::: Τα σημεία στίξης :::.. ΤΕΛΕΙΑ: * Σημειώνεται στο τέλος μιας φράσης με ολοκληρωμένο νόημα και δείχνει το τέλος μίας περιόδου. ΑΝΩ ΤΕΛΕΙΑ: Είναι μια μικρή διακοπή στο λόγο. Γενικά με την άνω τελεία δηλώνεται στενή σχέση με τα προηγούμενα (σαν να παίρνει η άνω τελεία τη θέση του συνδέσμου που λείπει). Χρήση της: * Στο τέλος ημιπεριόδου όταν η δεύτερη πρόταση διασαφηνίζει την πρώτη. Π.χ. Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι ανυπολόγιστη καταστροφή για την οποία ευθύνεται ο ίδιος ο άνθρωπος. * Στο τέλος ημιπεριόδου όταν η δεύτερη πρόταση λειτουργεί αντιθετικά στην πρώτη. Π.χ. Δεν πονώ υποφέρω. * Όταν γίνεται απαρίθμηση / παράθεση στοιχείων. Π.χ. Θέλησε να αλλάξει τον τρόπο εξέτασης να αλλάξει τον τρόπο αντιμετώπισης των μαθητών να δώσει νέα πνοή στην τάξη. ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ: * Χρησιμοποιείται στο τέλος μιας ερωτηματικής φράσης. * Αν το ερωτηματικό είναι σε παρένθεση στο τέλος μιας λέξης ή φράσης, δηλώνει ειρωνεία ή αμφιβολία. Π.χ. Πίστευε πως ήταν ο καλύτερος ποδοσφαιριστής (; ) ΘΑΥΜΑΣΤΙΚΟ: * Σημειώνεται ύστερα από επιφωνήματα ή φράσεις που εκφράζουν θαυμασμό, χαρά, προσταγή, απορία, πόνο κ.τ.λ. Π.χ. Πόσο φοβερή ήταν η κατάσταση! * Αν το θαυμαστικό βρίσκεται σε παρένθεση στο τέλος μιας λέξης ή φράσης δηλώνει συνήθως αρνητική έκπληξη. Π.χ. Παρά την αποκάλυψη της ενοχής του, αυτός επέμεινε ότι ήταν αθώος (!) ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: * Χρησιμοποιείται για επεξηγήσεις, παραπομπές και γενικά συμπληρώσεις. Π.χ. Η διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου (Ο.Η.Ε., 1948) αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια ιστορία. 1
ΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΤΕΛΕΙΑ: * Χρησιμοποιείται όταν έχουμε ευθύ λόγο, δηλαδή όταν έχουμε τα λεγόμενα ή τα γραφόμενα κάποιου. Π.χ. Στην ερώτηση του δημοσιογράφου απάντησε: «Δεν γνωρίζω τίποτα γι αυτό» * Χρησιμοποιείται όταν ακολουθεί επεξήγηση ή απαρίθμηση ή το αποτέλεσμα μιας προηγούμενης πρότασης. Π.χ. Ο ρόλος του πολιτικού είναι ένας: να εργάζεται για το καλό του κράτους. ΑΓΚΥΛΗ: * Χρησιμοποιείται σπάνια. Όταν περικλείει αποσιωπητικά δηλώνεται ότι παραλείπονται στοιχεία από παράθεμα. ΠΑΥΛΑ: * Παίρνει τη θέση της άνω τελείας, της διπλής τελείας ή και της παρένθεσης (στην τελευταία περίπτωση σημειώνουμε δύο παύλες). Π.χ. Ο άνθρωπος δεν έχει συνειδητοποιήσει τα λάθη του κι αυτό είναι πράγματι τραγικό. Π.χ. Η διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου Ο.Η.Ε., 1948 αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια ιστορία. