ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 8.5.2015 COM(2015) 206 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Έκθεση σχετικά με τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2014 EL EL

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2014 ήταν οι πρώτες που πραγματοποιήθηκαν μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας και διέφεραν θεμελιωδώς από τις προηγούμενες. Για πρώτη φορά υπήρξε άμεση σύνδεση μεταξύ του αποτελέσματος των εκλογών και του διορισμού του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες όρισαν για πρώτη φορά υποψηφίους για το αξίωμα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο υποψήφιος που κατόρθωσε να συγκεντρώσει πλειοψηφία στο νεοσυσταθέν Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διορίστηκε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πρότεινε τον υποψήφιο του κόμματος με τις περισσότερες έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο οποίος εν συνεχεία εξελέγη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στην παρούσα έκθεση πραγματοποιείται επισκόπηση των εκλογών του 2014, περιλαμβανομένων των μέτρων που ελήφθησαν για την ενίσχυση της διαφάνειας, της δημοκρατικής διεξαγωγής και της ευρωπαϊκής διάστασης των εκλογών αυτών. Επιπλέον, αξιολογούνται η ενημέρωση των πολιτών για τις εκλογές και τα σχετικά με αυτές δικαιώματα, οι δράσεις τις οποίες ανέλαβαν τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ εν προκειμένω, καθώς και η πραγματική προσέλευση στις κάλπες. Εξετάζεται επίσης η άσκηση των εκλογικών δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ. Η έκθεση βασίζεται σε πρόσφατες έρευνες του Ευρωβαρόμετρου και άλλες έρευνες, πληροφορίες που παρασχέθηκαν από τα κράτη μέλη στις απαντήσεις τους στα ερωτηματολόγια της Επιτροπής, καθώς και σε μια μελέτη 1 που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Επιτροπής, στο πλαίσιο της οποίας συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα, μεταξύ άλλων και μέσω συνεντεύξεων με τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, τις εθνικές αρχές, τα μέσα ενημέρωσης και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Οι εκλογές του 2014 ανέκοψαν τη σταθερή πτώση που σημείωνε η συνολική προσέλευση στις κάλπες από τις πρώτες άμεσες ευρωπαϊκές εκλογές του 1979. Με τις εκλογές του 2014 τέθηκαν τα θεμέλια για τις μελλοντικές ευρωπαϊκές εκλογές και εδραιώθηκε μια σαφής σύνδεση μεταξύ των αποτελεσμάτων των εκλογών για την ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της επιλογής του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δημιουργήθηκε σημαντικό προηγούμενο για το 2019 και έπειτα, ενώ επίσης συγκροτήθηκε ένα βήμα πολιτικού διαλόγου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 2. ΔΙΑΦΑΝΗΣ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 2.1. Άμεση σύνδεση μεταξύ της ψήφου των πολιτών και της εκλογής του προέδρου της Επιτροπής Η Συνθήκη της Λισαβόνας καθιέρωσε μια νέα συνταγματική τάξη για την Ευρωπαϊκή Ένωση αναθέτοντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την εξουσία για την εκλογή του υποψηφίου για το αξίωμα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, λαμβανομένων υπόψη των αποτελεσμάτων των ευρωπαϊκών εκλογών. Υπό το πρίσμα της νέας αυτής κατάστασης, στις 12 Μαρτίου 2013 η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση σχετικά με την ενίσχυση του δημοκρατικού και αποτελεσματικού τρόπου διεξαγωγής των 1 Study on the Conduct of the 2014 Elections to the European Parliament (Μελέτη σχετικά με τη διεξαγωγή των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2014), Centre for Strategy & Evaluation Services (CSES), Μάρτιος 2015. 2

εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 2 Κάλεσε τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα να προτείνουν υποψηφίους για τη θέση του προέδρου της Επιτροπής, στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας, η οποία ενίσχυσε τον ρόλο του Κοινοβουλίου σε σχέση με την Επιτροπή 3. Η σύσταση αυτή είχε ως στόχο την προβολή της σύνδεσης μεταξύ της ψήφου των πολιτών της ΕΕ για τους μελλοντικούς βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του υποψηφίου του αντίστοιχου κόμματος για το αξίωμα του προέδρου της Επιτροπής. Επιπλέον, η Επιτροπή ενθάρρυνε τα εθνικά πολιτικά κόμματα να χρησιμοποιούν τις πολιτικές προεκλογικές εκπομπές τους για την προώθηση των υποψηφίων τους για την προεδρία και των προγραμμάτων τους. Το Κοινοβούλιο επίσης ενέκρινε ψηφίσματα σχετικά με τις εκλογές του 2014 για τον σκοπό αυτό 4. Πέντε ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα πρότειναν υποψηφίους για την προεδρία της Επιτροπής το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (EPP) όρισε υποψήφιο τον κ. Jean-Claude Juncker το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PES) όρισε υποψήφιο τον κ. Martin Schulz η Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη (ALDE) όρισε υποψήφιο τον κ. Guy Verhofstadt το Ευρωπαϊκό Κόμμα των Πρασίνων όρισε υποψηφίους τον κ. José Bové και την κα. Franziska Keller και το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς όρισε υποψήφιο τον κ. Αλέξη Τσίπρα. Τα εν λόγω κόμματα διεξήγαγαν προεκλογικές εκστρατείες σε ολόκληρη την ΕΕ και πραγματοποίησαν δημόσιες εκδηλώσεις ανά την Ευρώπη προκειμένου να ενημερώσουν το κοινό σχετικά με τους υποψηφίους τους και τα πολιτικά τους προγράμματα για την Ευρώπη 5. Οι υποψήφιοι επισκέφθηκαν 246 πόλεις σε όλα τα κράτη μέλη. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται τα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις 6 : 2 3 4 5 6 Σύσταση 2013/142/ΕΕ για την ενίσχυση του δημοκρατικού και αποτελεσματικού τρόπου διεξαγωγής των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 12ης Μαρτίου 2013 (ΕΕ L 79 της 21.3.2013, σ. 29). Στις 27 Μαρτίου 2014 η Επιτροπή εξέδωσε προκαταρκτική έκθεση (COM(2014) 196 final) σχετικά με τις πρωτοβουλίες τις οποίες ανέλαβαν τα ενδιαφερόμενα μέρη για την εφαρμογή της εν λόγω σύστασης. Το άρθρο 17 παράγραφος 7 της ΣΕΕ προβλέπει ότι το Κοινοβούλιο εκλέγει τον πρόεδρο της Επιτροπής κατόπιν πρότασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών. Ψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου 2012 σχετικά με τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2014 (2012/2829(RSP)) Ψήφισμα της 4ης Ιουλίου 2013 σχετικά με τη βελτίωση της οργάνωσης των εκλογών για την ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2014 (2013/2102(INI)). Jean-Claude Juncker: http://juncker.epp.eu/node/158 Martin Schulz: http://www.pes.eu/martin_schulz_programme_launch_and_campaign_tour Guy Verhofstadt: http://www.guyverhofstadt.eu/uploads/pdf/plan%20for%20europe.pdf Franziska Keller και José Bové: http://europeangreens.eu/news/proposals-green-commission-europeanalternative-we-greens-fight Αλέξης Τσίπρας: http://alexistsipras.eu/programmatic_declaration_of_alexis_tsipras.pdf. Μελέτη του CSES (βλέπε υποσημείωση 1), ενότητα 3, πίνακας 3.2. 3

