Γράφει: Dr. Μιχάλης Λαζανάκης M.R.C.O.G, C.C.S.T, Γυναικολόγος - Χειρουργός - Μαιευτήρας Οίδημα (Πρήξιμο) & Κατακράτηση υγρών Η εγκυμοσύνη προκαλεί φυσιολογική κατακράτηση των υγρών που οδηγεί σε οίδημα των ιστών, με άλλα λόγια πρήξιμο. Πάνω από τις μισές γυναίκες εμφανίζουν όιδημα που είναι πιο φανερό μετά από ορθοστασία και προς το τέλος της ημέρας. Εντοπίζεται συνήθως στα πόδια, στους αστράγαλους και τα δάκτυλα των χεριών. Παρά το γεγονός οτι είναι ενοχλητικό, δεν επηρεάζει την πορεία της εγκυμοσύνης παρά μόνο εάν συνοδεύει υπέρταση κύησης οπότε τότε πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. - Αποφύγεται την ορθοστασία για πολλή ώρα. - Τοποθετήστε τα πόδια ψηλά όσο πιό συχνά μπορείτε στη διάρκεια της ημέρας. - Αν τα χέρια σας είναι πρησμένα, κρατήστε τα ψηλότερα. - από το επίπεδο της καρδιάς για κάποια ώρα. - Αποφύγετε τα στενά ρούχα και παπούτσια. - Χρησιμοποιείτε ειδικά ελαστικά καλσόν για τους κιρσούς εάω το πρόβλημα είναι σημαντικό. - Να μην γίνεται κατάχρηση στην κατανάλωση αλατιού και να περιοριστεί εαν η πίεσή σας είναι ιδιαίτερα υψηλή. Κιρσοί 1 / 11
Καθώς αυξάνει η μήτρα όσο προχωρά η εγκυμοσύνη, πιέζονται τα αγγεία της λεκάνης και υπάρχει αύξηση του αίματος στα αγγεία της πυέλου και των ποδιών. Το αίμα λοιπόν αδειάζει πιό δύσκολα από τις φλέβες και έτσι είναι δυνατόν να εμφανιστούν διογκωμένα επιφανιακά αγγεία κάτω από το δέρμα των ποδιών(κιρσοί) ή και ακόμα στην περιοχή του αδοίου ή του πρωκτού (αιμορροίδες). Οι κιρσοί και οι αιμορροίδες δέν προκαλούν συνήθως συμπτώματα αλλά καμιά φορά φέρουν δυσφορία και πόνο. Υποχωρούν μετά το τέλος της εγκυμοσύνης αλλά ενίοτε επιμένουν. Οι κιρσοί συναντιώνται πιό συχνά όταν υπάρχει οικογενιακό ιστορικό και όταν η καθημερινότητα της γυναίκας περιλαμβάνει πολλές ώρες ορθοστασίας. - Αποφύγεται την ορθοστασία και ακινησία για πολλή ώρα. - Αν πρέπει να κάθεστε ακίνητες για πολλή ώρα, να κουνάτε πότε πότε τα πόδια σας για να διευκολύνετε την κυκλοφορία του αίματος. Να συκώνεστε στίς μύτες των ποδιών σαν και να ξανακάθεστε για να εμποδίσετε το αίμα να λιμνάσει. - Τοποθετήστε τα πόδια ψηλά όσο πιό συχνά μπορείτε στη διάρκεια της ημέρας. - Να φοράτε κάλτσες υποστήριξης για κιρσούς που μπορείτε να προμηθευτείτε από το Φαρμακείο. Κράμπες Οι συχνότητα των κράμπων είναι πιο συχνή κατά την εγκυμοσύνη ωστόσο η αιτία δεν είναι εξακριβωμένη. Εικάζεται ότι ευθύνονται τα χαμήλα επίπεδα μαγνησίου και ασβεστίου όσο και η κατακράτηση υγρών λόγω ελλειπούς κυκλοφορίας. Παρατηρείται επίσης συχνά να επιδεινώνονται καθώς προχωρά η εγκυμοσύνη. - Το ξυπόλυτο περπάτημα θα σας ανακουφίσει από τον πόνο της κράμπας. - Το τέντωμα των ποδιών και των πελμάτων μπορεί να αμβλύνει τον πόνο. - Το μασάζ στα πόδια μπορεί να περιορίσει τον πόνο στο ελάχιστο. 2 / 11
