Εισαγωγή στη νοσολογία του μυοσκελετικού συστήματος Δημήτριος Βασιλόπουλος B Παθολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιπποκράτειο ΓΝΑ
Μυοσκελετικά νοσήματα Φλεγμονώδεις παθήσεις: - μυοσκελετικού συστήματος - συνδετικού ιστού - αγγείων Εκφυλιστικές παθήσεις: - αρθρώσεων - σπονδυλικής στήλης Μεταβολικές παθήσεις αρθρώσεων/οστών Παθήσεις μαλακών μορίων (εξωαρθρικών) Συστηματικές παθήσεις (εσωτερικών οργάνων/νευρικού συστήματος) που σχετίζονται με τις ανωτέρω παθήσεις
Διάκριση αρθρικής εξωαρθρικής προσβολής Δέρμα Παθήσεις αρθρικού υμένα (αρθρίτιδα) Μυς Οστούν Παθήσεις αρθρικού χόνδρου Θύλακας Αρθρικό διάστημα Παθήσεις μαλακών μορίων Τένοντας Υμένας - Περιαρθρίτιδα - Τενοντίτιδα - Θυλακίτιδα Ένθεση Χόνδρος Παθήσεις μυών Παθήσεις οστών
Παθήσεις αρθρώσεων ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ ΜΗ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ Ρευματοειδής αρθρίτιδα Κρυσταλλογενείς Σπονδυλοαρθρίτιδες Συστηματικές ρευματικές παθήσεις - ΣΕΛ - Αγγειΐτιδες - Ρευματική πολυμυαλγία - Σκληροδερμία - Πολυ/δερματο-μυοσίτιδα - Ν. Still - Σ. Αδαμαντιάδη Behcet - Υποτροπιάζουσα πολυχονδρίτιδα Οστεοαρθρίτιδα
Διάκριση φλεγμονώδους μη φλεγμονώδους αρθρίτιδας ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΜΗ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ Άλγος/δυσκαμψία τις πρωινές ώρες και μετά από παρατεταμένη ακινησία Βελτίωση με τις κινήσεις Άλγος με τη κίνηση και στο τέλος της ημέρας Δυσκαμψία μετά από ακινησία Σημεία τοπικής φλεγμονής (οίδημα/θερμότητα * Σπάνια, ερυθρότητα) Απουσία/ήπια σημεία φλεγμονής τοπικά
Φλεγμονώδεις παθήσεις αρθρώσεων Smolen J et al, Lancet 2016
Φλεγμονώδεις παθήσεις αρθρώσεων Ρευματοειδής αρθρίτιδα Κρυσταλλογενείς Σπονδυλοαρθρίτιδες - Ψωριασική αρθρίτιδα - Σχετιζόμενη με φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (Ι.Φ.Ν.Ε.) - Αντιδραστική αρθρίτιδα - Αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα - Αδιαφοροποίητη σπονδυλοαρθρίτιδα
1 0,8 % 0,6 0,4 0,2 0 Συχνότητα φλεγμονωδών ρευματικών παθήσεων στην Ελλάδα 0.67% 0.47% 0.24% Andrianakos et al J Rheumatol 2003 0.17% 0.15% 0.15% 0.05% ΡΑ Ουρική ΑΣ Ψωριασική Σύνδρομο Ρευματική ΣΕΛ αρθρίτιδα αρθρίτιδα Sjögren πολυμυαλγία Σπονδυλοαρθρίτιδες
Ρευματοειδής αρθρίτιδα Αποτελεί την πιο συχνή αυτοάνοση πάθηση που προσβάλλει αρθρώσεις και εξωαρθρικούς ιστούς Χρόνια νόσος που χαρ/ζεται από: - φλεγμονή/προοδευτική καταστροφή αρθρώσεων - παραμορφώσεις - αναπηρία - αυξημένη θνησιμότητα
