ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ (ΟΣ) ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΕΛΑΤΕΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ (ΟΣ) ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΕΛΑΤΕΣ

Ο παρών οδηγός έχει δημιουργηθεί στα πλαίσια του Ευρωπαικού Προγράμματος MaTrID (Market Transformation Towards Nearly Zero Energy Buildings Through Widespread Use of Integrated Energy Design) που αφορά στην προσαρμογή της αγοράς στην κατασκευή κτιρίων σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης μέσω της εφαρμογής ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού. Συγγραφείς της ευρωπαϊκής έκδοσης: Thomas Bassett, Caroline Weeks & Andy Sutton, BRE, United Kingdom http://www.bre.co.uk www.integratedesign.eu Photos: Peter White, BRE. Μετάφραση και προσαρμογή στα ελληνικά: Θεώνη Καρλέση, Χρυσάνθη Ευθυμίου, Πανεπιστήμιο Αθηνών Ομάδα Μελετών Κτιριακού Περιβάλλοντος Επικοινωνία: Θεώνη Καρλέση Τμήμα Φυσικής, Κτίριο Φυσικής 5 Πανεπιστημιούπολη Τηλ. 210 2 911, 210 2 84 e-mail: karlessith@phys.uoa.gr Συντονιστής προγράμματος MaTrID : Klemens Leutgöb e Energie Markt Analyse GmbH Walcherstrasse 11/43 A-1020 Vienna, Austria klemens.leutgoeb@e-sieben.at www.e-sieben.at 2014 Αποποίηση ευθύνης Το πρόγραμμα MaTrID υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια του Intelligent Energy for Europe Programme. Η ευθύνη για το περιεχόμενο αυτού του δημοσιεύματος έγκειται στους συγγραφείς και δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. O EACI (EASME) και η Ευρωπαική Κοινότητα δε φέρουν καμία ευθύνη για τη χρήση των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στο παρόν έγγραφο. Η διάρκεια του προγράμματος MaTrID είναι από 19//2012-18/12/2014 (Αρ.Συμβολαίου :ΙΕΕ/11/989/S.I2.15952).

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 4 4 5 5 5 ΣΥΝΟΨΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΛΑΤΗ Μείωση του κόστους κεφαλαίου Μείωση του κινδύνου επένδυσης Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΟΣ Βήμα 1.1 Σχεδιαστική βάση Βήμα 1.2 Ανάλυση του χώρου Βήμα 1.3 Ανάλυση των στόχων Βήμα 2.1-2.3 Πολλαπλά σενάρια σχεδιασμού Βήμα 2.4 Ολοκλήρωση του σχεδιασμού Βήμα 3.1-3.3 Παρακολούθηση της διαδικασίας Βήμα 4.1-4.3 Παράδοση

4 ΣΥΝΟΨΗ Ο Ολοκληρωμένος Σχεδιασμός (ΟΣ) αναφέρεται στη διεπιστημονική προσέγγιση συνεργασίας που στοχεύει στο βέλτιστο σχεδιασμό σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πελάτη ελαχιστοποιώντας την ενεργειακή κατανάλωση σε λειτουργικό επίπεδο στο κτίριο. Ο ΟΣ μειώνει το κόστος και τους κινδύνους στους πελάτες που τον υιοθετούν καθώς και στους τελικούς χρήστες. Το παρόν τεύχος στοχεύει στην παρουσίαση αυτών των πλεονεκτημάτων και στην ενθάρρυνση των πελατών να ενσωματώσουν τον ΟΣ στη συμφωνία και στα απαιτούμενα έγγραφα των συμβούλων. H διαδικασία αυτή προωθείται στην Ευρώπη ως ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος για την επίτευξη της κατασκευής κτιρίων σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης NZEB αποτελώντας τη βέλτιστη εξέλιξη της υπάρχουσας πρακτικής. Ο Ολοκληρωμένος Σχεδιασμός προωθεί την έγκαιρη συμμετοχή της ομάδας σχεδιασμού προκειμένου να διερευνήσει και να βελτιστοποιήσει τη συνοπτική αναφορά του Πελάτη. Ο Πελάτης και η ομάδα σχεδιασμού στη συνέχεια εξετάζουν πολλαπλούς τρόπους που να ικανοποιούν την αναφορά, μέσω μιας επαναληπτικής διαδικασίας. Ο ΟΣ έχει την ικανότητα να παρέχει μία βελτιωμένη λύση στον τρόπο σχεδιασμού των κτιρίων σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ O ΟΣ είναι ο συνδυασμός δύο βασικών παραγόντων - Βιωσιμότητας και Συνεργασίας. Η τάση για την κατασκευή κτιρίων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης έχει οδηγήσει στη δημιουργία διαφόρων συστημάτων αξιολόγησης των κατασκευαστηκών έργων, όπως το BREEAM, LEED κλπ. καθώς και στη δημιουργία δεσμεύσεων σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η τάση αυτή ενισχύεται από την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Ο στόχος και ταυτόχρονα η υποχρέωση που έχει τεθεί από την Ευρωπαική Ένωση μέσω της Οδηγίας 2010/31/EU για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και τη συμμόρφωση της ελληνικής νομοθεσίας μέσω του Νόμου 4122 για την Ενεργειακή Απόδοση Κτιρίων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2010/31/ΕΕ του Ευρωπαικού Κοινοβουλίου και λοιπές διατάξεις 19/2/2013 Αρ.Φύλλου 42 είναι πως όλα τα νέα κτίρια μετά το 2020 θα πρέπει να είναι μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης Σύμφωνα με την οδηγία, καθορίζεται ότι τα κράτημέλη οφείλουν να δημιουργήσουν πλάνα δράσης προκειμένου να αυξηθεί ο αριθμός των κτιρίων μηδενικής κατανάλωσης και να αναπτύξουν στρατηγικές ώστε να προωθήσουν την μετατροπή των κτιρίων σε NZEB Ο ΟΣ αποτελεί απαραίτητη και αποτελεσματική διαδικασία για την επίτευξη αυτών των στόχων.

ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΛΑΤΗ 1. Μείωση του κόστους κεφαλαίου Η υιοθέτηση μιας ολιστικής προσέγγισης στο σχεδιασμό μπορεί αποδεδειγμένα να μειώσει το συνολικό κόστος κεφαλαίου. Ωστόσο, η συνολική μείωση πραγματοποιείται αργότερα στη διαδικασία εξέλιξης του έργου αφού τα αρχικά στάδια των εργασιών θα οδηγήσουν σε ελαφρώς υψηλότερο κόστος λόγω των εξόδων σχεδιασμού ενώ ταυτόχρονα η ομάδα θα αναπτύξει το βέλτιστο σχεδιαστικό τρόπο. Η μικρή αύξηση του κόστους αντισταθμίζεται με το βελτιωμένο σχεδιασμό που πραγματοποιείται μέσω της διαδικασίας του ΟΣ Τυπικά, μια προσέγγιση ΟΣ θα προσθέσει 0,2% στο κόστος του έργου πριν από το σχεδιασμό, αλλά θα επιφέρει 3% εξοικονόμηση στο σύνολο του δαπανόμενου κεφαλαίου. Οι μειώσεις του κόστους πραγματοποιούνται μέσα από μια πιο συντονισμένη και ορθολογική σχεδίαση, παρέχοντας τη δυνατότητα βέλτιστης συνέργιας των αρχιτεκτονικών στοιχείων για το κέλυφος του κτιρίου και των λειτουργικών υπηρεσιών, συνδυασμός που αποδίδει τη μεγαλύτερη εξοικονόμηση. Η διαδικασία του ολοκληρωμένου σχεδιασμού μπορεί επίσης να συνδυαστεί με την υιοθέτηση συστήματος Μοντελοποίησης Κτιριακής Πληροφορίας (Building Information Modeling). Κατά τη Διεθνή Επιτροπή Προτύπων BIM (NBIMS) το σύστημα αυτό αποτελεί μια ολοκληρωμένη ψηφιακή αναπαράσταση των φυσικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών μιας υποδομής. Ένα μοντέλο BIM αποτελεί μια πηγή πληροφοριών για ένα κτίριο-υποδομή, δημιουργώντας έτσι μια αξιόπιστη βάση για λήψη βελτιωμένων αποφάσεων σε όλο τον κύκλο ζωής, που είναι διαθέσιμη από τα πρώτα στάδια της σχεδιαστικής σύλληψης έως την κατεδάφιση. Μοντέλο BIM Πηγή: http://buildipedia.com/aec-pros/designnews/the-daily-life-of-building-information-modelingbim?print=1&tmpl=component 2. Μείωση του κινδύνου επένδυσης Η συνεργατική προσέγγιση που προτείνεται στον ΟΣ μειώνει τους κινδύνους και τα σφάλματα που προκύπτουν κατά τη σχεδιαστική και κατασκευαστική διαδικασία μέσω του καλύτερου συντονισμού στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης του έργου, και στην καλύτερη κατανόηση των αρχών και των βημάτων από από όλα τα βασικά συμβαλλόμενα μέρη μέσω της βελτίωσης της επικοινωνίας και της συλλογικής εργασίας. Αυτή η μείωση του κινδύνου είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί, ακόμη και μέσω των δοκιμαστικών έργων ΟΣ, δεδομένου ότι απαιτείται η ύπαρξη ταυτόσημων μη-ολοκληρωμένου σχεδιασμού έργων για συγκριτική ανάλυση. Ωστόσο, η μείωση του κινδύνου γενικά λειτουργεί προς τη μείωση της πιθανότητας ύπαρξης προβλημάτων, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστος κατασκευής, καθώς και την καθυστερήση του πρόγραμματος διεκπεραίωσης του έργου. 5

