ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ: ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: Ζ ΤΛΟΠΟΗΖΖ ΣΖ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ Γ ΚΠ. Ζ ΠΔΡΗΠΣΩΖ ΣΟΤ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΟΤ ΔΠΗΥΔΗΡΖΗΑΚΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΓΤΣΗΚΖ ΔΛΛΑΓΟ Δπηβέπσλ: ΛΑΕΑΡΗΓΖ ΝΗΚΟΛΑΟ πνπδαζηήο: ΟΦΗΑΝΟΠΟΤΛΟ ΓΖΜΖΣΡΖ ΑΘΖΝΑ 2008

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Δπραξηζηάξην εκεέσκα... - 3 - Πεξέιεςε εξγαζέαο... - 4 - Abstract... - 6 - ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν Δηζαγσγηθά... - 8-1. Δηζαγσγά εξγαζέαο... - 8-2. Πεξηγξαθά ησλ ππνζϋζεσλ εξγαζέαο/δξεπλεηηθϊ εξσηάκαηα... - 10-3. Πεξηγξαθά κεζνδνινγέαο Ϋξεπλαο... - 11 - ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο Ζ άζθεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαηά ηελ ηξίηε πεξίνδν πξνγξακκαηηζκνχ ζηελ Δ.Δ.... - 13-1. Ζ πνιηηηθά ηεο ΔΔ γηα ηελ Ϊκβιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηάησλ... - 13-2. Πεξηθεξεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο θαη θαηεγνξηνπνηάζεηο... - 14-3. Σα ρξεκαηνδνηηθϊ κϋζα-εξγαιεέα θαη νη αξρϋο ζηε βϊζε ησλ νπνέσλ αζθνχληαη νη πνιηηηθϋο ηεο ΔΔ ηελ πεξένδν 2000-2006... - 15-4. ΒαζηθΪ ζηνηρεέα ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζένπ ηεο πνιηηηθάο ζπλνράο 2000-2006... - 16-5. πλνπηηθά πεξηγξαθά ησλ δηαδηθαζηψλ ειϋγρνπ, παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ ΚΠ... - 18-6. Ζ δηακφξθσζε ηεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο γηα ην Γ ΚΠ ζηελ ΔΔ... - 23 - ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο Οη θνηλνηηθέο εληζρχζεηο θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ άζθεζε πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα... - 25-1. Σα δεηάκαηα απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο Δπξσπατθάο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο ζηελ ΔιιΪδα... - 25-2. Ζ πινπνέεζε ηνπ Β ΚΠ (1994-1999) ζηελ ΔιιΪδα... - 26-3. Σν Γ Κνηλνηηθφ Πιαέζην ηάξημεο ζηελ ΔιιΪδα... - 27-4. Καηλνηνκέεο θαη δηαθνξνπνηάζεηο ιεηηνπξγέαο ηνπ Γ ΚΠ ζε ζρϋζε κε ηα πξνεγνχκελα πιαέζηα ζηάξημεο ζηελ ΔιιΪδα... - 32-5. Σα πεξηθεξεηαθϊ πξνγξϊκκαηα (ΠΔΠ) ησλ θνηλνηηθψλ πιαηζέσλ ζηάξημεο ζηελ ΔιιΪδα θαηϊ ηελ ηξέηε πξνγξακκαηηθά πεξένδν.... - 33-6. Κξηηάξηα θαηαλνκάο ησλ πφξσλ ησλ ΠΔΠ. Ο αλαδηαλεκεηηθφο ραξαθηάξαο ησλ ΠΔΠ. Ζ πεξέπησζε ηεο πεξηθϋξεηαο Γπηηθάο ΔιιΪδνο.... - 34-7. Οη ειιεέςεηο ζηε δεκηνπξγέα ζηξαηεγηθάο πεξηθεξεηαθνχ ζρεδηαζκνχ θαη πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο ζηελ ΔιιΪδα θαη νη επηπηψζεηο... - 37-8. Σα ΔιιεληθΪ ΠεξηθεξεηαθΪ ΔπηρεηξεζηαθΪ ΠξνγξΪκκαηα (ΠΔΠ)... - 38 - ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο Σν ΠΔΠ Γπηηθήο Διιάδνο... - 40-1. Σν Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα (ΠΔΠ) Γπηηθάο ΔιιΪδνο 2000-2006 θαη νη Ϊμνλεο πξνηεξαηφηεηαο... - 40-2. χγθξηζε θαη δηαθνξνπνηάζεηο ζηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ αμφλσλ πξνηεξαηφηεηαο ηνπ ΠΔΠ Γπηηθάο ΔιιΪδνο απφ ην Β ΚΠ ζην Γ ΚΠ... - 48-3. Ζ πνξεέα πινπνέεζεο ηνπ ΠΔΠ Γπηηθάο ΔιιΪδνο... - 51 - ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Ο Γηεξεχλεζε ησλ βαζηθψλ δεηεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πινπνίεζε ηνπ ΠΔΠ Γπηηθήο Διιάδνο... - 60 - Άμνλαο 1: Εεηάκαηα πινπνέεζεο ηνπ ΠΔΠ Γπη. ΔιιΪδνο (πξνβιάκαηα, δεηάκαηα ζπλεξγαζέαο θαη ζπληνληζκνχ, ηάξεζε θαλφλσλ)... - 62 - Άμνλαο 2: Γηεξεχλεζε απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη εθηέκεζε επηπηψζεσλ απφ ηελ πινπνέεζε ησλ Ϋξγσλ ηνπ ΠΔΠ... - 67 - Άμνλαο 3: Γηαρξνληθά κεηαβνιά ησλ ζηφρσλ θαη ησλ πξνηεξαηνηάησλ θαη ε αλϊδεημε ηνπ ξφινπ ησλ ΠΔΠ ζην παξειζφλ θαη ζην κϋιινλ... - 70 - Άμνλαο 4: ΠξνηΪζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ νξγϊλσζε ησλ ΠΔΠ θαη ζηελ θαηαπνιϋκεζε ησλ πξνβιεκϊησλ θαη ησλ αγθπιψζεσλ... - 72 - - 1 -

πκπεξϊζκαηα... - 75 - Δπέινγνο... - 80 - Βηβιηνγξαθέα... - 82 - Παξαξηάκαηα... - 84 - - 2 -

Δπραξηζηήξην εκείσκα ην πιαέζην εθπφλεζεο ηεο εξγαζέαο απηάο ππάξμαλ Ϊηνκα πνπ ζπλϋβαιαλ θαζνξηζηηθϊ ζηελ νινθιάξσζά ηεο θαη ζηα νπνέα ζα άζεια λα εθθξϊζσ ηηο ζεξκϋο κνπ επραξηζηέεο. Καη αξρϊο νθεέισ λα επραξηζηάζσ ηνλ επηβιϋπνληα θαζεγεηά Κν Λαδαξέδε γηα ηελ Ϊςνγε ζπλεξγαζέα καο θαη γηα ηε ζεκαληηθά βνάζεηα θαη θαζνδάγεζε πνπ κνπ πξνζϋθεξε ζε φια ηα επέπεδα. Δπέζεο πνιιϋο επραξηζηέεο γηα ηα Ϊηνκα ηα νπνέα ζπκπιάξσζαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα θαη απϊληεζαλ κε πιάξε θαη ζαθά ηξφπν ζηα δεηάκαηα πνπ δηαπξαγκαηεπφηαλ ε εξγαζέα. Πην ζπγθεθξηκϋλα νη επραξηζηέεο απεπζχλνληαη ζηνπο Κνπο ηεθφπνπιν θαη Παπαζπχξνπ ηκεκαηϊξρε θαη ππϊιιειν ηεο Γηεχζπλζεο Πξνγξακκαηηζκνχ ηεο Ννκαξρέαο Αραΐαο αληέζηνηρα, ηνπο Κνπο Φηληλά, Θσκφπνπιν θαη ηακαηειϊην ππαιιάινπο ηεο Γηαρεηξηζηηθάο Αξράο ηνπ ΠΔΠ Γπηηθάο ΔιιΪδνο, ηηο Κεο ΣνθΪινπ θαη ππξϊθε ππαιιάινπο ηεο Γηεχζπλζεο ρεδηαζκνχ θαη ΑλΪπηπμεο ηεο ΠεξηθΫξεηαο Γπηηθάο ΔιιΪδνο θαη ηελ Κα ΠπξγΪθε ππϊιιειν ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Σακεένπ. ΣΫινο επραξηζηψ ηελ νηθνγϋλεηα κνπ γηα ηε ζπλνιηθά ζπκπαξϊζηαζε θαη βνάζεηα. - 3 -

Πεξίιεςε εξγαζίαο Ζ παξνχζα εξγαζέα δηεξεπλϊ βαζηθϊ δεηάκαηα πνπ ζρεηέδνληαη κε ηελ Ϊζθεζε πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο ζηελ ΔιιΪδα κϋζσ ηεο πινπνέεζεο ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζέσλ ηάξημεο. Πην ζπγθεθξηκϋλα κϋζσ ηεο κειϋηεο ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Δπηρεηξεζηαθνχ ΠξνγξΪκκαηνο Γπηηθάο ΔιιΪδαο ζην Γ Κνηλνηηθφ Πιαέζην ηάξημεο αλαδεηθλχνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιάκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαηϊ ηελ πινπνέεζε ησλ πξνγξακκϊησλ, αλαδεηνχληαη νη αηηέεο ησλ πξνβιεκϊησλ απηψλ θαζψο θαη νη θνξεέο πνπ θϋξνπλ ην κεγαιχηεξν κεξέδην επζχλεο. ΑξρηθΪ γέλεηαη κηα ζχληνκε αλαθνξϊ ζηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνένπο ε πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά απνηειεέ κηα απφ ηηο βαζηθϋο πξνηεξαηφηεηεο ηεο ΔλσκΫλεο Δπξψπεο. Αθνινχζσο πεξηγξϊθνληαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνένπο ε ΔΔ επηρεηξεέ λα ακβιχλεη ηηο δηαπεξηθεξεηαθϋο αληζφηεηεο ζην Ϋδαθφο ηεο θαη λα επηηχρεη ηε ζχγθιηζε θαη ηε ζπλνρά (Ϋρνληαο σο βαζηθνχο θνξεέο επέηεπμεο ησλ ζηφρσλ απηψλ ηα ΚνηλνηηθΪ Πιαέζηα ηάξημεο). ΔζηηΪδνληαο θπξέσο ζηηο πην πξφζθαηεο ρξεκαηνδνηηθϋο πεξηφδνπο πεξηγξϊθνληαη ηα θχξηα ρξεκαηνδνηηθϊ εξγαιεέα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαη γέλεηαη κηα ζχληνκε αλϊιπζε ηνπ βαζηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζένπ πνπ έζρπζε θαηϊ ηελ ηξέηε ρξεκαηνδνηηθά πεξένδν. ΠαξΪιιεια γέλεηαη κηα ζχληνκε αλαθνξϊ ζηηο δηαδηθαζέεο ειϋγρνπ θαη δηαρεέξηζεο (παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε) ησλ ΚΠ θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο ηεο ΔΔ ζην Γ ΚΠ. ηε ζπλϋρεηα πεξηγξϊθεηαη ε Διιεληθά πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά αζθνχκελε ζηελ νπζέα απνθιεηζηηθϊ κϋζσ ηεο πινπνέεζεο ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζέσλ ηάξημεο θαη ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Δπηρεηξεζηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ. Αλαιχνληαη δεηάκαηα απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ σο ηψξα πνιηηηθψλ ελέζρπζεο ηεο ρψξαο ζε ζρϋζε κε ηελ πεξηθεξεηαθά αλϊπηπμε, ηε ζχγθιηζε θαη ηελ Ϊκβιπλζε ησλ δηαπεξηθεξεηαθψλ αληζνηάησλ. ΔπηπιΫνλ γέλεηαη κηα αλαθνξϊ ζηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηνπ Γ ΚΠ ζηελ ΔιιΪδα, ζηνπο πφξνπο πνπ ιακβϊλεη ε ρψξα ζε απηά ηε ρξεκαηνδνηηθά πεξένδν θαη ζε θϊπνηεο βαζηθϋο δηαθνξνπνηάζεηο ηνπ ζε ζρϋζε κε πξνεγνχκελεο πεξηφδνπο. Αθνινχζσο πεξηγξϊθεηαη ν ζπζρεηηζκφο ηεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο ζηελ ΔιιΪδα κε ηα ΠΔΠ, θαηαγξϊθνληαη ηα θξηηάξηα θαηαλνκάο ησλ πφξσλ ηνπο, ελψ δηεξεπλϊηαη ν αλαδηαλεκεηηθφο ραξαθηάξαο ηνπο πνπ απνδεηθλχεηαη κεξηθφο. Δπέζεο ηνλέδεηαη ε απνπζέα θεληξηθϊ ζρεδηαζκϋλεο ζηξαηεγηθάο πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο θαη γέλεηαη θαη κηα αλαθνξϊ ζηηο επηπηψζεηο ηεο. - 4 -

