ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΡΓΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ FT Conference: Shaping the future of Healthcare in Greece Tuesday 20 th March 2012, Athens, 1
Οι συνιστώσες της οικονοµικής κρίσης Ηελληνικήοικονοµίαεισήλθεσεύφεσησταµέσατου 2008 Η κρίση οφείλεται στην επέκταση των δηµοσίων δαπανών και την ταυτόχρονη ύπαρξη Υψηλού δηµοσιονοµικού ελλείµµατος Υψηλού δηµόσιου χρέους Έλλειψης βιωσιµότητας του ασφαλιστικού συστήµατος Κάποιες χώρες είχαν µεγάλο δηµοσιονοµική έλλειµµα, άλλες προβλήµατα βιωσιµότητας στο ασφαλιστικό σύστηµα, άλλες µεγάλοχρέος, αλλάκαµίαάλληκαιτατρίαταυτόχρονα. Το 2009 ήταν έτος µεγάλων δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη Παρόλααυτάηκρίσηθαµπορούσεναείχεαποφευχθεί Το ζητούµενο σήµερα: αποδοτικότητα, αποτελεσµατικότητα 2
Οι κοινωνικές δαπάνες και οι δαπάνες υγείας ήταν από τις βασικές συνιστώσες της αύξησης των δηµοσίων δαπανών και της δηµιουργίας του προβλήµατος 1,9 % του ΑΕΠ 50 40 30 20 10 0,7 1,2 1,2 1,5 1,7 1,6 4,0 3,3 2,9 3,5 3,5 3,2 2,9 2,6 2,7 2,7 2,9 5,9 4,0 3,9 4,0 4,0 3,9 5,1 4,6 5,0 5,9 4,6 5,0 5,0 3,9 4,6 4,5 4,7 4,7 4,9 5,3 5,4 11,1 10,1 9,6 9,1 9,6 9,0 9,3 9,8 3,1 4,1 5,6 5,6 10,7 9,7 17,0 17,1 17,4 15,6 15,2 15,8 16,0 16,5 17,9 19,5 1,5 1,6 1,7 3,6 4,5 5,3 6,0 δημόσια τάξη άμυνα εκπαίδευση οικονομικές υποθέσεις υγεία δημόσιες υπηρεσίες κοινωνική προστασία λοιπά 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 3
ιάρθρωση ανά κατηγορία δαπάνης 60 % το υ ΑΕΠ 50 40 30 20 10 0 5,3 5,0 7,4 6,5 5,6 5,0 4,9 4,6 4,6 4,7 13,5 12,1 10,5 10,4 11,1 10,8 11,5 11,5 11,5 11,6 3,4 3,3 3,6 3,6 3,4 3,5 3,5 2,8 3,4 3,4 6,1 7,1 6,4 6,2 6,5 6,0 5,5 5,3 5,9 6,3 14,8 15,4 15,4 15,9 15,6 16,3 16,9 17,6 19,1 20,9 4,0 3,2 3,1 3,5 4,5 3,5 2,9 2,9 3,6 3,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 τόκοι μισθοί επενδύσεις ενιδιάμεση κατανάλωση κοινωνικές μεταβιβάσεις άλλες δαπάνες 4
ιάρθρωση Μισθολογικών απανών ανά λειτουργία Γενικής Κυβέρνησης % το υ Α ΕΠ 16 14 12 10 8 6 4 2 0 0,5 2,5 1,4 2,6 2,3 1,7 0,6 1,0 1,1 0,9 1,1 1,2 2,2 3,2 2,1 2,2 1,4 1,5 1,6 1,7 2,1 1,8 1,9 1,8 2,4 2,3 0,5 1,7 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 1,5 1,4 1,4 1,4 1,5 2,0 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 3,8 3,1 3,2 3,2 3,2 3,3 1,7 1,8 1,6 1,6 1,6 1,8 2,1 2,2 2,2 2,5 0,7 0,6 0,6 0,6 0,6 0,7 1,2 1,2 1,2 1,2 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 κοινωνική προστασία δημόσια τάξη άμυνα εκπαίδευση υγεία δημόσιες υπηρεσίες λοιπά 5
Συνολικές Κοινωνικές Μεταβιβάσεις 25 % του ΑΕΠ 20 15 10 5 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,6 1,8 1,9 13,8 14,3 14,3 14,6 14,2 14,8 15,1 15,6 1,9 17,2 2,1 18,7 υγεία κοινωνική προστασία 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 6