Ρινορραγία και ρινική συμφόρηση Τα υψηλά επίπεδα της προγεστερόνης και των οιστρογόνων αυξάνουν τη ροή του αίματος στο σώμα σας και προκαλούν οίδημα στους βλεννογόνους της μύτης σας. Αυτό έχει συνέπεια τη συμφόρηση και την υπερέκκριση βλέννας. Η αυξημένη ροή του αίματος ασκεί επίσης πίεση στα ευαίσθητα αγγεία της μύτης σας, καθιστώντας σας πιο επιρρεπείς σε ρινορραγίες. Η ρινική συμφόρηση επιδεινώνεται, ενώ μετά τη γέννα σταδιακά καλυτερεύει. - Αυξήστε τη λήψη υγρών. - Φροντίστε να αυξηθεί η υγρασία της ατμόσφαιρας του σπιτιού σας, ιδίως στην κρεβατοκάμαρά σας τη νύχτα. - Να κρατάτε το κεφάλι σας ψηλά κατά τη διάρκεια του ύπνου. - Σε περίπτωση σοβαρής συμφόρησης, κάντε εισπνοές ατμών βραστού νερού ή χρησιμοποιήστε σταγόνες φυσιολογικού ορού στη μύτη σας. - Μη χρησιμοποιείτε φαρμακευτικά σκευάσματα εκτός μετά από ιατρική συνταγή. - Να φυσάτε με προσοχή τη μύτη σας. - Να τρώτε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, που βοηθά τα τριχοειδή αγγεία σας να δυναμώσουν. Γαστρικός Καύσος (Καούρες) Η αίσθηση καύσου που νιώθουν οι έγκυες στο άνω μέρος της κοιλιάς και κάτω από το στέρνο είναι ιδιαίτερα συνήθης στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Είναι αποτέλεσμα των οξέων που παράγονται στο στομάχι της εγκύου και παλλινδρομούν προς τα πάνω. Ο καύσος αυτό οφείλεται στα υψηλά επίπεδα της προγεστερόνης που παράγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και προκαλεί χαλάρωση του σφιγκτήρα που φυσιολογικά εμποδίζει την προς τα άνω κίνηση των στομαχικών όξινων υγρών από το στομάχι στο κάτω μέρος του οισοφάγου. 3 / 11
- Να τρώτε συχνά και μικρά γεύματα. - Αποφύγετε τα λιπαρά γεύματα, τα τηγανιτά, τα καυτερά και τη σοκολάτα. - Αποφύγετε το φαγητό λίγο πριν τον ύπνο. - Να τρώτε παξιμάδι, φρυγανιά ή κράκερς όταν αισθάνεστε καούρες. - Να παίρνετε ένα αντιόξινο μετά τα γεύματα κατόπιν συνταγής γιατρού. - Χρησιμοποιείτε πολλά μαξιλάρια όταν κοιμάστε. - Ρεψίματα και Φουσκώματα Σαν αποτέλεσμα των αυξημένων επιπέδων προγεστερόνης και χαλάρωσης του οισοφαγικού σφικτήρα, μπορεί να υπάρχει συχνή παλινδρόμηση των αερίων του στομάχου που δημιουργούν το ρέψιμο. Η προγεστερόνη επίσης επιβραδύνει την κίνηση των εντέρων με συνέπεια αυτά να διογκώνονται και να ταλαιπωρούν την έγκυο με φουσκώματα. Τα οιστρογόνα επίσης προκαλούν διόγκωση της μήτρας, δίνοντάς την αίσθηση ότι η κοιλιά σας έχει φουσκώσει. - Μη βιάζεστε όταν τρώτε. Οταν τρώτε βιαστικά, καταπίνετε αέρα, που θα παγιδεύσει αέρα στο στομάχι και στα έντερά που επιδεινώνουν τα παραπάνω προβλήματα. - Αποφύγετε τα μεγάλα γεύματα που θα σας αφήσουν μια αίσθηση φουσκώματος και δυσφορίας (τηγανιτα, λιπαρά, κ.ά) ή τροφές που γνωρίζετε πως θα προκαλέσουν φουσκώματα ( κρεμμύδια, λάχανο, τα τηγανητά, φασόλια). Ακράτεια ούρων Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών της εγκυμοσύνης μερικές γυναίκες παρατηρούν μικρή απώλεια ούρων, ιδίως όταν βήχουν, γελούν, φτερνίζονται ή μετακινούνται απότομα. H κατάσταση αυτή αναφέρεται ως ακράτεια ούρων εκ προσπαθείας και είναι απόλυτα φυσιολογική. Oφείλεται στην πίεση που ασκεί στην ουρήθρα η διογκωμένη μήτρα. - Να κάνετε συχνά τις ασκήσεις για τους μυς του πυελικού εδάφους. Αυτό θα βοηθήσει 4 / 11
