Η καλλιέργεια του ρυζιού (Oryza sativa) Είναι φυτό της οικογένειας των αγρωστωδών, της τάξης των λεπυρανθών, της κλάσης των μονοκοτυλήδονων. Το επιστημονικό όνομά του είναι όρυζα η εδώδιμος. Πιστεύεται πως κατάγεται από την Ινδία ή τη ΝΑ Ασία. Ήταν γνωστό και εκαλλιεργείτο στην Κίνα από το 2.800 π.χ. Από την Ασία διαδόθηκε στην Αφρική. Το 700 μ.χ. η καλλιέργειά του επεκτάθηκε στην Ευρώπη και τον 16ο αιώνα στις Η.Π.Α. Σήμερα καλλιεργείται σ` όλες σχεδόν τις τροπικές και υποτροπικές χώρες και σε πολλές χώρες της εύκρατης ζώνης. Η καλλιέργειά του εκτείνεται μέχρι τον 48ο παράλληλο στο βόρειο ημισφαίριο και μέχρι τον 35ο παράλληλο στο νότιο ημισφαίριο. Στην Ελλάδα καλλιεργείται από τον μεσαίωνα. Από το 1952 η χώρα μας είναι αυτάρκης σε ρύζι. Σημαντικότεροι νομοί που παράγουν ρύζι είναι οι νομοί Θεσσαλονίκης, Σερρών, Αιτωλοακαρνανίας, Φθιώτιδας, Καβάλας, Λακωνίας και Ιωαννίνων. Τα φύλλα του φυτού είναι επιμήκη, γραμμοειδή, με παράλληλα νεύρα και καλύπτουν το στέλεχος στα μεσογονάτια διαστήματα με μια θήκη που ονομάζεται κολεός. Τα στελέχη είναι όρθια, ποώδη, κοίλα στο εσωτερικό τους, εκτός από τα σημεία που σχηματίζονται οι κόμβοι (γόνατα). Έχουν μικρά μεσογονάτια διαστήματα και από τους κόμβους που βρίσκονται στο κάτω μέρος των στελεχών εκφύονται εναέριες ρίζες και δευτερεύοντες βλαστοί. Το ριζικό σύστημα έχει θυσανώδη μορφή και αναπτύσσεται σε μικρό βάθος (μέχρι 10 εκ.). Τα άνθη είναι πολύ μικρά και ενώνονται (ανά τρία), σχηματίζοντας σταχύδια. Από τα τρία άνθη που υπάρχουν σε κάθε σταχύδιο μόνο το ένα είναι γόνιμο. Πολυάριθμα σταχύδια ενώνονται πάλι πάνω σε έναν κοινό άξονα και σχηματίζουν ταξιανθία φόβη. Κάθε σταχύδιο περιβάλλεται κοντά στη βάση του από δύο μικρά φύλλα, που ονομάζονται άγονα λέπυρα (πάνω και κάτω λέπυρο). Ο καρπός είναι καρύοψη και καλύπτεται από τα λέπυρα, που δεν ξεκολλούν με τον αλωνισμό, αλλά με ειδικές αποφλοιωτικές μηχανές.
Οι κόκκοι του ρυζιού δεν αποτελούν πλήρη τροφή, παρόλο που έχουν μεγάλη θρεπτική αξία, γιατί το μεγαλύτερο μέρος των θρεπτικών ουσιών βρίσκεται στα εξωτερικά στρώματά τους, που χάνονται με την αποφλοίωση. Στους Ασιάτες η αποκλειστική σχεδόν διατροφή τους με αποφλοιωμένο ρύζι προκαλεί την αρρώστια "μπέρι μπέρι", που οφείλεται στην έλλειψη του συμπλέγματος των βιταμινών Β, που προστατεύουν το νευρικό σύστημα. Τα σπέρματα του ρυζιού δεν περιέχουν πολλές πρωτεΐνες (7% περίπου), αλλά η περιεκτικότητά τους σε άμυλο είναι μεγάλη (65-75%). Η παγκόσμια παραγωγή αναποφλοιωμένου ρυζιού ανέρχεται σε 270.000.000 τόνους, από τους οποίους το 90% περίπου παράγεται και καταναλώνεται στην Ασία, με επικεφαλής τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, που παράγει το 34% της παγκόσμιας παραγωγής. Χώρες της Ασίας με αξιόλογη παραγωγή ρυζιού είναι η Ινδία, η Ιαπωνία, το Πακιστάν, η Ινδονησία, η Βιρμανία, το Βιετνάμ, η Καμπότζη κ.ά. Άλλες χώρες με σημαντική καλλιέργεια και παραγωγή ρυζιού είναι η Βραζιλία, η Αίγυπτος, οι Η.Π.Α., η Ρωσία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ισπανία. Τ α χαρακτηριστικά του φυτού που ευνοούν μια μεγάλη απόδοση και συμμετέχουν σε αυτή είναι: ο αριθμός των φοβών ανά μονάδα επιφανείας, ο αριθμός των στάχεων ανά φόβη, ο αριθμός των γεμάτων σταχυδίων και το βάρος των απλών κόκκων. Μεγάλο ρόλο παίζουν οι ασθένειες, οι καιρικές συνθήκες και η καλλιεργητική πρακτική. Ο αριθμός των φοβών (ταξιανθιών) είναι το περισσότερο ευαίσθητο χαρακτηριστικό. Ένα καλό πρόγραμμα στοχεύει στην μεγιστοποίηση αυτών των χαρακτηριστικών.
