ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ. Ταμπάκη Βασιλική Α.Μ:145/ Υπεύθυνος Καθηγητής Ν. Σ Μάργαρης Καθηγητής Τμήμα Περιβάλλοντος Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Α Ι Γ Α Ι Ο Υ Σ Χ Ο Λ Η Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Ο Σ Τ Μ Η Μ Α Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Τ Ο Σ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «Οι Αλλαγές που Εισήχθησαν με το νέο Κανονισμό 834//2007 σε σχέση με τον 2092//91» Ταμπάκη Βασιλική Α.Μ:145/2008025 Υπεύθυνος Καθηγητής Ν. Σ Μάργαρης Καθηγητής Τμήμα Περιβάλλοντος Πανεπιστήμιο Αιγαίου Μυτιλήνη 2009

Ευχαριστίες Η πτυχιακή εργασία ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια του τρίτου εξαμήνου της φοίτησης στο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του πανεπιστημίου Αιγαίου, και είναι μεγάλη χαρά για μένα να αναγνωρίσω τη βοήθεια και τη συμβολή κάποιων ανθρώπων στην προσπάθεια διεκπεραίωσης της διπλωματικής μου εργασίας. Θα ήθελα λοιπόν να ευχαριστήσω θερμά τον Υπεύθυνο Καθηγητή της διπλωματικής εργασίας κ. Σηφάκη Αντώνιο για τη βοήθεια που πρόσφερε και την άριστη συνεργασία που είχαμε κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας, για τη διαρκή καθοδήγηση και την πολύτιμη βοήθειά του σε όλα τα στάδια της διπλωματικής εργασίας. Καθώς και για τη δυνατότητα που μου έδωσε να ασχοληθώ με ένα τόσο ενδιαφέρον και χρήσιμο θέμα. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ....6 Α.1 Περίληψη...8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ..11 Β.1. Ανάπτυξη Της Βιολογικής Γεωργίας..12 Β.2 Επίσημη Αναγνώριση & Νομοθετική Ρύθμιση Της Βιολογικής Γεωργίας Στην Ευρωπαϊκή Ένωση...13 Β.3 Η Διεθνής Αναγνώριση Της Βιολογικής Γεωργίας. 13 Β.4 Η Βιολογική Γεωργία Και Ελληνική Πραγματικότητα...15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ......20 Γ.1 Προϊόντα Βιολογικής Γεωργίας Και Κτηνοτροφίας 20 Γ.2 Νομικό Πλαίσιο...20 Γ.3 Κατάλογος Των Οργανισμών Η Των Δημοσίων Αρχών Που Έχουν Την Ευθύνη Του Έλεγχου Για Την Ελλάδα Που Προβλέπεται Στο Άρθρο 15 Του Κανονισμού Αριθ.2092/91..26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ 2092/91 ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ..28 ΓΕΝΙΚΑ... 28 3

Δ.1 Ο Κανονισμός 2092/91 Της ΕΟΚ Προσέφερε Στην Ελλάδα... 29 Δ.2 Ο Κανονισμός 2092/91 Της ΕΟΚ Θετικά... 30 Δ.3 Ο Κανονισμός 2092/91 Της ΕΟΚ Αρνητικά 31 Δ.4 Ο Κανονισμός 2092/91 Της ΕΟΚ Προτάσεις..32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. ΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 834/2007 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ..34 ΓΕΝΙΚΑ.34 Ε.1 Πεδίο Εφαρμογής... 35 Ε.2 Κανόνες Παραγωγής 36 Ε.3 Επισήμανση.....38 Ε.4 Κωδικοί Ταυτοποίησης......39 Ε.5 Έλεγχοι...40 Ε.6 Ο Ρόλος Των Φορέων Ελέγχου...40 Ε.7 Εμπορικές Συναλλαγές Με Τρίτες Χώρες... 42 Ε.8 Με Το Νέο Κανονισμό Ισχύουν. 45 Εξαιρέσεις..47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ...49 ΣΤ.1 Το Νέο Νομοθετικό Πλαίσιο Για Τη Βιολογική Γεωργία 51 4

ΣΤ.2 Νομικές Πτυχές Των Κανονισμών (Εκ) Αριθ.834/2007 Και 889/2008.54 ΣΤ.3 Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί..55 ΣΤ.4 Νέοι Τομείς Στον Κανονισμό Για Τη Βιολογική Παράγωγη 56 ΣΤ.6.1 Βιολογική Οινοποίηση 56 ΣΤ.6.2 Εισαγωγή Νομικού Ορισμού Για Τη Βιολογική Μαγιά...59 ΣΤ.6.3 Κοινοί Κανόνες Για Τη Βιολογική Υδατοκαλλιέργεια Στον Κανονισμό (Εκ) 889/2008 [Andreas Stamer, Stefan Bergleiter] 60 ΣΤ.6.4 Υπηρεσίες Τροφοδοσίας Και Ομαδικής Εστίασης Στην Ευρώπη Και Μελλοντικές Προοπτικές Του Ευρωπαϊκού Κανονισμού[Carola Strassner].....62 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 : Ημερομηνίες Σταθμοί Για Τη Θέσπιση Του Πρώτου Ευρωπαϊκού Κανονισμού Για Τη Βιολογική Γεωργία....66 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 : Αρμόδιες Υπηρεσίες στη Χώρα μας Στο Τομέα Βιολογικής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας..71 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 : Πίνακας Με Την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία.73 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 : Συνοπτικός Πίνακας Με Τις Διαφορές Των Δύο Κανονισμών Για Τη Βιολογική Παραγωγή.75 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ....76 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η περίφημη Πράσινη Επανάσταση οδήγησε από τη μια στον πληθωρισμό αγροτικών προϊόντων, από την άλλη όχι μόνο δεν έλυσε τα προβλήματα κάλυψης διατροφικών αναγκών του πλανήτη (αυτό βέβαια είναι πρόβλημα κυρίως πολιτικό), αλλά αντίθετα δημιούργησε σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα που είναι δύσκολο να επιλυθούν. Η εξάντληση των καλλιεργήσιμων εδαφών και η επιβάρυνση του περιβάλλοντος και κυρίως των υδάτων με χημικές ουσίες άκρως επικίνδυνες, όχι απλά για την υγεία, αλλά για την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου, είναι δύο από τα σημαντικότερα προβλήματα. Το γεγονός αυτό οδήγησε πολλούς καταναλωτές, ευαισθητοποιημένους απέναντι σε θέματα υγείας αλλά και περιβάλλοντος, να αναζητούν προϊόντα που έχουν παραχθεί με φιλικούς για το περιβάλλον τρόπους και που δεν απειλούν την υγεία τους. Στο αίτημα αυτό ανταποκρίθηκαν μερικοί, νέοι κυρίως αγρότες, πρωτοπόροι, οι οποίοι απεφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τη γνώση των πατέρων τους περασμένη μέσα από τα φίλτρα της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας. 1 Όταν πριν μερικά χρόνια άρχιζε η στροφή σε «ήπιες» μορφές καλλιέργειας οι παραγωγοί προσπαθούσαν από μόνοι τους σχεδόν να βρουν τρόπους να επιλύσουν τα προβλήματα που δημιουργούνταν. Έπρεπε να βρουν τρόπους να βελτιώσουν ποσοτικά και ποιοτικά τα προϊόντα τους και να αντιμετωπίσουν τις ασθένειες. Σήμερα που οι καταναλωτές βιολογικών προϊόντων αυξάνονται με όλο και μεγαλύτερους ρυθμούς, έγινε αντιληπτό από κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς ότι έπρεπε να εξασφαλισθούν εχέγγυα για την ποιότητα και τη γνησιότητα των προϊόντων αυτών. Έτσι έχουν θεσπιστεί κανονισμοί και συγκροτηθεί οργανισμοί ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. 2 Στην υπουργική απόφαση περί Εφαρμογής του προγράμματος «Βιολογική Γεωργία» ορίζονται: «Η βιολογική γεωργία είναι ένα σύστημα ολοκληρωμένης παραγωγής, με μειωμένους βαθμούς ελευθερίας όσον αφορά την επιλογή των εισροών των θρεπτικών στοιχείων (λιπάνσεων) και των φυτοπροστατευτικών ουσιών, σε σχέση με τα κλασικά συστήματα ολοκληρωμένης παραγωγής. Η βιολογική γεωργία δεν `περιορίζεται στην απλή αντικατάσταση των συνθετικών χημικών ουσιών της 1 Μπίστη Μ. : Οδηγός για νέους αγρότες. Βιολογική γεωργία Ομάδες παραγωγών. Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς Πληροφορική εκπαιδευτική, Αθήνα 1998 2 Καν.(Ε.Κ) αριθ. 834/2007 (Τίτλος V, αρθρ. 27-31) 6