τους μυς που υποστηρίζουν το σφικτήρα της ουρήθρας να δυναμώσει και να εμποδίσει την ακράτεια. H απώλεια ούρων μπορεί επίσης να είναι σύμπτωμα ουρολοίμωξης που απαιτεί συγκεκριμένη αγωγή. - H συνεχής απώλεια υγρών μπορεί επίσης να είναι ενδεικτική της ρήξης των υμένων και χρειάζεται ιατρική εκτίμηση. Ζάλη & Τάση λιποθυμίας Οι ζαλάδες είναι συνηθισμένες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αρχικά μπορεί να οφείλονται στην πίεση του αίματος που προσπαθεί να ανταποκριθεί στην αυξημένη κυκλοφορία. Στις επόμενες φάσεις της εγκυμοσύνης, η ζάλη οφείλεται στην πίεση που ασκεί η μήτρα σε μεγάλα αιμοφόρα αγγεία που επιστρέφουν το αίμα στη καρδιά κυρίως όταν η γυναίκα ξαπλώνει. Επίσης τα χαμηλά επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και η χαμηλή πίεση, όπως επίσης και η απότομη ορθή στάση ή το ζεστό περιβάλλον μπορεί να επιφέρουν κρίσεις τέτοιου είδους. - Να ξαπλώνετε πάντοτε στο πλάι, εφόσον αυτό είναι δυνατόν. Μην ξαπλώνετε ανάσκελα - Να σηκώνεστε πάντοτε από το κρεβάτι ή την καρέκλα σιγά σιγά, ώστε το αίμα σας να προλαβαίνει να αιματώνει τον εγκέφαλο. - Να πίνετε πολλά υγρά, καθώς η ζάλη μπορεί να είναι ένδειξη αφυδάτωσης, και να μην αποφεύγετε τα αλμυρά. - Προτιμήστε τα μικρά, συχνά γεύματα προκειμένου να διατηρήσετε σε ικανοποιητικά επίπεδα το σάκχαρο στο αίμα σας. - 'Oποτε βγαίνετε να έχετε σταφίδες ή κάποιο φρούτο στην τσάντα σας. "Ετσι θα μπορέσετε να ανεβάσετε γρήγορα τη γλυκόζη στο αίμα σας, αν έχετε κάποιο υπογλυκαιμικό επεισόδιο. - Αν αισθάνεστε πως θα λιποθυμήσετε, προσπαθήστε να καθίσετε με το κεφάλι σας ανάμεσα στα πόδια σας ή ξαπλώστε φροντίζοντας τα πόδια να βρίσκονται ψηλά. Πόνος στη μέση 5 / 11
Τα δύο τρίτα των εγκύων παραπονιούνται για πόνους στη μέση σε κάποια φάση της κύησης. Υπάρχουν δύο σημαντικές αιτίες για τον πόνο στη μέση στη διάρκεια της κύησης. Οι ορμόνες της εγκυμοσύνης χαλαρώνουν όλους τους συνδέσμους των αρθρώσεων περιλαμβανομένων αυτών της πυέλου καθώς προετοιμάζονται για τον τοκετό. Η χαλάρωση αυτή επιφέρει πόνο μια και οι αρθρώσεις είναι λιγότερο σταθερές. Η χαλάρωση αυτή επιφέρει επίσης σε συνδιασμό με τη συνεχώς διογκούμενη μήτρα μεταβολές στην ισορροπία του σώματός της εγκύου που αν δεν αντιροπιστούν οδηγούν σε επιβάρυνση της πλάτης που οδηγούν σε πόνο. - Διορθώστε τη στάση σας όταν στέκεστε, προκειμένου να ισορροπήσετε το κέντρο βάρους. - Να κάθεστε σε καρέκλες με καλή στήριξη στη μέση. Φροντίστε, επίσης, τα γόνατά σας να είναι πιο ψηλά από τη λεκάνη. - Να κοιμάστε στο πλάι, σε σκληρό στρώμα. Να έχετε ένα μαξιλάρι ανάμεσα