Καλλιεργητική Τεχνική Οι λεκάνες του ορυζώνα πρέπει να είναι διατεταγμένες με τη μεγάλη τους πλευρά κάθετα προς τη διεύθυνση των συνήθως πνεόντων ανέμων για να αποφεύγεται κατ' αυτόν τον τρόπο ο σχηματισμός μεγάλων κυμάτων. Τα αναχώματα των λεκανών πρέπει να είναι αρκετά ισχυρά διότι η τυχόν καταστροφή τους κατά την περίοδο της εξέλιξης της καλλιέργειας μπορεί να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα συγκράτησης του νερού. Από τις καλλιεργητικές εργασίες όπως γίνονται κατά σειρά: όργωμα αμέσως μετά τη συγκομιδή του καρπού, δισκοσβάρνισμα πριν από τη σπορά την άνοιξη, ισοπέδωση, εφαρμογή βασικών λιπασμάτων και ενσωμάτωση αυτών με φρεζάρισμα, η σπουδαιότερη εργασία για την ορυζοκαλλιέργεια είναι η ισοπέδωση. Η καλλιέργεια του ρυζιού είναι αρκετά εύκολη και η βεβαιότητα για υψηλές αποδόσεις είναι εξασφαλισμένη εφ' όσον οι αγροί είναι καλά ισοπεδωμένοι. Η διαφορά μεταξύ υψηλότερου και χαμηλότερου σημείου της λεκάνης πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 2-5 cm ανά 100 m. ΕΠΟΧΗ ΣΠΟΡΑΣ Η εποχή σποράς εξαρτάται από την θερμοκρασία του εδάφους και του περιβάλλοντος. Όταν η θερμοκρασία του νερού είναι 12 C τότε η σπορά μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς κινδύνους ζημιών. Ευνοϊκές συνθήκες περιβάλλοντος για τη σπορά του ρυζιού δημιουργούνται στη Β. Ελλάδα για μεν τις ποικιλίες τύπου Japonica 1-15 Μαΐου για δε εκείνες του τύπου Indica 5-15 Μαΐου. Ο παραγωγός γενικά πρέπει να έχει υπόψη ότι η έγκαιρη σπορά έχει σαν συνέπεια και την μεγαλύτερη απόδοση.
ΚΥΡΙΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ ΒΛΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Από την βλάστηση του σπόρου μέχρι τον σχηματισμό της φόβης. Στάδιο 1. Από το φύτρωμα μέχρι τον σχηματισμό του τρίτου φύλλου. (10-14 ημέρες) Στάδιο2. Σχηματισμός τέταρτου και πέμπτου φύλλου. Κατά την διάρκεια της τρίτης εβδομάδας μετά το φύτρωμα όταν το 4 ο φύλλο σχηματίζεται το φυτό είναι σε θέση να φωτοσυνθέσει και να τραφεί πλέον μόνο του. Στο στάδιο αυτό συνιστάται ψεκασμός με BIOSHELL ZF1. Εάν είναι κατακλυσμένη η καλλιέργεια είναι η στιγμή που το φυτό βγαίνει πάνω από το νερό. Η ρίζα αρχίζει να τροφοδοτεί το φυτό, το 5 ο φύλλο σχηματίζεται καθώς επίσης και ο πρώτος οφθαλμός αδελφώματος.