Δλ ζπλερεέα πεξηγξϊθνληαη ηα βαζηθϊ πιενλεθηάκαηα ηεο πεξηθϋξεηαο Γπηηθάο ΔιιΪδνο θαζψο θαη νη Ϊμνλεο θαη ηα κϋηξα πξνηεξαηφηεηαο ηνπ ΠΔΠ πνπ πινπνηεέηαη ζ απηάλ θαηϊ ην Γ ΚΠ. Δπηρεηξεέηαη λα θαηαγξαθνχλ νη δηαθνξνπνηάζεηο αλϊκεζα ζηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο ηξέηεο πξνγξακκαηηθάο πεξηφδνπ ζε ζρϋζε κε ηελ ακϋζσο πξνεγνχκελε θαη Ϋζησ αλ θαη νη δηαθνξνπνηάζεηο δελ απνδεηθλχνληαη πνιχ ζεκαληηθϋο πξνθχπηνπλ νξηζκϋλα ελδηαθϋξνληα ζπκπεξϊζκαηα. Έπεηηα εμεηϊδεηαη ε έδηα ε πνξεέα πινπνέεζεο ηνπ ΠΔΠ ηεο ΠΓΔ κϋζα απφ δεέθηεο απνξξνθεηηθφηεηαο θαη βαζκνχ νινθιάξσζεο ησλ αμφλσλ πξνηεξαηφηεηαο θαη ησλ κϋηξσλ αιιϊ θαη κϋζα απφ ηηο γεληθϋο αμηνινγάζεηο ησλ επηηξνπψλ παξαθνινχζεζεο. Σν ηειεπηαέν θνκκϊηη ηεο εξγαζέαο πεξηιακβϊλεη ηα πνξέζκαηα ησλ ζπλεληεχμεσλ ζηηο νπνέεο ηϋζεθαλ εξσηάκαηα γηα φια ηα εξεπλεηηθϊ δεηάκαηα πνπ απαζρφιεζαλ απηά ηε κειϋηε. ΚαηαγξΪθνληαη ηα βαζηθφηεξα πξνβιάκαηα πινπνέεζεο ησλ Ϋξγσλ ηνπ ΠΔΠ θαη αλαδεηθλχνληαη θαη νη βαζηθϋο αηηέεο ηνπο. ΔμεηΪδνληαη επέζεο δεηάκαηα φπσο νη επηπηψζεηο ηνπ ΠΔΠ ζηελ πεξηθεξεηαθά νηθνλνκέα θαη απαζρφιεζε, δηεξεπλϊηαη ν αλαδηαλεκεηηθφο ηνπ ξφινο ζηελ πεξέπησζε ηεο Γπηηθάο ΔιιΪδαο θαη θαηαηέζεληαη πξνηϊζεηο γηα ηελ επέιπζε ησλ πθηζηακϋλσλ πξνβιεκϊησλ, γηα νξγαλσηηθϋο αιιαγϋο πνπ απαηηνχληαη αιιϊ θαη γεληθφηεξα γηα ηελ Ϊζθεζε ηεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο κε Ϋλα πην ζπληνληζκϋλν θαη νξγαλσκϋλν ηξφπν ελφςεη ηεο ηϋηαξηεο πξνγξακκαηηθάο πεξηφδνπ. Λέμεηο-Κιεηδηά: Κνηλνηηθφ Πιαέζην ηάξημεο, Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα, πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά, πεξηθεξεηαθά αλϊπηπμε, δηαπεξηθεξεηαθάο αληζφηεηεο, πινπνέεζε, αμηνιφγεζε, αγθπιψζεηο, ΠεξηθΫξεηα Γπηηθάο ΔιιΪδνο, ρξεκαηνδνηηθά πεξένδνο, κϋηξα, Ϊμνλεο πξνηεξαηφηεηαο - 5 -

Abstract The present paper inquires basic issues related to the application of regional policy in Greece through the implementation of Community Support Frameworks. More concretely, by studying the Regional Operational Program of Western Greece in the 3 rd Community Support Framework the most important problems arise, that result during the implementation of the programs, the causes of these problems are sought, as well as the institutions that bear the greatest share of responsibility. Initially there is a short reference made to the reasons why the regional policy constitutes one of the basic priorities of the European Union. In continuance, the ways are mentioned how the EU attempts to blunt the trans-regional inequalities in its ground and to achieve convergence and cohesion (having the Community Support Frameworks as its basic institutions for achieving these goals). Focusing mainly on the most recent financing periods the main financing tools that are used are described and a short analysis is made of the basic institutional frame that was in effect during the third financing period. At the same time a short reference is made on the control and management processes (follow-up and evaluation) of the CSF and on the configuration of the EU s regional policy in the 3 rd CSF. In continuance, the Greek regional policy is described, which is essentially practiced exclusively through the implementation of Community Support Frameworks and the Regional Operational Programs. Furthermore, issues of the effectiveness of the so far aid policies that the country received concerning the regional growth, the convergence and the bluntness of the trans-regional inequalities are analyzed. Moreover, there is a reference made on the main objectives of the 3 rd CSF in Greece, on the resources that the country receives during this financing period and on its certain basic differentiations compared to previous periods. Following, the correlation of the regional policy in Greece to the ROPs is described; the criteria of distribution of their resources are recorded, while their redistributive character that is proved partial is investigated. Also the absence of a centrally drawn strategy for the regional growth is stressed and a reference is made on its effects. In continuance, the basic advantages of the region of Western Greece are described as well as the axes and the priority measures of the ROP that are implemented on it during the 3 rd CSF. An attempt is made to record the - 6 -

differentiations between the priorities of the third programmatic period compared to the immediately previous one and even though the differentiations do not prove to be very important certain interesting conclusions are drawn. Later the course of the implementation of the ROP of the RWG in itself is examined through indicators of absorbency and degree of completion of the priority axes and measures but also through the general evaluations of follow-up delegations. The last part of the paper includes the conclusions of interviews in which questions were posed for all the inquiring issues that have been the subject of this study. The most basic problems are recorded concerning the implementation of ROP projects and their main causes are also demonstrated. Issues such as the effects of the ROP on the regional economy and employment are also examined, its redistributive role in the case of Western Greece is inquired and proposals are suggested for the solution of the existing problems, for the organizational changes that are required but also in general to exercise regional policy in a more coordinated and organized way in view of the fourth programmatic period. Key-words Community Support Framework (CSF), Regional Operational Program (ROP), regional policy, regional growth, implementation, evaluation, Region of Western Greece, financing period, measures, priority axes - 7 -

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν Δηζαγσγηθά 1. Δηζαγσγή εξγαζίαο Σα ΚνηλνηηθΪ Πιαέζηα ηάξημεο (ΚΠ) απνηϋιεζαλ θαη απνηεινχλ Ϋλα εμαηξεηηθϊ ρξάζηκν αλαπηπμηαθφ εξγαιεέν κϋζσ ηνπ νπνένπ, απφ ηελ εέζνδν ζρεδφλ ηεο ΔιιΪδαο ζηελ Δπξσπατθά Έλσζε, δφζεθε ψζεζε ζηελ αλαπηπμηαθά ζηξαηεγηθά ηεο ρψξαο, εληζρχνληαο ηηο ππνδνκϋο ηεο, βειηηψλνληαο ηελ πνηφηεηα δσάο θαη ζπληειψληαο (ηα ηειεπηαέα θπξέσο ρξφληα) ζηελ ζηαδηαθά ζχγθιηζε ηεο κε ην κϋζν Δπξσπατθφ εηζφδεκα. Δθηφο φισλ ησλ παξαπϊλσ, ηα ΚΠ κϋζσ ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Δπηρεηξεζηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ (ΠΔΠ), ππνθαηϋζηεζαλ φια απηϊ ηα ρξφληα ηελ πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά ηεο ρψξαο, αθνχ κϋζσ απηψλ πξαγκαηνπνηεέηαη ε θαηαλνκά ησλ πφξσλ θαη ε πινπνέεζε ησλ Ϋξγσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ πεξηθϋξεηα (Ϋξγα πνπ εέλαη εληαγκϋλα ζηα ΚΠ). Ζ Διιεληθά πνιηηηθά πεξηθεξεηαθά αλϊπηπμε Ϋρνληαο ζε κεγϊιν βαζκφ ππνθαηαζηαζεέ απφ ηα ΚΠ, αζθεέηαη απνζπαζκαηηθϊ, αλνξγϊλσηα, θαη αζπληφληζηα, δελ ρξεζηκνπνηεέ ηα θαηϊιιεια αλαπηπμηαθϊ θξηηάξηα γηα λα νδεγάζεη ηηο πεξηθϋξεηεο ζηε ζχγθιηζε θαη γηα λα ακβιχλεη ηηο δηαπεξηθεξεηαθϋο αληζφηεηεο θαη δελ ιακβϊλεη πϊληα ζηνλ επηζπκεηφ βαζκφ ππφςε ηηο θαηϊ ηφπνπο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηδηνκνξθέεο ησλ πεξηθεξεηψλ. Άιισζηε ηα ΚΠ θαη ηα ΠΔΠ δελ Ϋρνπλ σο ζηφρν κφλν ηελ ελέζρπζε ησλ πεξηθεξεηψλ πνπ ζε αλαπηπμηαθνχο φξνπο πζηεξνχλ, αιιϊ νη δξϊζεηο ηνπο Ϋρνπλ Ϋλα επξχηαην πεδέν αλαθνξϊο. Καη κπνξεέ ε πεξηθεξεηαθά αλϊπηπμε λα εέλαη, ζε κηθξφηεξν ά κεγαιχηεξν βαζκφ, πϊληα ζηηο βαζηθϋο πξνηεξαηφηεηεο φισλ ησλ ΚΠ, φκσο ε πνιπδηϊζπαζε ησλ Ϋξγσλ θαη ε αμηνπνέεζε ησλ πφξσλ θαη ζε Ϊιιεο ζεκαληηθϋο δξϊζεηο θαη ε επηδέσμε επέιπζεο πνιιψλ Ϊιισλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκϊησλ κϋζσ ησλ δξϊζεσλ απηψλ, δεκηνπξγεέ αθξηβψο απηά ηελ εηθφλα ησλ απνζπαζκαηηθψλ θαη ησλ αζπληφληζησλ ελεξγεηψλ Ϊζθεζεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο. Έηζη θαη παξϊ ηε ζεκαληηθά βνάζεηα πνπ ιακβϊλεη ε ρψξα φια απηϊ ηα ρξφληα θαη παξϊ ηελ νπζηαζηηθά βειηέσζε ησλ ππνδνκψλ θαη ησλ ξπζκψλ αλϊπηπμεο ηεο, νη εληζρχζεηο δελ Ϋρνπλ αμηνπνηεζεέ ζπζηεκαηηθϊ θαη ζην επηζπκεηφ επέπεδν ζην θνκκϊηη ηεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο. Καη απηφ δηφηη δελ Ϋρεη θαηαξηηζηεέ Ϋλα - 8 -

