ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΗΓΕΣΙΑ Α. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΡΧΗΓΟ Ο απλούστερος και πιο ολοκληρωμένος ορισμός της Ηγεσίας είναι: Η διαδικασία με την οποία ένα άτομο επηρεάζει τις δραστηριότητες ενός ατόμου ή μιας ομάδας με σκοπό την επίτευξη ενός αποτελέσματος». Β. ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ Αν είναι αλήθεια ότι η σωστή Ηγεσία «κάνει τα πράγματα να προχωρούν», πρέπει να προσδιορίσουμε τους παράγοντες που λειτουργούν σε κάθε περίπτωση και τους οποίους, ένας αποτελεσματικός Αρχηγός, πρέπει να λαμβάνει πάντα υπόψη. Κατ ουσία πρέπει να εξισορροπήσει τις συχνά συγκρουόμενες απαιτήσεις του ΣΚΟΠΟΥ (ΣΤΟΧΟΥ), της ΟΜΑΔΑΣ και του ΑΤΟΜΟΥ. Ο ΣΚΟΠΟΣ (στόχος) είναι το τελικό αποτέλεσμα της προσπάθειας, Η ΟΜΑΔΑ είναι όλοι εκείνοι που σκοπεύουν στην επίτευξη του στόχου, που θα χρειαστεί να εργαστούν μαζί και που θα αναπτυχθεί μεταξύ τους το ομαδικό πνεύμα και η αναγκαιότητα επίτευξης του στόχου. Το ΑΤΟΜΟ μέσα στην ομάδα έχει τα δικά του προσωπικά κίνητρα καθώς και τις ανάγκες του που απαιτούν ειδική μεταχείριση, ώστε να αποδώσει το άτομο στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Αυτά τα στοιχεία πολύ συχνά αλληλοσυγκρούονται. Αν σε μια δράση δοθεί υπερβολική προσοχή στις ανάγκες ενός ατόμου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχημένη κάλυψη των αναγκών ενός άλλου. Ο Αρχηγός πρέπει να εκτιμά τη σχετική προτεραιότητα σε κάθε δεδομένη κατάσταση π.χ. αν δίνοντας υπερβολική σημασία στα προβλήματα ενός μόνο μέλους της ομάδας, ο σκοπός (στόχος) δεν ολοκληρώνεται και αυτό επηρεάζει τη συνοχή και πτοεί το ηθικό της ομάδας. Από την άλλη μεριά, όταν το άτομο είναι προσωρινά υποδεέστερο της πραγμάτωσης του σκοπού (στόχου) αυτό μπορεί, αν επιτύχει, να εξισώσει το ηθικό της ομάδας και να δώσει και στο άτομο το αίσθημα της επιτυχίας. Εξισορροπώντας και καθορίζοντας τις προτεραιότητες μεταξύ των τριών αυτών αναγκών ο Αρχηγός θα μπορούσε να υιοθετήσει την ακόλουθη τακτική: Πρώτα αξιολογεί τους σκοπούς (στόχους) και ανακοινώνει τις απαιτήσεις για την πραγματοποίησή τους στην ομάδα. Έπειτα χρησιμοποιεί το έμψυχο υλικό που έχει για να καλύψει τις απαιτήσεις των σκοπών (στόχων) συμβουλεύοντας και αναθέτοντας αρμοδιότητες. Παραμένει ο συνδετικός κρίκος της ομάδας αξιολογώντας την ατομική και την ομαδική πρόοδο, ανταμείβοντας και 1
παρακινώντας, ενώ παράλληλα κάνει γνωστά στα μέλη της ομάδας τα πρώτα αποτελέσματα της προσπάθειάς της. Ελέγχει συγχρόνως τις αποκλίσεις της ομάδας από το σκοπό (στόχο) και διορθώνει την πορεία, συμβουλεύοντας και υποστηρίζοντας τα άτομα όπου χρειάζεται. Η έμφαση, που θα δώσει σε κάθε μία από αυτές τις δραστηριότητες, θα εξαρτηθεί από το είδος του σκοπού (στόχου), την πείρα και την ωριμότητα των ατόμων και από την εξοικείωση που έχουν