Αδέλφωμα Είναι περίοδος γρήγορης βλαστικής ανάπτυξης. Στην αρχή του σταδίου αυτού συνιστάται ψεκασμός με BIOSHELL ZFS. Το πρώτο αδέλφι εμφανίζεται δίπλα στο κύριο στέλεχος, στην βάση του πρώτου φύλλου. Κάθε αδέλφι αναπτύσσει επιπρόσθετες ρίζες, ένα στέλεχος και φύλλα. Τα περισσότερα αδέλφια αναπτύσσονται κατά την διάρκεια της 7 ης με 8 ης εβδομάδας, μετά την σπορά και αναπτύσσουν φόβες πριν την συγκομιδή. Μέγιστο αδέλφωμα Αυτό σηματοδοτεί το τέλος της βλαστικής περιόδου. Το ριζικό σύστημα έχει πλήρως αναπτυχθεί. Αρχίζει ο σχηματισμός της φόβης, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται επιπρόσθετες επιφανειακές ρίζες μόλις κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Τα μετέπειτα σχηματιζόμενα αδέλφια είναι μικρής απόδοσης ή άγονα. Μετά το αδέλφωμα ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνεται για μια μικρή περίοδο και το φυτό μπορεί να δείχνει προσωρινά χλωρωτικό (κιτρινοπράσινο) καθώς περνά από την βλαστική στην αναπαραγωγική περίοδο. Η φάση αυτή επηρεάζεται από το μήκος της ημέρας και την θερμοκρασία. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Από την εμφάνιση της φόβης μέχρι και την άνθηση. Σχηματισμός της φόβης. Η φόβη αρχίζει να σχηματίζεται στην βάση του φυτού λίγο πάνω από το έδαφος. Μετά περίπου από μια εβδομάδα φθάνει το 1 χιλιοστό (φαίνεται σε κατακόρυφη τομή). 5 ημέρες αργότερα φθάνει τα 10-20χιλιοστά. Η άνθηση ξεκινά περίπου 35 ημέρες μετά την εμφάνιση της φόβης.
Επιμήκυνση μεσογονατίων Μετά την αύξηση της φόβης στα 10-20 χιλιοστά, τα μεσογονάτια διαστήματα μεταξύ των φύλλων της κορυφής αρχίζουν να επιμηκύνονται. Εποχή ψεκασμού με BIOSHELL ZFD. Η διαδικασία αυτή ξεκινά από το 4 ο μέχρι το 6 ο μεσογονάτιο από την κορυφή και συνεχίζει προς τα επάνω. Τα τελικά μεσογονάτια διαστήματα είναι μεγαλύτερα προς την κορυφή και μικρότερα προς την βάση του φυτού. Η επιμήκυνση συνεχίζεται μέχρι την άνθηση. Κατά την διάρκεια του τελικού σταδίου ανάπτυξης της φόβης παράγεται η γύρη στα σταχύδια. Η φόβη βγαίνει από τον κολεό του ανώτερου φύλλου. Κρύος καιρός σε αυτό το στάδιο μπορεί να αναστείλει την παραγωγή γύρης, να μειώσει την γονιμότητα ή να προκαλέσει ακαρπία. Στην κορυφή τα μεσογονάτια επιμηκύνονται γρήγορα σπρώχνοντας την φόβη έξω από τον κολεό του ακραίου φύλλου. Άνθηση Η άνθηση ξεκινά κοντά στην κορυφή της φόβης και προχωρά προς τα κάτω, ενώ παράλληλα σχηματίζονται εσωτερικά τα ανθικά στελέχη. Η συμπλήρωση της ανθοφορίας της φόβης γίνεται σε περίπου 7 ημέρες. Τα τελευταία ανοικτά λουλούδια είναι αυτά της βάσης της φόβης που συνήθως είναι άγονα. Η άνθηση μπορεί να διαρκέσει από 14-21 ημέρες, εξαρτώμενη από την ποικιλία, το ύψος του νερού, την θερμοκρασία, τις αποστάσεις φύτευσης και την λίπανση. Στο τέλος της άνθησης μετράται το ποσοστό των σταχυδίων που είναι γόνιμα. Κάθε σταχύδιο φέρει ένα ανθήδιο και παράγει έναν κόκκο.
ΩΡΙΜΑΝΣΗ: Από το τέλος της άνθησης μέχρι την ωρίμανση του κόκκου. Μετά την γονιμοποίηση τα ανθίδια ανεβάζουν άμυλο και μορφοποιούν τον σπόρο. Ο κόκκος του ρυζιού χρειάζεται 12 με 14 ημέρες από την γονιμοποίηση για να φθάσει από το γαλακτώδες στάδιο στο μαλακό στάδιο. Μετά από 5-7 ημέρες ο κόκκος γίνεται αρκετά σκληρός. Για να φθάσει ο κόκκος στο μέγιστο ξηρό βάρος απαιτούνται 30 με 45 ημέρες μετά την γονιμοποίηση. Το μέγεθος του κόκκου καθορίζεται αυτή την περίοδο.
ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΡΥΖΙΟΥ Η βάση όλης της ανάπτυξης του ρυζιού είναι η φωτοσύνθεση. Τα σάκχαρα που παράγονται με την φωτοσύνθεση μεταφέρονται από τα φύλλα και τα στελέχη στις φόβες για να αποθηκευτούν ως άμυλο. Κάποια σάκχαρα χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη του φυτού, την αντιμετώπιση των πρόσκαιρων αναγκών του και στην μάχη του με εξωγενείς παράγοντες (εχθροί, ασθένειες, αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες). Ένα καίριο στοιχείο της διαχείρισης είναι να παρασχεθούν οι καλύτερες δυνατές συνθήκες για την φωτοσύνθεση και να μειωθούν οι επιπτώσεις των αρνητικών παραγόντων. Τα προϊόντα της σειράς BIOSHELL προάγουν την φωτοσύνθεση δρώντας ως βιοκαταλύτες και δίνουν επιπλέον ενέργεια στο φυτό. Για την φωτοσύνθεση τα φυτά χρειάζονται νερό, φως, CO 2, θρεπτικά στοιχεία και αρκετά υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος και νερού. Άριστη θερμοκρασία για την ανάπτυξη και την παραγωγή ρυζιού είναι 25-33 0 C, εκτός από την περίοδο ωρίμανσης όπου απαιτούνται λίγο χαμηλότερες θερμοκρασίες. Μεγάλο διάστημα χαμηλών θερμοκρασιών στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης σταματά την ανάπτυξη των φυτών. Φυτά που αναπτύσσονται σε οριακά χαμηλές θερμοκρασίες είναι χαμηλότερα «κρατημένα» με σκούρο πράσινο χρώμα φύλλων. Επίσης οι χαμηλές θερμοκρασίες αναστέλλουν την προσρόφηση κυρίως του φωσφόρου αλλά και του ψευδαργύρου. Θερμοκρασίες νυκτός κάτω των 15.5 0 C για αρκετές ώρες, προκαλούν ακαρπία (άγονους στάχεις) ιδιαίτερα κατά την φάση της παραγωγής της γύρης (2 εβδομάδες πριν την έναρξη της άνθησης. Η διατήρηση του νερού στα 15-20 εκατοστά μετά την έναρξη σχηματισμού της φόβης (φάση 1 ος χιλιοστού) βοηθά στην προστασία της αναπτυσσόμενης φόβης από την έκθεσή της στο κρύο. Μετά την έναρξη της ανθοφορίας ξηροί άνεμοι και θερμοκρασίες πάνω από 35 0 C ή κάτω από 10 0 C επηρεάζουν αρνητικά την γονιμοποίηση και την γονιμότητα. Εάν στους αγρούς επικρατεί ξηρασία κατά την ωρίμανση με υψηλές θερμοκρασίες και αυξομειούμενη υγρασία (water stress) κατά την ωρίμανση του κόκκου οι συνθήκες αυτές μπορεί να προκαλέσουν κακή ωρίμανση και μεγάλο ποσοστό σπασμένων κόκκων (ευαισθησία στο σπάσιμο). Τα προϊόντα της σειράς BIOSHELL μειώνουν αυτές τις επιπτώσεις εφαρμοζόμενα στην αρχή της ωρίμανσης.