αλεμϊξηεην (ησλ ΚΠ) ζηξαηεγηθφ ζρϋδην ελέζρπζεο ηεο πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο εληφο ηνπ νπνένπ ζα εληϊζζνληαη θαη νη ιακβαλφκελνη πφξνη απφ ηα ΚΠ. ΑπνπζηΪδεη δειαδά ζηελ νπζέα κηα ζηξαηεγηθϊ ζρεδηαζκϋλε πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά, πνπ δηαρξνληθϊ λα αμηνινγεέ ηελ αλαπηπμηαθά δπλακηθά ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο, λα επεκβαέλεη εθεέ φπνπ πθέζηαληαη πζηεξάζεηο θαη πξνβιάκαηα, ιακβϊλνληαο βϋβαηα ππφςε ηηο ηνπηθϋο ηδηαηηεξφηεηεο θαη λα θαηαλϋκεη ηνπο πφξνπο κε θξηηάξηα πνπ ζα εέλαη ζχκθσλα κε ηνπο ζηφρνπο ηεο ζχγθιηζεο θαη ζπλνράο ησλ πεξηθεξεηψλ. Έζησ πϊλησο θαη ππφ απηνχο ηνπο φξνπο, ε ζπλεηζθνξϊ ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Δπηρεηξεζηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ ζηελ ηνπηθά αλϊπηπμε, ζηε βειηέσζε ησλ βαζηθψλ ππνδνκψλ θαη ζηελ αχμεζε ηνπ πεξηθεξεηαθνχ εηζνδάκαηνο θαη ηεο απαζρφιεζεο θξέλεηαη αξθεηϊ ζεκαληηθά. Ζ ζπγθεθξηκϋλε εξγαζέα (ζην βαζκφ θαη ζην βϊζνο πνπ ηεο αλαινγεέ εληφο ησλ ζηελψλ ρξνληθψλ πιαηζέσλ νινθιάξσζάο ηεο) κϋζσ ηεο παξαθνινχζεζεο θαη ηεο θαηαγξαθάο ηεο πινπνέεζεο ελφο πεξηθεξεηαθνχ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξϊκκαηνο κε κειϋηε πεξέπησζεο ην ΠΔΠ ηεο πεξηθϋξεηαο Γπηηθάο ΔιιΪδαο γηα ηελ ηξέηε πξνγξακκαηηθά πεξένδν (2000-2006) 1, επηδηψθεη λα αλαδεέμεη ηα ζεκαληηθφηεξα δεηάκαηα πνπ ζρεηέδνληαη κε ηε ζπλεηζθνξϊ ησλ επηρεηξεζηαθψλ απηψλ πξνγξακκϊησλ ζηελ ηνπηθά αλϊπηπμε, αιιϊ θαη λα αλαδεηάζεη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνένπο δελ αμηνπνηνχληαη αξθνχλησο νη πφξνη απηνέ, δηεξεπλψληαο ηα πξνβιάκαηα πνπ ζπλαληψληαη θαηϊ ηε θϊζε ηεο πινπνέεζεο ηνπο θαη πνηνο επζχλεηαη γη απηϊ. Ζ Ϋξεπλα απηά πξαγκαηνπνηεέηαη ηφζν κϋζα απφ δηεξεχλεζε βηβιηνγξαθέαο πνπ αλαθϋξεηαη ζηελ Ϊζθεζε ηεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο κϋζσ ησλ ΚΠ ηφζν ζηελ Δπξσπατθά Έλσζε (ΔΔ) φζν θαη ζηελ ΔιιΪδα, φζν θαη κϋζα απφ ηελ αμηνπνέεζε ησλ δηαηηζϋκελσλ πνζνηηθψλ ζηνηρεέσλ πνπ αθνξνχλ ηα θϊζε απηφ αξηζκεηηθϊ δεδνκϋλα, αιιϊ θπξέσο κϋζα απφ ηελ θαηαγξαθά ηεο εκπεηξέαο θαη ηεο γλψζεο ησλ αηφκσλ πνπ θιάζεθαλ λα δψζνπλ απαληάζεηο ζηα εξσηάκαηα ηεο Ϋξεπλαο θαη πνπ θαηϊ ηεθκάξην (απφ δηαθνξεηηθϋο ζϋζεηο) απνηεινχλ θνκκϊηη ηεο πινπνέεζεο απηάο. ε βαζηθφ επέπεδν κϋζα απφ ηελ θαηαγξαθά απηά ζηφρνο εέλαη ε αλϊδεημε ησλ βαζηθψλ πξνβιεκϊησλ, αγθπιψζεσλ θαη αζηνρηψλ ηφζν ζην επέπεδν ηεο πινπνέεζεο φζν θαη 1 εκεηψλεηαη φηη ε ηξέηε πξνγξακκαηηθά πεξένδνο σο πξνο ηηο λνκηθϋο δεζκεχζεηο ησλ Ϋξγσλ νινθιεξψζεθε ην 2006 θαη ην δηαρεηξηζηηθφ ηνπ θιεέζηκν ζα νινθιεξσλφηαλ βϊζεη ηνπ θαλφλα λ+2 ην ηϋινο ηνπ 2008, αιιϊ ιφγσ ηεο Ϋθηαθηεο θαηϊζηαζεο πνπ βξϋζεθε ε ΠεξηθΫξεηα Γπηηθάο ΔιιΪδνο εμαηηέαο ησλ ππξθαγηψλ ηνπ 2007, ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ πξνγξακκϊησλ θαη ησλ δξϊζεσλ Ϋρεη πϊξεη παξϊηαζε σο ην ηϋινο ηνπ 2009. - 9 -

(ζε Ϋλα κηθξφηεξν βαζκφ) ζην θνκκϊηη ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ (πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο) θαη ησλ θξηηεξέσλ επηινγάο θαη πινπνέεζεο Ϋξγσλ θαη δξϊζεσλ. 2. Πεξηγξαθή ησλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο/δξεπλεηηθά εξσηήκαηα Αξρηθφο ζθνπφο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη ε παξαθνινχζεζε θαη ε θαηαγξαθά ηεο Ϋσο ηψξα πνξεέαο πινπνέεζεο ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Δπηρεηξεζηαθνχ ΠξνγξΪκκαηνο ζηελ ΠεξηθΫξεηα Γπηηθάο ΔιιΪδνο (ΠΓΔ) θαηϊ ην Γ Κνηλνηηθφ Πιαέζην ηάξημεο, κϋζσ ηεο νπνέαο επηδηψθεηαη ε αλϊδεημε ησλ βαζηθψλ ζηφρσλ θαη ησλ επηδηψμεσλ ηεο πεξηθϋξεηαο. Οη πφξνη πνπ δηαηέζεληαη θαη πνπ θαηαλϋκνληαη ζε Ϋξγα αλϊ Ϊμνλεο πξνηεξαηφηεηαο (θϊζε Ϋλαο απφ ηνπο νπνένπο πεξηιακβϊλνπλ αληέζηνηρα κϋηξα, βϊζεη ηεο δηϊξζξσζεο πνπ αθνινπζνχλ ηα ΠΔΠ) εέλαη ελδεηθηηθνέ γηα ην πνηνη ζηξαηεγηθνέ θαη εηδηθνέ ζηφρνη Ϋρνπλ ηεζεέ θαη επηδηψθεηαη λα πινπνηεζνχλ, αιιϊ θαη γηα ην ηη επηπηψζεηο κπνξεέ λα επηθϋξεη ε πξαγκαηνπνέεζε ηνπο ζηελ ΠεξηθΫξεηα. Βαζηθφο ζηφρνο εέλαη ε αλϊδεημε ησλ πξνβιεκϊησλ θαη ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπέζηεθαλ θαηϊ ηελ πινπνέεζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πξνγξϊκκαηνο, ελψ ηαπηφρξνλα δηεξεπλψληαη νη αηηέεο ησλ αγθπιψζεσλ θαη ησλ πξνβιεκϊησλ απηψλ. ΠαξΪιιεια αλαδεηεέηαη ε ζπκβνιά ηνπ ελ ιφγσ ΠΔΠ ζηε ζχγθιηζε κε ηνλ εζληθφ θαη επξσπατθφ κϋζν φξν ζε φξνπο εηζνδάκαηνο, Ϋηζη ψζηε λα εθηηκεζεέ ν αλαδηαλεκεηηθφο ηνπ ραξαθηάξαο, θαζψο θαη νη επηπηψζεηο ησλ Ϋξγσλ ηνπ ζην πεξηθεξεηαθφ εηζφδεκα θαη ζηελ απαζρφιεζε. Κξέλεηαη ζθφπηκν ηα βαζηθϊ εξεπλεηηθϊ εξσηάκαηα πνπ επηρεηξεέηαη λα δηεξεπλεζνχλ, λα νξγαλψλνληαη κε ζαθάλεηα κϋζα απφ ηε δηαηχπσζε αληέζηνηρσλ ππνζϋζεσλ εξγαζέαο. Ο Ϋιεγρνο ησλ ππνζϋζεσλ εξγαζέαο κεηϊ ηελ νινθιάξσζε ηεο Ϋξεπλαο ζα καο δψζεη απαληάζεηο ζηηο παξακϋηξνπο ησλ εξεπλεηηθψλ εξσηεκϊησλ πνπ ζϋηνπκε. Ζ πξψηε ππφζεζε εξγαζέαο εέλαη φηη ηα πξνβιάκαηα, νη θαζπζηεξάζεηο θαη νη αγθπιψζεηο πνπ εληνπέδνληαη θαηϊ ηελ πινπνέεζε ησλ ΠΔΠ (κε κειϋηε πεξέπησζεο ην ΠΔΠ Γπηηθάο ΔιιΪδνο θαηϊ ην Γ ΚΠ), νδεγνχλ ζε θαηαζπαηϊιεζε πφξσλ, ζε απψιεηα θνηλνηηθψλ εηζξνψλ θαη ζε απνζπαζκαηηθϋο θαη αλνξγϊλσηεο εληϊμεηο Ϋξγσλ. Ζ δεχηεξε ππφζεζε εξγαζέαο εέλαη φηη ηα ΠΔΠ απφ ηε θϊζε ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ηνπο θηφιαο, δελ ιεηηνπξγνχλ εληφο κηαο νινθιεξσκϋλεο ζηξαηεγηθάο κϋζα απφ ηελ νπνέα ηα Ϋξγα πνπ πινπνηνχληαη ζα Ϋπξεπε λα απνηεινχλ - 10 -

θνκκϊηη ελφο επξχηεξνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδένπ πνπ πξνσζεέ ζπγθξνηεκϋλα θαη ζπληνληζκϋλα ηελ πεξηθεξεηαθά αλϊπηπμε θαη ηε ζχγθιηζε. Ζ ηξέηε ππφζεζε εξγαζέαο εέλαη φηη ηα ΠΔΠ θαη γεληθφηεξα ηα ΚΠ παξϊ ηα πξνβιάκαηα θαηϊ ηελ πινπνέεζά ηνπο ζπκβϊινπλ ηειηθϊ ζηελ ελδπλϊκσζε ηεο αλϊπηπμεο ησλ πεξηθεξεηψλ, Ϋρνπλ ζεηηθϋο επηπηψζεηο ζην εηζφδεκα, ηελ απαζρφιεζε θαη ζπληεινχλ ζηελ Ϊκβιπλζε ησλ δηαπεξηθεξεηαθψλ αληζνηάησλ. Δπηπξφζζεηα ε εξγαζέα επηρεηξεέ λα δηεξεπλάζεη ηα θξηηάξηα κε βϊζε ηα νπνέα γέλεηαη ε επηινγά ησλ Ϋξγσλ θαη ε δηαπεξηθεξεηαθά θαηαλνκά ησλ πφξσλ θαη ην θαηϊ πφζν ηα θξηηάξηα απηϊ εληϊζζνληαη ζε Ϋλα επξχηεξν πιαέζην Ϊζθεζεο ζπληνληζκϋλεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο. 3. Πεξηγξαθή κεζνδνινγίαο έξεπλαο Ζ Ϋξεπλα ζηεξέρζεθε ζε ζηνηρεέα πνπ αληιάζεθαλ απφ ηξεηο βαζηθνχο κεζνδνινγηθνχο Ϊμνλεο δηεξεχλεζεο θαη ε δηϊξζξσζά ηεο αθνινπζεέ αθξηβψο απηά ηε δνκά. Ο πξψηνο κεζνδνινγηθφο Ϊμνλαο πνπ αθνξνχζε ζην ζεσξεηηθφ θνκκϊηη ηεο Ϋξεπλαο δηεξεπλάζεθε κϋζα απφ ζπλνπηηθά αλαζθφπεζε θπξέσο Διιεληθάο θαη μϋλεο βηβιηνγξαθέαο θαη αξζξνγξαθέαο πνπ αθνξνχζε ζηελ Ϊζθεζε πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο ζηελ ΔΔ θαη ζηελ ΔιιΪδα ζηε δηϊξθεηα ησλ ηειεπηαέσλ 20 ρξφλσλ κϋζα απφ ηελ πινπνέεζε ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζέσλ ηάξημεο, δέλνληαο Ϋκθαζε ζε ζηνηρεέα πνπ αθνξνχζαλ ζηελ ηξέηε πξνγξακκαηηθά πεξένδν. Ο δεχηεξνο Ϊμνλαο αθνξϊ ζηε κεξηθά επεμεξγαζέα θαη παξνπζέαζε δεπηεξνγελψλ ζηνηρεέσλ γηα ηελ εμαγσγά ζπκπεξαζκϊησλ γηα ηα βαζηθϊ εξσηάκαηα ηεο Ϋξεπλαο θαη πην ζπγθεθξηκϋλα ζε ζρϋζε κε ηελ πνξεέα πινπνέεζεο ηνπ ΠΔΠ Γπηηθάο ΔιιΪδνο, ζπγθξηηηθά αμηνιφγεζε θαη αλϊιπζε ησλ αμφλσλ πξνηεξαηφηεηαο θαη ησλ κϋηξσλ θαη ζηνηρεέα πνπ αθνξνχλ ηελ απνξξνθεηηθφηεηα ησλ πξνγξακκϊησλ. Ο ηξέηνο θαη πην ζεκαληηθφο κεζνδνινγηθφο Ϊμνλαο πεξηιακβϊλεη ηηο ζπλεληεχμεηο. Κξέζεθε ζθφπηκν γηα ηελ Ϊληιεζε πξσηνγελψλ ζηνηρεέσλ ζηελ Ϋξεπλα (ηδέσο ζε φηη αθνξϊ ην θνκκϊηη ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ ΠΔΠ, ηα πξνβιάκαηα θαη ηηο αγθπιψζεηο θαηϊ ηελ πινπνέεζε ηνπ θαη ηηο επηπηψζεηο ηνπ) λα δηελεξγεζνχλ ζπλεληεχμεηο κε Ϊηνκα πνπ ραξαθηεξέδνληαη ιφγσ ηεο ζϋζεο θαη ηεο εκπεηξέαο ηνπο πιεξνθνξηνδφηεο θιεηδηϊ. Οη πιεξνθνξέεο πνπ αληινχληαη απφ ηηο ζπλεληεχμεηο ζε ζπλδπαζκφ κε ηα δεπηεξνγελά ζηνηρεέα κπνξνχλ λα δψζνπλ κηα αξθεηϊ ζαθά εηθφλα γηα ηελ πνξεέα πινπνέεζεο ηνπ - 11 -