συμβατικής γεωργίας, με τις επιτρεπόμενες εισροές του Κανονισμού (ΕΟΚ) 2092/91 ούτε περιορίζεται στην παραγωγή προϊόντων με απουσία υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών, αλλά απαιτεί ολοκληρωμένη και αειφορική χρήση των φυσικών πόρων και του αγροτικού οικοσυστήματος.» Η Βιολογική Γεωργία είναι μια μέθοδος που αποβλέπει στην προστασία του περιβάλλοντος και στην διατήρηση της ευφορίας και της γονιμότητας του εδάφους. Είναι ένα σύστημα διαχείρισης της γεωργικής εκμετάλλευσης, κατά το οποίο περιορίζεται σημαντικά η χρήση συνθετικών λιπασμάτων και γεωργικών φαρμάκων 3 Η Βιολογική Γεωργία εκμεταλλεύεται όλες τις νέες μεθόδους της τεχνολογίας οι οποίες όμως δεν θέτουν σε κίνδυνο το περιβάλλον. Δεν ταυτίζεται με τα παραδοσιακά αγροτικά συστήματα, χρησιμοποιεί όμως και μεθόδους των συστημάτων αυτών. Σκοπός της Βιολογικής Γεωργίας είναι η ελάττωση της χρήσης οποιασδήποτε διαλυτής ουσίας ή άλλων βιοκτόνων ακόμα και αν αυτά υπάρχουν από μόνα τους στη φύση. Τέτοιου είδους παρασκευάσματα κρίνονται αναγκαία σε ορισμένες περιπτώσεις και επιτρέπεται η χρήση τους για να αντιμετωπιστούν άμεσα κάποια προβλήματα όταν δεν υπάρχει άλλος τρόπος αντιμετώπισής τους. 4 Τέλος, η Βιολογική γεωργία έχει σκοπό την παραγωγή προϊόντων υψηλής θρεπτικής αξίας, με την χρησιμοποίηση ανανεώσιμων φυσικών πόρων σε τοπικό επίπεδο. Επίσης στοχεύει σε ικανοποιητικό εισόδημα για τον παραγωγό με εξασφάλιση κυρίως ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας για τον ίδιο. (Φωτόπουλος, Κρυστάλλης, 2003) Και τέλος, αποσκοπεί στην διατήρηση των φυσικών οικοσυστημάτων με την αποφυγή της ρύπανσης του περιβάλλοντος σύμφωνα με τις πρακτικές μεταχείρισης και συσκευασίας που επιλέγει αλλά και με τις γεωργικές τεχνικές που χρησιμοποιεί για την εφαρμογή αυτής της γεωργικής πρακτικής. 5 3 Βιολογική γεωργία Γ. Παλάτος Ι. Κυρκενίδης ΑΤΕΙΘ. Θεσσαλονίκη 2005 4 Μπουλταδάκη Ι. Μπουγιούρη Κ. Δεσύλλα Μ. : Οι εναλλακτικοί τρόποι φυτοπροστασίας. Καλλιεργητικές τεχνικές και προοπτικές της οικολογικής γεωργίας στην Ελλάδα. Πρακτικά συνεδρίου «Αγροχημικά και περιβάλλον», ΓΕΩΤΕΕ Κρήτης, Χανιά 1989. 5 Βλ. Καν. (Ε.Ε) 2078/92 «σχετικά με μεθόδους γεωργικής παραγωγής που συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις προστασίας του περιβάλλοντος και με τη διατήρηση του φυσικού χώρου». 7

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι Ευαισθησίες των καταναλωτών για την ασφάλεια των τροφίμων και η ανησυχία για το περιβάλλον συνέβαλαν στην ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και ευρωστία στις αγροτικές οικονομίες συμβάλλοντας επίσης στη συντήρηση και τη βελτίωση των αγροτικών περιοχών. Τι είναι όμως βιολογική γεωργία; Τι θα πρέπει να προσέχει ο καταναλωτής βιολογικών προϊόντων; Ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται; Είναι ερωτήματα που πρόκειται να απαντηθούν στα επόμενα κεφάλαια. Ως βιολογική ή οικολογική γεωργία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την ήπια και φιλική προς το περιβάλλον γεωργία, που υλοποιείται χωρίς τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, ορμονών, αντιβιοτικών και συντηρητικών στα φυτά, τα ζώα και τα μεταποιημένα προϊόντα. Επιδίωξη είναι ο σεβασμός του περιβάλλοντος με χρήση ανανεώσιμων πόρων παραγωγής και η τελική προσφορά στον καταναλωτή βιολογικών προϊόντων, τα οποία είναι φυσικά και υγιεινά, φρέσκα και γευστικά. Η βιολογική γεωργία απαγορεύει τα συνθετικά λιπάσματα και τις χημικές φυτοπροστατευτικές ουσίες, καθώς και τις αυξητικές ορμόνες και τα αντιβιοτικά στα ζώα (τα οποία δε χρησιμοποιούνται ούτως η άλλως στην Ε.Ε.) και συνεπώς δεν υπάρχει το ρίσκο διαφυγής τους στο αγρόκτημα και στη συνέχεια στους υδροφόρους ορίζοντες. Τα βιολογικά προϊόντα μπορούν από τη μια να ικανοποιούν την αναζήτηση του καταναλωτή για αυθεντικά, υψηλής ποιότητας και ασφαλή τρόφιμα και από την άλλη προσφέρουν μια προστιθέμενη αξία στον παραγωγό - βιοκαλλιεργητή. Η ετήσια ανάπτυξη της αγοράς των βιολογικών προϊόντων κυμαίνεται μεταξύ 10-15%. Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία ευρωπαϊκής μελέτης για τη βιολογική παραγωγή και κατανάλωση, με τη μελέτη η αγορά των βιολογικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 43% (25,5 δισεκατομμύρια ευρώ) μεταξύ των ετών 2002 και 2005. Η ίδια μελέτη, επίσης, παρουσιάζει πωλήσεις αξίας περίπου 32,9 δισεκατομμυρίων ευρώ για το 2008. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και ευρωστία στις αγροτικές οικονομίες, συμβάλλοντας επίσης στη συντήρηση και τη βελτίωση των αγροτικών περιοχών 8

Αποτελεί λοιπόν για τη χώρα μας μοναδική ευκαιρία να επανεξετάσει την αγροτική της πολιτική και να στρέψει τους παραγωγούς στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων με προστιθέμενη αξία για τον αγρότη, αλλά και το περιβάλλον και την υγεία του τελικού καταναλωτή. Η Βιολογική γεωργία σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. διέπεται από το ίδιο θεσμικό πλαίσιο. Η ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία ο κανονισμός (ΕΕ 2092/91) θα αντικατασταθεί με ένα νέο κανονισμό που αποτελείται από τα ακόλουθα τρία μέρη: Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 834/2007 - Τις αρχές της Βιολογικής Γεωργίας και του νομικού πλαισίου για τους κανόνες εφαρμογής Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 889/2008 - Εκτελεστικούς Κανόνες Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1235/2008 - Κανόνες Εισαγωγής Όλες οι επιχειρήσεις που θέλουν να εμπλακούν στην παραγωγή των βιολογικών προϊόντων (από το χωράφι και τη φάρμα μέχρι το ράφι και τον πάγκο της λαϊκής αγοράς) θα πρέπει να ακολουθούν τους κανόνες παραγωγής και παρασκευής που απαιτεί η συγκεκριμένη νομοθεσία. Το αυστηρό θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει εγγυάται στους καταναλωτές ότι όλες οι επιχειρήσεις που παράγουν βιολογικά προϊόντα επιθεωρούνται τακτικά από τους Οργανισμούς Ελέγχου και Πιστοποίησης καθώς και τους αρμόδιους κρατικούς φορείς (υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ΟΠΕΓΕΠ, ΕΦΕΤ, ΕΣΥΔ). Ο κανονισμός 834/2007 είναι μια γενική ρύθμιση-πλαίσιο που καθορίζει τις κοινές αρχές και στόχους όσον αφορά τις εγκαταστάσεις, της κτηνοτροφίας, της υδατοκαλλιέργειας και της παραγωγής, η συλλογή άγριων φυτών και φυκιών, κανόνες για τη μετατροπή και επεξεργασία συμπληρωμάτων διατροφής, παραγωγή τροφίμων, οίνου, των ζωοτροφών και βιολογικής μαγιάς. Ωστόσο, η εναρμόνιση των κανόνων επεξεργασίας του οίνου και της υδατοκαλλιέργειας θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο, έτσι ώστε να καθοριστούν οι λεπτομέρειες εφαρμογής θα καθοριστεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Οι βασικές τεχνικές προδιαγραφές για τη βιολογική γεωργία και τη μεταποίηση θα παραμείνουν οι ίδιες, αλλά υπάρχουν διάφορες αλλαγές στη νέα νομοθεσία, σε σχέση με τον Καν. 2092/91 όπως: - Η περιγραφή των στόχων και των αρχών της βιολογική παραγωγή έχει συμπεριληφθεί στη νέα νομοθεσία για πρώτη φορά. 9