ΘΡΕΨΗ ΚΑΙ ΛΙΠΑΝΣΗ Το άριστο ph του εδάφους για την καλλιέργεια ρυζιού είναι 5,5-6,5. Σε αλκαλικά εδάφη παρατηρούνται ελλείψεις Ψευδαργύρου (Zn) και σιδήρου (Fe). Τα συνεκτικά εδάφη είναι καλύτερα από τα αμμώδη για την συγκράτηση των θρεπτικών. Το ρύζι παρουσιάζει μία ιδιαιτερότητα ως προς τη λίπανση γιατί το έδαφος στο οποίο καλλιεργείται βρίσκεται σε συνεχή σχεδόν κατάκλιση με νερό με συνέπεια να δημιουργούνται συνθήκες που διευκολύνουν την έκπλυση και διαρροή των χρησιμοποιούμενων λιπαντικών στοιχείων. Η διαρροή των τελευταίων επαυξάνεται επίσης λόγω της επιβαλλόμενης τακτικής ανανέωσης του νερού για την απομάκρυνση των αλάτων του εδάφους, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των φυτών. Tο ρύζι καλλιεργείται σε εδάφη τα οποία είναι συνήθως αλατούχα παθογενή. Η επιφανειακή λίπανση πρέπει να γίνεται με λιπάσματα κοκκώδους μορφής, αργά διαλυόμενα στο νερό και σε χρονικές στιγμές που να έπονται της ανανέωσης του. Η βελτίωση των αλατούχων εδαφών με ρύζι επιβάλλει επίσης την χρησιμοποίηση όξινων λιπασμάτων τα οποία μειώνουν το pη του εδάφους. Οι τρείς κρίσιμες φυσιολογικές περίοδοι της καλλιέργειας είναι το φύτρωμα κατά την διάρκεια του οποίου η αλατότητα δεν πρέπει να ξεπερνά τα 0,5ds/m, το αδέλφωμα που ανέχεται μέχρι 6ds/m, και η διόγκωση της φόβης. Η παραγωγικότητα της καλλιέργειας επηρεάζεται από αλατότητα 4ds/m και πάνω. Τα απαραίτητα λιπαντικά στοιχεία για την καλλιέργεια του ρυζιού είναι το άζωτο, ο φωσφόρος, το κάλιο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το θείο, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος το μαγγάνιο, το βόριο, ο χαλκός, το μολυβδαίνιο και το πυρίτιο. Ο φωσφόρος το κάλιο και ο ψευδάργυρος θα πρέπει κατά κανόνα να ενσωματώνονται στις κλίνες «ταψιά» πριν την κατάκλιση με αντίστοιχα ελάχιστα όρια στο έδαφος 6ppm, 60ppm και 0,5ppm. Εάν επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες το ελάχιστο όριο του φωσφόρου πρέπει να γίνει 9ppm. Το κάλιο και ο φωσφόρος μπορούν να «πέσουν» και μέχρι 60 ημέρες μετά την σπορά. Τα επίπεδα αζώτου φωσφόρου και καλίου στα φύλλα στα διάφορα στάδια ανάπτυξης του ρυζιού δίνονται στον πιο κάτω πίνακα για το 90% του maximum της παραγωγής και για το 100%. Στάδιο Άζωτο (%) Φωσφόρος (ppm) Κάλιο (%) 90% 100% 90% 100% 90% 100% 50% αδέλφωμα 3.8-4 4-4.8 1000 1000-1800 1.4 1.4-2.8 Τέλος αδελφώματος 3.4-3.6 3.6-4.2 1000 1000-1800 1.2 1.2-2.4 Εμφάνιση φόβης 3-3.2 3.2-3.6 800 800-1800 1 1.2-2.4 Φύλλο σημαία 2.6-2.8 2.8-3.2 800 800-1800 1 1.2-2.2 Άζωτο: Το άζωτο αυξάνει το ύψος των φυτών, τον αριθμό των φοβών, το μέγεθος των φύλλων και τον αριθμό των σταχυδίων (απόδοση). Η πρόσληψη του αζώτου, αυξάνει σημαντικά μέχρι την άνθηση. Η αποτελεσματικότητα χρήσης του αζώτου μειώνεται από την προσβολή πυρικουλάριας, ενώ μεγιστοποιείται με την έγκαιρη χρήση των προϊόντων BIOSHELL ZF1 και BIOSHELL ZFC. Η ποσότητα του αζώτου που θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από την καλλιεργούμενη