Κράτος μέλος PES EPP ALDE GUE / NGL Green / EFA Βέλγιο Βουλγαρία Τσεχική ημοκρατία ανία Γερμανία Εσθονία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Κροατία Ιταλία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Κάτω Χώρες Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο Σύνολο 23 18151116 Πέραν αυτής της επιτόπιας κινητοποίησης, οι υποψήφιοι για την προεδρία έλαβαν μέρος σε δέκα τηλεοπτικές συζητήσεις σε διαφορετικά κράτη μέλη και διαφορετικές γλώσσες, 7 όπου παρουσίασαν το όραμά τους για το μέλλον της Ευρώπης καθώς και για ζητήματα όπως η απασχόληση και η ανάπτυξη τα οποία έχουν ιδιαίτερη σημασία για τους εκλογείς 8. Οι συζητήσεις έτυχαν ευρείας κάλυψης σε ολόκληρη την ΕΕ. Ειδικότερα, η τελική συζήτησηαναμέτρηση μεταξύ των υποψηφίων για την προεδρία στις 15 Μαΐου μεταδόθηκε ζωντανά σε 28 χώρες, προβλήθηκε από τουλάχιστον 152 μέσα ενημέρωσης (περιλαμβανομένων 55 τηλεοπτικών σταθμών και 88 ιστοτόπων) και παρήγαγε υψηλούς όγκους κίνησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης 9. Το 15% των ερωτηθέντων σε μετεκλογική έρευνα 10 η οποία κάλυπτε 15 χώρες της ΕΕ ανέφερε ότι είχε παρακολουθήσει τουλάχιστον μία από τις τηλεοπτικές συζητήσεις. 2.2. Μεγαλύτερη προβολή της σύνδεσης μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων Δεδομένου ότι τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα βρίσκονται στην πλέον κατάλληλη θέση για να «συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής συνείδησης και στην έκφραση 7 8 9 10 Οι εν λόγω συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν τον Απρίλιο και τον Μάιο στο Βέλγιο, στις Κάτω Χώρες, στη Γερμανία, στην Ιταλία και στη Γαλλία. Πέντε από τις αναμετρήσεις διεξήχθησαν με τη μέθοδο της ευθείας αντιπαράθεσης μεταξύ των εκπροσώπων των δύο κορυφαίων ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και τέσσερις ήταν ανοικτές σε όλους τους υποψηφίους για την προεδρία. Πραγματοποιήθηκε ακόμη μία συζήτηση-αναμέτρηση μεταξύ του ηγέτη του Ευρωπαϊκού Κόμματος των Πρασίνων και του υποψηφίου της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Μετεκλογική ανάλυση 2014, σ. 9 βλέπε: http://www.europarl.europa.eu/pdf/eurobarometre/2014/post/post_2014_survey_analitical_overview_el.pdf Αναρτήθηκαν συνολικά 112 595 δημοσιεύσεις (tweets) με χρήση του hashtag #TellEUROPE: http://www3.ebu.ch/contents/news/2014/05/ebu-makes-history-with-the-eurov.html. http://www.aecr.eu/media/aecramr-european-election-poll.pdf (σ. 10). 4

της βούλησης των πολιτών της Ένωσης» 11, η Επιτροπή διατύπωσε δύο συστάσεις, οι οποίες εν γένει επικροτήθηκαν από τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, 12 προκειμένου να προβληθούν περισσότερο οι συνδέσεις μεταξύ των πολιτικών οικογενειών σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο 13 : i) τα κράτη μέλη πρέπει να ενθαρρύνουν και να διευκολύνουν, στο πλαίσιο του εκλογικού τους συστήματος, την παροχή πληροφοριών σχετικά με τους δεσμούς μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων, μεταξύ άλλων, επιτρέποντας την επισήμανση των δεσμών αυτών στα ψηφοδέλτια και ii) τα εθνικά πολιτικά κόμματα πρέπει να δημοσιοποιούν τους δεσμούς τους με τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα πριν από τις εκλογές και να προβάλλουν εμφανώς τους δεσμούς αυτούς στο σύνολο του υλικού, των ανακοινώσεων και των πολιτικών εκπομπών της προεκλογικής εκστρατείας. Όσον αφορά την πρώτη σύσταση (i), 16 κράτη μέλη 14 ανέφεραν ότι είχαν λάβει μέτρα για να ενημερώσουν τα εθνικά πολιτικά κόμματα σχετικά με τη σύσταση σύμφωνα με την οποία έπρεπε να δημοσιοποιήσουν τους δεσμούς τους με τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα. Τα μέτρα αυτά περιλάμβαναν κυρίως την κοινοποίηση της σύστασης της Επιτροπής από τις αρχές στα πολιτικά κόμματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, καταβλήθηκαν εντονότερες προσπάθειες. Στην Ελλάδα οι εθνικές αρχές διοργάνωσαν συνεδρίαση στο εθνικό κοινοβούλιο προκειμένου να ενημερώσουν τα κόμματα σχετικά με τη σύσταση. Στην Ιταλία και στη Φινλανδία εκδόθηκαν κατευθυντήριες γραμμές προκειμένου τα εθνικά κόμματα να ενημερωθούν για τη σύσταση και να ενθαρρυνθούν να την ακολουθήσουν. Εννέα κράτη μέλη επέτρεψαν στα εθνικά κόμματα να επισημάνουν τους δεσμούς τους με τα ευρωπαϊκά κόμματα στα ψηφοδέλτια, θεσπίζοντας νόμους 15 (εφόσον δεν υπήρχε ήδη σε ισχύ τέτοιος νόμος 16 ) με τους οποίους επετράπη η προσθήκη του ονόματος ή του λογότυπου του ευρωπαϊκού κόμματος στο ψηφοδέλτιο. Έξι κράτη μέλη 17 ανέφεραν ότι δεν έλαβαν τέτοιου είδους μέτρα, είτε επειδή θεώρησαν ότι η παροχή πληροφοριών στο εκλογικό σώμα αποτελεί ζήτημα των πολιτικών κομμάτων είτε 11 12 13 14 15 16 17 Άρθρο 10 παράγραφος 4 της ΣΕΕ και άρθρο 12 παράγραφος 2 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Προκαταρκτική έκθεση της Επιτροπής (βλέπε υποσημείωση 2), σ. 2. Η Επιτροπή πρότεινε επίσης νέους κανόνες με στόχο την αύξηση της προβολής και της αναγνώρισης των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων σε επίπεδο ΕΕ. Βάσει αυτής της πρότασης, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1141/2014 σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και των ευρωπαϊκών πολιτικών ιδρυμάτων (ΕΕ L 317 της 4.11.2014, σ. 1). Σύμφωνα με τις απαντήσεις στα ερωτηματολόγια της Επιτροπής: Βέλγιο, Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ισπανία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο βλέπε μελέτη του CSES (βλέπε υποσημείωση 1), ενότητα 3, πίνακας 3.1. Ελλάδα και Σλοβενία. Σχετικοί νόμοι ίσχυαν ήδη στην Αυστρία, στο Βέλγιο, στην Κύπρο, στη Γαλλία, στην Ιρλανδία, στις Κάτω Χώρες και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με τις απαντήσεις στα ερωτηματολόγια της Επιτροπής: Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Κροατία, Λετονία, Πολωνία και Σλοβακία. 5

