ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ιστορία Κατασκευών Ενότητα 4.2b: Η αρχιτεκτονική των κτιρίων στα αστικά κέντρα του 19 ου αιώνα στην Ελλάδα: πλαίσιο και κύρια χαρακτηριστικά Δρ Σταματίνα Γ. Μαλικούτη Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε.
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Η γενικότερη και ειδικότερη τοποθέτηση των φοιτητών στα ζητήματα της εξέλιξης των μικτών συστημάτων στο πλαίσιο του τεχνικού και του άλλου πολιτισμού κυρίως στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Η γνώση της οικείας αρχιτεκτονικής και οικοδομικής τεχνολογίας, παράλληλα με την κατανόηση των αρχών διαμόρφωσης και των παραλλαγών των συστημάτων αυτών. Η απόκτηση βασικής ικανότητας για την αναγνώριση και ανάλυση των υφισταμένων ιστορικών κτιρίων, τα οποία θα κληθούν ως επαγγελματίες να αποκαταστήσουν. 4
Περιεχόμενα ενότητας Αθηναϊκός Κλασικισμός Διάδοση στοιχείων Αθηναϊκού Κλασικισμού Τα αρχιτεκτονικά ρεύματα του 19ου αιώνα στις υπόδουλες ελληνικές περιοχές 5
Αθηναϊκός Κλασικισμός [παρουσιάζονται -ενδεικτικά- γνωστά οικοδομήματα, τα οποία σήμερα ανήκουν στο ελληνικό δημόσιο] 6
Κτίριο Βουλής (Ανάκτορα Όθωνα) 1836, Friedrich von Gärtner Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 164, 147.
Κτίριο Βουλής: πρόσοψη βόρειου προπύλου Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 148.
Πανεπιστήμιο, 1839 Christian Hansen Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 227, 228.
1 Τα κτίρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης (1), του Πανεπιστημίου (2) και της Ακαδημίας (3) στην Αθήνα, η ονομαζόμενη «Αθηναϊκή τριλογία». Πηγή εικόνων: Φιλιππίδης Δημ. (1984), Νεοελληνική Αρχιτεκτονική 1830-1980, εκδόσεις Μέλισσα: Αθήνα. 3 2
Δημοτικό Βρεφοκομείο 1872-1874, Γεράσιμος Μεταξάς Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 172, 159.
Δημαρχείο Αθήνας, 1872-1874, Παναγιώτης Κάλκος Πηγή: 1837/ Θανόπουλος, Πανεπιστήμιο 2007: 1839134,143. / ΕΜΠ 1862
Οφθαλμιατρείο, Σίνα και Πανεπιστημίου, Αθήνα, έναρξη 1847, Χριστιανός Χάνσεν, μεταγενέστερες προσθήκες Πηγή: //el.wikipedia.org «Ιλίσσια», έπαυλη Δουκίσσης Πλακεντίας, Σταμάτιος Κλεάνθης, 1848, σήμερα ανήκει στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας, Αθήνα Πηγή: //el.wikipedia.org
Πύργος Δουκίσσης Πλακεντίας «Ροδοδάφνη», Πεντέλη Χριστιανός Χάνσεν, Αλέξ. Γεωργαντάς, 1840 έναρξη (ημιτελές) Φωτ. Βασίλης Αναστόπουλος, www.panoramio.com
Κτίριο «Ξενώνα» Δουκίσσης Πλακεντίας στην Πεντέλη Πηγή: Παπαθεοδώρου Στεφανία - Σμαργιαννάκης Θεοφάνης (2006), Αποκατάσταση Επαναχρησιμοποίηση κτιρίου στην Πεντέλη, πτυχιακή εργασία, Τμήμα ΠΔΕ-ΣΤΕΦ-ΤΕΙ Πειραιά, επιβλέπουσα Σταμ. Μαλικούτη, εικόνες σελίδων 27 και 36.