στα γόνατα σας και κάτω από τη κοιλιά σας για να υποστηρίζετε τη μέση σας. - Όταν σηκώνετε κάποιο βάρος, να κρατάτε τα πόδια σας ανοιχτά και λυγισμένα στα γόνατα διατηρώντας τη μέση σας ίσια. Ετσι καταπονείται λιγότερο η μέση σας. - Oταν μεταφέρετε τσάντες, σιγουρευτείτε πως έχετε μοιράσει σωστά το βάρος σε κάθε χέρι. - Φοράτε χαμηλά τακούνια. - Να βάζετε ζεστά επιθέματα στα σημεία που νιώθετε πόνο. - Το μασάζ της πλάτης μπορεί επίσης να ανακουφήσει. Δυσκοιλιότητα Αυτό το σύμπτωμα είναι αποτέλεσμα των υψηλών επιπέδων προγεστερόνης που επιβραδύνουν τον περισταλτισμό του εντέρου. Ταυτόχρονα η διογκούμενη μήτρα πιέζει το έντερο. Η λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου επιδεινώνει το πρόβλημα. - Να τρώτε τροφές πλούσιες σε ίνες, όπως δημητριακά, φρούτα, λαχανικά. H 6 / 11
υπερβολική ποσότητα τροφών με ίνες ωστόσο μπορεί να προκαλέσει δυσφορία, φούσκωμα ή αέρια. Πρέπει λοιπόν να βρείτε τη χρυσή τομή. - Να πίνετε άφθονα υγρά όπως αραιωμένο φρουτοχυμό, γάλα και νερό. - Να τρώτε δαμάσκηνα καθημερινά. - Να ασκείστε καθημερινά. H άσκηση κινητοποιεί τα έντερα και διευκολύνει τις κενώσεις. - Αν είναι απαραίτητο, πάρτε ένα μαλακτικό κενώσεων. Προιόντα που περιέχουν φλούδες Ispaghula διατίθενται στο εμπόριο. Μπορείτε να τα παίρνετε συχνά, μία ή δύο φορές την ημέρα. Είναι προτιμότερο να αποφύγετε τα καθαρτικά που μπορεί να δημιουργήσουν κοιλιακό σπασμό και ενίοτε συσπάσεις της μήτρας. Aιμορροΐδες Οι κιρσοί του ορθού, οι οποίοι ονομάζονται αιμορροΐδες, προκαλούνται από την πίεση που ασκεί η μήτρα σε πολλά μεγάλα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας έτσι διόγκωση των αγγείων και οίδημα. Η προγεστερόνη χαλαρώνει τα αγγεία, επιδεινώνοντας το οίδημα. Ακόμα κι αν καταφέρετε να αποφύγετε τις αιμορροΐδες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας, είναι πιθανό να τις αποκτήσετε κατά τη διάρκεια του τοκετού. Οι αιμορροΐδες καμιά φορά αιμορραγούν. Ενώ αυτή η αιμορραγία δεν είναι επιβλαβής, αν γίνει συχνή, πρέπει να απευθυνθείτε σε γαστρεντερολόγο. Αν μάλιστα οι αιμορροΐδες σας γίνουν ιδιαίτερα οδυνηρές, τότε Θα πρέπει να καταφύγετε σε ειδική αγωγή. - Προσπαθήστε να αποφύγετε την έντονη προσπάθεια κατά τη διάρκεια της κένωσης, διότι επιτείνει την πίεση των αιμοφόρων αγγείων. - Να κάνετε δυο-τρεις φορές την ημέρα ένα ζεστό λουτρό. - Ανακουφίστε την περιοχή με ειδικά επιθέματα. - Εαν υπάρχει πόνος συζητήστε το με το γιατρό σας για έναρξη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. - Να κοιμάστε στο πλάι και να αποφεύγετε την πολύωρη ορθοστασία. - Κάντε τακτικά ασκήσεις για τους μυς της λεκάνης, που βοηθούν στη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος στην περιοχή. Πόνος των στρογγύλων συνδέσμων 7 / 11