επειδή η λήψη μέτρων από τις αρχές θα συνιστούσε παρεμβολή που απαγορεύεται από την εκλογική τους νομοθεσία. Όσον αφορά τη δεύτερη σύσταση (ii), τα εθνικά πολιτικά κόμματα έλαβαν διάφορα μέτρα προκειμένου να δημοσιοποιήσουν τους δεσμούς τους με τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα. Η συνολική εικόνα που προκύπτει από την έρευνα 18 η οποία περιλαμβάνει δείγμα από τα άνω των 500 εθνικά κόμματα που συνδέονται με τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα έχει ως εξής: Τα περισσότερα από τα εθνικά κόμματα του δείγματος προέβαλαν τους δεσμούς τους με περιορισμένο μόνο τρόπο, δηλαδή κατά κύριο λόγο στο έντυπο προεκλογικό τους υλικό 19. Αυτό σήμαινε ότι ο δεσμός ήταν περισσότερο ορατός για τους καλύτερα ενημερωμένους πολίτες από ό,τι για το ευρύ κοινό. Στην έρευνα εντοπίστηκε μικρός μόνον αριθμός κομμάτων που ανέλαβαν ολοκληρωμένη δράση, αναφέροντας τους δεσμούς τους με τα ευρωπαϊκά κόμματα τόσο σε γραπτό υλικό, όπως μανιφέστα, αφίσες, ιστότοποι και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσο και σε ομιλίες, τηλεοπτικές συζητήσεις και προεκλογικές εκδηλώσεις 20. Από την έρευνα διαπιστώθηκε επίσης ότι ορισμένα κόμματα δεν δημοσιοποίησαν τους δεσμούς τους με κάποιο ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα, είτε επειδή δεν είχαν ακόμη αποφασίσει εάν θα συνδεθούν είτε επειδή είχαν αποφασίσει να μην συνδεθούν 21. 18 19 20 21 Μελέτη του CSES (βλέπε υποσημείωση 1). Το δείγμα κάλυπτε τα δύο πολιτικά κόμματα από κάθε κράτος μέλος με τις περισσότερες έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, επρόκειτο επίσης για τα κόμματα της πλειοψηφίας στα αντίστοιχα κράτη μέλη. Ωστόσο, δεδομένου ότι αυτό δεν ίσχυε παντού, συμπεριλήφθηκαν στο δείγμα ορισμένα μικρότερα κόμματα προκειμένου να διασφαλιστεί αντιπροσωπευτική κάλυψη σε εθνικό επίπεδο. Για παράδειγμα, στη Γερμανία, τόσο τα κόμματα της πλειοψηφίας, δηλαδή το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (Sozialdemokratische Partei Deutschlands) και η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (Christlich Demokratische Union Deutschlands), όσο και μικρότερα κόμματα δημοσιοποίησαν τους δεσμούς τους με τα ευρωπαϊκά κόμματα μόνο στο μανιφέστο τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε τηλεοπτικές συζητήσεις και σε προεκλογικές εκδηλώσεις, αλλά όχι στις διαφημιστικές πινακίδες της προεκλογικής τους εκστρατείας. Στην Τσεχική Δημοκρατία, και τα τρία κόμματα που αναλύθηκαν, ήτοι το Τσεχικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (Česká strana sociálně demokratická) και τα κόμματα ANO 2011 και TOP09 κατέβαλαν περιορισμένες μόνο προσπάθειες για την προβολή των δεσμών τους. Στην Ουγγαρία, το Ουγγρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (Magyar Szocialista Párt) έκανε κάποιες αναφορές στο αντίστοιχο ευρωπαϊκό κόμμα σε δημόσιες συζητήσεις, αλλά όχι στο υλικό της γενικής προεκλογικής εκστρατείας, ενώ η Ουγγρική Ένωση Πολιτών (Fidesz Magyar Polgári Szövetség) ανέφερε μεν τους δεσμούς της σε εκδηλώσεις και σε δημόσιες συζητήσεις, αλλά δεν υπήρχε καμία ρητή αναφορά στη σύνδεση σε έντυπο υλικό ή σε αφίσες. Στη Δανία, το Venstre, οι Σοσιαλδημοκράτες και το Δανικό Λαϊκό Κόμμα ανέφεραν κυρίως τους δεσμούς τους στα αντίστοιχα μανιφέστα τους. Στη Μάλτα, το Εθνικιστικό Κόμμα και το Εργατικό Κόμμα ανέφεραν τους δεσμούς τους με τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα μόνο σε ορισμένα προεκλογικά έγγραφα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν τα κύρια εθνικά κόμματα στη Λετονία, αρκετά κόμματα (περιλαμβανομένου ενός από τα κόμματα της συγκυβέρνησης) στην Ελλάδα, το Λαϊκό Κόμμα (Partido Popular) στην Ισπανία, ο Δημοκρατικός Συναγερμός στην Κύπρο, το Αριστερό Μπλοκ (Bloco de Esquerda) στην Πορτογαλία, τα κύρια κόμματα στο Λουξεμβούργο και τρία από τα 19 κόμματα στις Κάτω Χώρες. Παραδείγματα αποτέλεσαν το Κίνημα για μια Καλύτερη Ουγγαρία (Jobbik) στην Ουγγαρία, το Κίνημα Πέντε Αστέρων (Movimento 5 stelle) στην Ιταλία και το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UK Independence Party) στο Ηνωμένο Βασίλειο. 6

Η σύσταση σύμφωνα με την οποία οι δεσμοί με τα ευρωπαϊκά κόμματα έπρεπε να εμφανίζονται στα ψηφοδέλτια εφαρμόστηκε μόνο κατ εξαίρεση, ακόμη και στα κράτη μέλη όπου αυτό ήταν δυνατόν 22. 3. ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΕ Τόσο η Επιτροπή όσο και το Κοινοβούλιο έλαβαν μέτρα πριν και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι εκλογές θα επηρεάσουν τη ζωή τους. Καταβλήθηκαν προσπάθειες για να αναδειχθεί η σημασία των ζητημάτων της ΕΕ, τα οποία σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσαν να επισκιαστούν από τα εθνικά και τοπικά θέματα στις συζητήσεις στα κράτη μέλη. Το ποσοστό των πολιτών της ΕΕ που ανέφεραν ότι διέθεταν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονταν για να ψηφίσουν αυξήθηκε ελαφρώς σε σύγκριση με το ποσοστό του 2009 (57%, έναντι 53 % το 2009) 23. 3.1. Διάλογοι με τους πολίτες Κατά τη διάρκεια του 2013 και του 2014 τα μέλη της Επιτροπής, από κοινού με πολιτικούς σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο και βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, διεξήγαγαν 51 διαλόγους με τους πολίτες, με τη μορφή ανοικτών δημόσιων συζητήσεων σε όλη την Ευρώπη, σχετικά με τις προσδοκίες τους για το μέλλον της Ευρώπης και το τι απαιτείται για να ενισχυθούν οι δημοκρατικές δομές της Ένωσης. Οι διάλογοι με τους πολίτες ανέδειξαν την ευρωπαϊκή διάσταση των τοπικών προβλημάτων και την τοπική διάσταση των ζητημάτων ευρωπαϊκής πολιτικής, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαϊκές εκλογές επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των πολιτών. Το 87% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι επρόκειτο να ψηφίσει στις ευρωπαϊκές εκλογές 24. 3.2. Χρηματοδότηση από την Επιτροπή Η Επιτροπή έκανε χρήση των μέσων χρηματοδότησης που είχε στη διάθεσή της για να υποστηρίξει έργα της κοινωνίας των πολιτών και έργα αδελφοποίησης πόλεων με στόχο την προώθηση της δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών της ΕΕ. Στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ευρώπη για τους Πολίτες» και «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια» χρηματοδοτήθηκαν διάφορα έργα με στόχο την ενημέρωση και την παροχή περισσότερων δυνατοτήτων στους πολίτες όσον αφορά τη συμμετοχή τους στον δημοκρατικό βίο της ΕΕ. 3.3. Η εκστρατεία ευαισθητοποίησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Στις 11 Σεπτεμβρίου 2013 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ξεκίνησε ενημερωτική εκστρατεία με τίτλο Δράσε. Αντίδρασε. Επηρέασε. Ένας από τους βασικούς στόχους ήταν η ανάπτυξη διαλόγου με επίκεντρο την ΕΕ σχετικά με ζητήματα πανευρωπαϊκής σημασίας, όπως η οικονομία, η απασχόληση, η ποιότητα ζωής και ο ρόλος της ΕΕ στον κόσμο 25. 22 23 24 25 Μόνον ορισμένα κόμματα στη Γαλλία, ένα κόμμα συνασπισμού στην Ελλάδα, τέσσερα στην Ιταλία και τρία στις Κάτω Χώρες έκαναν χρήση αυτού του δικαιώματος. Στο Βέλγιο, στην Αυστρία, στην Κύπρο και στην Ισπανία κανένα κόμμα δεν ανέφερε δεσμούς με ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα στο ψηφοδέλτιο. Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), σ. 75. Έκθεση της Επιτροπής Οι διάλογοι με τους πολίτες ως συμβολή στην ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου, 24 Μαρτίου 2014, (COM(2014) 173 final), σ. 13 βλέπε: http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2014/el/1-2014-173-el-f1-1.pdf. http://www.europarl.europa.eu/news/el/news-room/content/20130906ipr18827/html/το-εκ-εγκαινιάζειτην-ενημερωτική-του-εκστρατεία-ενόψει-των-ευρωεκλογών-του-2014. 7

