екосистемите, туку и како социјално добро кој ги обезбедува функциите на човечкиот род и економско добро - неопходен елемент на производствените активности и производство на енергија. Од друга страна, отсуството на вода или нејзините промени во квантитативните и квалитативните податоци може да предизвика лоши ефекти врз животната средина, како и на социјалното и економското поле. Последователно, водата е извор на животот, моќ и енергија, но и Извор на Уништување:

18

Το νερό ως Πηγή Ζωής: Το νερό αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ζωτικούς πόρους για τη δημιουργία των οικοσυστημάτων. Είναι γνωστό ότι τα οικοσυστήματα είναι αποτέλεσμα των σχέσεων και των αλληλεπιδράσεων που δημιουργούνται μεταξύ αβιοτικού (νερό, έδαφος, φως κ.λπ.) και βιοτικού (οργανισμοί) περιβάλλοντος. Τα φυσικά οικοσυστήματα ποικίλουν και μπορεί να είναι χερσαία, υγροτοπικά και θαλάσσια. Σε κάθε περίπτωση, το νερό αποτελεί «δομικό» στοιχείο τους και ως εκ τούτου η προστασία του αποτελεί θέμα πρωταρχικής σημασίας. Υπογραμμίζεται, όμως, ότι τα υπόγεια νερά, οι λίμνες, τα ποτάμια, οι θάλασσες, οι ωκεανοί και οι υγρότοποι είναι περιβαλλοντικά στοιχεία τα οποία πρέπει να βρίσκονται σε καλή κατάσταση, ποιοτική και ποσοτική, καθώς συμβάλλουν στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας στον πλανήτη αλλά και στην εξισορρόπηση της εκάστοτε τοπικής αλλά και παγκόσμιας τροφικής αλυσίδας. Ας μην ξεχνάμε, ότι οι υγρότοποι, στο σύνολό τους, συμβάλλουν και στη διαμόρφωση του παγκόσμιου κλίματος και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, καθώς σε βιοποικιλότητα και παραγωγικότητα ακολουθούν τα τροπικά δάση. Περιορίζουν, επίσης, τα φαινόμενα πλημμύρας και προστατεύουν τον υδροφόρο ορίζοντα από την εισβολή υφάλμυρου νερού ή τη ρύπανση. Water as a Life Source: Water is one of the most important vital resources for the creation of ecosystems. The ecosystems creation is due to the relations and interactions between abiotic (water, soil, light, etc.) and living (organisms) environment. Natural ecosystems vary and can be terrestrial, wetland and marine. In any case, water their «structural» element and hence its protection is of the utmost importance. It is noteworthy, however, that the groundwater, lakes, rivers, seas, oceans and wetlands are environmental elements that must be in good condition, quality and quantity, as they maintain the ecological balance on the planet and the balance of the local and global food chain. We should not forget that the wetlands contribute to the global climate and biodiversity conservation, considering that rainforest are in the second place with regard to biodiversity and productivity. They limit flood phenomena and protect the aquifer from the intrusion of brackish water or pollution. Водата како извор на животот: В одата претставува еден од најважните витални ресурси за создавање на екосистемите. Познато е дека екосистемите се резултат на односите и интеракциите кои се јавуваат меѓу абиотичната (вода, почва, светлина, итн) и животната (организми) средина. Природните екосистеми се разновидни и може да бидат сувоземни, водни и морски. Во секој случај, водата е нивeн «структурен» елемент, а со тоа и нејзината заштита е од најголема важност. Се нагласува сепак, дека, подземните води, езерата, реките, морињата, океаните и мочуриштата се елементите на животната средина кои треба да се наоѓаат во добра состојба, квалитетна и квантитетна, при што помагаат за одржување на еколошката рамнотежа на планетата, но и на балансирање на локалниот, но и на глобалниот синџир на исхрана. Да не забораваме дека мочуриштата, во целост, придонесуваат во формирањето на глобалната клима и во зачувувањето на биодиверзитетот, додека дождовните шуми ги спречуваат поплавите и го заштитуваат аквиферот од нападот на солена вода или загадување. 19