- Το πεδίο εφαρμογής της βιολογικής παραγωγής έχει επεκταθεί ώστε να καλύψει την υδατοκαλλιέργεια, τον οίνο, τα φύκη και τη μαγιά. - Υπάρχει μια σειρά κριτηρίων για την έγκριση σε νέες εισροές (ο σημερινός κατάλογος των εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων παραμένει, αλλά θα πρέπει να αναθεωρηθεί κατά τα νέα κριτήρια). - Περιλαμβάνονται για πρώτη φορά οι αρχές για τα τρόφιμα και την επεξεργασία των ζωοτροφών, η οποία θα οδηγήσει σε επανεξέταση κατά πόσο τα βιολογικά τρόφιμα και οι ζωοτροφές μπορούν να επεξεργαστούν ή δεν είναι δυνατή η επεξεργασία τους. Σύμφωνα με το νέο κανονισμό, η χρήση λογότυπου καθίσταται υποχρεωτική για τα προσυσκευασμένα βιολογικά τρόφιμα που παράγονται στην ΕΕ από Ιούλιο 2010 6.Για οποιαδήποτε βιολογικά προϊόντα (προσυσκευασμένα και μη προσυσκευασμένα) που εισάγονται από τρίτες χώρες, η χρήση του λογότυπου της ΕΕ είναι προαιρετική 7. Για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας Καταρχάς πρέπει να μειωθεί η γραφειοκρατία τόσο στην εφαρμογή του κανονισμού 834/07, όσο και του 1257/99. α) Επιβάλλεται η βελτίωση του συστήματος επιτήρησης τόσο των βιοκαλλιεργητών όσο και των φορέων πιστοποίησης. β) Να δημιουργηθεί κατεύθυνση βιολογικής γεωργίας στις γεωπονικές σχολές της πατρίδας μας. γ) Να εφαρμοσθούν προγράμματα εκπαίδευσης τόσο των γεωτεχνικών όσο και των βιοκαλλιεργειών προκειμένου να μάθουν στη πράξη την τέχνη της καλλιέργειας βιολογικών προϊόντων. δ) Δημιουργία πειραματικών αγροκτημάτων (όπως στο Ισραήλ) με τις βασικές καλλιέργειες της χώρας. ε) Στήριξη και προώθηση των βιολογικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές. 6 Βλ. άρθρο 97 του κοινοτικού κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 889/2008 7 Βλ. άρθρο 24 του κανονισμού της ΕΕ με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ 834/2007 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η προέλευση της ανάδειξης ενός νέου τύπου γεωργικής παραγωγής τα διάφορα ρεύματα σκέψης: Η βιολογική γεωργία είναι κατάληξη μιας σειράς μελετών και το αποτέλεσμα της ανάπτυξης διαφόρων εναλλακτικών μεθόδων γεωργικής παραγωγής που ξεκίνησαν, από την αρχή του αιώνα, ουσιαστικά, στη Βόρεια Ευρώπη. Θα πρέπει ιδίως να αναφερθούν εδώ τρία ρεύματα σκέψης: Η βιοδυναμική γεωργία, που εμφανίστηκε στη Γερμανία, με την ώθηση (Rudolf Steiner 1915) Η οργανική γεωργία (organic farming), που είδε το φως στην Αγγλία χάρη στις απόψεις που ανέπτυξε στην Γεωργική του Διαθήκη Ο ( Sir Howard 1940), Η βιολογική γεωργία, που αναπτύχθηκε στην Ελβετία, από τους (Hans Peter Rusch και H. Muller. τη δεκαετία του 40) Αυτά τα διάφορα κινήματα θεωρούσαν ουσιαστικό, με ορισμένες αποχρώσεις, τον δεσμό ανάμεσα στην γεωργία και τη φύση καθώς και τον σεβασμό των φυσικών ισορροπιών και απείχαν επομένως από μια προσέγγιση της γεωργίας, που επιδίωκε την μεγιστοποίηση στις αποδόσεις μέσω πολλαπλών παρεμβάσεων με διάφορες κατηγορίες συνθετικών προϊόντων. Παρά την ύπαρξη και την ισχύ αυτών των ρευμάτων σκέψης, η βιολογική γεωργία έμεινε για πολύ καιρό σε εμβρυακή κατάσταση. (Ζωιόπουλος, Παπαθεοδώρου,2000). 11

Β.1 Ανάπτυξη Της Βιολογικής Γεωργίας Καθόλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 50, η βασική προτεραιότητα της γεωργίας ήταν να ικανοποιεί, με μια σημαντική αύξηση της γεωργικής παραγωγής, τις άμεσες ανάγκες σε τρόφιμα και να αυξάνει τον βαθμό αυτάρκειας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Είναι κατανοητό επομένως ότι η βιολογική γεωργία δυσκολεύθηκε πολύ να επιτύχει, στο πλαίσιο αυτό, ευνοϊκή απήχηση. Αντίθετα, το τέλος της δεκαετίας του 60 και κυρίως η δεκαετία του 70, αντιστοιχούν στην ανάδειξη μιας σημαντικής συνειδητοποίησης σε επίπεδο της προστασίας του περιβάλλοντος, στην οποία η βιολογική γεωργία θα μπορούσε να δώσει την κατάλληλη απάντηση. Νέοι σύνδεσμοι δημιουργούνται, συγκεντρώνοντας παραγωγούς, καταναλωτές και άλλα άτομα τα οποία ενδιαφέρονται για την οικολογία και για μια περισσότερο στενά συνδεδεμένη με τη φύση, ζωή. Η βιολογική γεωργία ανθίζει, ωστόσο, πραγματικά, στη διάρκεια της δεκαετίας του 80, εφόσον αυτός ο νέος τρόπος παραγωγής και το ενδιαφέρον των καταναλωτών γι αυτά τα προϊόντα συνεχίζουν να αναπτύσσονται όχι μόνο στο μεγαλύτερο μέρος των Ευρωπαϊκών χωρών αλλά και σε άλλες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Ιαπωνία. Παρατηρούμε στην περίπτωση αυτή, μια σημαντική αύξηση του αριθμού παραγωγών και την έναρξη πρωτοβουλιών στον τομέα της μεταποίησης και εμπορίας των βιολογικών προϊόντων. Αυτό το ευνοϊκό πλαίσιο για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας οφείλει σε μεγάλο βαθμό την προέλευσή του στην σταθερή φροντίδα των καταναλωτών να τους προσφέρονται ασφαλή προϊόντα τα οποία πρέπει να παράγονται με μεθόδους παραγωγής που σέβονται και προστατεύουν το περιβάλλον. Παράλληλα, οι επίσημες διοικητικές υπηρεσίες αναγνωρίζουν σιγά σιγά την βιολογική γεωργία εντάσσοντάς την στα θέματα έρευνάς τους και αποκτώντας νομοθεσίες για τον τομέα (π.χ. στην Αυστρία, τη Γαλλία, τη Δανία). Επιπλέον αρχίζουν να χορηγούνται επιδοτήσεις, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, από ορισμένα κράτη μέλη, υπέρ αυτού του τύπου γεωργίας.8 8 Δίκτυο Βιολογικής Γεωργίας : Βιολογική Γεωργία, Φυτική και Ζωική Παραγωγή: Πρακτικά Ημερίδας, Θεσσαλονίκη 02/02/2001, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα 2001. 12

Παρά τις προσπάθειες αυτές, η βιολογική γεωργία παραμένει, ωστόσο και στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ελλειμματική λόγω της έλλειψης αναγνωρισιμότητας. Πράγματι αφενός μεν, βασιλεύει μια κάποια σύγχυση στα μάτια των καταναλωτών όσον αφορά τη σημασία της ίδιας της έννοιας της βιολογικής γεωργίας και των περιορισμών που η τελευταία αυτή επιβάλλει. 9 Η αιτία της σύγχυσης αυτής βρίσκεται ουσιαστικά στην ύπαρξη διαφόρων σχολών και διαφορετικών φιλοσοφιών, στην έλλειψη εναρμόνισης των χρησιμοποιουμένων ορολογιών, στην ετερογενή παρουσίαση των προϊόντων, στο αμάλγαμα που πραγματοποιείται ανάμεσα σε βιολογικά προϊόντα, προϊόντα ποιότητας, φυσικά προϊόντα, κλπ. Η απατηλή χρησιμοποίηση των ενδείξεων που αναφέρονται σ αυτόν τον τρόπο παραγωγής συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση αυτής της σύγχυσης. Β.2 Επίσημη Αναγνώριση Και Νομοθετική Ρύθμιση Της Βιολογικής Γεωργίας Στην Ευρωπαϊκή Ένωση Υπό αυτές τις συνθήκες, η θέσπιση ενός νομοθετικού πλαισίου φάνηκε ως το μέσον το οποίο θα επέτρεπε στην βιολογική γεωργία να βρει τη θέση της, κατά αξιόπιστο τρόπο, στην αγορά. Μια σημαντική νομοθετική ρύθμιση, ο Καν. (ΕΟΚ) 2092/91, εγκρίθηκε στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, στις αρχές της δεκαετίας του 90. Η κίνηση αυτή, επίσημης αναγνώρισης της βιολογικής γεωργίας επεκτάθηκε στη συνέχεια σε διάφορες άλλες χώρες και ακολουθήθηκε από πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο. Β.3 Η Διεθνής Αναγνώριση Της Βιολογικής Γεωργίας 9 Βλοντάκη Γ. κ.α. : Ερωτήσεις, επισημάνσεις και προτάσεις για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας. Πρακτικά διημερίδας «Βιολογικές καλλιέργειες», Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών & Ελιάς Χανίων, Χανιά 28-29/02/96 13