Η εν λόγω εκστρατεία είχε σημαντική απήχηση στα μέσα ενημέρωσης 26. Ο ιστότοπος του Κοινοβουλίου για τις εκλογές δέχθηκε 7,1 εκατομμύρια επισκέψεις στο διάστημα από τον Δεκέμβριο του 2013 έως τον Μάιο του 2014. Δημιουργήθηκε ένα βίντεο για τις ευρωπαϊκές εκλογές σε 34 γλώσσες το οποίο μεταδόθηκε περισσότερες από 7 400 φορές σε 173 τηλεοπτικούς σταθμούς. Το βίντεο προβλήθηκε στο διαδίκτυο 11 εκατομμύρια φορές. Κατά προσέγγιση, ένας στους πέντε ευρωπαίους εκλογείς προσεγγίστηκε μέσω Facebook. Το μήνυμα «I voted» (ψήφισα) στο Facebook κοινοποιήθηκε περισσότερες από 2,7 εκατομμύρια φορές και το είδαν σχεδόν 90 εκατομμύρια άνθρωποι. Επιπλέον, το Κοινοβούλιο διοργάνωσε συνέδρια του προγράμματος ReACT 27 στο Παρίσι, στη Φρανκφούρτη, στη Βαρσοβία, στη Ρώμη και στη Μαδρίτη με τη συμμετοχή πολιτών, εμπειρογνωμόνων και ευρωπαίων πολιτικών. Στο πλαίσιο των εν λόγω εκδηλώσεων, οι πολίτες της ΕΕ είχαν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τα κύρια ζητήματα που εγείρονταν στην προεκλογική εκστρατεία. 3.4. Κοινή ημέρα ψηφοφορίας Για να ενισχυθεί το αίσθημα συμμετοχής των εκλογέων σε μια κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια, η Επιτροπή είχε ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν σε κοινή ημέρα ψηφοφορίας για τη διεξαγωγή των ευρωπαϊκών εκλογών, με ενιαία ώρα κλεισίματος των εκλογικών κέντρων. Ως προς αυτό, δεν σημειώθηκε καμία αλλαγή σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές. Σε 21 κράτη μέλη οι εκλογές διεξήχθησαν στις 25 Μαΐου και σε επτά κράτη μέλη 28 πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα μεταξύ 22 και 24 Μαΐου. Όλα τα κράτη μέλη ανακοίνωσαν τα αποτελέσματά τους περίπου την ίδια ώρα, το βράδυ της 25ης Μαΐου, όταν οι κάλπες είχαν κλείσει σε ολόκληρη την Ευρώπη. 4. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 4.1. Γενική προσέλευση στις κάλπες Από τις πρώτες άμεσες εκλογές του 1979, η προσέλευση στις κάλπες κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές μειωνόταν σταθερά, φτάνοντας από 61,99 % το 1979 σε 42,97 % το 2009. Ωστόσο, η συνολική συμμετοχή στις εκλογές του 2014 ήταν μόνον οριακά χαμηλότερη από ό,τι το 2009, σημειώνοντας πτώση κατά 0,36 % (σε 42,61 %), σε σύγκριση με μεγαλύτερες μειώσεις της τάξης του 2,5 % μεταξύ 2004 και 2009 και της τάξης του 4 % μεταξύ 1999 και 2004. Ως εκ τούτου, η πτωτική τάση αναχαιτίστηκε σημαντικά. Χάριν σύγκρισης αναφέρεται ότι η προσέλευση στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ ήταν 57,1 % το 2008 και 54,9 % το 2012. Στον ακόλουθο πίνακα απεικονίζεται η συνολική προσέλευση στις κάλπες σε επίπεδο ΕΕ στις διαδοχικές ευρωπαϊκές εκλογές 29 : 26 27 28 29 http://www.europarl.europa.eu/news/el/news-room/content/20140603sto48801/html/how-social-mediaenabled-people-to-be-a-part-of-the-european-elections. http://www.europarl.europa.eu/news/el/news-room/content/20140123sto33618/html/react-ποιότηταζωής http://audiovisual.europarl.europa.eu/page.aspx?id=1119. Τσεχική Δημοκρατία, Ιρλανδία, Λετονία, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο. Στις εν λόγω χώρες δεν διεξάγονται εκλογές ημέρα Κυριακή. Πηγή: TNS/Scytl σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο European and national elections figured out (Οι ευρωπαϊκές και οι εθνικές εκλογές σε αριθμούς), Επισκόπηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ειδική έκδοση για τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2014), Νοέμβριος 2014, σ. 41 βλέπε: http://www.europarl.europa.eu/pdf/elections_results/review.pdf. 8

Διάγραμμα 1: Προσέλευση στις κάλπες στις ευρωπαϊκές εκλογές 1979-2014 70 % 60 % 61,99 58,98 58,41 56,67 50 % 49,51 45,47 42,97 42,61 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % ΕΕ-9 1979 ΕΕ-10 1984 ΕΕ-12 1989 ΕΕ-12 1994 Η προσέλευση παρουσίαζε σημαντικές διαφορές στα 28 κράτη μέλη. Σημειώθηκαν υψηλά ποσοστά της τάξης του 89,64 % στο Βέλγιο, 59,97 % στην Ελλάδα (η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική και στις δύο αυτές χώρες) και 57,22 % στην Ιταλία, ενώ σημαντικά χαμηλότερα ήταν τα ποσοστά σε άλλες χώρες, όπως στην Τσεχική Δημοκρατία (18,20 %) και στη Σλοβακία (13,05%). Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζεται η προσέλευση των εκλογέων στις κάλπες κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2009 και του 2014 στην ΕΕ και ανά κράτος μέλος 30 : ΕΕ-15 1999 ΕΕ-25 2004 ΕΕ-27 2009 ΕΕ-28 2014 30 Βάσει των αριθμητικών στοιχείων που περιλαμβάνονται στην επισκόπηση του ΕΚ για το 2014 (βλέπε υποσημείωση 30), σ. 49. 9

Διάγραμμα 2: Προσέλευση στις κάλπες στις ευρωπαϊκές εκλογές (2009 και 2014) ανά κράτος μέλος 2014 2009 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % EU BE BG CZ DK DE EE IE EL ES FR HR IT CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK Το ποσοστό προσέλευσης ήταν υψηλότερο μεταξύ των ανδρών έναντι των γυναικών (45% και 41 % αντιστοίχως) 31, με την ψαλίδα να διευρύνεται ελαφρώς σε σύγκριση με το 2009 (44% έναντι 42 %) 32. Οι νέοι ήταν η ηλικιακή ομάδα με το μεγαλύτερο ποσοστό αποχής: ποσοστό μόλις 27,8 % των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών ψήφισαν, έναντι ποσοστού 51,3 % στην ηλικιακή ομάδα 55 ετών και άνω 33. Στον κατωτέρω πίνακα παρουσιάζεται σύγκριση των ποσοστών των νέων (ηλικίας 18-24 ετών) που ψήφισαν σε κάθε κράτος μέλος 34 : 31 32 33 34 Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), κοινωνικο-δημογραφικό παράρτημα, σ. 11. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2009 post-election survey first results: European average and major national trends (Μετεκλογική έρευνα 2009 πρώτα αποτελέσματα: ευρωπαϊκός μέσος όρος και κυριότερες εθνικές τάσεις), σ. 2 βλέπε: http://www.europarl.europa.eu/pdf/eurobarometre/28_07/fr_en.pdf. Χάριν σύγκρισης αναφέρεται ότι σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2013 (Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 375, Ευρωπαϊκή νεολαία: συμμετοχή στη δημοκρατική ζωή, σ. 11 βλέπε: http://ec.europa.eu/youth/library/reports/flash375_en.pdf), το 73 % των νεαρών εκλογέων είχε ψηφίσει κατά τα προηγούμενα τρία έτη σε άλλες εκλογές εκτός από εκείνες για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (δηλαδή σε τοπικό, περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο). Βάσει των αριθμητικών στοιχείων που περιλαμβάνονται στην επισκόπηση του ΕΚ για το 2014 (βλέπε υποσημείωση 29), σ. 43. 10