Το Νερό ως Πηγή Δύναμης και Ενέργειας: Το νερό, ωστόσο, εκτός από τη φυσική, περιβαλλοντική και κοινωνική του υπόσταση, αντιμετωπίζεται και ως οικονομικό αγαθό. Ως οικονομικό αγαθό αποτελεί κινητήριο δύναμη και πρώτη ύλη της βιομηχανίας και απαραίτητο στοιχείο για τους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Ιδιαίτερη σημασία όμως δίνεται στον υδρολογικό κύκλο ή κύκλο του νερού (εξάτμιση και διαπνοή, συμπύκνωση, ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα, κατείσδυση), στον οποίο οφείλεται η μεταβολή της ενέργειας από ηλιακή σε βαρυτική, δυναμική και κινητική, με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η υδροηλεκτρική ενέργεια, αποτελεί σήμερα την πιο ώριμη εφαρμογή ανανεώσιμης ενέργειας με πολλαπλά συγκριτικά οφέλη έναντι των συμβατικών μορφών τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά. Water as a Source of Power and Energy: However, water apart from its physical, environmental, and social dimension, it is also treated as an economic good. As such it is a driving force and raw material for industry and an essential element for the agriculture and livestock. Particular importance is given to the hydrological cycle or water cycle (evaporation and transpiration, condensation, atmospheric precipitation, infiltration), which is due to the change of solar energy in gravitational dynamics and kinetics, in order to produce electricity. Hydropower is currently the most mature renewable energy application with multiple economic and environmental benefits compared to conventional forms. Водата како извор на сила и енергија: Водата, сепак, освен природниот, еколошкиот и социјалниот статус, се третира и како добро. Како добро претставува движечка сила и главна суровина за индустријата и суштински елемент за земјоделството и сточарството. Особено значење е дадено на хидролошкиот циклус или циклусот на вода (испарување и транспирација, кондензација, атмосферски врнежи, инфилтрација), што се должи на промената на енергијата од сончева во гравитациона, динамичка и кинетичка, со цел произведувањето на електрична енергија. Хидроенергијата, во моментов претставува најзрела примена на обновлив извор на енергија, со повеќекратни предности во споредба со конвенционалните форми, колку економски толку и еколошки. 20

21 Salabasi watermill in Edessa

Το Νερό ως Πηγή Καταστροφής: Στις μέρες μας τόσο οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες όσο και φυσικές διεργασίες, όπως οι κλιματική αλλαγή, έχουν επηρεάσει τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα υγροτοπικά οικοσυστήματα απειλούνται σε μεγάλο βαθμό από τις δραστηριότητες αυτές. Κύριοι παράγοντες που τα αλλοιώνουν μπορεί να είναι οι σημειακή και διάχυτη ρύπανση που δέχονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες όπως οι αγροτικές δραστηριότητες, η βιομηχανία, η απρόσκοπτη οικιστική ανάπτυξη, η κατάληψη υγροτοπικών εκτάσεων για κατασκευή πάσης φύσεων υποδομών, η υπεράντληση και οι εκχερσώσεις φυσικής βλάστησης, ενώ λόγω της κλιματικής αλλαγής τα οικοσυστήματα απειλούνται από ξηρασία και ερημοποίηση ή πλημμύρες. Ενδεικτικές συνέπειες των παραπάνω ποσοτικών και ποιοτικών διαταραχών στο υδατικό ισοζύγιο μπορούν να είναι η καταστροφή ενδιαιτημάτων και εν γένει του φυσικού περιβάλλοντος, η λειψυδρία, η δημιουργία κοινωνικών και διασυνοριακών συγκρούσεων, οι ασθένειες και η επιδείνωση της δημόσιας υγείας και ως εκ τούτου η απώλεια ζωών. Water as a Source of Destruction: Nowadays both human activities and natural processes such as climate change, have affected the quantitative and qualitative features of water globally. The wetland ecosystems are largely threatened by these activities. Major factors affecting them may be the focused and diffuse pollution caused by human activities such as farming, industry, uncontrolled residential expansion, the occupation of wetland areas for construction of all kind of infrastructure, overexploitation and land clearings, while due to climate change ecosystems are threatened by drought and desertification or flooding. The above quantitative and qualitative disorders in water balance could lead to the destruction of habitats and the natural environment, water scarcity, social and cross-border conflicts, diseases and the deterioration of public health and therefore the loss of lives. Водата како извор на катастрофа: В о денешно време како човечките активности така и природните процеси, како климатските промени, имаат влијание на квантитативните и квалитативните карактеристики на водата на глобално ниво. Водните екосистеми во голема мера се загрозени од овие активности. Главните фактори кои ја прават промената може да бидат точката на загадување и дифузното загадување кои се добиваат од човековите активности, како што се земјоделските активности, индустријата, станбениот развој, окупацијата на водните површини за изградба на инфраструктура од секаков вид, експлоатирање и мелиорација на природната вегетација, додека поради климатските промени, на екосистемите им се заканува суша и опустошување или поплави. Индикативни последиците од горенаведените квантитативни и квалитативни пореметувања во водната рамнотежата можат да бидат уништување на живеалиштата и воопшто на природната средина, недостигот на вода, создавањето на социјални и прекугранични конфликти, болестите и влошувањето на здравјето на луѓето и со тоа и губењето на животите. 22