Η IFOAM (Διεθνής Ομοσπονδία Κινημάτων Οικολογικής Γεωργίας) θέσπισε, τον Νοέμβριο του 1998, τις Γενικές προδιαγραφές της βιολογικής γεωργίας και της μεταποίησης. Η IFOAM δημιουργήθηκε το 1972 και συγκεντρώνει τις ενδιαφερόμενες οργανώσεις απ όλο τον κόσμο στην παραγωγή, την πιστοποίηση, την έρευνα, την εκπαίδευση και την προώθηση της βιολογικής γεωργίας. Οι Γενικές προδιαγραφές της βιολογικής γεωργίας και της μεταποίησης που δημιούργησε δεν είναι υποχρεωτικές, αλλά αποτελούν οπωσδήποτε έναν τρόπο σκέψης, εφόσον συνθέτουν τη σημερινή κατάσταση των μεθόδων παραγωγής και μεταποίησης των βιολογικών προϊόντων. Η IFOAM δημιούργησε επιπλέον μια περιφερειακή ομάδα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειμένου να διατηρήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έναν διάλογο σχετικά με την ανάπτυξη του τομέα της βιολογικής γεωργίας. Τον Ιούνιο του 1999, η επιτροπή του Codex Alimentarius (Κώδικας Τροφίμων) ενέκρινε τις κατευθυντήριες γραμμές που αφορούν την παραγωγή, τη μεταποίηση, τη σήμανση και την εμπορία των τροφίμων που προέρχονται από τη βιολογική παραγωγή. Οι οδηγίες αυτές καταρτίζουν τις αρχές της βιολογικής παραγωγής σε επίπεδο της γεωργικής εκμετάλλευσης, της προετοιμασίας, της αποθήκευσης, της μεταφοράς, της επισήμανσης και της εμπορίας των βιολογικών προϊόντων. Από το 1999, ο FAO θέσπισε επίσης ένα πρόγραμμα εργασίας στον τομέα της βιολογικής γεωργίας, στόχος του οποίου είναι ουσιαστικά η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στις αναπτυσσόμενες χώρες. 10 Να παράγει τροφή υψηλής θρεπτικής αξίας σε επαρκή ποσότητα. Να αλληλεπιδράσει με εποικοδομητικό και ζωτικό τρόπο με όλα τα φυσικά συστήματα και κύκλους. Να ενθαρρύνει και να αυξήσει τους βιολογικούς κύκλους στα γεωργικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των μικροοργανισμών, της εδαφικής χλωρίδας και πανίδας, των φυτών και των ζώων. Να διατηρήσει και να αυξήσει μακροπρόθεσμα τη γονιμότητα του εδάφους. Να χρησιμοποιήσει, όσο είναι δυνατόν, ανανεώσιμες πηγές σε γεωργικά συστήματα οργανωμένα σε τοπικό επίπεδο. Να εργαστεί, όσο είναι δυνατόν, μέσα σε κλειστά συστήματα σε σχέση με την οργανική ουσία και τα θρεπτικά στοιχεία. 10 http://www.ifoam.org 14

Να εργαστεί, όσο είναι δυνατόν, με υλικά και ουσίες που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν σε ένα αγρόκτημα ή οπουδήποτε αλλού. Να προσφέρει στα εκτρεφόμενα ζώα συνθήκες ζωής τέτοιες που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη των βασικών πλευρών της έμφυτης συμπεριφοράς τους. Να περιορίσει όλες τις μορφές ρύπανσης που προέρχονται από τη γεωργική πρακτική, Να διατηρήσει τη γενετική ποικιλομορφία των γεωργικών οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των φυτών και των άγριων ζώων. Να προσφέρει στους παραγωγούς διαβίωση σύμφωνη με τα ανθρώπινα δικαιώματα των Ηνωμένων Εθνών, να καλύψει τις βασικές ανάγκες τους και να τους παρέχει επαρκές εισόδημα και ικανοποίηση από την εργασία τους, σε ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον. Να εξετάσει τον ευρύτερο κοινωνικό και οικολογικό αντίκτυπο των αγροοικοσυστημάτων. Β.4 Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Στην Ελλάδα ο κλάδος της βιολογικής γεωργίας συµπληρώνει ήδη την τρίτη δεκαετία του. Με βάση τα διαθέσιµα στατιστικά δεδοµένα (τα οποία προς το παρόν περιλαµβάνουν µόνο ένα ετήσιο μητρώο Ελλήνων βιοκαλλιεργητών και τις καλλιεργούµενες κατά περιφέρεια και κατά καλλιέργεια εκτάσεις) Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα έκανε την εμφάνισή της με επίσημο τρόπο το 1994, όταν καταγράφηκαν 11.882 στρέμματα καλλιεργούμενα με βιολογικό τρόπο, που αντιπροσώπευαν ποσοστό μόλις 0,03% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης. Έκτοτε άρχισε μια περίοδος ταχύτατης ανάπτυξης με αποτέλεσμα το 2003 η συνολική έκταση με βιολογικές καλλιέργειες στη χώρα μας να ανέρχεται σε 389.951 στρέμματα που αντιστοιχεί στο 1,15% της συνολικής γεωργικής έκτασης (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων,2003). Ως γνωρίσµατα του κλάδου των βιοκαλλιεργητών θα µπορούσαν να προσδιοριστούν τα εξής: 15

Έντονα αυξητική τάση των καλλιεργούµενων εκτάσεων, Χαρακτηριστική γεωγραφική ανισοκατανοµή των βιολογικά καλλιεργούµενων εκµεταλλεύσεων, και Περιορισµένη σε παραγόµενα προϊόντα σύνθεση της συνολικής βιολογικής παραγωγής. 11 Όσον αφορά την εγχώρια βιολογική παραγωγή, η ποικιλία των προϊόντων που περιλαμβάνει είναι ιδιαίτερα µικρή. Τα βιολογικά καλλιεργούµενα προϊόντα οµαδοποιούνται σε 14 βασικές κατηγορίες (συµπεριλαµβανοµένης της αγρανάπαυσης). Ωστόσο, γίνεται φανερό ότι: α) η δραστηριότητα της πλειονότητας των βιοκαλλιεργητών επικεντρώνεται επιλεκτικά σε ορισµένες καλλιέργειες, και β) σε όρους καλλιεργούµενων εκτάσεων, η βιολογική γεωργία στη χώρα µας είναι στην παρούσα φάση προσανατολισµένη σε (ορισµένες) πολυετείς παρά µονοετείς καλλιέργειες. Στην κατηγορία των πολυετών καλλιεργειών οι κυριότερες (από άποψη καλλιεργούµενων εκτάσεων) βιοκαλλιέργειες περιλαµβάνουν την ελαιοκαλλιέργεια12, την αµπελοκαλλιέργεια και την καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Στην κατηγορία των µονοετών καλλιεργειών οι κυριότερες (από άποψη καλλιεργούµενων εκτάσεων) βιοκαλλιέργειες περιλαµβάνουν τα σιτηρά και κατά δεύτερο λόγο το βαµβάκι. Είναι κοινή λοιπόν η διαπίστωση ότι η παρατηρούµενη μαζική είσοδος παραγωγών στο σύστηµα της βιολογικής γεωργίας µετά το 1995 σχετίζεται άµεσα µε την ενεργοποίηση της πρόσθετης χρηµατικής ενίσχυσης προς τους βιοκαλλιεργητές στο πλαίσιο του Καν. Ε.Ε. 2078/92. Η βιολογική γεωργία - οργανική ή οικολογική σύµφωνα µε τον ορισµό της σε άλλες χώρες - σημειώνει πολύ σηµαντική άνοδο την τελευταία δεκαετία στην Ευρώπη. Σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατά τη δεκαετία 1987-1997, δεκαπλασιάστηκαν οι εκτάσεις των αγροκτημάτων που καλλιεργούνται µε τις αρχές της βιολογικής γεωργίας, συνολικά στις 15 χώρες της Ε.Ε., ενώ πολλαπλασιάστηκε ο κύκλος εργασιών των βιολογικών προϊόντων στο σύνολο της αγοράς. Η αύξηση αυτή είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη ανά χώρα, ανάλογα µε την εθνική πολιτική που 11 Καμπουράκη Ε. : Έρευνα καινοτομίας σε συνεργασία με μία πρωτοπόρο ομάδα βιοκαλλιεργητών. Πρακτικά πανελλήνιου συνεδρίου βιολογικής γεωργίας, ΔΗΩ, Αθήνα 1995 12 Φιτσάκης, Θωμάς «Βιολογική παραγωγή λαδιού» ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, τχ. 3, 1996,σ. 57-60 16

