ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-015 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του Εκπαιδευτικού μας Συστήματος, γενικά, και των Αναλυτικών και Ωρολογίων Προγραμμάτων, ειδικότερα, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στη συνεχή αναβάθμιση των στόχων, του περιεχομένου, της μαθησιακής διαδικασίας και της αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας στο Δημόσιο Σχολείο (Αρχαίας και Νέας Ελληνικής). Στην αρχή της νέας σχολικής χρονιάς, με βάση την Αξιολόγηση της Επιστημονικής Επιτροπής για το γνωστικό αντικείμενο των Αρχαίων Ελληνικών, οι οδηγίες που δόθηκαν είχαν ως εξής: 1. Η διδασκαλία δεν θα εξαρτάται από ένα και μοναδικό εγχειρίδιο. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να χρησιμοποιούνται: οι πρόσφατες εκδόσεις της ΥΑΠ, που παρέλαβαν οι σχολικές μονάδες τα βιβλία του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα του Γυμνασίου, τα οποία βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα www.ebooks.edu.gr το βιβλίο Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, έκδ. ΟΕΔΒ και το Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α, Β, Γ Γυμνασίου, της Πολυξένης Μπίλλα, έκδ. ΟΕΔΒ παλαιότερες εκδόσεις της ΥΑΠ άλλες δόκιμες και έγκυρες εκδόσεις.. Καθορίζεται η ύλη των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων, που πρέπει να διδάσκονται σε κάθε τάξη, σε σχέση με τον διδακτικό χρόνο. 3. Η διδασκαλία των μορφοσυντακτικών φαινομένων παραμένει κειμενοκεντρική. 4. Η μεταφραστική προσπάθεια ξεκινά από την Α τάξη και συνεχίζεται στη Β και Γ τάξη. 1
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-15 5. Οι προγραμματισμοί του μαθήματος, καθώς και υποστηρικτικό υλικό θα αναρτώνται σταδιακά στη σχετική ιστοσελίδα του ΥΠΠ. H Ομάδα Υποστήριξης του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών στο Υ.Π.Π. και στο Π.Ι. προχώρησε στη δημιουργία του πρώτου υποστηρικτικού υλικού και για τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου. Το πρώτο αυτό υλικό θα αξιοποιηθεί αφενός μεν στην Α τάξη για τη διδασκαλία συγκεκριμένων εισαγωγικών στοιχείων και βασικών γραμματικών φαινομένων, που αφορούν σε μια πρώτη γνωριμία με την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, αφετέρου δε, στη Β και Γ τάξη για επανάληψη βασικών μορφοσυντακτικών φαινομένων. Τα φαινόμενα που προτείνονται θα διδάσκονται μέσα από επιλεγμένα κείμενα όσο το δυνατόν πιο εύληπτα, σύντομα, ευχάριστα, με στόχο πάντα την εξοικείωση των μαθητών/τριών με τον αρχαίο ελληνικό λόγο. Η προσπάθεια αυτή στοχεύει στο να διευκολυνθεί ο/η διδάσκων/ουσα στη διδακτική πράξη και να γίνει έτσι η διδασκαλία πιο αποτελεσματική. Αναμένεται να υπάρξει συνέχεια στην παραγωγή του υλικού με προτάσεις αξιοποίησης κειμένων από τα προαναφερόμενα εγχειρίδια, καθώς και άλλο υποστηρικτικό υλικό για συστηματική και στοχευμένη διδασκαλία των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων. Οι διδάσκοντες/ουσες προτρέπονται: 1. Να συμβουλεύονται τις οδηγίες/προτάσεις που κατατίθενται για την πορεία διδασκαλίας ή την αξιολόγηση του μαθήματος.. Να αξιοποιούν το υποστηρικτικό υλικό, που αποστέλλεται από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (επεξεργασία κειμένου και απόδοσή του στα Ν.Ε., εργασίες στα γραμματικά/συντακτικά φαινόμενα), στοχεύοντας στην άμεση εμπλοκή των μαθητών/τριών στη μαθησιακή διαδικασία και στην οικοδόμηση της γνώσης, ώστε να καταστεί το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών ελκυστικό και χρήσιμο.