μεταξύ τους. Γ. ΟΙ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ Οι ικανότητες, που ο Αρχηγός πρέπει να έχει για να είναι αποτελεσματικός, συνοψίζονται σε ένδεκα (11) σημεία. Ο αποτελεσματικός Αρχηγός πρέπει: Να είναι το παράδειγμα Να γνωρίζει τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά της ομάδας του Να γνωρίζει και να χρησιμοποιεί τις δυνατότητες της ομάδας του Να επικοινωνεί αποτελεσματικά Να εκπροσωπεί την ομάδα του Να προγραμματίζει Να κατευθύνει και να συντονίζει την ομάδα του Να μοιράζεται την Ηγεσία Να αξιολογεί Να βοηθά τα μέλη της ομάδας του να προοδεύουν Να ενθαρρύνει-συμβουλεύει Ας δούμε κάθε μία από αυτές αναλυτικά: 1. ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Καμιά δραστηριότητα, καμιά ενέργεια του Αρχηγού δεν πρέπει να ξεφεύγει από τις Αρχές του Προσκοπισμού. Ο τρόπος που μιλάει, που κινείται, που δρα, που συμπεριφέρεται κ.λπ. είναι στοιχεία που τα μέλη της Ομάδας του λαμβάνουν σαν παράδειγμα και τα ακολουθούν. 2. ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΟΥ Αυτό προϋποθέτει ότι ο Αρχηγός πρέπει να είναι καλός ακροατής, ότι θα ψάξει να βρει γνώμες και συμβουλές από την Ομάδα του και θα επιδιώξει να βρεθεί η ευκαιρία όπου τα μέλη θα συμμετέχουν ανάλογα με τις ικανότητές τους. 2
3. ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΤΙΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΟΥ Αυτό προϋποθέτει ότι ο Αρχηγός ερευνά τις δυνατότητες των μελών της Ομάδας του και είναι πάντα προετοιμασμένος να ακούει τις γνώμες και τις ιδέες όλων. Προϋποθέτει ακόμη ο Αρχηγός να έχει εμπιστοσύνη στα μέλη της Ομάδας του και δίνει οδηγίες μόνο όταν οι άλλοι τις χρειάζονται. 4. ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ Οι οδηγίες του Αρχηγού θα πρέπει να έχουν λογική αλληλουχία, σαφήνεια και απλότητα, ώστε να γίνονται από όλους κατανοητές. Επικοινωνώ δεν σημαίνει μόνο μιλάω, σημαίνει ακούω, σημαίνει το πώς στέκομαι, το πώς χρησιμοποιώ τα χέρια μου, τις εκφράσεις του προσώπου μου. Επικοινωνία σημαίνει αμφίδρομη πληροφόρηση. 5. ΝΑ ΕΚΠΡΟΣΩΠΕΙ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ Αυτό φυσικά συνδέεται με την επικοινωνία, είναι όμως μια δύσκολη ικανότητα, γιατί συχνά οι Αρχηγοί παρουσιάζουν ό,τι οι ίδιοι θεωρούν σημαντικό, αντί της γενικής άποψης της ομάδας. Στις Εκπαιδεύσεις υπάρχουν ευκαιρίες όπου ένας αντιπρόσωπος της ομάδας αναφέρει τα αποτελέσματα της δουλειάς τους στην ολομέλεια και μετά κάθε ομάδα πρέπει να έχει τον χρόνο να συζητήσει αν οι απόψεις τους εκπροσωπήθηκαν ικανοποιητικά. Με τον ίδιο τρόπο μπορεί να ζητηθεί από τα μέλη να κρατούν σημειώσεις και να τις συγκρίνουν εκ των υστέρων. Τα διάφορα μέλη θα τονίσουν ή θα αγνοήσουν εντελώς κάποια θέματα ανάλογα με την προσωπική τους εκτίμηση, μέχρι αυτό να τονιστεί σ αυτούς. 6. ΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΖΕΙ Αυτή είναι μία από τις πιο σπουδαίες ικανότητες. Ο Αρχηγός θα πρέπει να γνωρίζει τις ανάγκες της εκάστοτε κατάστασης, να θέτει στόχους, τόσο βραχυχρόνιους, όσο και μακροχρόνιους, προσδιορίζοντας τις προτεραιότητες και την λογική συνέχεια κάθε ενέργειας. Ακόμη ο Αρχηγός θα πρέπει να επιλέγει τις κατάλληλες μεθόδους μέσω των οποίων θα υλοποιούν οι στόχοι, εκτιμώντας τις υπάρχουσες συνισταμένες και την αξία των επί μέρους υποστόχων. 7. ΝΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΝΤΟΝΙΖΕΙ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ Αυτό είναι στενά συνδεδεμένο με την αναγνώριση των τριών λειτουργικών μερών της υπευθυνότητας του Αρχηγού. Ο ΣΚΟΠΟΣ, η ΟΜΑΔΑ και το ΑΤΟΜΟ. 3
Ο Αρχηγός πρέπει να καταλάβει τον ενθαρρυντικό ρόλο του κατά την άσκηση του ελέγχου και τη σπουδαιότητα της σαφούς ανακεφαλαίωσης, εμπλοκής όλων στο σκοπό και της προσεκτικής άντλησης πληροφοριών και συμβουλών από την ίδια την Ομάδα κατά την διαδικασία του συντονισμού της. Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουν ότι ο έλεγχος μπορεί να μην είναι πάντα δημοκρατικός: ο Αρχηγός μπορεί να χρειαστεί να λάβει αποφάσεις για την Ομάδα με γνώμονα την ασφάλεια και τις Αρχές. 8. ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ Η φύση των αρμοδιοτήτων της Ηγεσίας είναι τέτοια, ώστε να μην μένουν πάντα σ ένα πρόσωπο και να μπορούν να μοιράζονται και σε άλλα μέλη της Ομάδας. Μερικοί άνθρωποι είναι περισσότερο προσανατολισμένοι στον ΣΚΟΠΟ, άλλοι στα άτομα και κάθε ένας από αυτούς ασκεί την Αρχηγία του σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ανάλογα με τη φύση του ΣΚΟΠΟΥ. Έτσι είναι σημαντικό να γνωρίζει ο Αρχηγός τα χαρακτηριστικά και τις ικανότητες της Ομάδας του και να τις χρησιμοποιεί πλήρως. Χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες των μελών της Ομάδας ο Αρχηγός αυξάνει τα δικά τους κίνητρα καθώς και επαυξάνει τη θέση του Αρχηγού στην Ομάδα. Ένας καλός Αρχηγός δέχεται συμβουλές από την Ομάδα και προσπαθεί να κερδίζει την συναίνεση όλων. Παρ όλα αυτά, πρέπει να γνωρίζει ποιες από τις αρμοδιότητές του μπορεί να μοιράζεται και ποιες όχι, καθώς και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα ενεργεί. 9. ΑΞΙΟΛΟΓΕΙ Ο Αποτελεσματικός Αρχηγός πρέπει να μπορεί να θέτει σαφείς και ρεαλιστικούς στόχους, τόσο βραχυπρόθεσμους, όσο και μακροπρόθεσμους. Όταν ένας Αρχηγός μπορεί να αξιολογήσει την ατομική και ομαδική πρόοδο σε γνώσεις, ικανότητες και συμπεριφορά και είναι έτοιμος να μοιραστεί αυτή την αξιολόγηση με την Ομάδα του, ενδυναμώνει τη θέση του βοηθώντας παράλληλα να καλυφθούν οι ανάγκες του ΣΚΟΠΟΥ, της ΟΜΑΔΑΣ και του ΑΤΟΜΟΥ. 10. ΒΟΗΘΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΟΥ ΝΑ ΠΡΟΟΔΕΥΟΥΝ Ο Αρχηγός πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από τις εμπειρίες και την εξάσκηση. Πρέπει συνεχώς να βρίσκεται δίπλα σε κάθε μέλος της Ομάδας του, να παρακολουθεί την πορεία του και να ενθαρρύνει την πρόοδό του. Είναι αυτός που με τους συνεργάτες του δημιουργεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις που οδηγούν σε εμπειρίες και βιώματα και αναπτύσσουν τις γνώσεις και τις ικανότητες των μελών. 4
11. ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΕΙ Το να δίνει κάποιος συμβουλές προϋποθέτει την ικανότητα να μπορεί να ακούει με προσοχή, ώστε να κάνει το άτομο να αισθάνεται άνετα. Στόχος του Αρχηγού είναι να δώσει κίνητρα, να πληροφορήσει και να δώσει ευκαιρίες σε κάθε μέλος να κάνει τις επιλογές του. Η τέχνη να συμβουλεύεις είναι να μην συμβουλεύεις αλλά να πληροφορείς και να ενθαρρύνεις. Είναι πολύ σημαντικό ο Αρχηγός να διακρίνει πολύ καθαρά τις περιπτώσεις, στις οποίες χρειάζεται να δώσει οδηγίες ή να συντονίσει με στόχο πάντα την πραγματοποίηση του σκοπού και αυτές, στις οποίες βοηθά περισσότερο το άτομο αφήνοντάς το να λύσει μόνο του τα προβλήματά του. Δ. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ Είναι ένας έτοιμος οδηγός για τον Αρχηγό για να εξακριβώσει αν χρησιμοποιεί ή όχι τα 11 σημεία της αποτελεσματικής Ηγεσίας και μπορεί να ρωτάει τις ακόλουθες ερωτήσεις σε οποιαδήποτε δραστηριότητα πρόκειται να πάρει μέρος: - ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ: Προγραμμάτισα προσεκτικά με την ΟΜΑΔΑ; Αξιολόγησα σε κάθε στάδιο την πορεία της δουλειάς μας και στο τέλος έκανα τις πρέπουσες κινήσεις; - ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: Μοιράστηκα την Ηγεσία (και άρα την ευθύνη) με αυτούς; (π.χ. ήταν απόλυτα υπεύθυνοι στην λήψη των αποφάσεων) Ανακάλυψα και χρησιμοποίησα στο μεγαλύτερο βαθμό τις δυνατότητες που μου παρείχε η ΟΜΑΔΑ; Τους συντόνισα κατάλληλα, ώστε να εργαστούν αποτελεσματικά σαν ένα σύνολο; Εξασφάλισα πλήρη εκπροσώπηση όλων των απόψεων της ΟΜΑΔΑΣ όταν συζητούσαμε την πραγματοποίηση του ΣΚΟΠΟΥ μας με άλλους έξω από την ΟΜΑΔΑ; - ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΘΕ ΑΤΟΜΟΥ Φρόντισα να κατανοήσει κάθε άτομο ξεχωριστά τα γεγονότα, τις τεχνικές και τις αξίες; Φρόντισα να καταλάβω για κάθε άτομο ξεχωριστά τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του; 5
Βοήθησα τα άτομα να αποκτήσουν τις ικανότητες και τις γνώσεις που απαιτούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε να τις αποδεχτούν με την θέλησή τους και να τις αφομοιώσουν; Παρακίνησα κάθε μέλος να λάβει αποφάσεις και να ξεπεράσει τις προσωπικές του αναστολές; Ήμουνα το σωστό παράδειγμα για την ΟΜΑΔΑ και το ΑΤΟΜΟ; 6