ΠΔΠ Γπηηθάο ΔιιΪδνο. Οη ζπλεληεχμεηο βαζέζηεθαλ ζε εξσηεκαηνιφγην πνπ θαηαζθεπϊζηεθε (θαη πνπ επηζπλϊπηεηαη ζην παξϊξηεκα ηεο εξγαζέαο) θαη ην νπνέν πεξηιακβϊλεη 21 εξσηάζεηο θπξέσο αλνηθηνχ αιιϊ θαη θιεηζηνχ ηχπνπ, δηαξζξσκϋλν ζε ηϋζζεξηο Ϊμνλεο δηεξεχλεζεο. Οη Ϊμνλεο απηνέ αθνξνχλ: i) ηα γεληθφηεξα δεηάκαηα πινπνέεζεο, ii) ηε δηεξεχλεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηελ εθηέκεζε ησλ επηπηψζεσλ απφ ηελ πινπνέεζε ηνπ ΠΔΠ, iii) ηε δηαρξνληθά κεηαβνιά ησλ ζηφρσλ θαη ησλ πξνηεξαηνηάησλ ηνπ ΠΔΠ θαη ηx) πξνηϊζεηο γηα ηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγέα ηνπ πξνγξϊκκαηνο θαη ηελ απνδνηηθφηεξε πινπνέεζά ηνπ. Απφ ηηο απαληάζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ Ϋξεπλα ηξνθνδνηνχληαη πνιιϊ απφ ηα ζπκπεξϊζκαηα θαη ηα πνξέζκαηα ηεο Ϋξεπλαο. πλεληεχμεηο πξαγκαηνπνηάζεθαλ ηειηθϊ κε 8 ζπλνιηθϊ Ϊηνκα απφ δηαθνξεηηθϋο ππεξεζηαθϋο κνλϊδεο ηεο πεξηθϋξεηαο πνπ Ϋρνπλ εκπεηξέα θαη ζπκκεηνρά ζην ΠΔΠ Γπηηθάο ΔιιΪδνο εέηε ζην θνκκϊηη ηεο πινπνέεζεο, εέηε ζην θνκκϊηη ηνπ ειϋγρνπ θαη ηεο αμηνιφγεζεο. Έηζη ζπκκεηϋρνπλ ππϊιιεινη ηεο δηαρεηξηζηηθάο αξράο (3), ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ηακεένπ (1), ηεο λνκαξρέαο (2) θαη ηεο Γηεχζπλζεο ρεδηαζκνχ θαη ΑλΪπηπμεο (2) ηεο ΠεξηθΫξεηαο. θνπφο ησλ ζπλεληεχμεσλ δελ άηαλ ε εμαγσγά πνζνηηθνπνηεκϋλεο πιεξνθνξέαο κϋζα απφ ζπζηεκαηηθά Ϋξεπλα ζε Ϋγθπξν ζεκαληηθφ θαη Ϋγθπξν δεέγκα αηφκσλ (θϊηη πνπ δελ άηαλ εθηθηφ λα πξαγκαηνπνηεζεέ ζην πιαέζην απηάο ηεο εξγαζέαο) αιιϊ ε Ϊληιεζε πξσηνγελνχο πιεξνθνξέαο γηα ηελ απϊληεζε ζηα εξεπλεηηθϊ εξσηάκαηα θαη ζηηο ππνζϋζεηο εξγαζέαο ηεο Ϋξεπλαο (γη απηφ θαη νη ζπλεληεχμεηο πεξηιϊκβαλαλ θαηϊ κεέδνλα ιφγν εξσηάκαηα αλνηθηνχ ηχπνπ). - 12 -

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο Ζ άζθεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαηά ηελ ηξίηε πεξίνδν πξνγξακκαηηζκνχ ζηελ Δ.Δ. 1. Ζ πνιηηηθή ηεο ΔΔ γηα ηελ άκβιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ Ζ πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά θαη ε Ϊκβιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηάησλ κϋζσ απηάο απνηειεέ κηα απφ ηηο ζνβαξφηεξεο πξνηεξαηφηεηεο ηεο ΔλσκΫλεο Δπξψπεο. Γηα ην ιφγν απηφ Ϋλα κεγϊιν κϋξνο ησλ ρξεκϊησλ ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ δαπαλϊηαη ζε δξϊζεηο θαη πνιηηηθϋο πνπ ζηφρν Ϋρνπλ ηελ νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά ελδπλϊκσζε ησλ πεξηθεξεηψλ, ηε ζχγθιηζε κε ηνλ εθϊζηνηε εζληθφ αιιϊ θαη θνηλνηηθφ κϋζν φξν θαη ηελ επέηεπμε ζπλνράο 2. Ζ πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά πινπνηεέηαη ηφζν κϋζα απφ εζληθϋο φζν θαη απφ ΔπξσπατθΫο δξϊζεηο θαη κϋηξα. Ο ζπλδπαζκφο πνιηηηθψλ ηφζν ζην επέπεδν ησλ θξαηψλ (γηα ηε κεέσζε ησλ αληζνηάησλ κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ ηνπ έδηνπ ηνπ θξϊηνπο) φζν θαη ζε επέπεδν Δπξσπατθάο Έλσζεο (γηα ηηο αληζφηεηεο κεηαμχ πεξηθεξεηψλ δηαθνξεηηθψλ θξαηψλ κειψλ) θξέλεηαη αλαγθαένο γηα πνιινχο ιφγνπο 3. Έλαο βαζηθφο ιφγνο Ϋρεη λα θϊλεη κε ηελ αλεπϊξθεηα ησλ επηκϋξνπο εζληθψλ πνιηηηθψλ γηα ηε κεέσζε ησλ δηαπεξηθεξεηαθψλ αληζνηάησλ ζην ζχλνιν ηνπ εδϊθνπο ηεο ΔΔ. ΔπηπιΫνλ δεδνκϋλνπ φηη πνιιϋο απνθϊζεηο γηα ηνκεαθϋο πνιηηηθϋο πνπ Ϋρνπλ Ϊκεζν αληέθηππν ζηηο πεξηθϋξεηεο ιακβϊλνληαη ζην θνηλνηηθφ επέπεδν, επηηϊζζεηαη ν ζπληνληζκφο ησλ εζληθψλ θαη θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ γηα ηελ αλαδάηεζε θαη ηελ θαηακϋηξεζε ησλ επηπηψζεσλ ησλ πνιηηηθψλ απηψλ ζηηο πεξηθϋξεηεο. Ζ Ϊζθεζε πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο θαη ζην επέπεδν ηεο ΔΔ θξέλεηαη απαξαέηεηε γηα ηελ Ϊκβιπλζε ησλ παξελεξγεηψλ ηεο εληαέαο αγνξϊο πνπ θαζηζηϊ ηηο αλαπηπμηαθϊ αδχλακεο πεξηθϋξεηεο ιηγφηεξν αληαγσληζηηθϋο θαη δεκηνπξγεέ ηϊζεηο κεηεγθαηϊζηαζεο γηα πνιιϋο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ιακβϊλνπλ ρψξα εθεέ. ΔπηπιΫνλ ην Ϊλνηγκα ησλ ζπλφξσλ θαη ε θαηϊξγεζε ησλ εηζαγσγηθψλ εκπνδέσλ ζπλεπϊγεηαη Ϋλα θφζηνο γηα ηηο θαζπζηεξεκϋλεο πεξηθϋξεηεο πνπ ζπκκεηϋρνπλ ζηελ θνηλά αγνξϊ. ΑληηζηΪζκηζκα γηα ην θφζηνο πνπ πθέζηαληαη νη θαζπζηεξεκϋλεο ρψξεο θαη 2 Γεσξγένπ Α. Γηψξγνο, «Σν Γεκνζηνλνκηθφ χζηεκα ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο θαη ν Κνηλνηηθφο Πξνυπνινγηζκφο», Δθδ. αθθνπια, Αζάλα-Κνκνηελά, 2002 ζει. 30 3 Α.Γ. Παπαδαζθαιφπνπινο, Πξφηππα θαη ΠνιηηηθΫο Πεξηθεξεηαθάο ΑλΪπηπμεο, Δθδφζεηο Παπαδάζε, 1995-13 -

πεξηθϋξεηεο απνηειεέ ε κεηαθνξϊ πξαγκαηηθψλ πφξσλ απφ ηηο πην πξνεγκϋλεο αλαπηπμηαθϊ θαηϊ ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ εθαξκνγά ησλ θνηλψλ πνιηηηθψλ. 4 2. Πεξηθεξεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο θαη θαηεγνξηνπνηήζεηο Ο Πεξηθεξεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο απνηειεέ βαζηθφ κϋζν θαη πξνυπφζεζε γηα ηελ εμνκϊιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηάησλ. Οη βαζηθϋο θαηεγνξέεο ζηηο νπνέεο δηαθξέλεηαη εέλαη 5 : ν δηαπεξηθεξεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο ά πξνγξακκαηηζκφο ζε εζληθφ επέπεδν ά εζληθφο πξνγξακκαηηζκφο γηα εζληθά αλϊπηπμε, Ο δηαπεξηθεξεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο εέλαη κηα δξαζηεξηφηεηα ζε εζληθφ επέπεδν θαη απνζθνπεέ ζην λα δηαγξϊςεη ηελ πνξεέα θϊζε πεξηθϋξεηαο ζηα πιαέζηα ηεο εζληθάο νηθνλνκέαο. Με Ϊιια ιφγηα ν δηαπεξηθεξεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο θαζνξέδεη ην ξφιν ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο ζηε δηακφξθσζε θαη πινπνέεζε ησλ εζληθψλ αλαπηπμηαθψλ ζηφρσλ. ν πεξηθεξεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο ζε πεξηθεξεηαθφ επέπεδν ά δηαηνπηθφο πξνγξακκαηηζκφο Ο δηαηνπηθφο πξνγξακκαηηζκφο εέλαη δξαζηεξηφηεηα ηνπηθάο θιέκαθαο. ΚαηΪ ην δηαηνπηθφ πξνγξακκαηηζκφ αλϊινγα κε ηελ θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά δηϊξζξσζε ηεο πεξηθϋξεηαο, δηακνξθψλνληαη αληηθεηκεληθνέ ζθνπνέ γηα θνηλσληθν-νηθνλνκηθά αλϊπηπμε ηεο ζπγθεθξηκϋλεο πεξηθϋξεηαο. πξνγξακκαηηζκφο ρσξνζεηάζεσο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηάησλ ά ρσξνηαμηθφο πξνγξακκαηηζκφο Αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηνπ ρσξνηαμηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ εέλαη ε ρσξνζϋηεζε ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηάησλ 6. 4 Θενδ. θνχληδνο, Πεξηθεξεηαθά Οηθνλνκηθά ΑλΪιπζε θαη Πνιηηηθά, Σφκνο Α, Δθδ. Αζ.ηακνχιε, Έθδνζε Γ, Αζάλα 2005 5 Θενδ. θνχληδνο, Πεξηθεξεηαθά Οηθνλνκηθά ΑλΪιπζε θαη Πνιηηηθά, Σφκνο Β, Δθδ. Αζ.ηακνχιε, Έθδνζε Γ, Αζάλα 2004 6 Ν.Κφλζνιαο, Πεξηθεξεηαθά Οηθνλνκηθά Πνιηηηθά, Δθδφζεηο Παπαδάζε, Αζάλα, 1983-14 -