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-15 3. Να επιδιώκουν, κατά την επεξεργασία του κειμένου, να παρουσιάζεται ο ενιαίος χαρακτήρας της Ελληνικής Γλώσσας με επιλογή συγκεκριμένων λέξεων, φαινομένων γραμματικών ή συντακτικών. 4. Να δίνουν έμφαση στο Λεξιλόγιο και τις λεξιλογικές ασκήσεις (ετυμολογία, παραγωγή, σύνθεση). 5. Να παρουσιάζουν, κατά τη διδασκαλία τους, πρώτιστα το φαινόμενο στα Ν.Ε. (όταν προσφέρεται) και στη συνέχεια στα Α.Ε., στοχεύοντας στη διαπίστωση ομοιοτήτων και διαφορών. 6. Να επαναφέρουν τα φαινόμενα (γραμματικά, συντακτικά) προηγούμενων ενοτήτων σε νέες ενότητες, ακολουθώντας τη σπειροειδή διάταξη της ύλης. 7. Να αξιοποιούν συστηματικά τα βιβλία αναφοράς: τη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής και το Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. 8. Να αξιοποιούν την τεχνολογία, όπου αυτή θα έχει προσθετική αξία στη διδασκαλία, με στόχο την άμεση εμπλοκή των μαθητών/τριών και την πρόκληση του ενδιαφέροντός τους. 9. Να επιδιώκουν με κάθε τρόπο την ποιοτική αναβάθμιση του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών. 10. Να επιδεικνύουν ευελιξία στο θέμα του χρόνου διδασκαλίας του μαθήματος. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση που χάνεται η περίοδος διδασκαλίας του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, να αξιοποιείται η περίοδος από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία (Ομήρου, Οδύσσεια). Αποστέλλεται το πρώτο υλικό (για μια πρώτη γνωριμία με τον αρχαίο ελληνικό λόγο για την Α Γυμνασίου και μια επαναληπτική προσπάθεια για τη Β και Γ Γυμνασίου). Το υλικό που αφορά στη διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας και στους κανόνες τονισμού είναι κοινό σε όλες τις τάξεις. 3
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-15 ΣΤΟΧΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Με τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας επιδιώκεται οι μαθητές/τριες: Να συνειδητοποιήσουν ότι η Νέα Ελληνική έχει τις ρίζες της στην Αρχαία Ελληνική και αποτελεί συνέχεια και εξέλιξή της. Να γνωρίσουν τα βασικά στοιχεία της Αρχαίας Ελληνικής, ώστε να εξοικειωθούν και να συμφιλιωθούν με τον αρχαιοελληνικό λόγο. Να επισημάνουν τις ιδιαιτερότητες της Αρχαίας Ελληνικής, ώστε να μπορούν να διακρίνουν ομοιότητες και διαφορές με τη Νέα Ελληνική. Να οδηγηθούν στην κάλυψη γραμματικών και συντακτικών φαινομένων, ξεκινώντας από τα απλούστερα και καταλήγοντας στα δυσκολότερα, σύμφωνα με τη σπειροειδή διάταξη της ύλης. ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ - ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Στην Α Γυμνασίου επιδιώκεται οι μαθητές: Να εξοικειωθούν με κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής και να ασκηθούν στην κατανόησή τους. Να αποκτήσουν δεξιότητες όσον αφορά στην ορθή ανάγνωση ενός αρχαιοελληνικού κειμένου. Να είναι σε θέση να συνδέουν λέξεις της Νέας με την Αρχαία Ελληνική και να σχηματίζουν οικογένειες λέξεων με ετυμολογική συγγένεια, ώστε να συνειδητοποιούν τη σημασία των λέξεων και να εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους. Να μπορούν να αναγνωρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Αρχαίας Ελληνικής, που τη διαφοροποιούν μορφικά από τη Νέα Ελληνική (τόνοι, πνεύματα, κανόνες τονισμού). Να οδηγηθούν επαγωγικά στη γνώση βασικών γραμματικών φαινομένων (ρήμα εἰμί, προσωπική αντωνυμία), ώστε να τα εμπεδώσουν και να κατανοούν τη σημασία τους μέσα στο κείμενο. Να ασκηθούν στην ελεύθερη απόδοση ενός μικρού αποσπάσματος του αρχαιοελληνικού κειμένου (π.χ. μια πρόταση), καθώς η μετάφραση ολόκληρου του κειμένου, προϋποθέτει μια ευρύτερη γλωσσική κατάρτιση και καλλιέργεια, την οποία δεν διαθέτει ακόμη ο μαθητής της Α Γυμνασίου. 4