Βήμα 1.1 - Σχεδιαστική βάση Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΟΣ Δεν υπάρχουν υποχρεωτικές απαιτήσεις σχετικά με τη διεκπεραίωση της διαδικασίας του ΟΣ και ο κάθε πελάτης μπορεί να επιλέξει την προσέγγιση των στόχων ανάλογα με τις προτεραιότητές του. Παρ όλα αυτά υπάρχει ένα βασικό πλαίσιο που θα μπορούσε να υιοθετηθεί τονίζοντας την αλληλουχία και το περιεχόμενο των βημάτων. Αναλυτικότερα η διαδικαδία παρουσιάζεται στον Οδηγό Ολοκληρωμένου Σχεδιασμού (ΟΣ). Κλειδί για τον ΟΣ είναι η σύσταση μιας ομάδας σχεδιασμού από την έναρξη του έργου που έχουν καθοδηγηθεί να εργαστούν συλλογικά και ανοιχτά προκειμένου να ικανοποιηθούν οι αντικειμενικοί σκοποί του πελάτη και οι λειτουργικοί στόχοι χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Ο πελάτης θα πρέπει επομένως να διασφαλίσει ότι η βασική ομάδα θα διοριστεί κατά την έναρξη του έργου. Βήμα 1.2 - Ανάλυση του χώρου Όλες οι πιθανές πληροφορίες σχετικά με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες της τοποθεσίας πρέπει να συλλέγονται από, ή για, την ομάδα σχεδιασμού, και να παρουσιάζονται με εύκολο και κατανοητό τρόπο σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη. Οι πελάτες θα πρέπει ως εκ τούτου, να εξασφαλίσουν ότι κατάλληλες έρευνες, αρχεία δεδομένων και μελέτες έχουν συνυπολογιστεί στον προϋπολογισμό των αρχικών αποτιμήσεις για την ανάπτυξη του έργου και έχουν ανατεθεί το συντομότερο δυνατόν. Περισσότερες οδηγίες σχετικά με την ανάλυση της τοποθεσίας δίνονται στη σελίδα: http://www.intendesign.com/ Βήμα 1.3 - Ανάλυση των στόχων Αναπόφευκτα, θα υπάρχουν εκ των προτέρων προσδοκίες του πελάτη σχετικά με την τοποθεσία (ειδικά αν η γη / κτίριο έχουν ήδη αποκτηθεί ή υπάρχει ένα δυναμικό ενοικίασης). Το βήμα αυτό επισημοποιεί τη συνοπτική αναφορά και δίνει στην ομάδα σχεδιασμού την ευκαιρία να επανεξετάσει τα στοιχεία εκείνα που μπορεί να περιορίζουν τη βέλτιστη σχεδίαση ή το κόστος. Στην πράξη, αυτό είναι προτιμότερο να προσεγγιστεί με μία ανοικτή συνάντηση με τον πελάτη ο οποίος θα έχει ήδη ενημερωθεί ώστε να ανατροφοδότήσει τη συνεδρίαση. Οι πελάτες θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι ο χρόνος και ο προϋπολογισμός επιτρέπονται σε αυτό το στάδιο, και ότι όταν είναι γνωστός ο ενοικιαστής, ενημερώνεται για τη διαδικασία. Το δεύτερο μέρος αυτού του βήματος είναι να μεταφραστεί ότι έχει συμφωνηθεί σε σαφείς στόχους για την ομάδα ώστε να εκπληρωθούν κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού, της κατασκευής και στο ολοκληρωμένο έργο. Αυτά είναι τα βασικά σημεία αναφοράς για την επιτυχία του προγράμματος, και παρέχουν τον τρόπο διασφάλισης της ευθύνης των εμπλεκομένων. Όπου είναι δυνατόν, αυτοί οι σαφείς στόχοι θα πρέπει να είναι ενσωματωμένοι στη σύμβαση. Περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με αυτό το βήμα, συμπεριλαμβανομένου συνοπτικού δείγματος αποσπασμάτων και στόχων, μπορεί να βρεθεί στη διεύθυνση: http://www.bre.co.uk/