εφαρμόζεται και ανάλογα ακόµα µε τη δύναµη που έχουν σε εθνικό επίπεδο οι φορείς της βιολογικής γεωργίας. Στη ραγδαία ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας την τελευταία δεκαετία, υπάρχουν μερικοί σηµαντικοί παράγοντες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, όπως : Η έντονη παρουσία των κινηµάτων για την προστασία του περιβάλλοντος, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και ειδικότερα στον ευρωπαϊκό χώρο κατά τη δεκαετία του 80. Κάτι τέτοιο είχε σαν συνέπεια, τόσο στους παραγωγούς όσο και ιδιαίτερα στους καταναλωτές, µια σηµαντική αύξηση της τάσης για παραγωγή και κατανάλωση βιολογικών προϊόντων αντίστοιχα. Η ανάπτυξη της έρευνας, ακόµα και ειδικών επιστημονικών ινστιτούτων στον τοµέα της βιολογικής γεωργίας. Έχει δηµιουργηθεί πια ένα σηµαντικό ρεύµα στον επιστηµονικό χώρο που δεν περιορίζεται στην απλή κριτική της συµβατικής γεωργίας, απλά παραθέτει την τεχνογνωσία εκείνη που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη σε παραγωγικό επίπεδο της βιολογικής γεωργίας. Οι κοινές προδιαγραφές (standards). Σε εθνικό επίπεδο πολλές ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Δανία, Βέλγιο κ.λπ.) είχαν εδώ και χρόνια νοµοθεσία για τα βιολογικά προϊόντα, µε διαφοροποιήσεις κατά περίπτωση. Κάτι τέτοιο δημιουργούσε εµπόδια στη διακίνηση των προϊόντων στην Ε.Ε. και περιόριζε την κίνηση τους σε εξειδικευμένους χώρους, μαγαζιά. Η ψήφιση το 1991 ενιαίων προδιαγραφών, τόσο για τις χώρες της Ε.Ε. όσο και για τις εισαγωγές από τρίτες χώρες, έχει συντελέσει τα µέγιστα στη ραγδαία αύξηση της βιολογικής παραγωγής. Η ενίσχυση του μάρκετινγκ βιολογικών προϊόντων από µερικές χώρες (Δανία, Σουηδία κ.λπ.) έχει βοηθήσει στην εξάπλωση των βιολογικών προϊόντων στο ευρύ καταναλωτικό κοινό. Ήδη και σε επίπεδο Ε.Ε. σχεδιάζονται ενέργειες που θα ενισχύσουν περαιτέρω την παρουσία των βιολογικών προϊόντων στην αγορά. Η ενίσχυση στο μεταβατικό στάδιο, που δίνεται ανεξάρτητα από τον Καν. 2078/92, σε µερικές χώρες (Δανία, Σουηδία, Νορβηγία, Ελβετία κ.λπ.) έχει συντελέσει επίσης στην εξάπλωση της βιολογικής γεωργίας. 13 13 Καμπουράκη Ε., Βασιλείου Α., 2002. Προϋποθέσεις ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας στην Ελλάδα. Ό ρόλος της έρευνας. Εισήγηση στο 14ο συνέδριο του Πανελληνίου Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων με θέμα "Βιολογική Γεωργία και Βιολογική Κτηνοτροφία", Λάρισα, 14-11-2002 17

Οι Γενικές Αρχές Της Βιολογικής Γεωργίας Είναι Η Ολιστική Προσέγγιση, Η Διαχρονική Αντιμετώπιση Και Η Άμεση Επαφή Του Παραγωγού Με Τον Καταναλωτή. Α) Ολιστική Προσέγγιση Ο αγρότης πρέπει να αντιμετωπίζει όλους τους παράγοντες που καθορίζουν το ύψος και την ποιότητα της παραγωγής ολιστικά. Να γνωρίζει, δηλαδή, ότι στο αγρό-οικοσύστημα, όπως εξάλλου και σε κάθε οικοσύστημα, ο κάθε παράγοντας συμεταβάλλεται και επηρεάζεται από τους άλλους παράγοντες. Για παράδειγμα, για την αναπλήρωση του αζώτου, που είναι βασικό θρεπτικό συστατικό των φυτών, ο παραγωγός δεν θα πρέπει να επιλέξει τη χρήση αζωτούχου χημικού λιπάσματος, το οποίο θα βοηθήσει μεν στην ανάπτυξη της βλάστησης, αλλά θα αγνοήσει τους υπόλοιπους παράγοντες (έδαφος, ωφέλιμοι οργανισμοί, θρεπτικά συστατικά κ.ά). Αντίθετα, θα επιλέξει μεθόδους (χλωρή λίπανση, φυτικά υπολείμματα κ.ά) που θα προωθήσουν μια ισορροπημένη και αρμονική ανάπτυξη όλων των παραγόντων που εμπλέκονται στη γεωργική πράξη (Βλοντάκης κ.ά., 2001). β) Διαχρονική αντιμετώπιση Η δεύτερη βασική αρχή της βιολογικής γεωργίας δηλώνει την προσέγγιση της γεωργικής πρακτικής με κριτήριο τη μακροχρόνια επίδρασή της στους εμπλεκόμενους παράγοντες. Δεν αρκείται, δηλαδή, σε αποσπασματικές ενέργειες και αποτελέσματα μιας μόνο καλλιεργητικής περιόδου, αλλά κάθε ενέργεια θεωρείται συνέπεια της προηγούμενης και προετοιμασία της επόμενης (Δάντσης, 2004). Έτσι, όταν εμφανίζεται ένα πρόβλημα στην καλλιέργεια, ο παραγωγός θα πρέπει να εντοπίσει την αιτία και να μην προβεί μόνο στην άμεση αντιμετώπισή του. Για παράδειγμα, μια εντομολογική προσβολή μπορεί να οφείλεται στην εξαφάνιση των ωφέλιμων αρπακτικών παρασίτων, σε άστοχες λιπάνσεις, σε λάθος κλάδεμα, σε κακή επιλογή ποικιλιών κ.ά. και δεν αρκεί μόνο η εξόντωσή της. Θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα ριζικά (Δάντσης, 2004). γ) Σύνδεση παραγωγού-καταναλωτή Η τρίτη αρχή που διέπει τη βιολογική γεωργία αφορά στη σχέση παραγωγού και καταναλωτή. Η βιολογική γεωργία προωθεί τα προϊόντα της σε τοπικές αγορές, φέρνοντας 18

σε άμεση επαφή παραγωγούς και καταναλωτές, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο μια αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των δυο πλευρών. Επιπλέον, θα πρέπει να ισχύει η αρχή της τοπικότητας, δηλαδή η παραγωγή να εξειδικεύεται και να ενισχύεται τοπικά με όσο γίνεται μεγαλύτερη συρρίκνωση του εμπορίου σε μεγάλες αποστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστεί εφικτή η άμεση επαφή καταναλωτή-παραγωγού Αναλυτική Αναφορά Παράρτημα 1. 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Γ.1 Προϊόντα Βιολογικής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας Η Βιολογική Γεωργία και Κτηνοτροφία είναι η περισσότερο συμβατή με το περιβάλλον μορφή γεωργίας και εκτροφής ζώων και δεν σημαίνει μόνο απαγόρευση στην χρησιμοποίηση συνθετικών αγροχημικών και αλλοπαθητικών ζωοφαρμάκων αλλά μια ολιστική φιλοσοφική προσέγγιση με πολλούς στόχους : Παραγωγή γεωργικών προϊόντων ποιότητας χωρίς χημικά κατάλοιπα Ανάπτυξη μεθόδων παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον Εφαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών και μεθόδων εκτροφής που αποκαθιστούν και διατηρούν την γονιμότητα του εδάφους. Αυτή η μέθοδος παραγωγής συνίσταται σε ποικιλία καλλιεργητικών και κτηνοτροφικών πρακτικών που κύρια αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και στην προώθηση μιας βιώσιμης ανάπτυξης της γεωργίας. Γ.2 Νομικό Πλαίσιο Η παραγωγή γεωργικών προϊόντων και τροφίμων με βιολογικό τρόπο ρυθμίζεται στην Ε.Ε. με τους Κανονισμούς ΚΑΝ(ΕΚ)834/2007 και ΚΑΝ(ΕΚ)889/2008 που συμπληρώθηκαν με το ΚΑΝ(ΕΚ)1235/2008 συμπεριλαμβάνοντας τους κανόνες εισαγωγής προϊόντων βιολογικής γεωργίας από τρίτες χώρες. Οι αυξητικές τάσεις για την εφαρμογή του βιολογικού τρόπου παραγωγής στη γεωργία, η επέκτασή τους και στη βιολογική κτηνοτροφία σε συνδυασμό με τις μεγαλύτερες απαιτήσεις για πιστοποίηση, δημιούργησε την ανάγκη σχεδιασμού ενός νέου 20