Μεταξύ της 18ης και της 24ης εβδομάδας μπορεί να νιώσετε έναν οξύ πόνο ή ήπια ενόχληση σε μία ή και στις δύο πλευρές της κοιλιάς ή στην περιοχή γύρω από τη βάση των μηρών. 0 πόνος γίνεται οξύτερος όταν στέκεστε ή κινείστε γρήγορα και ατονεί όταν ξαπλώνετε. Πρόκειται για τον λεγόμενο πόνο των στρογγύλων συνδέσμων. Οι στρογγύλοι σύνδεσμοι είναι ζώνες ινώδους ιστού που συνδέουν την κεφαλή της μήτρας με τα χείλη του αιδοίου. Καθώς η μήτρα διευρύνεται στο δεύτερο τρίμηνο, η διάταση των συνδέσμων αυτών μπορεί να προκαλέσει δυσφορία. Ενώ μπορεί να είναι αρκετά δυσάρεστο, είναι απολύτως φυσιολογικό. Ο πόνος συνήθως εξαφανίζεται ή μειώνεται μετά την 24η εβδομάδα. - Να κάνετε διαλείμματα όταν περπατάτε ή στέκεστε. Επίσης να τοποθετείτε ψηλά τα πόδια σας όταν κάθεστε. - Σε κάθε τακτική επίσκεψη σας στο γιατρό σας να αναφέρετε κάθε πόνο που τυχόν νιώθετε στην κοιλιά. - Αυξημένη σιελόρροια Αυξημένη σιελόρροια H υπερέκκριση πτυέλων μπορεί να είναι πρόβλημα αλλά μόνο για το πρώτο μισό της εγκυμοσύνης. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έκκριση διπλάσιας ποσότητας σιέλων πικρής γεύσης, σκληρή γλώσσα και πρησμένα μάγουλα και οφείλονται στους διογκωμένους σιελογόνους αδένες. 0 πτυελισμός εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες που υποφέρουν από πρωινή αδιαθεσία και μπορεί να κάνει προσωρινά τη ναυτία πιο ανυπόφορη. - Ελαττώστε τις αμυλούχες τροφές και τα γαλακτοκομικά και ακολουθήστε μια υγιεινή διατροφή. - Να τρώτε φρούτα, γιατί βοηθούν στην άμβλυνση των συμπτωμάτων. - Οι μέντες, οι τσίχλες, τα μικρά συχνά γεύματα και τα μπισκότα μπορεί να περιορίσουν τη σιελόρροια. - Προσπαθήστε να βουρτσίζετε ή να ξεπλένετε τα δόντια σας με προϊόντα μέντας για να φρεσκάρετε την αναπνοή σας. - Πιείτε μερικές σταγόνες χυμό λεμονιού. 8 / 11
Λαχάνιασμα Τα δύο τρίτα των εγκύων έχουν συχνά την αίσθηση ότι "δεν τους φτάνει ο αέρας". Αυτό oφείλεται στην αυξημένη έκκρισητης προγεστερόνης που επιταχύνει την αναπνευστική λειτουργία. Κατά το τελευταίο τρίμηνο οι δυσκολίες στην αναπνοή οφείλονται επίσης και στo ότι η διογκωμένη μήτρα πιέζει το διάφραγμα και τους πνεύμονες. Η αναπνοή σας θα βελτιωθεί, καθώς θα προσαρμόζεστε στις καινούργιες συνθήκες. - Μην πανικοβληθείτε αν νιώσετε ότι σας κόβεται η αναπνοή. Χαλαρώστε και αποφύγετε το στρες. - Ισιώστε το κορμί και τον θώρακα σας και μην καμπουριάζετε. - Αν τυχόν πονέσετε αιφνίδια στο στήθος, δυσκολεύεστε στην αναπνοή, πονάτε στο στήθος και μελανιάσουν τα χείλη και τα δάχτυλά σας, αναζητήστε άμεσα ιατρική συμβουλή. Αϋπνίες Πολλές γυναίκες παραπονιούνται για δυσκολίες στον ύπνο τη διάρκεια των τελευταίων μηνών της κύησης που τους δυσκολεύει εξαιρετικά να βρούν κάποια αναπαυτική στάση για να κοιμηθούν. - Πιείτε ζεστό γάλα πριν πάτε για ύπνο. Στο ζεστό γάλα ελευθερώνεται τρυπτοφάνη, ένα φυσικό αμινοξύ που θα σας νυστάξει. - Μην τρώτε πολύ προτού ξαπλώσετε. Να τρώτε νωρίτερα το απόγευμα και μετά να παίρνετε ένα ελαφρύ γεύμα προτού ξαπλώσετε. - Κάντε ένα ζεστό, χαλαρωτικό μπάνιο πριν κοιμηθείτε. - Προσπαθήστε να ασκείστε τακτικά. - Χρησιμοποιείτε αναπαυτικό στρώμα με πολλά μαξιλάρια. 9 / 11