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-15 Να αποκτήσουν δεξιότητες όσον αφορά στην αποστήθιση και την ορθογραφία ενός μικρού αποσπάσματος του κειμένου (π.χ. μια πρόταση). ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ - ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ Β ΚΑΙ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Στη Β και Γ Γυμνασίου επιδιώκεται οι μαθητές/τριες: Να εξοικειωθούν με κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής και να ασκηθούν στην κατανόησή τους. Να αποκτήσουν δεξιότητες όσον αφορά στην ορθή ανάγνωση ενός αρχαιοελληνικού κειμένου. Να είναι σε θέση να συνδέουν λέξεις της Νέας με την Αρχαία Ελληνική και να σχηματίζουν οικογένειες λέξεων με ετυμολογική συγγένεια, ώστε να συνειδητοποιούν τη σημασία των λέξεων και να εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους. Μέσω της επανάληψης, να εμπεδώσουν κάποια από τα βασικά γραμματικά φαινόμενα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (ρήμα εἰμί, προσωπική αντωνυμία, οριστική Ενεστώτα βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής και μέσης φωνής), ώστε να μπορούν να προχωρήσουν στην κατάκτηση καινούριων φαινομένων. Γι αυτό, αφού διαγνωσθούν οι ελλείψεις των μαθητών, εάν κριθεί αναγκαίο, να αξιοποιείται το διδακτικό υλικό της Α Γυμνασίου, ως προς την κάλυψη προαπαιτούμενων γνώσεων. Να ασκηθούν στην ελεύθερη απόδοση τμήματος του αρχαιοελληνικού κειμένου. Να αποκτήσουν δεξιότητες όσον αφορά στην αποστήθιση και την ορθογραφία ενός μικρού αποσπάσματος του κειμένου (π.χ. μια πρόταση). Επίσης, οι διδάσκοντες/ουσες παροτρύνονται: Όπου υπάρχει δυνατότητα να αξιοποιούν υλικό μέσα από το διαδίκτυο, π.χ. http://users.sch.gr/ipap Να αποστείλουν ανατροφοδότηση - εισηγήσεις ως προς το διδακτικό υλικό του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας στην Ομάδα Υποστήριξης του Μαθήματος, στην ηλεκτρονική διεύθυνση: ioannou.ne@cyearn.pi.ac.cy 5
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-15 Προγραμματισμός διδακτικού υλικού για την Α Γυμνασίου ΎΛΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ Η διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας 1 Φωνήεντα Δίφθογγοι Σύμφωνα Τόνοι Πνεύματα 3 Κανόνες τονισμού Κείμενο: Η άμπελος η αληθινή Λεξιλογικά Μέρη του λόγου Οριστική Ενεστώτα ρ. εἰμί Προσωπική αντωνυμία Προγραμματισμός διδακτικού υλικού για τη Β Γυμνασίου ΎΛΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ Η διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας 1 Τόνοι Πνεύματα Κανόνες τονισμού Κείμενο: Ο σεβασμός στους όρκους Λεξιλογικά Επανάληψη: Οριστική Ενεστώτα ρ. εἰμί Προσωπική αντωνυμία Οριστική Ενεστώτα βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής και μέσης φωνής 6
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 014-15 Προγραμματισμός διδακτικού υλικού για τη Γ Γυμνασίου ΎΛΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ Η διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας 1 Τόνοι Πνεύματα Κανόνες τονισμού Κείμενο: Οδοιπόροι και άρκτος Λεξιλογικά Επανάληψη: Οριστική Ενεστώτα ρ. εἰμί Προσωπική αντωνυμία Οριστική Ενεστώτα βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής και μέσης φωνής 7