Η διόγκωση των κοινωνικών µεταβιβάσεων στην υγεία 3 % το υ Α Ε Π 2 2 1 1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,9 1,0 1,1 1,2 1,3 0,3 1,5 0,3 0,3 1,7 1,7 0,2 1,9 υπηρεσίες εκτός νοσηλείας ιατρικά είδη 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 7
Η χαµηλή αποτελεσµατικότητα των κοινωνικών µεταβιβάσεων 11,00 9,00 ποσοστιαίες µονάδες 7,00 5,00 3,00 E.E. Ελλάδα 1,00-1,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 8
Συνολικά, η διόγκωση της δαπάνες υγείας και φαρµάκου έχει υπερβεί τα αποδεκτά όρια Οι δαπάνες υγείας και φαρµάκου είναι περίπου 10% του ΑΕΠ συνολικά, ποσοστό µεγαλύτερο του µέσου όρου του ΟΟΣΑ Ηδιόγκωσητηςδαπάνηςοφείλεταιόχιτόσοσε δηµογραφικούς ή τεχνολογικούς παράγοντες, αλλά στην έλλειψη ελέγχου, την σπατάλη και την έλλειψη αξιολόγησης του συστήµατος υγείας Παράτηνυψηλήδαπάνη, κακήποιότηταυπηρεσιών, ανισότητα στην πρόσβαση, έλλειψη αποτελεσµατικότητας Οι µεταρρυθµίσεις στο σύστηµα υγείας είναι αναγκαίες Ανάγκη εξορθολογισµού της δαπάνης, καθιέρωση συστηµάτων αξιολόγησης των δαπανών Το ζητούµενο: αποδοτικότητα και αποτελεσµατικότητα 9
Η ανάγκη για προώθηση των µεταρρυθµίσεων Οι µεταρρυθµίσεις που προωθεί το Μνηµόνιο έπρεπε να είχαν υιοθετηθεί πριν πολλά χρόνια Όχι µόνο για δηµοσιονοµικούς λόγους, αλλά για την βελτίωση της λειτουργίας του συστήµατος, την αποδοτικότητα της δηµόσιας και ιδιωτικής δαπάνης, τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, την βελτίωση της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας Οι σπατάλες αποτελούν καθοριστικό παράγοντα διαµόρφωσης των δαπανών στο σύστηµα υγείας εν υπάρχουν περιθώρια για αναβολές στις µεταρρυθµίσεις 10
Μεγάλο µέρος της δηµοσιονοµικής προσαρµογής πρέπει να προκύψει στις κοινωνικές δαπάνες και τις δαπάνες υγείας 1. Οι νόµοι 3863/2010 και 3865/2010 βελτιώνουν τη προοπτική του ασφαλιστικού συστήµατος αλλά δεν αρκούν 2. Ο πλήρης διαχωρισµός των κλάδων υγείας και σύνταξης σε διαφορετικούς φορείς ήταν ένα σηµαντικό βήµα, αλλά όχι αρκετό 3. Το στοίχηµα στην παρούσα δεκαετία είναι η βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσµατικότητας του συστήµατος υγείας 4. Στόχος η µείωση σπατάλης και απάτης, χωρίς σοβαρή επίπτωση στην ευηµερία µε έλεγχο δαπανών και αύξηση εσόδων 11
Οι στόχοι του Μνηµονίου Στόχοςγιατο 2012 είναιηδηµόσιαδαπάνηγιατοσύστηµα υγείαςναείναιίσηήµικρότερητου 6% τουαεπ Για τη δηµόσια δαπάνη φαρµάκου ο στόχος είναι περιορισµός στο 1% του ΑΕΠ προσεγγίζοντας τον Ευρωπαϊκό µέσο όρο Ο εξορθολογισµός του συστήµατος και η περιστολή της δαπάνης µπορεί να επιτευχθεί σε δύο κατευθύνσεις: Στη λειτουργία του Εθνικού Συστήµατος Υγείας Στη λειτουργία των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης Η καθιέρωση ποσοτικών στόχων για πρώτη φορά ηεισαγωγήελέγχουκαιαξιολόγησηςσεόλαταεπίπεδακαιη εκτεταµένη χρήση νέων τεχνολογιών διοίκησης θα οδηγήσουν σε επίτευξη των στόχων 12