23

24

Είναι, λοιπόν, αυταπόδεικτη η ανάγκη της προστασίας του νερού μέσω των μηχανισμών της ορθολογικής διαχείρισής του. Κύριο εργαλείο στη χώρα μας προς την κατεύθυνση της ανάδειξης, διαφύλαξης και προστασίας των υδατικών πόρων αποτελεί η Ευρωπαϊκή Οδηγία 60/2000/ΕΕ που ενσωματώνει τη διεθνή κοινή στρατηγική ως προς τη διαχείριση των υδατικών πόρων και αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην αποτροπή της περαιτέρω επιδείνωσης, στην προστασία και βελτίωση της κατάστασης των υδάτινων οικοσυστημάτων, καθώς και των αμέσως εξαρτώμενων από αυτά χερσαίων οικοσυστημάτων και υγροτόπων σε ό,τι αφορά τις ανάγκες τους σε νερό. Επίσης, αποσκοπεί στην προώθηση της βιώσιμης χρήσης του νερού βάσει μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδατικών πόρων, στην ενίσχυση της προστασίας και τη βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων με ειδικά μέτρα για την προοδευτική μείωση των απορρίψεων, εκπομπών και διαρροών ουσιών προτεραιότητας και με την παύση ή τη σταδιακή εξάλειψη των απορρίψεων, εκπομπών και διαρροών των επικίνδυνων ουσιών προτεραιότητας, στη διασφάλιση της προοδευτικής μείωσης της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων και στην αποτροπή της περαιτέρω μόλυνσής τους και στο μετριασμό των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασίες. Με αυτό τον τρόπο συμβάλλει στην εξασφάλιση επαρκούς παροχής επιφανειακού και υπόγειου νερού καλής ποιότητας που απαιτείται για τη βιώσιμη, ισόρροπη και δίκαιη χρήση ύδατος, σε σημαντική μείωση της ρύπανσης των υπογείων υδάτων, στην προστασία των χωρικών και θαλάσσιων υδάτων και στην επίτευξη των στόχων των σχετικών διεθνών συμφωνιών. It is therefore essential to protect water through its rational management. Our country s main tool towards the promotion, preservation and protection of water resources is the European Directive 60/2000 / EC which incorporates the international common strategy on the management of water resources and aims inter alia at preventing further deterioration, protecting and enhancing the status of aquatic ecosystems, as well as immediately dependent terrestrial ecosystems and wetlands in terms of their water needs. Ιt also aims at promoting sustainable water use based on long-term protection of available water resources, strengthening the protection and improving the aquatic environment by specific measures for the progressive reduction of discharges, emissions and losses of priority substances and the cessation or phasing out of discharges, emissions and losses of priority hazardous substances, ensuring the progressive reduction pollution of groundwater and preventing its further pollution and mitigating the effects of floods and droughts. Thereby it ensures the adequate supply of surface and groundwater good quality water needed for sustainable, balanced and equitable water use, and promotes pollution limitation in groundwater, it protects territorial and marine waters and it promotes the achievement of objectives set by the international agreements. З атоа, очигледна е потребата за заштита на водата преку механизмите на рационално управување. Главна алатка во нашата земја кон промоција, зачувување и заштита на водните ресурси е Европската Директива 60/2000/ ЕЕ која што ја вклучува меѓународната заедничка стратегија за управување со водните ресурси и има за цел, меѓу другото, спречување понатамошно влошување, заштита и унапредување на состојбата на водните екосистеми, како и непосредно зависните копнени екосистеми и мочуриштата во врска со нивните потреби од вода. Исто така, има за цел да се промовира одржливо користење на водите врз основа на долгорочна заштита на расположливите водни ресурси, на јакнење на заштитата и унапредувањето на водната животна средина, меѓу другото, преку посебни мерки за прогресивно намалување на испуштањата и истекувањето на опасни материи со приоритет и со престанок или постепено исфрлање од употреба на испуштањата и истекувањата на опасните материи со приоритет, за да се обезбеди прогресивно намалување на загадувањето на подземните води и да се спречи нивното натамошно загадување, како и за ублажување на последиците од поплави и суши. На овај начин се придонесува до обезбедување на соодветно снабдување на површинска и подземна вода со добар квалитет неопходен за одржливо, балансирано и правилно користење на водата, за значително намалување на загадувањето на подземните води, за заштита на територијалните и морските води и за остварување на целите на меѓународните договори. 25