ποικιλία και από την επάρκεια νερού άρδευσης. Μικρότερες γενικά ποσότητες αζωτούχων λιπασμάτων συνιστώνται για τις πρώιμες ποικιλίες, τις ευαίσθητες στην ασθένεια πυρικουλάρια και για εκείνες που παρουσιάζουν τάση πλαγιάσματος. Η ύπαρξη επαρκών ποσοτήτων νερού άρδευσης επηρεάζει επίσης την ποσότητα του αζωτούχου λιπάσματος. Μεγαλύτερη αξιοποίηση του αζώτου γίνεται σε συνθήκες κανονικής άρδευσης και μικρότερη σε περιπτώσεις ανεπάρκειας νερού. Γενικά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ποσότητες αζωτούχων λιπασμάτων μεγαλύτερες από αυτές που συνιστώνται για να αποφεύγεται η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από περίσσεια νιτρικών ιόντων και η δημιουργία υδαρών φυτών, επιρρεπών στην προσβολή από τους μύκητες. Από την ποσότητα αζωτούχου λιπάσματος που θα χρησιμοποιηθεί για τη λίπανση του ρυζιού το 40% πρέπει να εφαρμόζεται βασικά με ενσωμάτωση στο έδαφος, ενώ η υπόλοιπη ποσότητα επιφανειακά σε δύο δόσεις, από τις οποίες η πρώτη, 40 %, στο αδέλφωμα (25-35 ημέρες μετά τη σπορά) και η δεύτερη, 20 %, πριν από την έναρξη της φάσης της διόγκωσης (50-60 ημέρες μετά τη σπορά). Το άζωτο χρειάζεται στο στάδιο σχηματισμού της φόβης κατά την διάρκεια του οποίου τα ανώτερα φύλλα πρέπει να περιέχουν 26-42g/Kg ή 26-42 άζωτο. Κατάλληλα λιπάσματα για τη βασική αλλά και την επιφανειακή λίπανση είναι αυτά που περιέχουν άζωτο σε αμμωνιακή μορφή. Η μη χρησιμοποίηση νιτρικών λιπασμάτων θεωρείται αναγκαία γιατί αυτά απονιτροποιούνται σε σημαντικό βαθμό και χάνονται. Εφαρμογές διαφυλλικού αζώτου πρέπει να γίνονται πρίν από το στάδιο έναρξης σχηματισμού της φόβης περίπου 50-55 ημέρες μετά την σπορά. Φωσφόρος: Τα φυτά του ρυζιού έχουν ανάγκη προμήθειας φωσφόρου καθόλη τη βλαστική περίοδο. Ο φωσφόρος ευνοεί την ανάπτυξη της ρίζας, ευνοεί το αδέλφωμα και συμβάλλει σε πρώιμη ανθοφορία και ωρίμανση. Ποσότητα φωσφόρου 4-8 κιλών/στρέμμα, κρίνεται επαρκής για την επίτευξη υψηλών αποδόσεων, εφόσον βέβαια δεν υπάρχει έλλειψη των λοιπών θρεπτικών στοιχείων. Ο φωσφόρος 75 ημέρες μετά την σπορά πρέπει να είναι στο 2,4-4,8 στην κορυφαία βλάστηση. Η μικρή κινητικότητα του φωσφόρου στο έδαφος σε συνδυασμό με την ανάγκη του στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των φυτών ρυζιού επιβάλλει την προσθήκη του στο έδαφος βασικά, με ενσωμάτωση. Κάλιο: Η απορρόφηση του καλίου κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των φυτών ρυζιού είναι όμοια με εκείνη του αζώτου. Στην αρχή της βλαστικής περιόδου και κατά τη διάρκεια του αδελφώματος παίζει σπουδαίο ρόλο στον καθορισμό του αριθμού των αδελφιών. Το κάλιο 75 ημέρες μετά την σπορά πρέπει να είναι στο 15-40 στην κορυφαία βλάστηση. Κατά τη διάρκεια των επόμενων σταδίων της ανάπτυξης των φυτών αυτό προωθεί τη σύνθεση και μεταφορά των υδατανθράκων και το σχηματισμό και αύξηση του βάρους των κόκκων. Επειδή σκληραγωγεί τα φυτά, αυξάνει την αντοχή τους στις ασθένειες, εχθρούς και αντίξοες κλιματικές συνθήκες. Τέλος, αυξάνει την απόδοση σε καρπό και άχυρο και την αντοχή των φυτών στο πλάγιασμα με ενδυνάμωση των στελεχών τους. Για μία ικανοποιητική απόδοση, προσθήκη 6-10 κιλών/στρέμμα, καλίου κρίνεται ικανοποιητική. Όταν η έλλειψη του στο έδαφος είναι μικρή ολόκληρη η ποσότητα του πρέπει να εφαρμόζεται βασικά με ενσωμάτωση στο έδαφος, ενώ όταν αυτή είναι σημαντική η μισή ποσότητα του πρέπει να εφαρμόζεται βασικά και η υπόλοιπη μισή επιφανειακά, στο αδέλφωμα. Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι η αντίδραση των φυτών ρυζιού σε άζωτο και φωσφόρο είναι σημαντικά αυξημένη μετά από προσθήκη καλίου. Ασβέστιο: Το ασβέστιο 100 ημέρες μετά την σπορά πρέπει να είναι στο 2,5-4 στην κορυφαία βλάστηση.