3. Σα ρξεκαηνδνηηθά κέζα-εξγαιεία θαη νη αξρέο ζηε βάζε ησλ νπνίσλ αζθνχληαη νη πνιηηηθέο ηεο ΔΔ ηελ πεξίνδν 2000-2006 Σελ πεξένδν 2000-2006 ε ΔΔ δηϋζεηε Ϋμη θχξηα ρξεκαηνδνηηθϊ κϋζα κε ηα νπνέα πινπνηνχζε ηελ πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά (ά πνιηηηθά ζπλνράο): ην Δπξσπατθφ Σακεέν Πεξηθεξεηαθάο ΑλΪπηπμεο (ΔΣΠΑ), ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακεέν (ΔΚΣ), ην ηκάκα Πξνζαλαηνιηζκνχ ηνπ Δπξσπατθνχ Γεσξγηθνχ Σακεένπ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπάζεσλ (ΔΓΣΠΔ-Πξνζαλαηνιηζκφο), ην Υξεκαηνδνηηθφ ΜΫζν Πξνζαλαηνιηζκνχ γηα ηελ Αιηεέα (ΥΜΠΑ), ην Σακεέν πλνράο θαη ηα δϊλεηα απφ ηελ Δπξσπατθά ΣξΪπεδα Δπελδχζεσλ (ΔΣΔ). Σα ηϋζζεξα πξψηα ηακεέα απνθαινχληαη δηαξζξσηηθϊ θαη ιεηηνπξγνχλ κϋζα ζε Ϋλα εληαέν πιαέζην πνπ ζηεξέδεηαη ζηηο βαζηθϋο αξρϋο ηεο ζπγθϋληξσζεο, ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, ηεο πξνζζεηηθφηεηαο θαη ηεο εηαηξηθάο ζρϋζεο. 7 Ζ αξρά ηεο ζπγθϋληξσζεο αθνξϊ ζηελ ηαμηλφκεζε ησλ πεξηθεξεηψλ κε εληαέα θξηηάξηα ζε επξσπατθφ επέπεδν θαη ζπγθϋληξσζε ησλ πφξσλ θαηϊ πξνηεξαηφηεηα ζε πεξηθϋξεηεο θαη νκϊδεο πνπ Ϋρνπλ κεγαιχηεξε αλϊγθε. Ζ αξρά ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ αθνξϊ ζηελ εθαξκνγά πνιπεηψλ πξνγξακκϊησλ πνπ ζρεδηϊδνληαη απφ Ϋλα πνιχεπέπεδν ζχζηεκα δηνέθεζεο απφ ηα θξϊηε-κϋιε θαη εγθξέλνληαη απφ ηελ Δπηηξνπά. Ζ αξρά ηεο εηαηξηθάο ζρϋζεο αθνξϊ ζηε ζηελά ζπλεξγαζέα αλϊκεζα ζηελ Δπξσπατθά Δπηηξνπά θαη ζηηο αξκφδηεο αξρϋο θϊζε θξϊηνπο ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επέπεδν γηα ηε δηαρεέξηζε ησλ πξνγξακκϊησλ. Ζ αξρά ηεο Πξνζζεηηθφηεηαο Ϋρεη λα θϊλεη κε ην φηη ζα πξϋπεη νη θνηλνηηθνέ πφξνη ζα Ϋξρνληαη λα ζπκπιεξψζνπλ θαη φρη λα ππνθαηαζηάζνπλ ηηο δεκφζηεο επελδχζεηο ησλ θξαηψλ-κειψλ. Δθηφο ησλ βαζηθψλ απηψλ ζηφρσλ επηδηψθεηαη ε δηαζθϊιηζε ηεο κεγαιχηεξεο δπλαηάο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ δξϊζεσλ κϋζσ ηεο ππνρξεσηηθάο παξαθνινχζεζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο ησλ απνηειεζκϊησλ, ζε ζρϋζε κε ηνπο επηδησθφκελνπο ζηφρνπο. ΔπηπιΫνλ ζα πξϋπεη λα δέλεηαη πξνηεξαηφηεηα ζηηο πνιηηηθϋο ζπλνράο θαη ζηε ζπκπιεξσκαηηθφηεηα ηεο δηαξζξσηηθάο κε Ϊιιεο πνιηηηθϋο, φπσο απηά ηνπ αληαγσληζκνχ, ηεο πξνζηαζέαο ηνπ πεξηβϊιινληνο, ηεο ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ θαζψο επέζεο θαη ζε κϋηξα πξνζηαζέαο ηνπ πεξηβϊιινληνο 8. 7 Π.Ληαξγθνβαο-Γ.ΑλδξΫνπ, Ζ λϋα Πνιηηηθά πλνράο ηε Δπξσπατθάο Έλσζεο θαη ε ΔιιΪδα, Δθδ. Παπαδάζε, ΔΚΔΜ, ζει. 38-45, Αζάλα 2007 8 Γ.ΠεηξΪθνο, Γ.ΦπρΪξεο, «Πεξηθεξεηαθά ΑλΪπηπμε ζηελ ΔιιΪδα», Αζάλα, 2004, ζει. 419-421 - 15 -

ΠαξαθΪησ πεξηγξϊθνληαη ηα βαζηθϊ ηζηνξηθϊ ζηνηρεέα ησλ ηακεέσλ θαη νη ζηφρνη πνπ ζϋηνπλ 9. Α) Δπξσπατθφ Σακεέν Πεξηθεξεηαθάο ΑλΪπηπμεο (ΔΣΠΑ): Γεκηνπξγάζεθε ην 1975 γηα ηε ζηάξημε ησλ κεηνλεθηηθψλ πεξηθεξεηψλ. Υξεκαηνδνηεέ δξϊζεηο γηα ππνδνκϋο (νδηθνέ Ϊμνλεο, ιηκϊληα, ηερλνινγηθϊ πϊξθα, θιπ.) θαη επελδχζεηο πνπ δεκηνπξγνχλ ζϋζεηο απαζρφιεζεο, Ϋξγα ηνπηθάο αλϊπηπμεο θαη εληζρχζεηο γηα κηθξϋο επηρεηξάζεηο. Β) Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακεέν (ΔΚΣ): Ηδξχζεθε ην 1958. Πξνσζεέ ηελ Ϋληαμε ζηελ αγνξϊ εξγαζέαο ησλ αλϋξγσλ θαη ησλ νκϊδσλ πνπ βξέζθνληαη ζε κεηνλεθηηθά ζϋζε, θπξέσο κϋζσ ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ελεξγεηψλ επαγγεικαηηθάο θαηϊξηηζεο. Γ) Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακεέν Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπάζεσλ (ΔΓΣΠΔ)- Σκάκα Πξνζαλαηνιηζκνχ: Σν 1962 ην ΔΓΣΠΔ δηαηξϋζεθε ζε δπν ηκάκαηα. Σν Σκάκα Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ην Σκάκα Δγγπάζεσλ. Απηφ ην ηειεπηαέν δελ απνηειεέ δηαξζξσηηθφ Σακεέν αθνχ ρξεκαηνδνηεέ ηηο δαπϊλεο θαη ηηο Ϊκεζεο εληζρχζεηο πξνο ηνπο αγξφηεο, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ιεηηνπξγέα ησλ θνηλψλ νξγαλψζεσλ αγνξψλ (θνα) ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ ζην πιαέζην ηεο ΚΑΠ. Σν Σκάκα Πξνζαλαηνιηζκνχ ρξεκαηνδνηεέ κϋηξα αγξνηηθάο αλϊπηπμεο Γ) Υξεκαηνδνηηθφ ΜΫζν Πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Αιηεέαο (ΥΜΠΑ): Σν ΥΜΠΑ θαηϋζηε απηφλνκν ρξεκαηνδνηηθφ κϋζν ην 1992 θαη ρξεκαηνδνηεέ δξϊζεηο πνπ εληζρχζνπλ ηελ πξνζαξκνγά θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ αιηεπηηθνχ ηνκϋα κε θχξην ζηφρν ηελ αεηθφξν δηαρεέξηζε ησλ αιηεπηηθψλ πφξσλ. 4. Βαζηθά ζηνηρεία ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο 2000-2006 Σα ΓηαξζξσηηθΪ Σακεέα ιεηηνπξγνχλ κϋζα ζε Ϋλα εληαέν πιαέζην ζπγρξεκαηνδνηψληαο Ϋλα κεγϊιν θϊζκα Ϋξγσλ ηα νπνέα εληϊζζνληαη ζε πνιπεηά (πεξηθεξεηαθϊ ά εζληθϊ) αλαπηπμηαθϊ πξνγξϊκκαηα 10. Κεληξηθφο θνξϋαο 9 Λαδαξέδεο Ν. «H Κνηλνηηθά Πεξηθεξεηαθά Πνιηηηθά θαη ηα δηαξζξσηηθϊ Σακεέα: απφ ηελ Δληαέα επξσπατθά ΠξΪμε Ϋσο ηηο ξπζκέζεηο γηα ηελ πξνγξακκαηηθά πεξένδν 2007-2013», εκεηψζεηο γηα ην κϊζεκα Κνηλνηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 10 Οη ζηφρνη ησλ δηαξζξσηηθψλ Σακεέσλ (Δπξσπατθφ Σακεέν Πεξηθεξεηαθάο ΑλΪπηπμεο-ΔΣΠΑ, Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακεέν-ΔΚΣ, Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακεέν Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπάζεσλ - 16 -

ζπληνληζκνχ θαη δηαρεέξηζεο ηεο πνιηηηθάο απηάο εέλαη ε Δπξσπατθά Δπηηξνπά. Ζ Δπηηξνπά εέλαη Ϊιισζηε απηά πνπ καδέ κε θϊζε κεκνλσκϋλε εζληθά θπβϋξλεζε εγθξέλεη ηα ΚνηλνηηθΪ Πιαέζηα ηάξημεο (ΚΠ). Ο δηαξζξσηηθφο πξνγξακκαηηζκφο ηεο Έλσζεο εέλαη εμαηξεηηθϊ ζχλζεηνο θαη πεξηιακβϊλεη κηα ζεηξϊ απφ ζηϊδηα. ε πξψηε θϊζε νη αξκφδηεο αξρϋο ησλ θξαηψλ κειψλ (νξηδφκελεο απφ ηηο εζληθϋο θπβεξλάζεηο) εθπνλνχλ εζληθϊ ά πεξηθεξεηαθϊ αλαπηπμηαθϊ ζρϋδηα (ρϋδηα Πεξηθεξεηαθάο ΑλΪπηπμεο) θαη ηα ππνβϊινπλ ζηελ Δπηηξνπά θαηφπηλ δηαβνχιεπζεο κε ηνπο αξκφδηνπο εηαέξνπο. Σα θξϊηε κϋιε Ϋρνπλ επέζεο ηε δπλαηφηεηα λα ππνβϊινπλ ζρϋδηα ησλ επηκϋξνπο Δπηρεηξεζηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ πνπ επηζπκνχλ λα εληϊμνπλ ζην αλαπηπμηαθφ ηνπο ζρϋδην. ΚΪζε ζρϋδην αλϊπηπμεο θαηαγξϊθεη ηελ πθηζηϊκελε θαηϊζηαζε, αλαιχεη ηνπο εζληθνχο αλαπηπμηαθνχο ζηφρνπο, ηηο αλϊγθεο θαη ηα κϋζα γηα ηελ επέηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ, πεξηγξϊθεη ηε ζηξαηεγηθά θαη ηηο πξνβιεπφκελεο δξαζηεξηφηεηεο δξϊζεο γηα ηελ επέηεπμε ησλ ζηφρσλ θαη παξϋρεη ελδεέμεηο γηα ηε ρξεκαηνδνηηθά ζπκκεηνρά ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακεέσλ ζηα αληέζηνηρα πξνγξϊκκαηα. ηε ζπλϋρεηα ε επηηξνπά θαη ε θϊζε κεκνλσκϋλε εζληθά θπβϋξλεζε, Ϋρνληαο σο βϊζε ζπδάηεζεο ηα ζρϋδηα απηϊ εγθξέλνπλ ηα ΚνηλνηηθΪ Πιαέζηα ηάξημεο. Σα ΚΠ δηαηξνχληαη ζε Ϊμνλεο πξνηεξαηφηεηαο θαη εθαξκφδνληαη κϋζσ ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκϊησλ (ηνκεαθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ). Σα ΔπηρεηξεζηαθΪ ΠξνγξΪκκαηα δηαηξνχληαη κε ηε ζεηξϊ ηνπο ζε επηκϋξνπο κϋηξα κϋζσ ησλ νπνέσλ πινπνηνχληαη ηειηθϊ νη ρξεκαηνδνηνχκελεο πξϊμεηο. ΚΪζε Κνηλνηηθφ Πιαέζην ηάξημεο πεξηιακβϊλεη: Σε ζηξαηεγηθά θαη ηνπο επηιεγϋληεο Ϊμνλεο πξνηεξαηφηεηαο, ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηνπο, εη δπλαηφλ πνζνηηθϊ πξνζδηνξηζκϋλνπο, ηελ εθηέκεζε ησλ αλακελφκελσλ επηδξϊζεσλ θαη ελδεηθηηθϊ ζηνηρεέα ζρεηηθϊ κε ηε ζπλϊθεηα κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Δπηηξνπάο, ηελ νηθνλνκηθά πνιηηηθά, ηελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο θιπ. πλνπηηθά πεξηγξαθά ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ Σκάκα Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Υξεκαηνδνηηθφ ΜΫζν Πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Αιηεέαο ΥΜΠΑ) ζηελ πξνγξακκαηηθάο πεξένδν 2000-2006, ζχκθσλα κε ηνλ Καλνληζκφ 1260/99 θαζνξέδνληαη σο εμάο: ηφρνο 1: Πξνψζεζε ηεο αλϊπηπμεο θαη ηεο δηαξζξσηηθάο πξνζαξκνγάο ησλ αλαπηπμηαθϊ θαζπζηεξεκϋλσλ πεξηθεξεηψλ (πνπ Ϋρνπλ θαηϊ θεθαιάλ ΑΔΠ θαηψηεξν ηνπ 75% ηνπ θνηλνηηθνχ κϋζνπ φξνπ) ΥξεκαηνδνηηθΪ φξγαλα: ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, ΔΓΣΠΔ-Π, ΥΜΠΑ ηφρνο 2: ηάξημε ηεο νηθνλνκηθάο θαη θνηλσληθάο αλαζπγθξφηεζεο ησλ πεξηνρψλ πνπ αληηκεησπέδνπλ δηαξζξσηηθϋο δπζθνιέεο (βηνκεραληθϋο, αγξνηηθϋο, αζηηθϋο ά εμαξηψκελεο απφ αιηεέα). ΥξεκαηνδνηηθΪ φξγαλαδσπα, ΔΚΣ (ΥΜΠΑ,ΔΓΣΠΔ-Δ) ηφρνο 3: ηάξημε ηεο πξνζαξκνγάο θαη ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ησλ πνιηηηθψλ θαη ζπζηεκϊησλ εθπαέδεπζεο, θαηϊξηηζεο θαη απαζρφιεζεο. Υξεκαηνδνηηθφ φξγαλν: ΔΚΣ - 17 -