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: * Χρησιμοποιούνται για να κλείσουμε σε αυτά τα λόγια ενός άλλου, όταν τα αναφέρουμε όπως ακριβώς τα είπε. Π.χ. Στην ερώτηση του δημοσιογράφου απάντησε: «Δε γνωρίζω τίποτα γι αυτό» * Όταν γράφουμε μια λέξη που ανήκει στη λεγόμενη αργκό ή τη χρησιμοποιούμε μεταφορικά. Π.χ. Ψηφίστηκε τροπολογία που εισάγει στο δημόσιο τους «κολλητούς» των βουλευτών. * Όταν γράφουμε μια ξένη λέξη που δεν έχει αφομοιωθεί από το δικό μας κλιτικό σύστημα και δεν είναι πολύ γνωστή. Π.χ. Η συμπεριφορά του τον κατατάσσει στα «λούμπεν» στοιχεία της κοινωνίας. * Όταν γράφουμε μια λέξη ή φράση ειρωνικά. Π.χ. Οι «πολιτισμένοι» λαοί βομβαρδίζουν τον άμαχο πληθυσμό. * Όταν γράφουμε αρχαίους ή λόγιους τύπους που δεν έχουν ενσωματωθεί στη νεοελληνική. Π.χ. Στην είσοδο του Δελφικού Μαντείου υπήρχε η προτροπή: «Γνώθι σ αυτόν». * Όταν γράφουμε όρους, τίτλους, ονομασίες εφημερίδων, βιβλίων Π.χ. Το νέο βιβλίο τιτλοφορείται: «Στο Χατζηφράγκου». 2
ΚΟΜΜΑ: Χωρίζονται με κόμμα: * Οι όμοιοι όροι μιας πρότασης, όταν παρατάσσονται ασύνδετα. Π.χ Η αφθονία, οι ανέσεις, η πολυτέλεια έχουν μαλθακοποιήσει τον άνθρωπο. * Η παράθεση και η επεξήγηση. Π.χ. Οι υπεύθυνοι για τη ζητήματα του τόπου, οι πολιτικοί, ολιγωρούν ανεπίτρεπτα. * Η κλητική προσφώνηση Π.χ. Κυρίες και Κύριοι, βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση... * Οι επιρρηματικές εκφράσεις, τα επιρρήματα, τα μόρια (βεβαιωτικά - αρνητικά) στην αρχή της περιόδου, όταν συνδέουν με τα προηγούμενα. Π.χ. Βέβαια, μερικές φορές είναι αναπόφευκτη η σύγκρουση μεταξύ γονέων και παιδιών. * Η μετοχική φράση που είναι επεξηγηματική ή μεγάλη. Π.χ. Επιδιώκοντας πάντοτε την προσωπική ευδοκίμηση αλλά και την κοινωνική ευημερία, οι πνευματικοί άνθρωποι ανταποκρίνονται στο ρόλο τους με ευσυνειδησία. * Οι επιρρηματικές - εμπρόθετες προτάσεις όταν είναι μεγάλες. Π.χ. Η ανθρωπότητα, έπειτα από αιώνες σκοταδισμού και περιόδους αμάθειας και προκαταλήψεων αναγεννήθηκε πνευματικά και οδηγήθηκε σε εποχές πολιτισμικής ακμής. * Οι ασύνδετες, κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις. Π.χ. Ήρθε, είδε, έφυγε. * Οι αντιθετικές προτάσεις. Π.χ. Ο άνθρωπος εύκολα κρίνει και κατακρίνει τους άλλους, αλλά πολύ δύσκολα προβαίνει σε αυτοκριτική. * Οι παρενθετικές προτάσεις. Π.χ. Η ανθρωπιά, είπε ο ομιλητής, έχει χαθεί στις μέρες μας. * Οι εξής δευτερεύουσες: αιτιολογικές, χρονικές, τελικές, υποθετικές, εναντιωματικές, συμπερασματικές. Π.χ. Πέτυχες, διότι προσπάθησες υπερβολικά. Π.χ. Όταν κανείς θέλει κάτι, μπορεί και να το πετύχει. Π.χ. Πρέπει να κοπιάζει κανείς, για να πετυχαίνει τους στόχους του. Π.