Ναυτία & Εμετός Ναυτία και εμετοί μπορεί να παρουσιαστούν οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, αλλά κυρίως το πρωί. Πάνω από το 50% των γυναικών υποφέρουν από τέτοια συμπτώματα, από την 5η ή 6 εβδομάδα της εγκυμοσύνης τους. H πρωινή αδιαθεσία συνήθως υποχωρεί ή γίνεται λιγότερο έντονη προς το τέλος του πρώτου τριμήνου. Δεν είναι γνωστή η ακριβή αιτία που προκαλεί αυτή την κατάσταση, αλλά οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν πως σχετίζεται με τη χοριακή γοναδοτροπίνη. Η ναυτία δεν οδηγεί απαραίτητα σε εμετό αλλά μπορεί να είναι ιδιαίτερα δυσάρεστη και να προκαλεί αληθινή κατάπτωση. Αν υπάρχει απώλεια βάρος, αδυναμία λήψης υγρής ή στερεής τροφής με ή χωρίς να κάνετε εμετό και συχνές λιποθυμίες, μπορεί να χρειαστεί σε ένα περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων νοσοκομιακή νοσηλεία γιά κάποιες ημέρες. Η ναυτία δεν είναι επιβλαβής ούτε για εσάς ούτε για το μωρό. Ακόμα κι αν χάσετε βάρος στην αρχή της κύησης δεν είναι πρόβλημα για την εγκυμοσύνη. - Το τζίντζερ (ταμπλέτες ή διάλυμα) και η βιταμίνη Β6 βοηθά πολλές γυναίκες. - Να λαμβάνετε μικρά και συχνά γεύματα. - Δοκιμάστε να καταναλώνετε ξερό ψωμί, πατάτες και άλλες εύπεπτες, πλούσιες σε υδατάνθρακες τροφές. - Αν η ναυτία εντείνεται με τη σιελογόνο έκκριση στο στόμα σας, δοκιμάστε λίγες σταγόνες λεμονιού. - Αν η ναυτία χειροτερεύει όταν πλένετε τα δόντια σας, να αλλάζετε συχνά τύπο οδοντόπαστας. Εύκολη κόπωση Πολλές γυναίκες αισθάνονται ιδιαίτερα καταβεβλημένες κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. H κόπωση είναι το αποτέλεσμα των συνολικών μεταβολών που συμβαίνουν στο σώμα της εγκύου συμπεριλαμβανομένης και της αύξησης των επίπέδων των ορμονών. Θα διαπιστώσετε πως η εξάντληση θα υποχωρήσει από τη 12η ως τη 14η εβδομάδα. Στο διάστημα αυτό θα αισθανθείτε πιο ενεργητική και σχεδόν φυσιολογική, έως την 30ή με 34η εβδομάδα που θα αισθανθείτε κόπωση και πάλι. Σε αυτή τη φάση, όμως, η κόπωση οφείλεται στο παραπανίσιο βάρος της εγκυμοσύνης. 10 / 11
- Να ξεκουράζεστε όποτε αισθάνεστε καταβεβλημένη και να κοιμάστε νωρίς το βράδυ. - Να τρέφεστε υγιεινά και να αποφεύγετε την καφεΐνη και τα γλυκά, που μπορεί μεν να σας προσφέρουν αρχικά ενέργεια αλλά στη συνέχεια νιώθετε μεγαλύτερη κόπωση καθώς τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα πέφτουν. - Αναζητείστε βοήθεια του περιβάλλοντος σας για τις οικιακές εργασίες. Είναι πολύ σημαντικό, ειδικά αν έχετε ήδη παιδιά, να σας διευκολύνουν ώστε να ξεκουράζεστε. - Μην επιβαρύνετε αδικαιολόγητα το καθημερινό σας πρόγραμμα. Dr. Μιχάλης Λαζανάκης Γυναικολόγος - Χειρουργός - Μαιευτήρας www.venusmed.gr Joo mla SEO powered by JoomSEF 11 / 11