Βήμα 2.4 - Ολοκλήρωση του σχεδιασμού Βήμα 2.1-2.3 Πολλαπλά σενάρια σχεδιασμού Μια προφανής διαφορά μεταξύ του ΟΣ και των παραδοσιακών τεχνικών είναι ότι, για τη φάση αρχικής σύλληψης, η ομάδα σχεδιασμού θα πρέπει να παρουσιάσει διάφορες εναλλακτικές προτάσεις. Αυτό βοηθά στη μείωση του κινδύνου να δημιουργηθεί μόνο ένα ενιαίο σχέδιο, εξασφαλίζοντας παράλληλα διαφορετικές προσεγγίσεις οι οποίες μπορούν να διερευνηθούν. Οι πελάτες πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι ενοικιαστές ασχολούνται με αυτή τη διαδικασία, και ότι οι στόχοι της ομάδας αντανακλούν τις απαιτήσεις, μετριάζοντας το χρόνο και το κόστος του εγχειρήματος αυτού. Η ανάπτυξη της φάσης σύλληψης πρέπει να συμβεί σε ένα βασικό επίπεδο (συνήθως απαιτούνται από ό, τι μόνο η συγκέντρωση μοντέλων). Όλα τα αρχικά σχέδια θα πρέπει να υποβάλλονται σε βασικά ενεργειακά μοντέλα, είτε «ζωντανά» κατά τη διάρκεια ενός σεμιναρίου, ή με αποτελέσματα που θα συζητηθούν στο επόμενο σεμινάριο. Σε συνδυασμό με τα βασικά ενεργειακά μοντέλα, πρέπει να συζητώνται συλλογικά τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του καθενός σε μια σειρά σεμηναρίων. Η σειρά των εργαστηρίων, μαζί με την απαίτηση για πολλαπλά διαφορετικά πρώτα σχέδια, που αξιολογούνται με δημιουργικό και αναλυτικό τρόπο είναι βασικές διαφορές της προσέγγισης του ολοκληρωμένου σχεδιασμού. Στο τελευταίο σεμινάριο η σχεδιαστική ομάδα με τον πελάτη θα πρέπει να επιλέξουν τη βέλτιστη μεθοδολογία. Οι πελάτες θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η αρμόδια ομάδα σχεδιασμού παρουσιάζει όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για τη συγκεκριμένη συνάντηση, και ότι όλοι οι μισθωτές ή χρήστες του κτιρίου είναι ενήμεροι για την τελική επιλογή του σχεδίου υπό ανάπτυξη. Βήμα 3.1-3.3 Παρακολούθηση της διαδικασίας Όταν έχει επιλεγεί το τελικό σχέδιο, η αναφορά κι οι στόχοι του πελάτη πρέπει να ενημερώνονται έτσι ώστε να αντιπροσωπεύουν με ακρίβεια τα παραδοτέα: Όπου υπάρχουν Ενοικιαστές αυτές οι ενημερώσεις πρέπει να απαιτούνται στην περίπτωση της συμφωνίας για μίσθωση. Αυτή η αναφορά και οι συναφείς στόχοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να σχηματίσουν συμβατικές υποχρεώσεις, κίνητρο για πληρωμές ή μετρήσεις για την παράδοση τόσο για την ομάδα σχεδίασης όσο και τον εργολάβο. Η συνοπτική αναφορά του πελάτη πρέπει να τροφοδοτεί απευθείας το υπό ανάπτυξη σχήμα και τις λεπτομερείς προδιαγραφές, και οι συγκεκριμένοι στόχοι να αντανακλώνται στα εν λόγω έγγραφα. Βήμα 4.1-4.3 Παράδοση Όπως συμβαίνει με όλα τα επιτυχημένα έργα κατασκευής, ο ΟΣ στηρίζεται και επωφελείται από την ανακοίνωση των δράσεων και των αποτελεσμάτων, ιδίως της σύνοψης και τους στόχους του πελάτη, μέσω της ομάδα κατασκευής η οποία είναι υπεύθυνη για την παράδοση του έργου. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την ενσωμάτωση των στόχων του ολοκληρωμένου σχεδιασμού στα έγγραφα του διαγωνισμού και της σύμβασης, αλλά και σχέδια για την επικοινωνία αυτών στο χώρο εργασίας. Εφόσον θεωρηθεί αναγκαίο, πρέπει να εξεταστεί η κατάρτιση σε σχετικές δεξιότητες στη θέση εφαρμογής. Ο ΟΣ εξαρτάται επίσης από την κοινοποίηση των τεκμήριων και τις βέλτιστες μεθόδους χρήσης στους τελικούς χρήστες του έργου. Για το σκοπό αυτό εγχειρίδια για το χρήστη του κτηρίου, συμβάσεις και έγκαιρη συμμετοχή του προσωπικού διαχείρισης του κτηρίου θεωρούνται σημαντικά. Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επισκεφθείτε: http://www.bre.co.uk http://www.integrateddesign.eu Περισσότερες λεπτομέρειες στο http: ///www.website.eu/page Περισσότερες πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων παραδειγμάτων για τους στόχους του πελάτη στα διάφορα στάδια του έργου, μπορούν να βρεθούν στο http://www.intergrateddesign.eu/targets

8