Η πινπνίεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζην πιαίζην ηνπ Γ ΚΠΣ. Η πεξίπησζε ηνπ Δλδεηθηηθφ ζρϋδην ρξεκαηνδφηεζεο ην νπνέν πξνζδηνξέδεη ζπλνιηθφ χςνο θνλδπιέσλ γηα θϊζε Ϊμνλα πξνηεξαηφηεηαο γηα θϊζε Ϋηνο Σηο δηαηϊμεηο εθαξκνγάο ηνπ ΚΠ ηνηρεέα γηα ηελ εθ ησλ πξνηϋξσλ επαιάζεπζε ηεο πξνζζεηηθφηεηαο θαη πιεξνθνξέεο γηα ηηο ρξεκαηνδνηηθϋο ξνϋο Απφ ηελ Ϊιιε, ζε αληέζεζε κε ηα ΓηαξζξσηηθΪ Σακεέα, ην Σακεέν πλνράο θαη ην πξνεληαμηαθφ κϋζν δελ ζπγρξεκαηνδνηνχλ πξνγξϊκκαηα αιιϊ Ϋξγα ά ζηϊδηα Ϋξγσλ, ηα νπνέα πξνζδηνξέδνληαη ζαθψο εμαξράο. ΑπηΪ ηα Ϋξγα ππνβϊιινληαη απφ ηα θξϊηε ζηελ Δπηηξνπά, ππφθεηληαη ζηε δηαρεέξηζε ησλ εζληθψλ αξρψλ θαη απνηεινχλ αληηθεέκελν επέβιεςεο απφ κηα Δπηηξνπά Παξαθνινχζεζεο. ΣΫινο νη ηϋζζεξηο ΚνηλνηηθΫο Πξσηνβνπιέεο ηεο πεξηφδνπ απηάο ππφθεηληαη ζε μερσξηζηά δηαδηθαζέα πξνγξακκαηηζκνχ. Σν ΚΠ ζπλνδεχεηαη απφ ζρϋδηα ησλ επηκϋξνπο πεξηθεξεηαθψλ πξνγξακκϊησλ θαζψο θαη απφ ηα πκπιεξψκαηα Πξνγξακκαηηζκνχ (Π) πνπ εθπνλνχληαη ηφζν ζε επέπεδν ΚΠ φζν θαη ζην επέπεδν ηνπ θϊζε κεκνλσκϋλνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξϊκκαηνο. Σα Π θαηαξηέδνληαη απφ ην θϊζε θξϊηνο κϋινο, εζηηϊδνληαη ζηελ εθαξκνγά ηεο ζηξαηεγηθάο θαη ησλ αμφλσλ πξνηεξαηφηεηαο ηνπ θϊζε επηρεηξεζηαθνχ πξνγξϊκκαηνο θαη πεξηιακβϊλνπλ ιεπηνκεξά ζηνηρεέα γηα ην πεξηερφκελν θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ θϊζε Δπηρεηξεζηαθνχ ΠξνγξΪκκαηνο. Ζ Δπηηξνπά δηαπξαγκαηεχεηαη κε ηα θξϊηε κϋιε βϊζεη ησλ ελ ιφγσ εγγξαθψλ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ζηε ζπλϋρεηα πξαγκαηνπνηεέ κηα ελδεηθηηθά θαηαλνκά ησλ πφξσλ ησλ Σακεέσλ γηα θϊζε παξϋκβαζε θαη γηα θϊζε θξϊηνο κϋινο θαη εγθξέλεη ρσξηζηϊ ην θϊζε κεκνλσκϋλν Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα. Ζ Ϋγθξηζε ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ ζεκαηνδνηεέ ηε κεηϊβαζε ζηε θϊζε ηεο θαζεαπηφ πινπνέεζεο ηνπ δηαξζξσηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ 11. 5. πλνπηηθή πεξηγξαθή ησλ δηαδηθαζηψλ ειέγρνπ, παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ ΚΠ ε φηη αθνξϊ ηελ πινπνέεζε ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζέσλ ηάξημεο πθέζηαηαη δηαθξηηφ αληηθεέκελν γηα ηηο δηαδηθαζέεο ειϋγρνπ, παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο δηαξζξσηηθάο πνιηηηθάο. 11 Π.Ληαξγθνβαο-Γ.ΑλδξΫνπ, Ζ λϋα Πνιηηηθά πλνράο ηε Δπξσπατθάο Έλσζεο θαη ε ΔιιΪδα, Δθδ. Παπαδάζε, ΔΚΔΜ, ζει. 38-45, Αζάλα 2007-18 -

Ο έιεγρνο απνζθνπεέ ζηελ επαιάζεπζε ηεο λνκηκφηεηαο θαη ηεο θαλνληθφηεηαο ηεο ξνάο ησλ πφξσλ κε βϊζε θξηηάξηα πνπ εέλαη γλσζηϊ θαη απνζαθεληζκϋλα εθ ησλ πξνηϋξσλ (πξνυπνινγηζκνέ, θαλνληζκνέ, επαγγεικαηηθϋο πξνδηαγξαθϋο). Ζ παξαθνινχζεζε αθνξϊ ηελ επαιάζεπζε ηεο ρξεζηήο δηαρείξηζεο ησλ παξεκβϊζεσλ θαη ζε θαλνληθϊ δηαζηάκαηα παξϊγεη αλαιχζεηο γηα ηελ πξφνδν ησλ εθξνψλ ζε ζρϋζε κε ηνπο επηρεηξεζηαθνχο ζηφρνπο ηεο θϊζε παξϋκβαζεο (π.ρ. πφζα ρηιηφκεηξα απηνθηλεηνδξφκσλ θαηαζθεπϊζηεθαλ, πφζνη Ϊλεξγνη θαηαξηέζηεθαλ, πφζεο επηρεηξάζεηο Ϋιαβαλ εληζρχζεηο. Ζ αμηνιφγεζε θξέλεη ηελ πινπνέεζε ησλ νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ ζχκθσλα κε ηηο εθξνϋο, ηα απνηειϋζκαηα θαη ηηο επηπηψζεηο πνπ απηϋο Ϋρνπλ ζηελ νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά δσά. Απψηεξνο ζηφρνο ηεο εέλαη πξνθαλψο ε «δηφξζσζε» ησλ εμεηαδφκελσλ πνιηηηθψλ ζχκθσλα κε ηα επξχηεξα νηθνλνκηθϊ θαη θνηλσληθϊ θξηηάξηα (π.ρ. πνηεο κεηαξξπζκέζεηο ζα πξϋπεη λα γέλνπλ ψζηε ε φπνηα πνιηηηθά λα ζπκβϊιιεη απνηειεζκαηηθφηεξα ζε ζηφρνπο φπσο ε νηθνλνκηθά κεγϋζπλζε, ε αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ά ηεο απαζρφιεζεο, ε κεέσζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ αληζνηάησλ θιπ.). Ζ ζθαηξηθά αμηνιφγεζε ησλ επηπηψζεσλ νπνηαζδάπνηε πνιηηηθάο εέλαη κηα ηδηαέηεξε πνιχπινθε δηαδηθαζέα γηαηέ πξϋπεη λα ελζσκαηψζεη ηα ζπκπεξϊζκαηα: ησλ επηκϋξνπο αμηνινγάζεσλ δηαθνξεηηθψλ επηπϋδσλ πξνγξακκαηηζκνχ (κϋηξσλ, πξνγξακκϊησλ θαη πνιηηηθάο) ησλ επηκϋξνπο αμηνινγάζεσλ πνπ ιακβϊλνπλ ρψξα θαηϊ ηε δηϊξθεηα δηαθνξεηηθψλ θϊζεσλ ηεο δηαδηθαζέαο πξνγξακκαηηζκνχ (εθ ησλ πξνηϋξσλ αμηνιφγεζε, αμηνιφγεζε, εθ ησλ πζηϋξσλ αμηνιφγεζε) θαη ησλ επηκϋξνπο αμηνινγάζεσλ πνπ Ϋρνπλ δηαθνξεηηθφ ζεκαηηθφ εχξνο (ζπλνιηθά αμηνιφγεζε, ζεκαηηθά αμηνιφγεζε θαη αμηνιφγεζε ζε βϊζνο) Ζ γεληθά επζχλε γηα ηελ εθαξκνγά, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δηαξζξσηηθψλ παξεκβϊζεσλ, θαζψο θαη γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ επηκϋξνπο αξκφδησλ θνξϋσλ αλάθεη ζηα θξϊηε κϋιε 12. ην πιαέζην απηφ, ν Γεληθφο Καλνληζκφο νξέδεη ζαθψο ηηο αξκνδηφηεηεο ησλ νξγϊλσλ πνπ επζχλνληαη γηα 12 ΜαξαβΫγηαο, Ν. (2001), «Πεξηθεξεηαθά Πνιηηηθά θαη Οηθνλνκηθά θαη Κνηλσληθά πλνρά», ζην Γ.Γεκφπνπινο, Ν.ΜπαιηΪο & Η. Υαζζέδ, (επ.): Δηζαγσγά ζηηο ΔπξσπατθΫο πνπδϋο, Σφκνο Β: Οηθνλνκηθά Οινθιάξσζε θαη Πνιηηηθεο - 19 -

ηηο πιεξσκϋο, ηε δηαρεέξηζε, ηελ παξαθνινχζεζε, ηνλ Ϋιεγρν θαη ηελ αμηνιφγεζε. Πην ζπγθεθξηκϋλα: Σα θξϊηε-κϋιε θαη ε Δπηηξνπά ζπλϊπηνπλ ζχκβαζε ρξεκαηνδφηεζεο, ζην πιαέζην ηεο νπνέαο ε Δπηηξνπά αλαιακβϊλεη ηε δϋζκεπζε λα θαηαβϊιεη εηάζηεο πηζηψζεηο αλαιάςεσλ ππνρξεψζεσλ βϊζεη ησλ εγγξϊθσλ πξνγξακκαηηζκνχ πνπ Ϋρνπλ εγθξηζεέ. ΚΪζε θξϊηνο κϋινο νξέδεη ηφηε γηα θϊζε πξφγξακκα κηα αξρή πιεξσκήο πνπ εέλαη ν ελδηϊκεζνο κεηαμχ ησλ ηειηθψλ δηθαηνχρσλ θαη ηεο Δπηηξνπάο 13. Ζ αξρά πιεξσκάο παξαθνινπζεέ ηελ εμϋιημε θαη ηε ζπκβαηφηεηα πξνο ηνπο θνηλνηηθνχο θαλφλεο ησλ δαπαλψλ ησλ ηειηθψλ δηθαηνχρσλ ζε ζπλεξγαζέα κε ηελ αξρά δηαρεέξηζεο. Οη θπζηθϋο θηλάζεηο ησλ θεθαιαέσλ (ε πηζηψζεσλ πιεξσκψλ) ηεο Έλσζεο πξνο ηα θξϊηε κϋιε πξαγκαηνπνηνχληαη φηαλ ε Δπηηξνπά απνδέδεη ηηο πξαγκαηηθϋο δαπϊλεο ησλ ηειηθψλ δηθαηνχρσλ, νη νπνέεο ζεσξνχληαη θαη πηζηνπνηνχληαη απφ ηηο αξρϋο πιεξσκψλ. Οη πιεξσκϋο ιακβϊλνπλ ηε κνξθά πιεξσκψλ Ϋλαληη, ελδηϊκεζσλ πιεξσκψλ ά θαηαβνιά ηνπ ηειηθνχ ππνινέπνπ. ΚαηΪ ηελ πξψηε αλϊιεςε ππνρξϋσζεο, ε Δπηηξνπά θαηαβϊιεη ζηελ αξρά πιεξσκάο κηα πιεξσκά Ϋλαληη, ε νπνέα αληηπξνζσπεχεη ην 7% ηεο ζπκκεηνράο ησλ ηακεέσλ. Με ηηο ελδηϊκεζεο πιεξσκϋο απνδέδνληαη απφ ηελ Δπηηξνπά νη δαπϊλεο πνπ Ϋρνπλ πξϊγκαηη θαηαβιεζεέ απφ ην θξϊηνο-κϋινο ζην πιαέζην ελφο ΜΫηξνπ (θαη νη νπνέεο Ϋρνπλ πηζηνπνηεζεέ απφ ηελ αξρά πιεξσκάο). ε πεξέπησζε πνπ ε αξρά πιεξσκάο δελ ππνβϊιεη αέηεζε πιεξσκάο γηα θϊπνην ηκάκα αλϊιεςεο ππνρξεψζεσλ εληφο δηεηέαο απφ ηελ Ϋγθξηζε ηεο αληέζηνηρεο πξϊμεο, ην πνζφ απηφ απνδεζκεχεηαη απηεπαγγϋιησο απφ ηελ Δπηηξνπά (ν πεξέθεκνο θαλφλαο «λ+2») 14. Ζ δηαρείξηζε ηνπ θϊζε Δπηρεηξεζηαθνχ ΠξνγξΪκκαηνο γηα ηελ θϊζε πξνγξακκαηηθά πεξένδν αλαηέζεηαη ζε κηα Γηαρεηξηζηηθή Αξρή. Οη αξκνδηφηεηεο ηεο Γηαρεηξηζηηθάο Αξράο πεξηιακβϊλνπλ: ηε ζπιινγά θαη δηαβέβαζε νηθνλνκηθψλ θαη ζηαηηζηηθψλ ζηνηρεέσλ ζρεηηθϊ κε ηελ εθαξκνγά, ηνπο δεέθηεο παξαθνινχζεζεο θαη ηελ αμηνιφγεζε ηελ εθπφλεζε ηεο εηάζηαο Ϋθζεζεο εθηϋιεζεο θαηφπηλ Ϋγθξηζεο ηεο επηηξνπάο παξαθνινχζεζεο 13 Π.Ληαξγθνβαο-Γ.ΑλδξΫνπ, Ζ λϋα Πνιηηηθά πλνράο ηε Δπξσπατθάο Έλσζεο θαη ε ΔιιΪδα, Δθδ. Παπαδάζε, ΔΚΔΜ, ζει. 38-45, Αζάλα 2007 14 Anderson, J.J (1995), Structural Funds and the Social Dimension of EU Policy: Springboard or Strumbling Block? ην S. Leibfried & P.Pierson (επηκ.), European Social Policy; Between Fragmentation and Integration, Washington D.C.: the Brookings Inst. - 20 -