ΑΝ ΜΠΟΡΕΙΣ Αν μπορείς να κρατιέσαι νηφάλιος σαν όλοι τριγύρω τα χουν χαμένα και φταίχτη σε κράζουν για τούτο. Αν μπορείς να πιστεύεις σε σένα σαν όλοι για σένα αμφιβάλλουν μα και ν ανέχεσαι συ ν αμφιβάλλουν για σένα. Αν μπορείς να προσμένεις χωρίς ν αποκάνεις ποτέ καρτερώντας. Κι αν θα σε μπλέξουνε ψεύτες, εσύ με ψευτιές δεν ξεπέσεις. Κι αν μισημένος, κρατείς την ψυχή σου κλεισμένη στο μίσος, μα και χωρίς να δείχνεις ποτέ περισσή καλοσύνη, κι ουδέ πολύ συνετός στις κουβέντες σου να σαι. Αν μπορείς να ονειρεύεσαι, δίχως ωστόσο να γίνεις των ονείρων σου σκλάβος ποτέ. Κι αν στοχάζεσαι πάντα, μα χωρίς και να κάνεις την σκέψη σκοπό σου. Αν μπορείς ν ανταμώνεις το θρίαμβο είτε την ήττα και να φέρεσαι πάντα στους δύο κατεργάρηδες αυτούς ολόιδια. Αν μπορείς να υποστείς μιαν αλήθεια, που λες, να την βλέπεις διεστραμμένη από αχρείους, να γίνει για βλάκες παγίδα. Κι αν της ζωής σου το έργο μπορείς να το βλέπεις συντρίμμια και να σκύβεις ξανά να κτίσεις ξανά με φθαρμένα εργαλεία. Αν μπορείς να σωριάζεις μια στοίβα τα κέρδη, το βιός σου και σε μια ζαριά να ρισκάρεις τα πάντα, μια κι έξω και να χάνεις και ν αρχίζεις και πάλι από το άλφα, δίχως ποτέ μια κουβέντα να πεις για τα κέρδη που πάνε. Αν μπορείς ν αναγκάσεις τα νεύρα, τους μυς, την καρδιά σου να δουλεύουν ακόμα για σε, κι αφού σπάσουν κι αφού παραλύσουν κι έτσι μπορείς να κρατήσεις σαν μέσα σου πια δεν υπάρχει τίποτε εξόν από την θέληση που τους προστάζει «βαστάτε» Αν με τα πλήθη μιλώντας φυλάξεις την πάσα αρετή σου, κι αν με Ρηγάδες παρέα δεν χάσεις τον νου σου. κι αν λογαριάζεις τους πάντες, αλλά και κανέναν περίσσια κι αν μπορείς να διατρέχεις στο κάθε λεπτό που αδυσώπητο φεύγει όλο τον δρόμο που πρέπει να γίνεται μέσα στους εξήντα του χτύπους Τότε δική σου θα να ναι όλη η γη κι ό,τι μέσα της κλείνει και τρανότεροτότε πια γίνηκες Άντρας παιδί μου. ΚΙΠΛΙΓΚ 7
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΕΧΕΙ Θέληση και ενθουσιασμό για το έργο του Αγάπη και κατανόηση για το παιδί Υπομονή, γλυκύτητα, προσαρμοστικότητα Ζωή σύμφωνη με το θέλημα του Θεού Πνεύμα που φωτίζεται από ιδανικά και αξίες Αίσθημα ευθύνης και αδιάκοπη ανησυχία Κύρος που εμπνέεται από αγάπη και όχι από φόβο Τέχνη στο να πλησιάζει και να συζητά με τα παιδιά Διάκριση ώστε να οδηγεί χωρίς να επιβάλλει τη γνώμη του Ποικιλία γνώσεων που ανανεώνονται Ζωντάνια και ικανότητα δημιουργίας ενδιαφέροντος Καλές σχέσεις με τους άλλους φορείς αγωγής Ταπείνωση και έλλειψη αυτοπροβολής Στόχο του το βάθος και όχι την επιφάνεια ΕΙΝΑΙ Αγρυπνος για το χτίσιμο της προσωπικότητας των παιδιών Ανεκτικός για τους αδύναμους, αυστηρός για τις αδυναμίες Ανυποχώρητος και αυστηρός απέναντι στον εαυτό του Πρόθυμος στον έπαινο, αλλά και μετρημένος Χαρούμενος, αισιόδοξος, ειλικρινής, απλός ΠΕΝΤΕ ΔΑΧΤΥΛΑ ΕΝΑ ΧΕΡΙ α. Ιδεολογική Συνέπεια (Υπόσχεση-Νόμος) β. Διοικητική Ικανότητα (Δημοκρατικός αλλά και ηγέτης) γ. Παιδαγωγική Γνώση (Αξιοποίηση ομαδικής ζωής, Ατομική συμπαράσταση) δ. Εκπαιδευτικό Επίπεδο (Γνώσεις οργανωτικές, γνώσεις τεχνικές) ε. Παράδειγμα («Πρώτα να κάνεις, ύστερα να λες») 8