Μέγαρο Μελά, πλατεία Κοτζιά, 1874, Ernst Ziller Οικία Schliemann («Ιλίου Μέλαθρον», 1878-80, Ernst Ziller Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 200, 293.
Επαύλεις Κηφισιάς, E. Ziller Πηγή: Φιλιππίδης, 1984: 133.
Διάδοση στοιχείων Αθηναϊκού Κλασικισμού 18
Η νεοκλασική μορφολογία περνά σε όλο τον ελληνικό χώρο και όλα τα κοινωνικά στρώματα με αποτέλεσμα να συγκροτείται συχνά με έναν εμπειρικό τρόπο χωρίς τις αυστηρές αρχές του Aθηναϊκού Kλασσικισμού. Η μετάβαση από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική στην «λόγια» νεοκλασσική αρχιτεκτονική έγινε σταδιακά. Η νεοκλασσική μορφή υιοθετείται και εμπλέκεται με την παράδοση σε επίπεδο μορφολογίας, τυπολογίας και διακοσμητικών στοιχείων. [Κρεμέζη, 2009: 24]
Νεοκλασσικό κτίριο στο Ναύπλιο Πηγή: Μηλένα Παπαδημητρίου, φοιτήτρια Τμήματος ΠΔΕ ΤΕΙ Πειραιά
Κατόψεις ισογείου και 1 ου ορόφου του προηγούμενου κτιρίου Πηγή: Κυριακίδης Κ. Μαλικούτη Στ. (1984), Το ιστορικό κέντρο του Ναυπλίου, Αθήνα: έκδοση ΕΜΠ, Πίνακας 38.
Πρόσοψη του προηγούμενου κτιρίου Πηγή: Κυριακίδης Κ. Μαλικούτη Στ. (1984), Το ιστορικό κέντρο του Ναυπλίου, Αθήνα: έκδοση ΕΜΠ, Πίνακας 29, σχ. 52.
Πάτρα //el.wikipedia.org Ερμούπολη //el.wikipedia.org Πάτρα //el.wikipedia.org Τρίπολη www.tripolis.gr
Χαλκίδα Πηγή: //evia-halkida.blogspot.com
Τα αρχιτεκτονικά ρεύματα του 19ου αιώνα στις υπόδουλες ελληνικές περιοχές 25
Θεσσαλονίκη, Οθωμανικό Διοικητήριο, 1891, Vitaliano Poselli Μπορείτε να δείτε ένα ενδιαφέρον σύντομο video στην διεύθυνση: www.youtube.com/watch?v=fk2zlfsh8om Πηγή: //wikimapia.org Γενική Γραμματεία Μακεδονίας - Θράκης
Το Φροντιστήριο στην Τραπεζούντα, 1900-02 Πηγή: Κανονίδης Π., 2007: 167 (το βιβλίο οφείλω στον κ. Θεόφιλο Κωτσίδη, τον οποίο ευχαριστώ και από τη θέση αυτή).
Ξάνθη φωτ.: Δημήτριος Μαυρίδης, www.panoramio.com
Για την ανάπτυξη των λειτουργικών, κατασκευαστικών και μορφολογικών γνωρισμάτων των αστικών κτιρίων του 19ου αιώνα στην Ελλάδα, διαμέσου της παρουσίασης του κτιριακού δυναμικού του ιστορικού κέντρου του Πειραιά (το οποίο συνιστά αντιπροσωπευτικό παράδειγμα), βλ.: 1)Παρουσίαση 3.3. και 2)Δημοσιεύσεις Στ. Μαλικούτη στην Επιστημονική Επετηρίδα Εφαρμοσμένης Έρευνας του ΤΕΙ Πειραιά, τόμος IV, Νο 1, 1999: α) «Διερεύνηση της Αρχιτεκτονικής των Ιδιωτικών Κτιρίων του Νεώτερου Πειραιά 1835-1870», σελ. 121-136, και β) «Η Ιδιωτική Αρχιτεκτονική στον Πειραιά 1870-1910», σελ. 137-148 29
Τέλος Ενότητας