3 Νερό & Άνθρωπος, η σχέση με τις Ανθρώπινες Αισθήσεις και το Νερό με τα Στοιχεία της Φύσης. Water & Man, the relationship with the human senses and Water with the Nature Elements. Водата и човекот, врската меѓу човечките чувства и водата со елементите на природата. Fishing on Ohrid lake 26

Όπως προαναφέρθηκε, οι πρώτοι οικισμοί στην ανθρώπινη ιστορία δημιουργήθηκαν κοντά σε λίμνες ή ποτάμια, καθώς οι περιοχές αυτές ευνόησαν την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Οι δραστηριότητες αυτές ουσιαστικά εξασφάλιζαν τροφή στις πρώτες κοινωνίες και ως εκ τούτου έγινε εφικτή η μόνιμη εγκατάστασή τους σε μια περιοχή, σημαίνοντας ταυτόχρονα τη δημιουργία των πρώτων οικισμών. Η ανθρώπινη ιστορία ταυτίζεται, λοιπόν, με το νερό, που αποτέλεσε βασική προϋπόθεση της ανάπτυξης του πολιτισμού. Το στοιχείο του νερού θεοποιήθηκε από τους αρχαίους πολιτισμούς, καθώς ήταν ξεκάθαρο ότι χωρίς αυτό η επιβίωση τους θα ήταν αδύνατη. Το νερό ήταν θεότητα, σύμβολο ευτυχίας και ευγονίας, νεότητας και υγείας, αλλά και σύμβολο αφθονίας. Στην ελληνική μυθολογία πολλές θεότητες όπως οι Νύμφες, κόρες του Δία συνδέθηκαν με τα γλυκά νερά και διέθεταν δυνάμεις μαγικές και αναζωογονητικές, ενώ όλοι σχεδόν οι ποταμοί θεοποιήθηκαν. Σήμερα, επίσης, συναντάται σε όλες τις σύγχρονες θρησκείες ως μέσο εξαγνισμού. As mentioned above, the first settlements in human history were created near lakes or rivers, as these areas have favored the development of agriculture and livestock. These activities provided the necessary food in the first societies and therefore made possible the permanent establishment in one area, leading to the creation of the first settlements. Therefore, human history is identified with water, which was a key condition of for the development of civilization. Ancient civilizations defied water, as it was quite clear that without it their survival would be impossible. The water was considered a deity, symbol of happiness and eugenic, youth and health, and abundance. In Greek mythology many deities like nymphs, Zeus daughters were associated with freshwater and had magical powers and crisp, while almost all the rivers were deified. Nowadays, water is used by all modern religions as a means of purification. К ако што се спомена погоре, првите населби во историјата на човештвото се создавале во близина на езера или реки, бидејќи овие области се соодветни за развојот на земјоделството и сточарството. Овие активности во суштина ја обезбедуваа храната во првите општества и затоа им беше овозможено постојаното престојување во една област, што истовремено би значело создавање на првите населби. Човечката историја се идентификува, со водата, што претставувала клучен услов за развојот на цивилизацијата. Елементот на водата бил обожуван од древните цивилизации, и многу е јасно дека без него опстанок би бил невозможен. Водата беше божество, симбол на среќата и чистотата, младоста и здравјето, но и симбол на изобилството. Во грчката митологија многу божества како што Нимфите, ќерки на Зевс се поврзаа со слатките води и располагаа со моќи магични и оживувачки, додека речиси сите реки беа обожувани. Денес, исто така, се среќава во сите модерни религии како средство за прочистување. 27