Διάγραμμα 3: Ποσοστό των νέων (ηλικίας 18-24 ετών) που ψήφισαν σε κάθε κράτος μέλος 100% 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % BE BG CZ DK DE EE IE EL ES FR HR IT CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK Σε έκθεση που αξιολογεί το πρόγραμμα Erasmus διαπιστώθηκε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της εμπειρίας των σπουδών στο εξωτερικό και της εκλογικής συμπεριφοράς στις ευρωπαϊκές εκλογές του 2014, καθώς οι απόφοιτοι Erasmus είχαν περισσότερες πιθανότητες να ψηφίσουν το 81 % των ερωτηθέντων ανέφερε ότι ψήφισε 35. Οι ερωτηθέντες στη μετεκλογική έρευνα του Κοινοβουλίου ανέφεραν ως βασικούς λόγους για τους οποίους ψήφισαν τα εξής: «πάντα ψηφίζω» (41 %) ή «είναι καθήκον μου ως πολίτη» (41%) ή «για να υποστηρίξω το πολιτικό κόμμα με το οποίο αισθάνομαι κοντά» (22 %). Αναφέρθηκαν επίσης οι εξής τρεις παράγοντες: «είμαι υπέρ της ΕΕ» (14 %), «αισθάνομαι Ευρωπαίος» (13 %) και «μπορώ να αλλάξω τα πράγματα ψηφίζοντας στις ευρωπαϊκές εκλογές» (12 %). Ποσοστό 5 % ανέφερε ότι ψήφισε για να επηρεάσει την επιλογή προέδρου της Επιτροπής 36. Όσον αφορά τους λόγους για τους οποίους δεν ψήφισαν, οι δημοφιλέστερες απαντήσεις ήταν «έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική γενικά» (23 %), «δεν ενδιαφέρομαι για την πολιτική» (19%) και «η ψήφος μου δεν έχει αξία» (14 %). Ένα 7 % έδωσε την απάντηση «δεν γνωρίζω πολλά σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση ή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή τις εκλογές για το 35 36 Erasmus Voting Assessment Project (Πρόγραμμα αξιολόγησης εκλογικής συμπεριφοράς των φοιτητών Erasmus), Generation Europe Foundation, Βρυξέλλες, 2014 βλέπε: http://erasmusvoting.eu/news/press-release-erasmus-studying-abroad-increases-political-participationyoung-people. Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), συνοπτική ανάλυση, σ. 25. 11

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». Το ποσοστό των απεχόντων που αναφέρθηκαν και στους δύο λόγους, δηλαδή στην αντίληψη ότι η ψήφος δεν αλλάζει κάτι και στην έλλειψη γνώσεων σχετικά με την ΕΕ ή τις ευρωπαϊκές εκλογές, μειώθηκε σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές 37. Επίσης, ο αριθμός των πολιτών που απείχαν λόγω έλλειψης δημόσιας συζήτησης ή έλλειψης προεκλογικής εκστρατείας μειώθηκε κατά το ήμισυ 38. Η τελική απόφαση περί ψήφου ή αποχής εξαρτάται κατά παράδοση από ευρύ φάσμα παραγόντων, ορισμένοι εκ των οποίων είναι προσωπικής φύσης και δεν σχετίζονται με την ποιότητα της προεκλογικής εκστρατείας ή τις αντιλήψεις σχετικά με τις ευρωπαϊκές εκλογές 39. Σε χώρες στις οποίες οι ευρωπαϊκές εκλογές πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα με άλλες εθνικές εκλογές ή εκλογές εθνικής εμβέλειας (Βέλγιο, Λιθουανία, Ελλάδα, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Μάλτα και Ηνωμένο Βασίλειο), η προσέλευση εκλογέων στις κάλπες ήταν υψηλότερη από αλλού 40 αλλά στον πολιτικό διάλογο κυριαρχούσαν κατά βάση τα εθνικά θέματα. Στη Λιθουανία οι ευρωπαϊκές εκλογές διεξήχθησαν την ίδια ημέρα με τις προεδρικές εκλογές και η προσέλευση στις κάλπες αυξήθηκε σε 47 %, από μόλις 21 % το 2009 41. 4.2. Συμμετοχή πολιτών της ΕΕ οι οποίοι κατοικούν σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι Οι πολίτες της ΕΕ που διαμένουν σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι (διακινούμενοι πολίτες της ΕΕ) έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις ευρωπαϊκές εκλογές στο κράτος μέλος υποδοχής υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους του εν λόγω κράτους. Το δικαίωμα αυτό, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 22 της ΣΛΕΕ και στο άρθρο 39 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, αποκτά συγκεκριμένη ισχύ στην οδηγία 93/109/ΕΚ 42. Σχετικά χαμηλό ποσοστό των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ έκανε χρήση του δικαιώματος ψήφου του στο κράτος μέλος κατοικίας του 43. Τα ποσοστά συμμετοχής των πολιτών αυτών 37 38 39 40 41 42 43 Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), συνοπτική ανάλυση, σ. 35: Το 14 % (έναντι 17 % το 2009) ανέφερε ότι αισθάνεται ότι η ψήφος του δεν έχει αξία ή ότι δεν αλλάζει κάτι. Το 7 % (έναντι 10 % το 2009) ανέφερε ότι δεν γνωρίζει πολλά σχετικά με το ΕΚ ή τις εκλογές για το ΕΚ. Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), συνοπτική ανάλυση, σ. 35: 3 % των απεχόντων δήλωσε ότι αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο δεν ψήφισε, έναντι 6 % των απεχόντων το 2009. Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), συνοπτική ανάλυση, σ. 35: Οι απέχοντες σε ποσοστό 13 % ανέφεραν ότι ήταν πολύ απασχολημένοι, δεν είχαν χρόνο ή εργάζονταν, σε ποσοστό 7 % δήλωσαν ασθένεια, σε ποσοστό 6 % δήλωσαν ότι ήταν απασχολημένοι με οικογενειακές δραστηριότητες ή δραστηριότητες αναψυχής και σε ποσοστό επίσης 7 % ανέφεραν άλλους λόγους. Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), συνοπτική ανάλυση, σ. 3. Μετεκλογική έρευνα του ΕΚ (βλέπε υποσημείωση 8), συνοπτική ανάλυση, σ. 20.φ Οδηγία 93/109/ΕΚ του Συμβουλίου της 6ης Δεκεμβρίου 1993 για τις λεπτομέρειες άσκησης του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε ένα κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι (ΕΕ L 329 της 30.12.1993, σ. 34). Η εν λόγω οδηγία τροποποιήθηκε από την οδηγία 2013/1/ΕΕ, η οποία είχε ως στόχο να διευκολύνει την άσκηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι από τους διακινούμενους πολίτες της ΕΕ στις εκλογές για το ΕΚ. Από το σύνολο των μη τσέχων πολιτών της ΕΕ σε ηλικία ψήφου που κατοικούν στην Τσεχική Δημοκρατία, μόλις το 0,4 % ενεγράφη στους εκλογικούς καταλόγους (682 από 164 644). Το ποσοστό εγγραφής των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ στους εκλογικούς καταλόγους ήταν επίσης χαμηλό στην Ουγγαρία 1,5 % (1 605 από 104 822), στη Γερμανία 5,4 % (172 110 από 3 168 638) και στην Κύπρο 6,9 % (7 712 από 112 012). Αντιθέτως, σημειώθηκαν συγκριτικά υψηλά ποσοστά εγγραφής διακινούμενων πολιτών της ΕΕ 12

επηρεάζονται ενδεχομένως από το γεγονός ότι πρέπει να επιλέξουν αν θα ψηφίσουν στο κράτος μέλος καταγωγής τους ή στο κράτος μέλος στο οποίο έχουν μετοικήσει (δηλαδή διαφορετικούς συνδυασμούς υποψηφίων). Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του 2012 κατέδειξε ότι οι πολίτες είναι διχασμένοι σχετικά με τους υποψηφίους και τους συνδυασμούς που προτιμούν να ψηφίσουν στις ευρωπαϊκές εκλογές. Σε ποσοστό περίπου 48 % ανέφεραν ότι, εάν διέμεναν σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι, θα προτιμούσαν να ψηφίσουν εκεί, ενώ σε ποσοστό 42 % θα προτιμούσαν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα στη χώρα καταγωγής τους 44. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται τα ποσοστά εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους αλλοδαπών (διακινούμενων πολιτών της ΕΕ) κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2009 και του 2014 στην ΕΕ και ανά κράτος μέλος 45. Διάγραμμα 4: Ποσοστό εγγεγραμμένων αλλοδαπών στους εκλογικούς καταλόγους για τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2009 και 2014 (ανά κράτος μέλος) 2014 2009 30 % 25 % 20 % 15 % 10 % 5 % 0 % EU BE BG CZ DK DE EE IE EL ES FR HR IT CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK Παρότι παραμένει χαμηλός, ο αριθμός των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ που έθεσαν υποψηφιότητα στο κράτος μέλος κατοικίας τους υπερδιπλασιάστηκε, καθώς αυξήθηκε από 81 το 2009 σε 170 το 2014 46. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στις νέες στους εκλογικούς καταλόγους στην Ιρλανδία 22,2 % (71 735 από 323 460), στη Γαλλία 17,4 % (245 063 από 1 199 818), στη Μάλτα 17,1 % (7 868 από 45 917) και στη Σουηδία 19,8 % (49 092 από 247 426). 44 45 46 Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 364, Εκλογικά δικαιώματα, Μάρτιος 2013 βλέπε: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_364_en.pdf, σ. 34. Βάσει των αριθμητικών στοιχείων που περιλαμβάνονται στη μελέτη του CSES (βλέπε υποσημείωση 1), ενότητα 5, πίνακας 5.6. Μελέτη του CSES (βλέπε υποσημείωση 1), ενότητα 5, πίνακας 5.8. 13