ηνλ Ϋιεγρν ηεο θαλνληθφηεηαο ησλ πξϊμεσλ ηεο θαη ηεο ζπκβαηφηεηαο ηνπο πξνο ηηο θνηλνηηθϋο πνιηηηθϋο ηε δηνξγϊλσζε ηεο ελδηϊκεζεο αμηνιφγεζεο εηάζηα ζπλϊληεζε κε ηελ Δπηηξνπά (εμϋηαζε ησλ απνηειεζκϊησλ ηνπ πξνεγνχκελνπ Ϋηνπο) θαη ελδερνκϋλσο πξνζαξκνγά ηνπ ηξφπνπ παξαθνινχζεζεο ά δηαρεέξηζεο κεηϊ απφ ζπζηϊζεηο ηεο Δπηηξνπάο ηελ πξνζαξκνγά ηνπ πκπιεξψκαηνο Πξνγξακκαηηζκνχ κε δηθά ηεο πξσηνβνπιέα ά κεηϊ απφ αέηεζε ηεο επηηξνπάο παξαθνινχζεζεο ηελ πιεξνθφξεζε θαη ηε δεκνζηφηεηα ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ ΠξνγξΪκκαηνο ΚΪζε ΚΠ θαη θϊζε Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα παξαθνινπζείηαη απφ κηα Δπηηξνπή Παξαθνινχζεζεο. Οη θπξηφηεξεο αξκνδηφηεηεο ηεο Δπηηξνπάο παξαθνινχζεζεο εέλαη 15 : ε Ϋγθξηζε ηνπ ζπκπιεξψκαηνο πξνγξακκαηηζκνχ (απαηηεέηαη ζπκθσλέα γηα θϊζε ηξνπνπνέεζε) ε Ϋγθξηζε ησλ πξνηϊζεσλ ηξνπνπνέεζεο ηεο παξϋκβαζεο ε Ϋγθξηζε ησλ θξηηεξέσλ επηινγάο ησλ ρξεκαηνδνηνχκελσλ πξϊμεσλ κϋζα ζε 6 κάλεο απφ ηελ Ϋγθξηζε ε παξαθνινχζεζε ηεο πινπνέεζεο θαη ε αμηνιφγεζε ηεο πξνφδνπ πνπ ζεκεηψζεθε γηα ηελ επέηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ παξεκβϊζεσλ (ηδέσο βϊζεη ηεο ελδηϊκεζεο αμηνιφγεζεο) ε Ϋγθξηζε ηεο εηάζηαο Ϋθζεζεο εθηϋιεζεο ε πξφηαζε ηξνπνπνηάζεσλ πξνο ηε δηαρεηξηζηηθά αξρά ν θαλνληζηηθφο νξηζκφο ηνπ αληηθεηκϋλνπ θαη ηνπ πεξηερνκϋλνπ ησλ δεηθηψλ παξαθνινχζεζεο θαη ηεο εηάζηαο Ϋθζεζεο εθηϋιεζεο Ζ Δπηηξνπά παξαθνινχζεζεο πξνεδξεχεηαη απφ εθπξφζσπν ηνπ θξϊηνπο-κϋινπο ά ηεο Γηαρεηξηζηηθάο Αξράο θαη απαξηέδεηαη απφ εθπξνζψπνπο ησλ δηαθφξσλ εηαέξσλ (νηθνλνκηψλ, θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ θνξϋσλ), ελψ ν εθπξφζσπνο ηεο Δπηηξνπάο Ϋρεη ζπκβνπιεπηηθά κφλν ηδηφηεηα. Σα θξϊηε κϋιε θϋξνπλ ηε γεληθά επζχλε γηα ηνλ έιεγρν ησλ δηαξζξσηηθψλ δξϊζεσλ. Πην ζπγθεθξηκϋλα νη εζληθϋο αξρϋο 16 : 15 ΜαξαβΫγηαο, Ν. (2001), «Πεξηθεξεηαθά Πνιηηηθά θαη Οηθνλνκηθά θαη Κνηλσληθά πλνρά», ζην Γ.Γεκφπνπινο, Ν.ΜπαιηΪο & Η. Υαζζέδ, (επ.): Δηζαγσγά ζηηο ΔπξσπατθΫο πνπδϋο, Σφκνο Β: Οηθνλνκηθά Οινθιάξσζε θαη Πνιηηηθεο - 21 -

βεβαηψλνπλ φηη Ϋρεη δεκηνπξγεζεέ θαη εθαξκφδνληαη ζπζηάκαηα ειϋγρνπ δηαβηβϊδνπλ ζηελ επηηξνπά πεξηγξαθά ησλ ζπζηεκϊησλ απηψλ, πηζηνπνηνχλ φηη νη δειψζεηο δαπαλψλ εέλαη αθξηβεέο πξνζιακβϊλνπλ, εληνπέδνπλ θαη δηνξζψλνπλ ηηο παξαηππέεο θαη ελεκεξψλνπλ ζρεηηθϊ ηελ Δπηηξνπά ππνβϊιινπλ ζηελ Δπηηξνπά, θαηϊ ηελ πεξϊησζε θϊζε παξϋκβαζεο, δάισζε απφ αλεμϊξηεηε αξρά πνπ απνηειεέ ζχλζεζε ησλ πνξηζκϊησλ ησλ ειϋγρσλ πνπ δηεμάρζεζαλ θαηϊ ηα πξνεγνχκελα Ϋηε ζπλεξγϊδνληαη κε ηελ Δπηηξνπά θαη αλαθηνχλ ηα πνζϊ πνπ ελδερνκϋλσο Ϋρνπλ απνιεζηεέ ιφγσ παξαηππηψλ Πνζνζηφ 5% ησλ δαπαλψλ ελφο πξνγξϊκκαηνο πξϋπεη λα απνηεινχλ αληηθεέκελν ιεπηνκεξψλ ειϋγρσλ, κϋζσ π.ρ. επηηφπησλ θαη δεκνζηνλνκηθψλ ειϋγρσλ. Δθφζνλ δηαπηζηψλνληαη παξαηππέεο, ηα θξϊηε κϋιε νθεέινπλ λα πξνβνχλ ζε δεκνζηνλνκηθϋο δηνξζψζεηο κϋζσ ηεο αθχξσζεο ηνπ ζπλφινπ ά κϋξνπο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζρεηηθψλ ελεξγεηψλ. Απφ ηελ Ϊιιε πιεπξϊ, ε Δπηηξνπά επζχλεηαη γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ επαιάζεπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ζπζηεκϊησλ ειϋγρνπ. Γηα ην ζθνπφ απηφ κπνξεέ λα δηελεξγεέ ειϋγρνπο επέ ηφπνπ ζε ζπλεξγαζέα κε ηα θξϊηε-κϋιε. ΜΪιηζηα, ζε πεξέπησζε ζνβαξάο παξαηππέαο, ε Δπηηξνπά κπνξεέ λα αλαζηεέιεη ηηο πιεξσκϋο επέ 5 κάλεο ην αλψηεξν, πϋξαλ ησλ νπνέσλ πξνβαέλεη ζε δεκνζηνλνκηθά δηφξζσζε, εϊλ ν ιφγνο εμαθνινπζεέ λα πθέζηαηαη. ΔπηπιΫνλ ζε πεξέπησζε αλεπϊξθεηαο ηνπ θξϊηνπο-κϋινπο ά ηεο Γηαρεηξηζηηθάο Αξράο, ε Δπηηξνπά κπνξεέ λα επηβϊιιεη δεκνζηνλνκηθϋο δηνξζψζεηο ησλ παξαηππηψλ θαη παξαβϊζεσλ κεηϊ απφ ζπλελλφεζε κε ην θξϊηνο 17. Ζ Δπηηξνπά εμαζθαιέδεη ε έδηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπζηεκϊησλ, ε ιεηηνπξγέα ησλ νπνέσλ ελαπφθεηηαη ζηηο αξρϋο δηαρεέξηζεο θαη πιεξσκψλ. Σα ρξεκαηνδνηηθϊ κϋζα πνπ απνδεζκεχνληαη απφ ηα θξϊηε κϋιε κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ εθ λϋνπ, ελψ απηϊ πνπ αλαθηψληαη απφ ηελ Δπηηξνπά αθαηξνχληαη θαη δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ εθ λϋνπ 18. 16 Π.Ληαξγθνβαο-Γ.ΑλδξΫνπ, Ζ λϋα Πνιηηηθά πλνράο ηε Δπξσπατθάο Έλσζεο θαη ε ΔιιΪδα, Δθδ. Παπαδάζε, ΔΚΔΜ, ζει. 38-45, Αζάλα 2007 17 Hooghe, L. (1996), Building a Europe with the regions: The Changing Role of the European Commission, ζην L.Hooghe (επηκ.), Cohesion Policy and European Integration: Building Multi-Level Governance, Oxford: Oxford University Press 18 Commission of the EC (1999), Evaluating Socio-Economic Programmes; Volume 1: Evaluation Design and Management, Luxemburg: Office for Official Publications of the European Communities - 22 -

Ζ αμηνιφγεζε ησλ δηαξζξσηηθψλ δξϊζεσλ επηκεξέδεηαη αλϊκεζα ζην θξϊηνο κϋινο θαη ηελ Δπηηξνπά. Πην αλαιπηηθϊ: ε αμηνιφγεζε εθ ησλ πξνηϋξσλ αλαηέζεηαη ζηηο αξρϋο πνπ εέλαη αξκφδηεο γηα ηελ πξνπαξαζθεπά ησλ ζρεδέσλ, ησλ παξεκβϊζεσλ θαη ηνπ πκπιεξψκαηνο Πξνγξακκαηηζκνχ ε ελδηϊκεζε αμηνιφγεζε θϊζε πξνγξϊκκαηνο νξγαλψλεηαη απφ ηε Γηαρεηξηζηηθά Αξρά, δηελεξγεέηαη απφ αλεμϊξηεην αμηνινγεηά θαη απνζηϋιιεηαη ζηελ Δπηηξνπά, ε νπνέα εθηηκϊ ηελ νξζφηεηϊ ηεο ηελ θχξηα επζχλε γηα ηελ εθ ησλ πζηϋξσλ αμηνιφγεζε (πνπ πξαγκαηνπνηεέηαη απφ αλεμϊξηεην αμηνινγεηά), ην αξγφηεξν 3 Ϋηε κεηϊ ην ηϋινο ηεο πεξηφδνπ πξνγξακκαηηζκνχ, θϋξεη ε Δπηηξνπά ζε εηαηξηθά ζρϋζε κε ην θξϊηνο κϋινο. Οη εθζϋζεηο αμηνιφγεζεο πξϋπεη λα ηέζεληαη ζηε δηϊζεζε ηνπ θνηλνχ 19. 6. Ζ δηακφξθσζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο γηα ην Γ ΚΠ ζηελ ΔΔ Ο βαζηθφο ζηφρνο ηνπ ηξέηνπ πξνγξακκαηηθνχ πιαηζένπ Ϊζθεζεο πεξηθεξεηαθάο πνιηηηθάο ζε επέπεδν ΔΔ άηαλ ε πξνεηνηκαζέα ηεο κεγϊιεο δηεχξπλζεο πνπ ηειηθϊ πξαγκαηνπνηάζεθε ην 2004. Ζ αλψηαηε νξνθά ηνπ πξνυπνινγηζκνχ παξϋκεηλε θαη γηα απηά ηελ πξνγξακκαηηθά πεξένδν ζην 1,27% ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαη ην 0,45% ηεο δηαξζξσηηθάο δαπϊλεο, ζπκπεξηιακβαλνκϋλσλ θαη ησλ δαπαλψλ ηεο δηεχξπλζεο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ην ζπλνιηθφ χςνο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θηλάζεθε ζην 1,23% ηνπ ΑΔΠ. Ο λϋνο θαλνληζκφο βϊζεη ηνπ νπνένπ πινπνηάζεθε θαη πινπνηεέηαη ην ΚΠ (1260/1999) ζπγθεληξψλεη ζε Ϋλα κφλν θεέκελν ηηο δηαηϊμεηο πνπ αθνξνχλ ηα ΓηαξζξσηηθΪ Σακεέα θαη θαιχπηεη ηηο αξρϋο πνπ εθαξκφδνληαη, ηνπο ζηφρνπο, ηηο κεζφδνπο πξνγξακκαηηζκνχ, ηε δεκνζηνλνκηθά δηαρεέξηζε, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηνλ Ϋιεγρν. Οη ζηφρνη γηα απηά ηελ πξνγξακκαηηθά πεξένδν γέλνληαη 3 (απφ 6) γηα ιφγνπο απινχζηεπζεο. Ζ Δπηηξνπά θαηϊξηηζε ηνλ θαηϊινγν ησλ πεξηθεξεηψλ πνπ άηαλ επηιϋμηκεο γηα ην ζηφρν 1 κε βϊζε ην θξηηάξην ηνπ θαηϊ θεθαιάλ εηζνδάκαηνο 19 Π.Ληαξγθνβαο-Γ.ΑλδξΫνπ, Ζ λϋα Πνιηηηθά πλνράο ηε Δπξσπατθάο Έλσζεο θαη ε ΔιιΪδα, Δθδ. Παπαδάζε, ΔΚΔΜ, ζει. 38-45, Αζάλα 2007-23 -