28 Pozar Thermal Baths

Το νερό συνδέθηκε, επιπλέον, από την αρχαιότητα με την επιστήμη της ιατρικής. Έτσι, τα ιαματικά λουτρά ήταν αναπόσπαστο στάδιο της θεραπείας κατά τον Ασκληπιό, ενώ στην Ιπποκρατική θεραπευτική, μελετήθηκε συστηματικά η επίδραση του κλίματος και των θεραπευτικών ιδιοτήτων των νερών στην υγεία, αποτελώντας έτσι τη βάση για την εξέλιξη της σύγχρονης υδροθεραπείας. Η λουτροθεραπεία εξελίχθηκε στην πορεία των χρόνων, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθώς μέσω των ιαματικών φυσικών πόρων καλλιεργείται τόσο η σωματική όσο και η ψυχική υγεία. Η κίνηση του νερού, ο ήχος του, όπως και η αίσθηση της αναζωογόνησης και ευεξίας που αποφέρει πνευματικά και σωματικά στον άνθρωπο επηρέασαν ποικιλοτρόπως τις τέχνες, καθώς το συναντάμε τόσο στη ζωγραφική και στη γλυπτική, όσο και στη μουσική και στη λογοτεχνία. Επιπλέον, συνδέεται άμεσα και με δραστηριότητες όπως ο αθλητισμός (κολύμβηση, water sports κ.ά.), η αναψυχή (πεζοπορίες, canyoning κ.ά.) και ο πολιτισμός (μουσεία νερού, ενυδρεία κ.ά.). Όλα τα παραπάνω, αποτελούν ελάχιστα μόνο παραδείγματα που περιγράφουν τη σχέση του ανθρώπου με το νερό. Σε κάθε περίπτωση, το νερό αποτελεί ένα ζωογόνο για τον άνθρωπο φυσικό στοιχείο που προκαλεί τις αισθήσεις του (ακοή, γεύση, οσμή, αφή, όραση), στοιχείο απαραίτητο για την επιβίωση του αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Επιπλέον, το νερό μπορεί να θεωρηθεί και βασικό δομικό στοιχείο, ως προς τη διαμόρφωση τοπίων. Είναι προφανές, πως η φυσική ύπαρξη νερού σε έναν τόπο δημιουργεί ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες προσελκύοντας και ευνοώντας την ανάπτυξη πολλών ειδών χλωρίδας και πανίδας, ενώ η αλληλεπίδρασή του με τα υπόλοιπα στοιχεία της φύσης δημιουργεί τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους αλλά και επιστημονικής σημασίας (Καταρράκτες Έδεσσας, Λίμνη Οχρίδας, Λίμνες Πρεσπών, Σύστημα Λιμνών Βεγορίτιδας Πετρών Χειμαδίτιδας και Ζάζαρης κ.ά.). Since ancient times, water was also connected to the science of medicine. Thus, the thermal baths were an integral stage of treatment according to Aesculapius while in the Hippocratic treatment the effect of climate and the healing properties of water in health were systematically studied, thus forming the basis for the development of modern hydrotherapy. The thermal baths have evolved over the years, from ancient times until today, as through thermal natural resources both physical and mental health are promoted. Water s movement, sound, as well as the sense of rejuvenation and spiritual and physical wellness it generates influenced the arts, as it is evidenced in both painting and sculpture, music and literature. Furthermore, water is connected with activities like sports (swimming, water our sports etc.), recreation (hiking, canyoning etc.) and culture (water museums, aquariums, etc.). All the above are only a few examples that evidence the relationship between man and water. In any case, water is a life-giving natural resource that challenges human senses (hearing, taste, smell, touch, sight), while it is essential for the survival and improvement of quality of life. Furthermore, water can be considered a basic structural element, in shaping landscapes. It is obvious that the physical existence of water in a place creates particular environmental conditions attracting and encouraging the development of many animal and plant species, while the interaction with the other nature elements creates landscapes of special natural beauty and scientific importance (Edessa Waterfalls, Ohrid Lake, Prespa Lakes, Vegoritida - Petron - Cheimaditida and Zazari Lakes system etc.). Д ополнително, водата се поврзува од антиката со науката за медицина. Така, термалните бањи биле составна фаза на лекување според Асклепиј, додека пак Хипократовата терапија систематски го проучувала влијанието на климата и лековитите својства на вода врз здравјето, формирајќи ја така основата за развојот на модерната хидротерапија. Терапијата во топли бањи еволуира во текот на годините, од антиката до денес, како што термичките природни ресурси постојано се промовираат како исклучително добри за одржување и подобрување на физичкото и менталното здравје. Движењето на водата, нејзиниот звук, како и чувство на подмладување и благосостојба генерирано духовно и физички врз човекот различно влијаеа на уметноста, како што е утврдено во сликарството и скулптурата, музиката и литературата. Исто така, директно се поврзува со активности како спорт (пливање, водени спортови и др), рекреацијата (пешачење, canyoning итн.) и културата (музеи на вода, аквариуми, итн.) Сите погоре се само неколку примери кои ја опишуваат поврзаноста меѓу човекот и вода. Во секој случај, водата е животворен за човекот природен елемент кој ги предизвикува сетилата (слух, вкус, мирис, допир, поглед), што е од суштинско значење за неговиот опстанок, но и за подобрувањето на квалитетот на животот. Исто така, водата може да се смета за основен структурен елемент, во обликувањето на географски предели. Очигледно е дека физичкото постоење на водата на едно место создава одредени услови во животната средина привлекувајќи и поттикнувајќи го развојот на разновидна флора и фауна, а интеракцијата со другите елементи на природата создава предели со посебни природни убавини но и со научното значење (Водопадите во Воден, Охридското езеро, Преспанското Езеро, систем езера Вегоритида Петрон Химадитида Зазари и др.) 29