Ρευματοειδής αρθρίτιδα Robert Adams, 1857
Ρευματοειδής αρθρίτιδα Συμμετρική πολυαρθρίτιδα με συχνότητα ~ 1 % παγκοσμίως Ελλάδα = ~ 0.7 % = 80%
Φυσική πορεία ΡΑ
Ρευματοειδής αρθρίτιδα: Πρώιμη φάση
Ρευματοειδής αρθρίτιδα: Εγκατεστημένη
Ρευματοειδής αρθρίτιδα Ρευματικά οζίδια
Εργαστηριακά ευρήματα Ρευματοειδής παράγοντας (rheumatoid factor-rf) Anti-CCP αντισώματα 65% + ΤΚΕ/C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP) Αναιμία χρονίας νόσου Θρομβοκυττάρωση Αρθρικό υγρό: Φλεγμονώδες (5,000 100,000/mm 3 )
Βαρύτητα Φυσική πορεία ΡΑ Ανικανότητα Ακτινολογικές αλλοιώσεις Φλεγμονή 0 5 10 15 20 25 30 Διάρκεια νόσου (έτη) Kirwan JR. J Rheumatol. 1999
ΡΑ - Θνησιμότητα Φυσ. Μάρτυρες Γυναίκες Πιθανότητα επιβίωσης Φυσ. Μάρτυρες Άνδρες Ασθενείς με ΡΑ Γυναίκες Ασθενείς με ΡΑ Άνδρες Χρόνια Wolfe et al A&R 1994
Κρυσταλλογενείς αρθρίτιδες Υπεύθυνοι κρύσταλλοι Πάθηση Ουρικού μονονατρίου Ουρική αρθρίτιδα Πυροφωσφορικού ασβεστίου Πυροφωσφορική αρθροπάθεια Βασικού φωσφορικού ασβεστίου Περιαρθρίτιδα/Αρθρίτιδα Οξαλικού ασβεστίου Περιαρθρίτιδα/Αρθρίτιδα
Επιδημιολογία ουρικής αρθρίτιδας Συχνότερη μορφή φλεγμονώδους αρθρίτιδας > 40 χρ. Επιπολασμός = ~ 1 % : = 7-9 : 1
ΦΑΣΜΑ ΟΥΡΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ Υπερουριχαιμία Ασυμπτωματική εναπόθεση στους ιστούς Ουρική αρθρίτιδα Νεφρικές επιπλοκές Καρδιαγγειακές επιπλοκές - Θνησιμότητα
Οξεία ουρική αρθρίτιδα Έναρξη - Πόνου - Οιδήματος άρθρωσης - Θερμότητας σε 8-12 ώρες
Διάγνωση ουρικής αρθρίτιδας
Πυροφωσφορική αρθροπάθεια
Πυροφωσφορική αρθροπάθεια
Σπονδυλοαρθρίτιδες Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα Αντιδραστική αρθρίτιδα/σύνδρ. Reiter Ψωριασική αρθρίτιδα Αρθρίτιδα σχετιζόμενη με ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου Aδιαφοροποίητη σπονδυλοαρθρίτιδα
Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα Χρονία φλεγμονώδης νόσος που προσβάλλει κυρίως τις: - Αρθρώσεις αξονικού σκελετού
Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα: Επιδημιολογία Γενικός πληθυσμός: 0.2 % : = 2.5-5 : 1 Έναρξη: < 40 χρόνια
Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα: Παθογένεια Ισχυρή συσχέτιση με το αντιγόνο HLA B27 90 % Πιθανότητα για ανάπτυξη ΑΣ: Γενικός πληθυσμός 0.2 % HLA B27 (+) 2 % + Οικογενειακό ιστορικό 20 %
Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα: Ακτινολογικά ευρήματα Συνδεσμόφυτα
Ψωριασική αρθρίτιδα 5-10 % των ασθενών με ψωρίαση αρθρίτιδα Ηλικία έναρξης: 30-50 χρ.