απλουστευμένες διαδικασίες που καθιερώθηκαν με την οδηγία 2013/1/ΕΕ, σύμφωνα με τις οποίες οι υποψήφιοι δεν υποχρεούνται πλέον να προσκομίζουν αποδεικτικό για το ότι δεν έχουν στερηθεί τα εκλογικά τους δικαιώματα στο κράτος μέλος καταγωγής τους, αλλά χρειάζεται μόνο να υπογράφουν σχετική δήλωση, η οποία πρέπει να ελέγχεται από τις αρχές του κράτους μέλους υποδοχής. 4.3. Ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών της ΕΕ Τα κράτη μέλη ακολούθησαν διάφορες προσεγγίσεις όσον αφορά τις ενημερωτικές τους εκστρατείες ορισμένα πραγματοποίησαν γενικές εκστρατείες, που κάλυπταν το σύνολο του εκλογικού σώματος, ενώ άλλα στόχευσαν συγκεκριμένα στους πολίτες της ΕΕ από άλλα κράτη μέλη που κατοικούν στην επικράτειά τους. Αυξανόμενη συμμετοχή αλλοδαπών εκλογέων της ΕΕ παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής Στο Βέλγιο, στη Δανία, στη Φινλανδία, στη Λετονία, στη Λιθουανία και στη Σουηδία απεστάλησαν ατομικές επιστολές σε διάφορες γλώσσες της ΕΕ, οι οποίες απευθύνονταν σε αλλοδαπούς πολίτες της ΕΕ σε ηλικία ψήφου και περιείχαν επεξηγήσεις σχετικά με την άσκηση των εκλογικών τους δικαιωμάτων, καθώς και το έντυπο εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους. Στην Ελλάδα δημιουργήθηκε ειδική εφαρμογή στον ιστότοπο υπουργείου όπου οι αλλοδαποί πολίτες της ΕΕ μπορούσαν να εντοπίσουν την εγγραφή τους στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους και το εκλογικό τμήμα στο οποίο μπορούσαν να ψηφίσουν. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συμμετείχαν ενεργά σε προσπάθειες κινητοποίησης των εκλογέων, π.χ. ενημερώνοντας τους πολίτες για τη σημασία και τα οφέλη της συμμετοχής στις ευρωπαϊκές εκλογές, θέτοντας στη διάθεση των πολιτών ηλεκτρονικά εργαλεία για να τους βοηθήσουν να επιλέξουν τους υποψηφίους που ανταποκρίνονται στις προτιμήσεις τους 47 ή προωθώντας περισσότερο συμμετοχικές πολιτικές, προκειμένου να διασφαλιστεί η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες 48. Παραδείγματα έργων ΜΚΟ που χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους Πολίτες» Δυνατότητα των πολιτών της ΕΕ να προβληματίζονται, να συζητούν και να ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με ευρωπαϊκά θέματα, μεταξύ άλλων και με τους υποψηφίους, καθώς και να προβαίνουν σε συνειδητές επιλογές κατόπιν ενημέρωσης στις εκλογές: JoiEU: Joint Citizen Action for a Stronger, Citizen-Friendly Union (Κοινή δράση πολιτών για μια ισχυρότερη και φιλική προς τους πολίτες Ένωση), της «European 47 48 Π.χ. η διαδικτυακή ενημερωτική πλατφόρμα του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Νεολαίας League of Young Voters (Σύνδεσμος Νέων Ψηφοφόρων) το ηλεκτρονικό εργαλείο VoteWatch η εφαρμογή κατάρτισης προφίλ ψηφοφόρου EUandI του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου η εφαρμογή κατάρτισης προφίλ ψηφοφόρου WeCitizens. Π.χ. το Ευρωπαϊκό Φόρουµ Ατόμων με Αναπηρία επεδίωξε να εντοπίσει τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες κατά την άσκηση των εκλογικών δικαιωμάτων τους. Όπως, για παράδειγμα, η ευρωπαϊκή εκστρατεία για τη δημοκρατία της ισότητας και την ενεργό συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών στα κοινά: «Καμία σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία χωρίς ισότητα των φύλων!», του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου. 14

Citizen Action service - ECAS» (Υπηρεσία Δράσης Ευρωπαίων Πολιτών). Δράση «Transeuropa Caravans» (Διευρωπαϊκά Καραβάνια) του 2014: συμμετοχή πολιτών σε διακρατικό επίπεδο στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της οργάνωσης «European Alternatives» (Ευρωπαϊκές Εναλλακτικές Φωνές). Πρόγραμμα «Encouraging Young Europeans to Vote Out the EU Democratic Deficit» (Ενθαρρύνοντας τους νέους Ευρωπαίους να καταψηφίσουν το δημοκρατικό έλλειμμα της ΕΕ) του «International Management Institute» (Διεθνές Ινστιτούτο Διοίκησης). Όσον αφορά ειδικά τους διακινούμενους πολίτες της ΕΕ, αρκετές ΜΚΟ πραγματοποίησαν εκστρατείες για την κινητοποίησή τους και εν γένει για την αύξηση της ενημέρωσής τους σχετικά με τα εκλογικά τους δικαιώματα. Άλλα έργα επικεντρώθηκαν στην ενθάρρυνση των γυναικών ανά την ΕΕ να ψηφίσουν και να θέσουν υποψηφιότητα στις ευρωπαϊκές εκλογές 49. Παραδείγματα έργων ΜΚΟ που χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια» Εκστρατείες για την ενθάρρυνση της συμμετοχής των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ: Οι αναληφθείσες δράσεις περιλάμβαναν συνεργασία με ενώσεις, προγράμματα ευαισθητοποίησης, ανάπτυξη εκπαιδευτικών εργαλείων και υποστήριξη για τη διεκπεραίωση εκλογικών διατυπώσεων. «Operation Vote» (Επιχείρηση ψήφος) (Cooperazione per lo Sviluppo dei paesi COSPE) «Access to rights & civil dialogue for ALL» (Πρόσβαση σε δικαιώματα και διάλογο πολιτών για ΟΛΟΥΣ) (Pour la Solidarité) «All citizens now» (Όλοι οι πολίτες τώρα) (Πανεπιστήμιο Chieti-Pescara). Οι πολιτικοί και οι εκλογείς μπορούσαν να αλληλεπιδρούν άμεσα, χάρη στην αυξημένη δραστηριότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε σχέση με τις εκλογές, τους υποψηφίους για την προεδρία και τα προγράμματά τους. Από ανάλυση των ψηφιακών προεκλογικών εκστρατειών με hashtag #EP2014 και #EU14 εντοπίστηκαν περίπου τρία εκατομμύρια δημοσιεύσεις (tweets) σχετικά με τις εκλογές 50. Πάνω από ένα εκατομμύριο απεστάλησαν μόνο την εβδομάδα των εκλογών 51. Η αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρείχε στους υποψηφίους έναν επιπλέον τρόπο προσέγγισης των πολιτών, ενώ προσέφερε στους εκλογείς περισσότερες ευκαιρίες να συμμετάσχουν ενεργά στον διάλογο, αντί απλώς να ρίξουν την ψήφο τους. 49 50 51 Όπως, για παράδειγμα, η ευρωπαϊκή εκστρατεία για τη δημοκρατία της ισότητας και την ενεργό συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών στα κοινά: «Καμία σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία χωρίς ισότητα των φύλων!», του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου. Social media and the elections did it have an impact? (Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εκλογές υπήρξε αντίκτυπος;), Marek Zaremba-Pike, 2014 βλέπε: http://europedecides.eu/2014/06/social-media-and-the-elections-did-it-have-an-impact. Ό.π. 15