Byzantine bridge in Edessa Δομικές παρεμβάσεις που εισάγουν το νερό σε τεχνητά τοπία έχουν, επίσης, πολλαπλές θετικές επιδράσεις στον άνθρωπο. Παραδείγματος χάρη, το υδάτινο στοιχείο (ποτάμια, ρέματα, λίμνες) στον κλάδο του αστικού σχεδιασμού, εκτός από την εικόνα του φυσικού τοπίου που αποδίδει, βελτιώνει τις μικροκλιματικές συνθήκες μιας περιοχής, λειτουργεί ως διάδρομος κίνησης της αστικής βιοποικιλότητας και ταυτόχρονα αποτελεί ένα κεντρικό αντικείμενο που προσελκύει το ενδιαφέρον των κατοίκων για την ανάπτυξη ποικίλων πολιτιστικών πρακτικών. Το νερό λοιπόν, αλληλεπιδρά σε μεγάλο βαθμό με τα βιοτικά και αβιοτικά στοιχεία του περιβάλλοντος και αποτελεί, ως σημείο αναφοράς της ζωής, κεντρικό αντικείμενο τόσο της επιστημονικής όσο και της θεωρητικής σκέψης. Structural interventions that introduce water into artificial landscapes also have multiple positive effects on humans. For example, water element (rivers, streams, lakes) in the urban planning sector, apart from the image of the landscape, improves the area s microclimate conditions, acts as traffic corridor of urban biodiversity and at the same time is a central object attracts the interest of the people for the development of various cultural practices. The water then interacts greatly with the biotic and abiotic components of the environment and is the reference point of life, the central point of both the scientific and theoretical thinking. 30 Структурни интервенции кои ја воведуваат водата во вештачки формирани предели, исто така, имаат повеќе позитивни ефекти врз луѓето. На пример, водниот елемент (реки, потоци, езера) во секторот за урбанизам, покрај сликата на пророден пејзаж што ја дава, ги подобрува микроклиматските услови на еден регион, делува како коридорно движење на урбаниот биодиверзитет, а истовремено е и централна тема која го привлекува интересот на луѓето за развој на различните културни практики. Водата се поврзува, во голема мера, со биотските и абиотските компоненти на животната средина и е референтна точка на животот, централен објект како во научните така и во теориските размислувања.

River Edesseos (Vodas) 31

4 Η πόλη της Έδεσσας, η πόλη των νερών με αναφορές στα 3000 χρόνια ιστορίας πάνω στο νερό. The city of Edessa, the city of water with reference to the 3000 years of history on the water. Градот Воден, градот на водите со референци во своите 3000 години историја на водата. Waterfalls in Edessa 32