Tύποι ψωριασικής αρθρίτιδας 1. Ασύμμετρη ολιγοαρθρίτιδα 2. Συμμετρική πολυαρθρίτιδα (τύπου ΡΑ) 3. Αρθρίτιδα άπω φαλαγγικών αρθρώσεων 4. Αξονική αρθρίτιδα (τύπου ΑΣ) 5. Ακρωτηριαστική αρθρίτιδα (arthritis mutilans)
Ψωριασική αρθρίτιδα
Αντιδραστική αρθρίτιδα (ReA) Άσηπτη φλεγμονώδης περιφερική αρθρίτιδα, (ασύμμετρη/ κάτω άκρων) που ακολουθεί λοίμωξη της ουροποιογεννητικής ή γαστρεντερικής οδού Αρθρίτιδα κάτω άκρων Επιπεφυκίτιδα Συγκεκριμένος τύπος μικροβίων που συσχετίζεται με την ανάπτυξη ReA Ουρηθρίτιδα Διάστημα μεταξύ προηγηθείας λοίμωξης ανάπτυξης αρθρίτιδας = 4-6 εβδομάδες
Αρθρίτιδα σχετιζόμενη με ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (Νόσος Crohn Ελκώδης κολίτιδα) Αξονική προσβολή (Τύπου αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας) Περιφερική προσβολή
Συχνότητα ρευματικών παθήσεων στην Ελλάδα 15 12 11% 26.9 % 9 % 6 7.9% 4.8% 4.4% 4.3% Andrianakos et al J Rheumatol 2003 3 2.1% 0 Οσφυαλγία Οστεο- Αυχεναλγία Διάφορες Ρευματισμοί Φλεγμονώδεις αρθρίτιδα ρευματικές μαλακών ρευματικές παθήσεις μορίων παθήσεις
Επιπολασμός (%) Συχνότητα ρευματικών παθήσεων στην Ελλάδα 30 25 Περιφερική οστεοαρθρίτιδα 20 15 10 5 0 19-28 29-38 39-48 49-58 59-68 69 Ηλικία (έτη) Οσφυαλγία Οστεοπόρωση Αυχεναλγία Ρευματισμοί μαλακών μορίων Andrianakos et al J Rheumatol 2003
Οστεοαρθρίτιδα: Oρισμός Πάθηση που χαρακτηρίζεται από: προοδευτική απώλεια αρθρικού χόνδρου + βλάβες σε: - υποκείμενο οστούν (οστεόφυτα, σκλήρυνση οστού) - αρθρικό υμένα (ήπια φλεγμονή) - αρθρικούς συνδέσμους (χαλάρωση) - περιβάλλοντες μύες (αδυναμία)
Οστεοαρθρίτιδα Φυσιολογική άρθρωση Οστεοαρθρίτιδα ΝΙΗ/NIAMS
Διάκριση οστεοαρθρίτιδας - ΡΑ Οστεοαρθρίτιδα Ρευματοειδής αρθρίτιδα
Συστηματικές ρευματικές παθήσεις Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) Σκληροδερμία (διάχυτη/περιορισμένη μορφή) Πολυμυοσίτιδα/Δερματομυοσίτιδα Αγγειΐτιδες Σύνδρομο Sjögren Νόσος του Still (Ρευματοειδής αρθρίτιδα) Nόσος Αδαμαντιάδη Behçet Αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο
Εκδηλώσεις συστηματικών ρευματικών παθήσεων Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο Μηνιγγίτιδα Περικαρδίτιδα Στεφανιαία νόσος Αρρυθμίες Καρδιακή ανεπάρκεια Δερματικές εκδηλώσεις Φαινόμενο Raynaud Ωτίτιδα/Ιγμορίτιδα Ξηροστομία Μυαλγίες Μυϊκή αδυναμία Περιφερική νευροπάθεια Ραγοειδίτιδα Επι/σκληρίτιδα Ξηροφθαλμία Ισχαιμία Πλευριτική συλλογή Άσθμα Πνευμονίτιδα Πνευμονική ίνωση Πνευμονική υπέρταση Πνευμονική αιμορραγία Σπειραματονεφρίτιδα Νεφρική ανεπάρκεια Εντερική ισχαιμία Διαρροικό σύνδρομο Αρθραλγίες Αρθρίτιδα
Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος Συστηματικές εκδηλώσεις Πυρετός Απώλεια βάρους ΚΝΣ Δερματικό εξάνθημα Πλευρίτιδα Περικαρδίτιδα Νεφρίτιδα Αιματολογικές εκδηλώσεις Αναιμία Θρομβοπενία Λευκοπενία Φαινόμενο Raynaud Αρθρίτιδα
Σκληρόδερμα
Αγγειΐτιδες
Σύνδρομο Sjögren Αυτοάνοση πάθηση που χαρ/ζεται από: Προσβολή γυναικών (93%) Ξηροφθαλμία Ξηροστομία Συστηματική προσβολή εξωκρινών αδένων (<5%)