Μαγνήσιο: Το μαγνήσιο 100 ημέρες μετά την σπορά πρέπει να είναι στο 1,7-3 στην κορυφαία βλάστηση. Θείο: Συμβάλλει στην αύξηση της απόδοσης σε καρπό ρυζιού και στη βελτίωση της ποιότητας του. Είναι απαραίτητο για την παραγωγή χλωροφύλλης, την σύνθεση πρωτεϊνών και τον μεταβολισμό των υδατανθράκων. Το θείο στο στάδιο του αδελφώματος πρέπει να είναι στο 2-6 στα ανώτερα φύλλα. Προσθήκη στο έδαφος φωσφορικής αμμωνίας, νιτροθειικής αμμωνίας και θειικού καλίου αυξάνει την κάλυψη των αναγκών των φυτών ρυζιού σε θείο. Σίδηρος: Ο σίδηρος στο στάδιο του αδελφώματος πρέπει να είναι στα 70-300mg/Kg ή 70-300ppm στην κορυφαία βλάστηση. Ψευδάργυρος: Έλλειψη ψευδαργύρου έχει σημειωθεί σε εδάφη με υψηλό ph γιατί μπορεί να δεσμευθεί σε οργανικά σύμπλοκα. Ο ψευδάργυρος στο στάδιο του αδελφώματος πρέπει να είναι στα 20-150ppm στην κορυφαία βλάστηση. Υψηλή συγκέντρωση φωσφόρου στο έδαφος μπορεί επίσης να ελαττώσει τη διαθεσιμότητα του. Το ρύζι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε τροφοπενία ψευδαργύρου. Η εμφάνιση συμπτωμάτων έλλειψης (Zn) συμβαίνει νωρίς μετά το φύτρωμα. Προσθήκη ψευδαργύρου στην βασική λίπανση αυξάνει σημαντικά τις αποδόσεις. Σε περίπτωση έλλειψης του μπορεί να γίνει εφαρμογή του πριν τη σπορά (βασικά) ή 2-3 εβδομάδες μετά τη σπορά. Μαγγάνιο: Το μαγγάνιο στο στάδιο του αδελφώματος πρέπει να είναι στα 30-600ppm στην κορυφαία βλάστηση. Βόριο: Το βόριο στο στάδιο του αδελφώματος πρέπει να είναι στα 20-100ppm στα ανώτερα φύλλα. Χαλκός: Ο χαλκός στο στάδιο του αδελφώματος πρέπει να είναι στα 5-20ppm στα ανώτερα φύλλα. Μολυβδαίνιο: Το μολυβδαίνιο στο στάδιο του αδελφώματος πρέπει να είναι στα 0,5-2ppm στα ανώτερα φύλλα. ΑΡΔΕΥΣΗ Οι ανάγκες των φυτών σε νερό είναι διαφορετικές στα διάφορα στάδια εξέλιξής τους. Κρίσιμες φάσεις που απαιτούν κανονική προμήθεια νερού είναι το φύτρωμα και η περίοδος που περιλαμβάνει τις φάσεις διόγκωση, άνθηση, σχηματισμός του κόκκου. Το ύψος του νερού στο στάδιο του φυτρώματος δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 10 cm. Το νερό όταν δεν είναι του ιδίου ύψους σ' όλο τον αγρό ή είναι χαμηλού ύψους έχει ως συνέπεια την έκθεση μερικών τμημάτων εδαφών και μπορεί να επιφέρει την ανάπτυξη ζιζανίων και να καταστήσει τους φυτρωμένους σπόρους εύκολη λεία τρωκτικών και πτηνών. Το μεγάλο ύψος νερού (πάνω από 15 cm) κατά την ανάπτυξη των φυταρίων έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη λεπτών στελεχών και γενικά καχεκτικών φυτών και την αργή ανάπτυξη ριζών. Τα φύλλα των φυταρίων αυτών συνήθως επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού αντί να είναι ευθυτενή και είναι περισσότερο ευπαθή σε προσβολές, ιδιαίτερα στα ψυχρά έτη. Μετά το τέλος του αδελφώματος επιβάλλεται η σταδιακή αύξηση του ύψους του νερού μέχρι 15 cm για να εξασφαλισθεί η ανάπτυξη των φοβών και ο σχηματισμός βιώσιμης γύρης στην περίπτωση επικράτησης χαμηλών σχετικά θερμοκρασιών.