Έδεσσα είναι μια πόλη με πλούσιο ιστορικό παρελθόν, Η ιδιαίτερο περιβαλλοντικό και γεωμορφολογικό ενδιαφέρον και μεγάλο υδατικό δυναμικό. Είναι άμεσα συνυφασμένη με το στοιχείο του νερού, καθώς συνολικά εφτά παραπόταμοι του Εδεσσαίου ποταμού διατρέχουν την πόλη και δημιουργούν τους δώδεκα πασίγνωστους καταρράκτες της. Εξάλλου, το όνομα της Έδεσσας αποδίδεται ως «Πύργος μέσα στο νερό» (υδάτινη πόλη ή πύργος) ή διαφορετικά «Πόλη Πάνω στο Νερό» και «Πολιτεία των Νερών». Σε ένα ευρύτερο δίκτυο περιβαλλοντικού, υδρολογικού και οικολογικού ενδιαφέροντος, η Έδεσσα, ο Έδεσσαίος ποταμός και οι καταρράκτες δημιουργούν μια υδάτινη διαδρομή που ξεκινάει από της λίμνες Οχρίδας (+695m), Μικρής (+857m) και Μεγάλης Πρέσπας (+852m), συνεχίζει στη λίμνη Bεγορίτιδα (+540m) (περιοχή δικτύου Natura 2000), ακολουθεί τον Άγρα ποταμό και τον υγροβιότοπο Άγρα Bρυττών Nησίου (+470m), και περνώντας από την Έδεσσα καταλήγει στον Θερμαϊκό Κόλπο (0m). Στην Έδεσσα σύμφωνα με τον Ηρόδοτο βρίσκονταν οι κήποι του θρυλικού Μίδα, ενώ κατά τη μυθολογία στον μεγαλύτερο καταρράκτη της τον Κάρανο, που πήρε το όνομά του από τον πρώτο Μακεδόνα Βασιλιά, ζει η Νεράιδα των Καταρρακτών. Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, ωστόσο, η Έδεσσα κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους. Κατά την αρχαιότητα, στη σημερινή θέση της Έδεσσας εκτείνονταν η ακρόπολη της αρχαίας Έδεσσας ενώ στα ανατολικά της βρισκόταν η κυρίως πόλη (τοποθεσία Λόγγος), η οποία έγινε πρωτεύουσα του πρώτου βασιλείου των Μακεδόνων από τον Ηρακλείδη Κάρανο το 814 π.χ., ενώ στα χρόνια του Φίλιππου Β τειχίζεται. Edessa is a city with rich history of unique environmental and geomorphological interest and great water potential. It is directly linked with the element of water as a total of seven tributaries of Edesseos river cross the city and create their twelve well-known waterfalls. Moreover, the name of Edessa is also rendered as «Tower in the water» (water tower or city) or otherwise «City Over Water» and «State of Water». In a broader network of environmental, hydrological and ecological interest, Edessa, the Edesseos river and waterfalls create a water route that starts from the Ohrid lake (+695m), Small (+857m) and Great Prespa (+852m), continues to Vegoritida lake (+540m) (network area Natura 2000), follows Agra river and wetland Agra - Brytton - Saronic (+470m), passes though Edessa and it ends at the Gulf of Thessaloniki (0m). According to Herodotus in Edessa there were the gardens of the legendary King Midas, while according to the mythology Karanos waterfall, named after the first king of Macedon, hosts the Fairy Falls. However, according to archaeological findings Edessa has been inhabited since prehistoric times. In antiquity, in the current location of Edessa there was the acropolis of ancient Edessa while in the east there was the main city (Longos location), which became the capital of the first kingdom of the Macedonians from Heraclides Karanos in 814 BC, while in the reign of Philip II the city was fortified. 33 В оден е град со богато историско минато, посебна животна средина и геоморфолошки интерес и голем воден потенцијал. Тој е директно поврзан со елементот на водата, имено вкупно седум притоки на реката Едесеос течат во градот и ги создаваат познатите водопади. Во суштина, името на Воден значи «Кула внатре во водата» (воден град или кула ) или на друг начин «Град врз водата» и «Држава на водата». Во една поширока мрежа на животната средина, хидролошкиот и еколошкиот интерес, Воден, реката Едесеос и водопадите создаваат воден пат кој започнува од Охридското езеро (+ 695), Мала Преспа (+ 857m) и Големото Преспанско езеро (+ 852m), продолжува кон езерото Врегоритида ( + 540) (мрежата Натура 2000), ја следи реката Агра и мочуриштето Агра - Врита - Ниси (+ 470), и поминувајќи од Воден завршува во солунскиот залив (0m). Во Воден според Херодот се наоѓаа градините на легендарниот крал Мида, додека во митологијата на најголемиот водопад Карано, именуван по првиот крал на Македонија, живее самовилата на водопадите. Според археолошки наоди, сепак, Воден е населен уште од праисторијата. Во антиката, на денешната локација на Воден се протегала акрополата на антички Воден, додека во источниот дел се наоѓаше главниот град (локација Логос), кој станал главен град на првото царство на Македонците од Хераклид Карано во 814 п.н.е., додека за време на Филип II се утврдува.