5. Η ΑΣΚΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΑΡΧΩΝ 5.1 Κατοχύρωση των εκλογικών δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ οι οποίοι κατοικούν σε κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι Το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ στο κράτος μέλος κατοικίας τους Η Επιτροπή κατέβαλε εκτεταμένες προσπάθειες πριν από τις εκλογές για τη διασφάλιση της ορθής και πλήρους μεταφοράς και εφαρμογής της οδηγίας 93/109/ΕΚ, προκειμένου να εξαλειφθούν πιθανά εμπόδια για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των πολιτών της ΕΕ και, ειδικότερα, να διασφαλιστεί ότι οι εθνικές νομοθεσίες δεν επιβάλλουν πρόσθετες απαιτήσεις για τους πολίτες της ΕΕ από άλλα κράτη μέλη. Έως τον Μάιο του 2014 είχαν αντιμετωπιστεί επιτυχώς όλα τα ζητήματα σχετικά με τη μεταφορά που είχε εντοπίσει η Επιτροπή πριν από τις εκλογές 52 και η εθνική νομοθεσία είχε τροποποιηθεί όπου ήταν απαραίτητο. Η Επιτροπή διεξάγει έκτοτε διάλογο με τις αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με σειρά ζητημάτων που αναφέρθηκαν από πολίτες της ΕΕ οι οποίοι ήταν κάτοικοι Ηνωμένου Βασιλείου και επιθυμούσαν να εγγραφούν στους εκεί εκλογικούς καταλόγους 53. Στις 14 Νοεμβρίου 2014 η Βουλή των Κοινοτήτων δημοσίευσε έκθεση 54 στην οποία επισημαινόταν η θέση της εκλογικής επιτροπής του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με συγκεκριμένα εμπόδια που αντιμετώπισαν οι πολίτες της ΕΕ όσον αφορά τη συμμετοχή τους στις εκλογές. Στην έκθεση διατυπωνόταν σύσταση για την απλούστευση του συστήματος και για τη διεξαγωγή εκστρατείας με σκοπό την ενημέρωση των πολιτών της ΕΕ σχετικά με τις συναφείς προϋποθέσεις και ρυθμίσεις εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους. Σχεδόν όλα τα ζητήματα που συνδέονταν με την καθυστερημένη μεταφορά της οδηγίας 2013/1/ΕΕ σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι από τους διακινούμενους πολίτες της ΕΕ επιλύθηκαν επιτυχώς πριν από τις εκλογές 55. Η Επιτροπή συνεχίζει τους διμερείς διαλόγους με ορισμένα κράτη μέλη 56 σχετικά με ορισμένα ζητήματα εσφαλμένης ή ελλιπούς μεταφοράς της οδηγίας. Το δικαίωμα ίδρυσης ή απόκτησης της ιδιότητας μέλους πολιτικού κόμματος Πραγματοποιήθηκε διάλογος με 11 κράτη μέλη που δεν επέτρεπαν στους αλλοδαπούς πολίτες της ΕΕ να ιδρύσουν ή να μετέχουν ως μέλη σε πολιτικά κόμματα, προκειμένου να μπορούν 52 53 54 55 56 Έκθεση σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε την περίοδο 2011-2013 για την επίτευξη πραγματικής ιθαγένειας της ΕΕ, έκθεση βάσει του άρθρου 25 της ΣΛΕΕ (COM(2013) 270). Επισημάνθηκαν στην Επιτροπή περιπτώσεις στις οποίες οι εκλογικές αρχές δεν απέστειλαν το χωριστό έντυπο εγγραφής ή δεν προχώρησαν σε διεκπεραίωσή του, μολονότι είχε συμπληρωθεί και υποβληθεί ορθά. Βουλή των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου, Voter engagement in the UK (Συμμετοχή των εκλογέων στο Ηνωμένο Βασίλειο), τέταρτη έκθεση της περιόδου 2014 15 βλέπε: http://www.publications.parliament.uk/pa/cm201415/cmselect/cmpolcon/232/232.pdf. Σε μία περίπτωση (Τσεχική Δημοκρατία), η Επιτροπή εξέδωσε αιτιολογημένη γνώμη. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις τα εμπλεκόμενα κράτη μέλη κοινοποίησαν στην Επιτροπή τα μέτρα μεταφοράς μετά την παραλαβή της προειδοποιητικής επιστολής. Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λιθουανία, Κάτω Χώρες και Σλοβενία. 16

να συμμετέχουν στις εκλογές υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους του κράτους μέλους κατοικίας τους. Σε πέντε περιπτώσεις βρέθηκε λύση: σε δύο περιπτώσεις το εθνικό δίκαιο τροποποιήθηκε 57 και στις άλλες τρεις η κατάσταση αποσαφηνίστηκε 58. Τρία άλλα κράτη μέλη ανακοίνωσαν μελλοντικές νομοθετικές αλλαγές 59. Η Επιτροπή έλαβε μέτρα στις υπόλοιπες τρεις περιπτώσεις 60. 5.2. Διασφάλιση της τήρησης των κοινών αρχών που διέπουν τη διεξαγωγή των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Κατά τη διοργάνωση των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα κράτη μέλη πρέπει να τηρούν ορισμένες κοινές αρχές που κατοχυρώνονται στο δίκαιο της ΕΕ 61 : Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διεξάγονται με άμεση, καθολική, ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία 62 Για τη διαφύλαξη ενός ουσιώδους στοιχείου της αρχής της ελεύθερης ψηφοφορίας, το δίκαιο της ΕΕ απαγορεύει τη δημοσίευση αποτελεσμάτων σε οποιοδήποτε κράτος μέλος πριν από τη λήξη της ψηφοφορίας σε όλα τα κράτη μέλη 63. Αυτό γίνεται ούτως ώστε όσοι δεν έχουν ακόμη ψηφίσει να μην επηρεάζονται από τα αποτελέσματα σε άλλα κράτη μέλη. Η Επιτροπή αντιμετώπισε επιτυχώς το ζήτημα αυτό με τα κράτη μέλη πριν από τις εκλογές, προκειμένου να διασφαλιστεί η τήρηση της εν λόγω αρχής σε επίπεδο ΕΕ. Ουδείς δύναται να ψηφίσει περισσότερο από μία φορά κατά τις ίδιες εκλογές 64 i) Η περίπτωση των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ Προκειμένου να προληφθεί το ενδεχόμενο οι διακινούμενοι πολίτες της ΕΕ να ψηφίσουν και στο κράτος μέλος κατοικίας τους και στο κράτος μέλος καταγωγής τους, τα ονόματα όσων εγγράφονται για να ψηφίσουν στο κράτος μέλος κατοικίας διαγράφονται από τους εκλογικούς καταλόγους του κράτους μέλους καταγωγής. Με την οδηγία 93/109/ΕΚ συγκροτείται ένας μηχανισμός για την ανταλλαγή δεδομένων των εκλογέων της ΕΕ για τον σκοπό αυτό. Για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που συνδέονται με τη λειτουργία του μηχανισμού, ιδίως τον μεγάλο διοικητικό φόρτο για τις εθνικές διοικήσεις, η Επιτροπή πρότεινε σειρά μέτρων, περιλαμβανομένων του καθορισμού ενιαίας αρχής επαφής σε κάθε κράτος μέλος για την κοινοποίηση των 57 58 59 60 61 62 63 64 Βουλγαρία και Φινλανδία. Γερμανία, Ελλάδα και Μάλτα. Λιθουανία, Σλοβακία και Ισπανία. Τσεχική Δημοκρατία, Λετονία και Πολωνία. «Πράξη του 1976» για την εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση καθολική ψηφοφορία, η οποία προσαρτάται στην απόφαση 76/787/ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, Ευρατόμ της 20ής Σεπτεμβρίου 1976 και τροποποιήθηκε τελευταία με την απόφαση του Συμβουλίου 2002/772/ΕΚ, Ευρατόμ (ΕΕ L 283 της 21.10.2002, σ. 1). Άρθρο 1 παράγραφος 3 της «πράξης του 1976». Άρθρο 10 της «πράξης του 1976». Άρθρο 9 της «πράξης του 1976» άρθρο 4 της οδηγίας 93/109/ΕΚ. 17