θεσμικού πλαισίου. Με την ΚΥΑ 245090/2006 ΦΕΚ 157Β/10.02.2006 που προώθησε ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων προσδιορίζεται η δέσμη των συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του συστήματος ελέγχου παραγωγής προϊόντων βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα. 14 Ολόκληρος ο ελεγκτικός μηχανισμός της βιολογικής παραγωγής διέπεται από τον κανονισμό για τους επίσημους ελέγχους τροφίμων και ζωοτροφών (OFFC) και ο εποπτικός ρόλος των κρατών μελών ενισχύεται. Τώρα η διαπίστευση σύμφωνα με ένα από τα διεθνή πρότυπα πιστοποίησης E N 45011 ή ISO 65 είναι υποχρεωτική για όλους τους ελεγκτικούς φορείς στην ΕΕ. Η αρμοδιότητα αδειοδότησης για την υπό περιορισμούς χρήση συγκεκριμένων εισροών τώρα μεταφέρεται στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών. Επιπλέον, παρέχονται προτυποποιημένα μοντέλα για λόγους τεκμηρίωσης αλλά και για τη δήλωση του πωλητή. Αυτά τα νέα στοιχεία στο σύστημα ελέγχου αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προς έναν πιο εναρμονισμένο ελεγκτικό μηχανισμό. Η νέα προσέγγιση του συστήματος ελέγχου βάσει ανάλυσης κινδύνων στα πλαίσια των επίσημων ελέγχων τροφίμων και ζωοτροφών επιτρέπει τη μείωση της συχνότητας του ελέγχου στους χαμηλού ρίσκου τομείς της παραγωγής ενώ αντίθετα επιβάλλει αυστηρότερους ελέγχους στους υψηλού ρίσκου παραγωγικούς τομείς. Ωστόσο, υπήρξε γενική συναίνεση ώστε να διατηρηθεί ο ετήσιος υποχρεωτικός επιτόπου φυσικός έλεγχος ο οποίος αποτελεί τον κεντρικό άξονα του ελέγχου από την παραγωγή έως την κατανάλωση, καλύπτοντας ολόκληρη την αλυσίδα της βιολογικής παραγωγής. Σύμφωνα με την κείμενη Εθνική Νομοθεσία το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων εγκαθιστά σύστημα ελέγχου παραγωγής προϊόντων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας το οποίο διαχειρίζονται οι εξής αρχές: Ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων ως αρχή έγκρισης των Οργανισμών ελέγχου Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων (Δ/νση Βιολογικής Γεωργίας) ως εποπτεύουσα αρχή του Συστήματος Ελέγχου και Πιστοποίησης 14 Βλέπε άρθρο 15 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91: C305/4 της 22.10.1999 <<Περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής>> σελ. 20 (ΕΕ L 198 της 22.7.1991, σ. 1) 21

Το Συμβούλιο Βιολογικής Γεωργίας με σκοπό να γνωμοδοτεί επί θεμάτων παραγωγής και ανάπτυξης του τομέα βιολογικής γεωργίας και των προϊόντων της. O AGROCERT, στον τομέα της Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας είναι αρχή: o o o αξιολόγησης και επίβλεψης των Οργανισμών Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας. χορήγησης ενιαίου εθνικού σήματος αναγνώρισης στα ελληνικά βιολογικά προϊόντα. (βρίσκεται υπό αναθεώρηση) ελέγχου της εμπορίας των προϊόντων βιολογικής γεωργίας. http://www.agrocert.gr/pages/content.asp?cntid=25&catid=15 22

Τι πρέπει να κάνει ένας παραγωγός, παρασκευαστής ή εισαγωγέας από τρίτες χώρες προκειμένου να έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί την ένδειξη "βιολογικό" στα παραγόμενα, παρασκευαζόμενα ή/και εισαγόμενα γεωργικά προϊόντα και είδη διατροφής Να υπογράψει μια σύμβαση ελέγχου με οποιονδήποτε εγκεκριμένο για το σκοπό αυτό, στην Ελλάδα, Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης. Με τη σύμβαση αυτή υποβάλλει τη γεωργική του εκμετάλλευση /επιχείρηση στο Σύστημα Ελέγχου. Να γνωστοποιήσει στις κατά τόπους Δ/νσεις Γεωργικής Ανάπτυξης των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων την δραστηριότητα παραγωγής, παρασκευής ή/και εισαγωγής προϊόντων βιολογικής γεωργίας, συμπληρώνοντας κατά περίπτωση το έντυπο γνωστοποίησης επιχειρηματία σύμφωνα με την ΚΥΑ 245090/06 (Παράρτημα Ι). Στην επισήμανση ή διαφήμιση των προϊόντων βιολογικής γεωργίας θα πρέπει να υπάρχουν οι εξής ενδείξεις: Ο κωδικός αριθμός έγκρισης του Οργανισμού Ελέγχου & Πιστοποίησης. Το Κοινοτικό λογότυπο. Όταν χρησιμοποιείται το κοινοτικό λογότυπο τοποθετείται η ένδειξη του τόπου όπου καλλιεργήθηκαν οι γεωργικές πρώτες ύλες από τις οποίες αποτελείται το προϊόν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 2%, στο ίδιο οπτικό πεδίο με το λογότυπο και λαμβάνει μία από τις μορφές: «Γεωργία ΕΕ» ή «Γεωργία εκτός ΕΕ» ή «Γεωργία ΕΕ/εκτός ΕΕ». Η ένδειξη «ΕΕ» μπορεί να αντικατασταθεί από το όνομα μίας χώρας αρκεί όλες οι πρώτες ύλες να έχουν παραχθεί στη συγκεκριμένη χώρα. Το εθνικό σήμα αναγνώρισης πιστοποιημένων προϊόντων βιολογικής γεωργίας. 23

Η ένδειξη «ΠΡΟΙΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ» σε συνδυασμό με την ονομασία πώλησης του προϊόντος. Η ένδειξη «ΠΡΟΙΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ» μόνο σε προϊόντα φυτικής προέλευσης που η καλλιέργεια τους βρίσκεται σε περίοδο μετατροπής, σε συνδυασμό με την ονομασία πώλησης του προϊόντος. Για τα μεταποιημένα η ένδειξη «Χ% των συστατικών γεωργικής προέλευσης είναι βιολογικής παραγωγής» εφόσον το ποσοστό των συστατικών βιολογικής προέλευσης είναι τουλάχιστον 70% και τα υπόλοιπα συστατικά είναι αυτά που επιτρέπονται από την κοινοτική νομοθεσία. Ο AGROCERT έχει εκπονήσει: Τον Κανονισμό Αξιολόγησης και Επίβλεψης του Συστήματος Ελέγχου των Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας Το Έντυπο Αίτησης για την Αξιολόγηση Οργανισμών Ελέγχου Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας και 15 Τον Κατάλογο Κόστους Αξιολόγησης και Κόστους Επίβλεψης. Οι νέοι Κανονισμοί της ΕΕ για τη Βιολογική Γεωργία καθορίζουν ότι το σύστημα ελέγχου της βιολογικής παραγωγής, όπως διαμορφώνεται από τους Κανονισμούς (ΕΚ) αριθ. 834/2007 και 889/2008, θα υλοποιηθεί σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004 σχετικά με τους επίσημους ελέγχους τροφίμων και ζωοτροφών (Κανονισμός OFFC). Βάσει των αναθεωρημένων κανονισμών της ΕΕ για τη Βιολογική Γεωργία, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών αναλαμβάνουν την αποκλειστική ευθύνη να διασφαλίσουν ότι τα προϊόντα που διαφημίζονται ως βιολογικά ανταποκρίνονται πράγματι στα βιολογικά πρότυπα. Οι αρμόδιες αρχές έχουν επίσης το δικαίωμα να αναθέτουν καθήκοντα ελέγχου σε έναν ή περισσότερους φορείς ελέγχου. Οι συγκεκριμένοι ιδιωτικοί φορείς ελέγχου πρέπει να έχουν διαπιστευτεί σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πρότυπο EN 45011. 15 http://www.agrocert.gr/photos/kanonismoi ethnikoi /cfiles/aitisi ajiologisis organismon eleghou biologikon.pdf. 24