Ο διαχωρισµός κλάδων υγείας και σύνταξης των ασφαλιστικών ταµείων στη σωστή κατεύθυνση Η δηµιουργία ενιαίου φορέα ασφάλισης υγείας είναι στη σωστή κατεύθυνση. Ο διαχωρισµός είναι αναγκαίος και θα συµβάλλει στην εξυγίανσητουσυστήµατος. Στόχος πλήρης ανταποδοτικότητα στον κλάδο υγείας µε διασφάλιση των αναγκαίων µηχανισµών ελέγχου. Πρέπει να υπάρξει πλήρης ανασχεδιασµός του ΕΣΥ και καθιέρωση της αξιολόγησης για βελτίωση της αποδοτικότητας Αναγκαία η δηµιουργία µηχανισµού ελέγχου παροχών και αξιολόγησης της ποιότητας παρεχοµένων υπηρεσιών 13
Προϋπόθεση για την ταχεία µείωση των δαπανών και η αύξηση των εσόδων των ασφαλιστικών ταµείων η αντιµετώπιση χρόνιων προβληµάτων Επιτάχυνση της µηχανογραφικής εκκαθάρισης και έλεγχος των νοσοκοµειακών και εργαστηριακών δαπανών τόσο ως προς τη σκοπιµότητα όσο και ως προς την τιµολόγηση ηµιουργία Κεντρικής Μονάδας Ελέγχου δαπανών υγείας Καθορισµός ανωτάτων τιµών υλικών και ιατρικών πράξεων Μηχανογραφική εκκαθάριση συνταγών και προώθηση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης Μηχανογράφηση εξετάσεων εργαστηρίων. Περιορισµός της απάτης σε ολόκληρο το σύστηµα 14
Εκσυγχρονισµός των υποδοµών, των συστηµάτων λειτουργίας και των διαδικασιών µε ταχύτατη εισαγωγή ΤΠΕ. Η εισαγωγή Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) είναι ο Μοχλός της ιοικητικής Μεταρρύθµισης Πρέπει όµως να ακολουθείται από αλλαγές στα συστήµατα λειτουργίαςκαιτιςδιαδικασίες (front office back office)και συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού ΗπλήρηςεξάπλωσητουΟΠΣτουΙΚΑέχεισχεδόνεπιτευχθεί και δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για ανασχεδιασµό των συστηµάτων λειτουργίας και των διαδικασιών. Πλατφόρµες πληροφορικής του ΙΚΑ πολύ προηγµένες ΟΗ ΙΚΑείναιακόµηπολύπίσω. ΤοΙΚΑείναιοκύριος µοχλός εισαγωγής των µεταρρυθµίσεων σε όλο το σύστηµα. 15
Η βελτίωση της αποδοτικότητας του συστήµατος υγείας είναι αναγκαία και εφικτή Η δηµοσιονοµική προσαρµογή απαιτεί συγκράτηση των δαπανών υγείας σε διεθνώς αποδεκτά όρια Αυτό δεν σηµαίνει µείωση της ποσότητας και ποιότητας των υπηρεσιώνστονπολίτη. Αντίθετα, ο εξορθολογισµό του συστήµατος οδηγεί σε βελτίωση της αποδοτικότητας και ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης Η καθιέρωση µετρήσιµων στόχων, η συνεχής αξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα και η συνεχής προσπάθεια για αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσµατικότητας είναι µονόδροµος Είναι ευθύνη όλων µας να συµβάλλουµε στην προώθηση των αναγκαίων µεταρρυθµίσεων 16