χ. Θα τα καταφέρεις, αν καταλάβεις το μέγιστο των δυνατοτήτων σου. Π.χ. Αν και προσπάθησε, δεν κατάφερε να πετύχει το στόχο του. Π.χ. Πρέπει να προσπαθήσεις πολύ, ώστε να έχεις ένα καλό αποτέλεσμα. * Οι παραθετικές αναφορικές προτάσεις (που δεν αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα της πρότασης). Π.χ. Η αστυφιλία, που εξακολουθεί βέβαια να συντελείται, ζημίωσε και ζημιώνει την εθνική μας οικονομία. 3
* Οι ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις χωρίζονται με κόμμα από την κύρια, όταν είναι επεξήγηση. Π.χ. Αυτό τονίζω ακριβώς, ότι πρέπει να αποφύγουμε άλλα λάθη. Βάζουμε κόμμα πριν από τον σύνδεσμο και όταν: ~ μεσολαβεί κάποια παρενθετική κύρια ή δευτερεύουσα πρόταση Π.χ. Η διαφήμιση παραποιεί την αλήθεια, είπε ο ομιλητής, και δημιουργεί ψευδαισθήσεις. ~ μεσολαβεί παράθεση ή επεξήγηση Π.χ. Ο ομιλητής, γνωστός από τα βιβλία του, και ο βοηθός του κατέβηκαν από την εξέδρα. ~ αλλάζει το υποκείμενο Π.χ. Η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί τεράστιο πρόβλημα, και οι υπεύθυνοι οφείλουν να μεριμνήσουν γι αυτό. ~ υπάρχει κίνδυνος να παρεξηγήσουμε το νόημα της φράσης Π.χ. Καταπληκτικό έργο, με ταλαντούχους ηθοποιούς, νέους και αποτελεσματικούς πειραματισμούς. (με το κόμμα πριν από το και καταλαβαίνουμε ότι η λέξη νέους είναι προσδιορισμός στη λέξη ηθοποιούς και όχι στη λέξη πειραματισμούς). Δεν χρησιμοποιούμε κόμμα: ~ Στη συμπλεκτική και διαχωριστική σύνδεση (και, μήτε, ούτε, είτε, ή). Π.χ. Ούτε εμφανίστηκε ούτε ειδοποίησε ότι δε θα έρθει. ~ Πριν το συγκριτικό σύνδεσμο παρά Π.χ. Είναι προτιμότερο να καταπονείται κανείς και να πετυχαίνει παρά το αντίθετο. ~ Πριν τις ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις. Π.χ. Ανακοίνωσε ότι δε θα συμμετάσχει στη διοργάνωση. Π.χ. Δε θέλω να αλλάξω τις αποφάσεις μου. Π.χ. Φοβάμαι μήπως δεν τα καταφέρω. Π.χ. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω. ~ Στις μετοχικές φράσεις, όταν αυτές είναι σύντομες. Π.χ. Γελώντας από ευτυχία μπήκαν στο σπίτι. ~ Στις αναφορικές προσδιοριστικές προτάσεις (που είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του λόγου). Π.χ. Να ανακρίνετε όποιον θεωρείτε υπεύθυνο. 4
ΑΠΟΣΙΩΠΗΤΙΚΑ: * Χρησιμοποιούνται όταν θέλουμε να δείξουμε ότι μια φράση έμεινε ατέλειωτη. Π.χ. Πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, γιατί αλλιώς * Όταν θέλουμε να δείξουμε αστεϊσμό ή κάτι το αντιφατικό και γι αυτό παράδοξο. Π.χ. Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. * Όταν υποδηλώνεται συγκίνηση. Π.χ. Οι συνέπειες του πολέμου είναι απερίγραπτες www.ischool.gr 5