Παραμένει, ωστόσο, αδιευκρίνιστος ο αντίκτυπος των βασικών επιθεωρήσεων στους επίσημους ελέγχους τροφίμων και ζωοτροφών καθώς και η αλληλεπίδραση μεταξύ των επίσημων ελέγχων που διενεργούν οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της πιστοποίησης από ιδιωτικούς φορείς ελέγχου. [Jochen Neuendorff] Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης έχουµε πληθώρα πιστοποιητικών οργανισµών, ως αποτέλεσµα των διαφορετικών προσεγγίσεων, σχολών, αντιλήψεων που έχουν αναπτυχθεί στο χώρο της βιολογικής γεωργίας, για δεκαετίες τώρα. Ακόµα και µετά την ψήφιση του Καν. 2092/91 οι πιο σοβαροί και ιστορικοί οργανισµοί πιστοποίησης εξακολουθούν να λειτουργούν και µε τους δικούς τους κανονισμούς, οι οποίοι συνήθως είναι όχι µόνο αρτιότεροι αλλά και αυστηρότεροι. Αυτό που ισχύει, και δικαίως στην πράξη, είναι ο Καν. 2092/91 να θεωρείται σαν το minimum των προϋποθέσεων που θα πρέπει να τηρείται, αλλά το καθαυτό σήµα ποιότητας και εγκυρότητας να είναι το όνοµα και το σήµα κάθε πιστοποιητικού οργανισμού, όπως αυτό έχει κατοχυρωθεί στη συνείδηση του καταναλωτή για χρόνια τώρα. Ακόµα υπάρχουν περιπτώσεις οργανισµών µε παραρτήµατα σε περισσότερες από µια χώρες, ή οργανισµών που περιορίζουν τη δράση τους σε λίγους συνεταιρισµούς παραγωγών, οι οποίοι συνήθως είναι και τα µέλη τους. Από όλες τις χώρες της Ε.Ε., µόνο στην Ολλανδία το σύστηµα είναι µέχρι τώρα τουλάχιστον, µε αρκετές ιδιοµορφίες, ηµικρατικό, ενώ στην Ισπανία ισχύει ένα ιδιαίτερο περιφερειακό ηµικρατικό σύστηµα. Σε όλες τις άλλες χώρες έχουν χορηγηθεί εγκρίσεις κυρίως στους προϋπάρχοντες της κοινής ευρωπαϊκής νοµοθεσίας οργανισµούς πιστοποίησης, οι οποίοι και αποδεδειγµένα διαθέτουν την ικανότητα, τις γνώσεις και τις εγγυήσεις για να λειτουργήσουν αξιόπιστα. Το άρθρο 9 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 της 24ης Ιουνίου 1991, περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής, απαιτεί να θεσπίζουν τα κράτη μέλη σύστημα ελέγχου το οποίο διαχειρίζονται μία ή περισσότερες αρμόδιες αρχές ή / και εγκεκριμένοι ιδιωτικοί οργανισμοί ελέγχου. Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 15, τελευταίο εδάφιο του κανονισμού, δημοσιεύονται οι τρέχοντες κατάλογοι ανακοινώσεων, βάσει των πληροφοριών που έχουν παρασχεθεί από τα κράτη μέλη και επικυρωποιηθεί το 2003, τα συστήματα που έχουν τεθεί σε εφαρμογή σε κάθε κράτος μέλος και οι οργανισμοί ή / και οι αρχές που έχουν εγκριθεί για τη διεξαγωγή του ελέγχου. 25

Στη στήλη «παρατηρήσεις» αναφέρονται τα συστήματα που έχουν τεθεί σε εφαρμογή σε κάθε κράτος μέλος ως εξής: Α: Σύστημα εγκεκριμένων ιδιωτικών οργανισμών ελέγχου Β: Σύστημα οριζόμενης/δημόσιας(-ίων) αρχής(-ών) ελέγχου Γ: Σύστημα οριζόμενης δημόσιας αρχής ελέγχου και εγκεκριμένων ιδιωτικών οργανισμών ελέγχου. Από τον Ιανουάριο 1998 οι εγκεκριμένοι οργανισμοί ελέγχου στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του προτύπου. 16 Ο κατάλογος περιλαμβάνει επίσης τους οργανισμούς ή/και τις συγκεκριμένες αρχές ελέγχου των τρίτων χωρών μελών του ΕΟΧ. Γ.3 Ποιοι Είναι Οι Αρμόδιοι Φορείς Και Ποιοι Οι Οργανισμοί Ελέγχου Και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας Στην Ελλάδα που προβλέπεται στο Άρθρο 15 του Κανονισμού (ΕΟΚ) ΑΡΙΘ. 2092/91 (2007/C 35/04) Στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί ένα Σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης το οποίο εποπτεύεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με την αρμόδια Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας, ενώ επιβλεπτικός ρόλος έχει ανατεθεί στον Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.) AGROCERT. Οι εγκεκριμένοι Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης είναι οι εξής: 1. Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων «ΔΗΩ» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-01-ΒΙΟ ή EL-O1-BIO. 16 ΕΝ 45011 [άρθρο 9 παράγραφος 10 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91]. 26

2. «ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ Ε.Π.Ε.» - Έλεγχοι Πιστοποιήσεις Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας - Προαγωγή Αειφόρου Ανάπτυξης με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-02- ΒΙΟ ή EL-O2-BIO. 3. Ινστιτούτο Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων «ΒΙΟΕΛΛΑΣ Α.Ε.» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-03-ΒΙΟ ή EL-O3-BIO. 4. «Q WAYS Διαδρομές ποιότητας Α. Ε» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-04-ΒΙΟ ή EL-O4-BIO. 5. «ACERT ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Α.Ε» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-05-ΒΙΟ ή EL-O5-BIO. 6. «IRIS - ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-06-ΒΙΟ ή EL-O6-BIO. 7. «ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ - ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΘΩΜΑΣ ΜΙΣΑΗΛΙΔΗΣ Ο.Ε.» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-07-ΒΙΟ ή EL-O7-BIO. 8. «ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α.Ε.» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ-08-ΒΙΟ ή EL-O8-BIO. 9. «LACON ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΠΕ» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ - 09 - ΒΙΟ ή EL - 09 - BIO 10. «ΝΑΟΥΜ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ-ΚΟΥΝΤΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο.Ε. GMCERT» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ - 10 - ΒΙΟ ή EL - 10 - BIO 11. «ΦΙΛΙΚΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Α.Ε» με κωδικό αριθμό έγκρισης ΕΛ - 11 - ΒΙΟ ή EL - 11 - BIO 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ Παράθεση Του Κανονισμού 2092/91 Και Των Κεντρικών Του Διατάξεων ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 24 ης Ιουνίου 1991 περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής. ΓΕΝΙΚΑ Στην Ευρώπη η Βιολογική Γεωργία έχει αναπτυχθεί από το 1970 με συγκεκριμένους ιδεολογικούς στόχους και με μια μικρή σχετικά παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας. Στην Ελλάδα η Βιολογική Γεωργία άρχισε να αναπτύσσεται πολύ αργότερα, ο δε κανονισμός (ΕΟΚ) 2092/91 άρχισε να ισχύει από το 1993 Ο κανονισμός 2092/91 της ΕΟΚ έβαλε επίσημα τις βάσεις στην ευρωπαϊκή νομοθεσία για ένα τρόπο παραγωγής γεωργικών προϊόντων με μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον και με σεβασμό προς τον καταναλωτή. Ο κανονισμός αυτός ασχολείται με τον βιολογικό τρόπο παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής. Ο εν λόγω κανονισμός τροποποιείται από επόμενους κανονισμούς της ΕΟΚ 17 Ο κανονισμός περιέχει τους κανόνες παραγωγής των γεωργικών προϊόντων που απαιτούνται για να ονομάζονται βιολογικά, το σύστημα ελέγχου που θα πρέπει να εφαρμόζεται, τους τρόπους εισαγωγής από τρίτες χώρες καθώς επίσης και μια σειρά παραρτημάτων που συνεχώς ανανεώνονται. Στα παραρτήματα αυτά αναφέρονται τι 17 Βλ. Παράρτημα 28

μπορούν και τι δεν μπορούν οι βιοκαλλιεργητές να χρησιμοποιήσουν στα χωράφια τους. (Παπαδάκης,2003) Στην Ελλάδα η προώθηση και η εμπορία των βιολογικών προϊόντων τώρα αρχίζει να αναπτύσσεται με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει αρκετές δυσκολίες που εμφανίζονται στα εξής σημεία: - Στην περιορισμένη ποικιλία των παραγομένων βιολογικών προϊόντων - Στην παραγωγή μικρών σχετικά ποσοτήτων - Στην όχι ικανοποιητική επεξεργασία, συντήρηση, τυποποίηση και συσκευασία τους - Στις σχετικά μεγάλες αποκλίσεις από την τιμή πώλησης των συμβατικών προϊόντων της βιομηχανίας τροφίμων - Στα περιορισμένα σημεία πώλησης - Στην έλλειψη καλά οργανωμένων δικτύων προώθησης των βιολογικών προϊόντων - Στην έλλειψη ενημέρωσης για την σημασία της πιστοποίησης και της σήμανσης των βιολογικών προϊόντων, τόσο στους παραγωγούς όσο και στους καταναλωτές - Στην έλλειψη πόρων για την διαφήμιση των βιολογικών προϊόντων, - Στην έλλειψη μιας ξεκάθαρης πολιτικής για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας από την πολιτεία. Δ.1 Ο κανονισμός 2092/91 της ΕΟΚ προσέφερε στην Ελλάδα, τα εξής: Την διάκριση του προϊόντος με την επιβολή του σήματος και επίσημα ως προϊόν βιολογικής γεωργίας, από τα υπόλοιπα προϊόντα που εμφανίζονται στην αγορά και δεν τηρούν τον κανονισμό, Την αναγνώριση της βιολογικής γεωργίας από τις κρατικές υπηρεσίες και την κοινωνία, που θα της επιτρέψει την δημιουργία προγραμμάτων για γνωστοποίηση και για εκπαίδευση. 29