Απομάκρυνση του νερού από τον ορυζώνα, εκτός βέβαια από την τελική (10 έως 15 ημέρες πριν τη συγκομιδή), πρέπει να αποφεύγεται. Η πρόωρη αποστράγγιση των αγρών πριν τη συγκομιδή προκαλεί συμπτώματα έλλειψης υγρασίας όπως άγονοι σπόροι, οψίμιση και φυτά με μη κανονική ωρίμανση. Ο καλύτερος χρόνος αποστράγγισης εξαρτάται από τον τύπο του εδάφους, την καλλιεργούμενη ποικιλία, τα μέσα αποστράγγισης και τον καιρό. Σε ένα τυπικό αργιλώδους δομής έδαφος η αποστράγγιση του αγρού πρέπει να γίνεται όταν είναι τα φυτά είναι πλήρως ξεσταχυασμένα και όλες οι φόβες κλίνουν προς τα κάτω και αρχίζουν να ωριμάζουν. Άλλος ένας οδηγός για την αποστράγγιση είναι όταν το 90% των φοβών έχει τον ακραίο κόκκο στο στάδιο της σκληρής ζύμης. ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ Ο άριστος χρόνος συγκομιδής συμβαδίζει με τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση στον μύλο αλλά και με την μικρότερη θραυστικότητα των κόκκων. Η συγκομιδή του καρπού πρέπει να γίνεται όταν η υγρασία του κυμαίνεται μεταξύ 19-23%. Άλλα κριτήρια για τον κατάλληλο χρόνο συγκομιδής του καρπού είναι: 1) Ο χρόνος από την άνθηση και συγκεκριμένα 35-40 ημέρες μετά την άνθηση για τις ποικιλίες τύπου Indica και 40-45 ημέρες για εκείνες του τύπου Japonica, 2) όταν το 90% των κόκκων αποκτά χρώμα κίτρινο και 3) όταν ο πρώτος κόμβος της φόβης έχει χρώμα κιτρινοκαστανό. Βιβλιογραφία Κουτρούμπας Δ. Σ., και Χ. Α. Δαμαλάς, 2014. Η καλλιέργεια του ρυζιού υπό κατάκλυση. Γεωργία- Κτηνοτροφία τεύχος 10 σελ.: 106-111 IPM Manual Group of the Statewide IPM Project, University of California, Davis, 1983. Integrated pest management for rice, Mary Louise Flint, Director and Technical Editor, pp.95
Πυρικουλάρια (Pyricularia oryzae=mgnaporthe grisea) Η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει απώλειες 10-30% της παραγωγής. Στην χώρα μας πρωτοεμφανίστηκε την δεκαετία του 1980, με μικρής έντασης προσβολές. Την διετία 1992-93 υπήρξε καταστροφική επιδημία κυρίως σε ευαίσθητες ποικιλίες όπως Smeraldo, Bravo, Turbo και Ρωξάνη. Από το έτος 2000 και μετά εμφανίζεται ενδημικά ιδιαίτερα όταν ευνοείται από τις συνθήκες. Σήψη γονάτων Κηλίδες στα φύλλα Η ασθένεια εμφανίζει τριών ειδών συμπτώματα. Αρχικά προκαλεί σήψη γονάτων, στην συνέχεια επιμήκεις νεκρωτικές κηλίδες στα φύλλα σχήματος διαμαντιού, μήκους από μερικά χιλιοστά έως 5 εκατοστά και χρώματος καφέ-κίτρινο και γκρί. Τελευταίο στάδιο είναι η σήψη του λαιμού της φόβης που προκαλεί πτώσεις και σπασίματα ενώ η πληγείσα περιοχή είναι ευαίσθητη σε βροχή και αέρα.
Σήψη του λαιμού της φόβης Οι άριστες συνθήκες μόλυνσης περιλαμβάνουν θερμοκρασία: 20-28 0 C, χαμηλά ποσοστά ηλιοφάνειας και Σ.Υ. αέρα: 93-95%. Επίσης ευνοείται από μεγάλη διάρκεια διατήρησης της υγρασίας στα φύλλα του ρυζιού ιδίως τις απογευματινές ώρες. Ακόμη ευνοείται από υπερβολική αζωτούχο λίπανση. Ξενιστές της ασθένειας είναι το κόκκινο ρύζι, η μουχρίτσα και το νεροκάλαμο. Αντιμετώπιση Πρώτη εφαρμογή συνιστάται την περίοδο ανάπτυξης του φυλλώματος στο ρύζι (φύλλο σημαία) Δεύτερη εφαρμογή 15-20 ημέρες πριν την έκπτυξη της φόβης ή αμέσως μετά τον σχηματισμό των κόκκων Μια τρίτη εφαρμογή μπορεί να κριθεί απαραίτητη 20-25ημέρες πριν την συγκομιδή. Και στους τρεις χρόνους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το BIOSHELL ZFC το οποίο μετέχει στην φυσιολογία ανάπτυξης του φυτού, παρεμποδίζει την ανάπτυξη του μύκητα στεγνώνοντας την επιφάνεια του φύλλου, παρέχοντας επιπλέον μηχανισμούς αμύνης στο φυτό, και ευνοώντας μια πιο ποιοτική ωρίμανση του κόκκου του ρυζιού.