προσωπικών δεδομένων των εκλογέων της ΕΕ και της χρήσης κοινών εργαλείων ΤΠ για τη διαβίβαση των δεδομένων. Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών επικρότησε τις συστάσεις και ανέφερε ότι τα μέτρα είχαν σημαντικό θετικό αντίκτυπο από την άποψη της μείωσης της γραφειοκρατίας, καθώς τα στοιχεία των εκλογέων, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν λαμβάνονταν πλέον από διάφορους αποκεντρωμένους εκλογικούς φορείς. Ορισμένα κράτη μέλη 65 ανέφεραν ότι η έλλειψη εναρμονισμένων εκλογικών ημερολογίων και μεθόδων για την ταυτοποίηση των εκλογέων σημαίνει ότι ο μηχανισμός δεν είναι τόσο αποδοτικός όσο θα μπορούσε να είναι. Ένα κράτος μέλος θεώρησε ότι ο μηχανισμός είναι δυσανάλογος σε σχέση με το μέγεθος του προβλήματος της διπλής ψήφου. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θα συνεχίσει να διερευνά τρόπους περαιτέρω βελτίωσης της αποδοτικότητας των μηχανισμών για την πρόληψη της διπλής ψήφου. ii) Πολίτες της ΕΕ με πολλαπλές ιθαγένειες Η περίπτωση ενός γερμανού πολίτη ο οποίος είχε την ιθαγένεια και άλλου κράτους μέλους και μπόρεσε να ψηφίσει δύο φορές έτυχε ευρείας κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης. Μολονότι κανείς δεν επιτρέπεται να ψηφίσει περισσότερες από μία φορές σε οποιαδήποτε εκλογή μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 66, ο μηχανισμός της οδηγίας 93/109/ΕΚ για την πρόληψη της διπλής ψήφου, εκ της φύσεώς του, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε πολίτες με διπλή ιθαγένεια ή πολλαπλές ιθαγένειες. Καθώς τα κράτη μέλη συνήθως δεν γνωρίζουν ποιοι από τους υπηκόους τους έχουν επίσης την ιθαγένεια και άλλου κράτους μέλους, οι πολίτες με διπλή ιθαγένεια μπορούν να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους δύο κρατών μελών. Ωστόσο, σε όλα τα κράτη μέλη προβλέπονται κυρώσεις κατά της διπλής ψήφου. Το ανωτέρω περιστατικό καταδεικνύει την ανάγκη τα κράτη μέλη να ευαισθητοποιήσουν περισσότερο τους πολίτες σχετικά με την απαγόρευση της διπλής ψήφου και τις ισχύουσες κυρώσεις. 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το βασικό νέο στοιχείο στις ευρωπαϊκές εκλογές του 2014 ήταν η άμεση σύνδεση των αποτελεσμάτων των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την επιλογή του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως προβλέπεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Η άμεση αυτή σύνδεση σήμαινε ότι οι υποψήφιοι για το αξίωμα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής («υποψήφιοι για την προεδρία») με διαφορετικά πολιτικά προγράμματα ορίστηκαν από τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και έλαβαν μέρος σε μια πανευρωπαϊκή προεκλογική εκστρατεία. Στο πλαίσιο του νέου αυτού συστήματος, οι εκλογείς ήταν σε θέση να διακρίνουν ευκολότερα τη σύνδεση μεταξύ της ψήφου υπέρ ενός εθνικού κόμματος και του αντίκτυπου αυτής της ψήφου στην πολιτική κατεύθυνση της Ευρωπαϊκή Ένωσης για την επόμενη πενταετία. Με τον τρόπο αυτό δόθηκε στους εκλογείς η δυνατότητα να επιλέξουν συνειδητά μεταξύ των εναλλακτικών πολιτικών πλατφορμών για την Ευρώπη αντί η επιλογή τους να βασιστεί αποκλειστικά σε εθνικά πολιτικά ζητήματα. Το στοιχείο αυτό προσέδωσε στις εκλογές μια μεγαλύτερη διάσταση ενημέρωσης και επιλογής, ενίσχυσε τη δημοκρατική νομιμότητα της 65 66 Π.χ. Αυστρία, Κύπρος, Σλοβενία και Πορτογαλία. Άρθρο 9 της «πράξης του 1976». 18

Ευρωπαϊκής Επιτροπής και έχει τη δυνατότητα να τονώσει το ενδιαφέρον του κοινού και να ενισχύσει τη λογοδοσία στο μέλλον. Οι υποψήφιοι για την προεδρία συμμετείχαν σε πολιτικές εκδηλώσεις και δημόσιους διαλόγους σε ολόκληρη την ΕΕ, που έτυχαν ευρείας κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης και είχαν ως στόχο την εξοικείωση των πολιτών με τα ευρωπαϊκά θέματα που έχουν άμεσο αντίκτυπο στη ζωή τους, επιτυγχάνοντας έτσι τον «εξευρωπαϊσμό» των εκλογών. Η χρήση διαδραστικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως προεκλογικών εργαλείων κατέστησε ευκολότερη την άμεση συμμετοχή των εκλογέων στην εκστρατεία σε σύγκριση με το παρελθόν. Οι εκστρατείες των διαφόρων πολιτικών κομμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσέγγισαν εκατοντάδες χιλιάδες ευρωπαίους πολίτες. Με την οδηγία 2013/1/ΕΕ διασφαλίστηκε η δυνατότητα των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα περισσότερο αποτελεσματικά και με μειωμένο διοικητικό φόρτο για τις εθνικές αρχές. Ως θεματοφύλακας των Συνθηκών, η Επιτροπή έχει ρόλο επιβολής όσον αφορά την κατοχύρωση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι των διακινούμενων πολιτών της ΕΕ στις ευρωπαϊκές εκλογές και την προαγωγή της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών που διευκολύνουν την άσκηση του εν λόγω δικαιώματος. Δράση πρέπει να αναλαμβάνεται όχι μόνο λίγο πριν από την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας, αλλά πολύ νωρίτερα αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η ανάγκη να αναπτυχθούν προβληματισμοί σχετικά με το πώς θα διατηρηθεί το συνεχές ενδιαφέρον για την πολιτική σε επίπεδο ΕΕ και πώς θα αυξηθεί η επίγνωση των πολιτών για τον άμεσο αντίκτυπο των ευρωπαϊκών εκλογών στη ζωή τους. Ενόψει των εκλογών του 2019, είναι σημαντικό να βρεθούν τρόποι ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η ευρωπαϊκή διάσταση και η δημοκρατική νομιμότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ, καθώς και να εξεταστούν περαιτέρω και να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να αντιμετωπιστούν τα αίτια των συστηματικά χαμηλών ποσοστών προσέλευσης στις κάλπες σε ορισμένα κράτη μέλη. Προκύπτει, συνεπώς, η ανάγκη να βρεθούν περισσότεροι τρόποι προώθησης της συμμετοχής στις επόμενες εκλογές, ιδίως μέσω της έγκαιρης υποστήριξης εθνικών, περιφερειακών και τοπικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης. Ο διάλογος με όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες θα αποτελούσε έναν τρόπο πλήρους αξιοποίησης των νέων χαρακτηριστικών των εκλογών που καθιερώθηκαν το 2014, π.χ. αξιοποίηση της ιδέας των υποψηφίων για την προεδρία για την προαγωγή της πολιτικής λογοδοσίας. Ένας παράγοντας για τη βελτίωση της πολιτικής λογοδοσίας είναι η ανάδειξη των δεσμών μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών κομμάτων. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιδιωχθεί μέσω συζητήσεων με τα κράτη μέλη, τα πολιτικά κόμματα και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διάλογοι με τους πολίτες και η συμμετοχή των πολιτών στις προεκλογικές εκδηλώσεις των ευρωπαϊκών κομμάτων και σε διαδικτυακές συζητήσεις καταδεικνύουν την έντονη ζήτηση από την πλευρά των πολιτών για περισσότερη αλληλεπίδραση με τους πολιτικούς που δραστηριοποιούνται σε επίπεδο ΕΕ, σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο σχετικά με τα θέματα που έχουν σημασία για τους πολίτες. Αυτή η μορφή ανταλλαγής απόψεων έχει πραγματικές δυνατότητες να αποτελέσει μακροχρόνιο ευρωπαϊκό εγχείρημα, όπως αναδεικνύεται από το γεγονός ότι σε αρκετά κράτη μέλη οδήγησε στη δημιουργία ανεπίσημων δικτύων και πρωτοβουλιών που διατηρούν ζωντανό τον διάλογο. Η περαιτέρω υποστήριξη των διαλόγων 19