Είναι επομένως απαραίτητο να ιδρυθεί μια ισχυρή αντιπροσώπευση της Βιολογικής Γεωργίας στη χώρα μας με παρέμβαση σε διεθνές, σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο. Τέλος ο κανονισμός 2092/91 οδήγησε σε μια επίσημη αναγνώριση της Βιολογικής Γεωργίας και των προϊόντων της και κυρίως στην διάκριση τους από εκείνα που αυτοονομαζόταν βιολογικά. Παράλληλα όμως, ανέδειξε τους στόχους της Βιολογικής Γεωργίας που ορίζουν μια πρόταση στα αδιέξοδα της αγροτικής πολιτικής. Επομένως θα πρέπει να δούμε την Βιολογική Γεωργία όχι μόνο σαν μια άλλη τεχνική καλλιέργειας, αλλά σαν ένα νέο μοντέλο εναλλακτικής ανάπτυξης του αγροτικού χώρου σε συνδυασμό με μορφές όπως ο αγροτουρισμός και γενικότερα με την προώθηση ενός εναλλακτικού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Δ.2 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 2092/91 ΤΗΣ ΕΟΚ : ΘΕΤΙΚΑ 1. Η ύπαρξη μιας οργανωμένης παραγωγής βιολογικών προϊόντων έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ο επαγγελματισμός και ο δίκαιος ανταγωνισμός μεταξύ των βιοκαλλιεργητών 2. Η ενημέρωση των καταναλωτών για τον σωστό τρόπο παραγωγής, από την καλλιέργεια έως και την προώθηση των βιολογικών προϊόντων στην αγορά 3. Η στήριξη και η ανάπτυξη που προσφέρει στις απομονωμένες ορεινές και ημιορεινές περιοχές της χώρας 4. Η Βιολογική Γεωργία αποσκοπεί στην προστασία του περιβάλλοντος ρυπαίνοντάς το ελάχιστα σε σύγκριση με την συμβατική γεωργία. 5. Η προσοχή στην προστασία των υπόγειων νερών και ιδίως του πόσιμου νερού σε σχέση με τη συμβατική γεωργία 6. Η συμβολή στην ανάπτυξη των προγραμμάτων ενισχύσεων και αναδιάρθρωσης της Βιολογικής Γεωργίας. 18 18 Βλ. τον κανονισμό 2078/92 της Ε.Ε. 30

Δ.3 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 2092/91 ΤΗΣ ΕΟΚ : ΑΡΝΗΤΙΚΑ 1. Το νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει στην χώρα μας, περιλαμβάνει ουσιαστικά μόνο την συμβατική γεωργία. Επίσης για σημαντικά θέματα που αφορούν την Βιολογική Γεωργία, όπως η οινοποίηση και η βιολογική κτηνοτροφία, δεν παρουσιάζεται καμία πρόοδος με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η ανάπτυξη της 2. Η Βιολογική Γεωργία είναι υπό κρατικό έλεγχο, δηλαδή θα πρέπει να εξελίσσεται ή μη ανάλογα με την ευαισθησία της εκάστοτε κυβέρνησης 3. Ο γραφειοκρατικός έλεγχος που εφαρμόζεται στην καλλιέργεια και στη διάθεση της παραγωγής των βιοκαλλιεργητών είναι πολύ μεγαλύτερος και λιγότερο ασφαλής 4. Υπάρχει μια παρέκκλιση από τους αρχικούς στόχους της βιολογικής καλλιέργειας, όπως η παράλληλη καλλιέργεια με την συμβατική γεωργία ενώ δεν υπάρχουν ρυθμίσεις για την βιολογική κτηνοτροφία ώστε να υπάρξει βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης 5. Το βιολογικό προϊόν αποτιμάται με καθαρά εμπορικά κριτήρια. Στην αγορά προσφέρονται ποικιλίες τυποποιημένων προϊόντων μεγάλων μονάδων του εμπορίου με χαμηλές τιμές, που έχουν σαν αποτέλεσμα την δύσκολη προώθηση των τοπικών προϊόντων. Έτσι απειλούνται οι μικρομεσαίοι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων 6. Η διακίνηση των βιολογικών προϊόντων στο εσωτερικό, είναι προβληματική λόγω της έλλειψης δικτύου διακίνησης. Αποτέλεσμα είναι οι παραγωγοί να μην μπορούν να τα διαθέσουν, έτσι ώστε οι καταναλωτές να μην μπορούν να βρουν τα βιολογικά προϊόντα ή οι παραγωγοί να τα διαθέτουν μαζί με τα συμβατικά προϊόντα. 7. Ο διαφορετικός βαθμός υποστήριξης που προσφέρεται για τη Βιολογική Γεωργία από κάθε χώρα της Ευρώπης δημιουργεί άνισες συνθήκες στον ανταγωνισμό 8. Στην Ελλάδα σε αντίθεση με τις άλλες χώρες οι δραστηριότητες όπως η εκπαίδευση, ο συμβουλευτικός ρόλος, ο έλεγχος, η ανεύρεση χρηματικών ενισχύσεων, η ενημέρωση της κοινής γνώμης, η διαφήμιση, επιβαρύνουν τον ίδιο τον παραγωγό. 31

Δ.4 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 2092/91 ΤΗΣ ΕΟΚ: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1. Θα πρέπει να ενισχυθεί η αποδοχή της Βιολογικής Γεωργίας από την κοινωνία και την γνώμη των πολιτών. Αυτό θα πραγματοποιηθεί με την συνεργασία των βιοκαλλιεργητών και των καταναλωτών. 2. Υπάρχουν ερευνητές οι οποίοι ασχολούνται με τα προβλήματα της Βιολογικής Γεωργίας, γι αυτό θα πρέπει να γίνεται χρηματοδότηση των ερευνητικών αυτών προγραμμάτων. Θα πρέπει λοιπόν να αρχίσει και η εκπαίδευση των γεωπόνων στην χώρα μας, καθώς επίσης και η ενημέρωση και η εκπαίδευση και των παραγωγών 3. Οι γεωπόνοι και άλλοι ειδικοί επιστήμονες θα πρέπει να συνεργαστούν μεταξύ τους, έτσι ώστε να μπορεί να γίνεται ανταλλαγή γνώσεων, πληροφοριών και εμπειριών, 4. Η συνεργασία των βιοκαλλιεργητών, των γεωπόνων και των καταναλωτών μεταξύ τους αλλά και με το κράτος είναι σημαντική, γιατί θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της Βιολογικής Γεωργίας και θα την καθιερώσει σαν ένα εναλλακτικό τρόπο γεωργικής πρακτικής 5. Θα πρέπει οι παραγωγοί να συνεργαστούν μεταξύ τους κατά περιφέρειες ή ανά μονάδες παραγωγών, για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους καθώς επίσης για να εφεύρουν τρόπους για την σωστή προώθηση των προϊόντων τους 6. Θα πρέπει να διοργανωθούν τοπικές αγορές για άμεση διάθεση των προϊόντων και να υποστηριχθεί το εμπόριο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων 7. Θα πρέπει να γίνεται ένας καλύτερος προγραμματισμός όσον αφορά την οργάνωση της παραγωγής, δηλαδή τι προϊόντα παράγουμε, πώς τα παράγουμε, πώς τα τυποποιούμε, πώς τα συσκευάζουμε, πώς τα διαθέτουμε, ποιές αγορές μας ενδιαφέρουν, πώς προβάλλουμε τα βιολογικά προϊόντα και τέλος πώς ενημερώνουμε τους καταναλωτές 8. Η ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας στην εθνική, για την Βιολογική Γεωργία, καθυστερεί. Οι κανονισμοί 2092/91 και 2078/92 της ΕΟΚ άρχισαν να εφαρμόζονται στην χώρα μας πολύ αργότερα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα βιολογικά προϊόντα που παράγονται στην χώρα μας να είναι σε άνιση θέση με αυτά που προωθούνται στις διεθνείς αγορές. Γι αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί μια πολιτική για την ανάπτυξη και προώθηση της Βιολογικής Γεωργίας 32