Στα ρωμαϊκά χρόνια γνώρισε ακμή, καθώς βρισκόταν πάνω στην περίφημη Εγνατία Οδό, ενώ κατά την εποχή του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου η πόλη απέκτησε νομισματοκοπείο, ένα από τα 9 που είχαν ιδρύσει οι Ρωμαίοι στη Μακεδονία. Η πόλη την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο ονομάζεται Βοδενά και από τότε είναι γνωστή και η χρήση του νερού για παραγωγή ενέργειας με νερόμυλους τους αρχαίους υδραλέτες. Κατά τα Βυζαντινά χρόνια η πόλη εξελίσσεται σε βυζαντινό φρούριο και πλέον εκτείνεται μόνο στην περιοχή της ακρόπολης κυρίως λόγω της εγκατάλειψης της κάτω πόλης εξαιτίας πολλών πλημμυρών. Το 989 μ.χ. η Έδεσσα καταλαμβάνεται από τον Βούλγαρο Σαμουήλ και γίνεται έδρα του προσωρινού κράτους του. Το 1003 μ.χ. η πόλη απελευθερώνεται από τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β τον Βουλγαροκτόνο, το 1204 καταλαμβάνεται από τους Σταυροφόρους, ενώ για τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 1398 μ.χ. που την κατέκτησαν οι Οθωμανοί η πόλη καταλαμβάνεται αλλεπάλληλα από Σέρβους και βυζαντινούς αυτοκράτορες. Στη νεότερη ιστορία η Έδεσσα συμμετέχει τόσο στην ελληνική επανάσταση όσο και στο Μακεδονικό Αγώνα, ενώ η πόλη απελευθερώνεται το 1912 και ενσωματώνεται στο ελληνικό κράτος ως πρωτεύουσα του Νομού Πέλλας. In Roman times the city flourished, as it was on the famous Via Egnatia, while during the reign of the emperor Octavian Augustus the city acquired mint, one of the nine mints that the Romans founded in Macedonia. During the late Roman period the city was called Vodena and since then water was used for energy production by means of watermills, the so-called hydralets. During the Byzantine era the city was transformed into a Byzantine fortress and extended only to the citadel area due to the abandonment of the lower city because of floods. In 989 AD Edessa was conquered by Samuel, the Bulgaian and became the seat of the provisional state. The 1003 AD the city was liberated by the emperor Basil II (the so-called Bulgar-slayer), in 1204 it was conquered by the Crusaders, while for the following years and until 1398 AD when the Ottomans conquered it, the city was successively occupied by Serbian and Byzantine emperors. In recent history Edessa participated in the Greek revolution and the Macedonian Struggle, while the city was liberated in 1912 and was incorporated in the Greek state as the capital of Pella prefecture. В о римско време забележува подем, поради тоа што се протега врз познатиот пат Виа Игнација, додека пак во време на автократорот Октавијан Август градот се стекнува со фабрика за монети, една од деветте кои ги имаа основано Римјаните во Македонија. Градот во доцноримскиот период се нарекува Водена и оттогаш е познато користењето на водата за производство на енергија со воденици. Во текот на византискиот период градот се развил во византиска тврдина и се протега само кон тврдината во оваа област заради напуштање на долниот дел од градот, поради бројните поплави. Во 989 н.е. Воден бил освоен од страна на бугаринот Самуил и стана седиште на привремената негова држава. Во 1003 н.е градот бил ослободен од страна на императорот Василиј II Бугарски, во 1204 година бил освоен од страна на крстоносците, а во наредните години се до 1398 година н.е Османлиите го освоиле градот кој подоцна последователно бил окупиран од страна на српски и византиски цареви. Во поновата историја Воден учествува во грчката револуција и во македонската борба, додека пак градот се ослободува во 1912г. и се приклучува во грчката држава како главен град на префектурата Пела. 34