ΣΑΝ ΕΠΙΛΟΓΟΣ «Να σαι ο Αρχηγός η ψυχή μιας ομάδας, το καμπαναριό ενός χωριού, το παράδειγμα, ο πρώτος, όχι τόσο για τις τιμές όσο για τις ευθύνες,. Αυτός που πρέπει να είναι ο πιο γενναίος, ο πιο καρτερικός, ο πιο σοφός. Αυτός που γυρίζουν όλα τα μάτια όταν ο εχθρός μας κτυπά, αυτός που δεν έχει το δικαίωμα να μείνει στο καταφύγιό του, που είναι υπόλογος στη συνείδησή του και στον θεό, που δεν του επιτρέπεται να φοβάται όχι μόνο για τον εαυτό του αλλά και για τους άλλους, αυτός που πρέπει να ξεχνά τον εαυτό του και να θυσιάζεται, αυτός που η Πατρίδα του εμπιστεύτηκε τα παιδιά της και που μπορεί να γίνει για αυτά ο καλός ποιμένας ή ο δολοφόνος τους». JEAN BOVIER 9
26 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. ΓΙ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΗΓΕΤΕΣ!. 1. Φροντίζετε κάθε συνεργάτης σας να ξέρει σε ποιο σημείο βρίσκεται. 2. Επαινείτε κάθε φορά, που παρουσιάζετε η ευκαιρία. 3. Ενημερώνετε έγκαιρα τους συνεργάτες σας για επικείμενες αλλαγές. 4. Δίνετε την ευκαιρία στους συνεργάτες σας να συμμετάσχουν στην κατάρτιση προγραμμάτων και στη λήψη αποφάσεων, που σας αφορούν. 5. Κερδίστε και διατηρείτε την εμπιστοσύνη των συνεργατών σας. 6. Ακούτε τις εισηγήσεις των συνεργατών σας, έχουν και αυτοί καλές ιδέες. 7. Σε ασυνήθιστη συμπεριφορά συνεργάτη σας, ψάξετε για την αιτία, πάντα υπάρχει. 8. Προσπαθείτε να κάνετε τις επιθυμίες και προθέσεις σας γνωστές. 9. Εξηγείτε το γιατί πρέπει να γίνει μία δουλειά. 10. Αν κάνετε λάθος, παραδεχτείτε το και ζητείστε συγνώμη. 11. Τονίζετε στους συνεργάτες σας τη σημασία κάθε θέσης. 12. Ασκείτε εποικοδομητική κριτική. 13. Πριν επικρίνετε μια πράξη, αναφερθείτε στα καλά σημεία του συνεργάτη σας. 14. Συμπεριφέρεστε όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται. 15. Η συνέπειά σας να αποδεικνύεται από τις πράξεις σας. 16. Παίρνετε αφορμή από κάθε ενέργεια για να ενθαρρύνετε το έργο της ομάδας σας. 17. Αν κάποιος αρπάζεται, βρείτε ποιο είναι το παράπονό του. 18. Ικανοποιείτε κάθε παράπονο, όταν μπορείτε. 19. Βάζετε βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, με τους οποίους οι συνεργάτες σας να εκτιμούν την πρόοδό τους. 20. Υποστηρίζετε τους συνεργάτες σας. Η εξουσία πρέπει να συμβαδίζει με την υπευθυνότητα. 21. Εμπιστευθείτε τους συνεργάτες σας. Μεταβιβάστε τους όσες αρμοδιότητες ανταποκρίνονται στις ικανότητες και τα προσόντα τους. 22. Ενθαρρύνετε την έκφραση διαφορετικών απόψεων. 23. Ενθαρρύνετε την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους συνεργάτες σας. 24. Παρακινείστε τους συνεργάτες σας με τα κατάλληλα κίνητρα για να αυξηθεί η όρεξή τους για δουλειά και η απόδοσή τους. 25. Καλλιεργείστε στους συνεργάτες σας το «ΠΝΕΥΜΑ ΟΜΑΔΑΣ». 26. Μη μιλάτε για συμμετοχή-εφαρμόστε τη στην καθημερινή άσκηση της εξουσίας, που σας έχει ανατεθεί. 10