(κηθξφηεξν ηνπ 75% ηνπ κϋζνπ εηζνδάκαηνο ηεο ΔΔ) κε βϊζε ηα ζηνηρεέα ησλ ηξηψλ ηειεπηαέσλ εηψλ. O ηφρνο 1 αλαθϋξεηαη επηπιϋνλ ζε Ϋλα θαζεζηψο κεηαβαηηθάο ζηάξημεο γηα ηηο πεξηθϋξεηεο ά πεξηνρϋο πνπ άηαλ επηιϋμηκεο ηελ πξνεγνχκελε πξνγξακκαηηθά πεξένδν θαη δελ εέλαη ηελ ηξϋρνπζα. ηηο επηιϋμηκεο πεξηθϋξεηεο ηνπ ηφρνπ 2 ηϋζεθε αλψηαην φξην θϊιπςεο ην 18% ηνπ πιεζπζκνχ. Γηα ηνπο δχν εδαθηθνχο ζηφρνπο ηϋζεθε φξην θϊιπςεο ην 35-40% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ΔΔ. Οη ρξεκαηνδνηάζεηο ηνπ Σακεένπ πλνράο ζπλδϋζεθαλ γηα απηά ηελ πεξένδν κε ην χκθσλν ηαζεξφηεηαο. πκθσλάζεθε επηπιϋνλ φηη ε ζπλνιηθά δηαξζξσηηθά δαπϊλε δελ κπνξεέ λα μεπεξϊζεη ην 4% ηνπ ΑΔΠ ηνπ πξνο ελέζρπζε θξϊηνπο κϋινπο. Γηα ηελ πεξένδν απηά παξακϋλεη ν ζηφρνο ηεο πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο (Ϋζησ θη αλ δελ απμϊλνληαη νη πφξνη γηα ηελ ππνζηάξημά ηνπ), ε δηϊξθεηϊ ηνπ εέλαη 7 ρξφληα, απινπνηεέηαη ε δηαδηθαζέα θαη θαηαηέζεληαη εληαέα Ϋγγξαθα πξνγξακκαηηζκνχ. Σελ πεξένδν απηά ε εηαηξηθά ζρϋζε δηεπξχλεηαη θαη αλαζεσξεέηαη, ζπκπεξηιακβϊλνληαο θαη κε θπβεξλεηηθνχο θνξεέο, ελψ ε Δπηηξνπά απνζηαζηνπνηεέηαη απφ ηε δηαρεέξηζε πξνγξακκϊησλ, εληζρχεη ηελ αξρά ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη απμϊλεη ηνλ ειεγθηηθφ ηεο ξφιν (γεληθφηεξα απμϊλνληαη νη δεκνζηνλνκηθνέ Ϋιεγρνη) 20. 20 Γ.ΠεηξΪθνο, Γ.ΦπρΪξεο, «Πεξηθεξεηαθά ΑλΪπηπμε ζηελ ΔιιΪδα», Αζάλα, 2004, ζει. 431-433 - 24 -

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο Οη θνηλνηηθέο εληζρχζεηο θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ άζθεζε πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα 1. Σα δεηήκαηα απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο Δπξσπατθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα Ζ Δπξσπατθά πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά θαέλεηαη πσο θαηϊ ηε δηϊξθεηα φισλ ησλ πξνγξακκαηηθψλ πεξηφδσλ επεξϋαζε ηελ αληέζηνηρε Διιεληθά πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά θαη ηδέσο απφ ηελ Ϋλαξμε ηνπ Α ΚΠ. Ζ επξσπατθά πεξηθεξεηαθά πνιηηηθά απϋθηεζε κεγαιχηεξε ζπλνρά θαη εηδηθφ βϊξνο απφ ην 1998 θαη Ϋπεηηα (δειαδά γηα ηελ ηξέηε πξνγξακκαηηθά πεξένδν) αλ θαη ππϊξρεη κηα ηϊζε γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο κεηϊ ην 2008. Δμαθνινπζνχλ Ϊιισζηε λα ππϊξρνπλ γεληθφηεξα δεηάκαηα πνπ πεξηνξέδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηϊ ηεο, πθέζηαληαη πξνβιάκαηα ζπληνληζκνχ πνιηηηθψλ (θπξέσο ηεο πνιηηηθάο αληαγσληζκνχ) θαη πξνβιάκαηα ζπληνληζκνχ ρξεκαηνδνηηθψλ εξγαιεέσλ. ε φηη αθνξϊ ηελ ΔιιΪδα νη πφξνη πνπ δηνρεηεχζεθαλ απφ ηα ΓηαξζξσηηθΪ Σακεέα δελ θαηαλεκάζεθαλ ζε πεξηθεξεηαθφ επέπεδν κε βϊζε ζπλεθηηθϊ θαη νξγαλσκϋλα πξνγξϊκκαηα πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο 21. Σν κεγαιχηεξν Ϊιισζηε κϋξνο ησλ πφξσλ ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ ΠξνγξακκΪησλ θαηεπζχλεηαη ζε ηνκεαθϋο πνιηηηθϋο θαη ιηγφηεξν ζηα πεξηθεξεηαθϊ πξνγξϊκκαηα. Οη ηνκεαθϋο πνιηηηθϋο Ϋρνπλ θπζηθϊ πεξηθεξεηαθά δηϊζηαζε αιιϊ πξνηϊζζνπλ ην ζηνηρεέν ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο παξϊ ηεο δηαπεξηθεξεηαθάο ηζφηεηαο. ΔπηπιΫνλ νη πφξνη ησλ πεξηθεξεηαθψλ πξνγξακκϊησλ Ϋζησ θη αλ απνηεινχλ αληηθεέκελν δηαρεέξηζεο ησλ πεξηθεξεηψλ, ειϋγρνληαη απφ ηα ππνπξγεέα θαη δελ εληϊζζνληαη ζε Ϋλα πιαέζην πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο, δξψληαο ζηηο πεξηζζφηεξεο ησλ πεξηπηψζεσλ ζπκπιεξσκαηηθϊ ζηηο ηνκεαθϋο πνιηηηθϋο 22. Δπηπξφζζεηα γηα ιφγνπο απνξξφθεζεο πφξσλ Ϋγηλε κεηαηφπηζε πφξσλ ζηα πεξηθεξεηαθϊ πξνγξϊκκαηα αιιϊ απηϊ άηαλ ακθέβνιεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη πξνζηηζϋκελεο αμέαο γηα ηελ πεξηθεξεηαθά αλϊπηπμε. Έηζη εμαθνινπζεέ λα πθέζηαηαη Ϋιιεηςε πξνγξακκϊησλ νινθιεξσκϋλεο πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο. 21 Αλδξηθνπνχινπ Δ. (2000), «Ζ πνιηηηθά ζπλνράο θαη νη πξννπηηθϋο ηεο ζην λϋν Δπξσπατθφ ρψξν», ζην Αλδξηθνπνχινπ Δ.-ΚαπθαιΪο Γξ. (επηκ.) Ο νέορ Εςπωπαϊκόρ Χώπορ, εθδφζεηο ΘεκΫιην, Αζάλα 22 Γ.ΠεηξΪθνο, Γ.ΦπρΪξεο, «Πεξηθεξεηαθά ΑλΪπηπμε ζηελ ΔιιΪδα», Αζάλα, 2004, ζει. 440-25 -

2. Ζ πινπνίεζε ηνπ Β ΚΠ (1994-1999) ζηελ Διιάδα Ζ πεξένδνο 1994-1999 ραξαθηεξέζηεθε απφ κεγαιχηεξε Ϋκθαζε ζε Ϋξγα ππνδνκάο εζληθάο ζεκαζέαο πνπ εληζρχνπλ ηελ εμσζηξϋθεηα ηεο νηθνλνκέαο θαη ηε γεληθφηεξε δηαζχλδεζε ηεο ρψξαο κε ην εμσηεξηθφ. Υσξέο λα εγθαηαιεέπεηαη ε εθαξκνγά κϋηξσλ ηζφξξνπεο αλϊπηπμεο ηεο ρψξαο, δφζεθε πξνηεξαηφηεηα ζηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο κϋζα απφ Ϋλα επξχηεξν θϊζκα δξαζηεξηνηάησλ θαη κε θχξην ζηφρν ηε βειηέσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηελ αλαβϊζκηζε ηνπ πεξηβϊιινληνο θαη ηε δεκηνπξγέα θαιχηεξσλ ζπλζεθψλ δηαβέσζεο ζηα αζηηθϊ θϋληξα. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πεξηφδνπ απηάο άηαλ ε πξνεηνηκαζέα ηεο ρψξαο γηα ηελ Ϋληαμε ζηελ Οηθνλνκηθά θαη Ννκηζκαηηθά Έλσζε θαζψο θαη ε πινπνέεζε κεγϊισλ Ϋξγσλ ππνδνκάο ζε νιφθιεξε ηελ ρψξα: Οδηθνέ Ϊμνλεο (ΠΑΘΔ, Δγλαηέα Οδφο), ιηκεληθϊ Ϋξγα, εθζπγρξνληζκφο ηνπ Διιεληθνχ ηδεξνδξνκηθνχ Γηθηχνπ, κεηξφ ηεο Αζάλαο, ελεξγεηαθϊ Ϋξγα (αηνιηθϊ πϊξθα, θπζηθφ αϋξην), ηειεπηθνηλσλέεο, λνζνθνκεέα, θ.ν.θ. ΚαηΪ ηελ πεξένδν εθαξκνγάο ηνπ Β Κνηλνηηθνχ Πιαηζένπ ηάξημεο, ε βειηέσζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο Διιεληθάο νηθνλνκέαο θαη ηα κϋηξα γηα ηελ επέηεπμε καθξννηθνλνκηθάο ζηαζεξφηεηαο θαη δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ θαζψο θαη ε ζπκβνιά ηνπ ηδένπ ηνπ Β Κ.Π.., δεκηνχξγεζαλ ηηο πξνυπνζϋζεηο γηα κεγαιχηεξε απφδνζε ηεο αλαπηπμηαθάο πξνζπϊζεηαο ηεο ρψξαο ε νπνέα ζπλερέζηεθε θαη θαηϊ ηελ πεξένδν 2000-2006. Τπνινγέδεηαη φηη ε ζπλνιηθά παξϋκβαζε ηνπ Β ΚΠ αληηπξνζσπεχεη ην 6.2% ηνπ ΑΔΠ ηεο ρψξαο (κϋζε εηάζηα κεηαθνξϊ ηζνδχλακε κε 2.9% ηνπ ΑΔΠ), κε επηπξφζζεηνπο πφξνπο απφ ην Σακεέν πλνράο θαη ηηο ΚνηλνηηθΫο Πξσηνβνπιέεο ηεο πεξηφδνπ απηάο. (EC, 1997 23, ζ. 36) 24. Ζ δηαξζξσηηθά παξϋκβαζε ηνπ Β ΚΠ Ϋδσζε κεγαιχηεξε Ϋκθαζε ζηηο ππνδνκϋο, ζηηο νπνέεο θαηαλεκάζεθε ην 42.3 % ησλ πφξσλ, αθνινπζεέ ην παξαγσγηθφ πεξηβϊιινλ κε 25.5%, νη αλζξψπηλνη πφξνη κε 20.8%, ην πεξηβϊιινλ κε 12% θαη ηϋινο ε ηερληθά βνάζεηα κε 1.5%. ΔθηηκΪηαη σο ηδηαέηεξα ζεκαληηθά ε ζπκβνιά ησλ πφξσλ ηεο θνηλφηεηαο ηφζν σο πξνο ηελ ελέζρπζε ηεο δάηεζεο θαη ζηηο γεληθφηεξεο καθξννηθνλνκηθϋο επηπηψζεηο πνπ επϋθεξαλ, φζν θαη ζηε ζεηηθά κϋζε εηάζηα ζπκβνιά ηνπο ζην ξπζκφ νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο πνπ ππνινγέδεηαη ζε 0.9% ζηε δεχηεξε πξνγξακκαηηθά πεξένδν 25. 23 European Commission The Impact of structural policies on economic and social cohesion in The Union 1989-99, Luxemburg 24 Γ.ΠεηξΪθνο, Γ.ΦπρΪξεο, «Πεξηθεξεηαθά ΑλΪπηπμε ζηελ ΔιιΪδα», Αζάλα, 2004, ζει. 440 25 Απφ ηελ ηζηνζειέδα http://www.hellaskps.gr/1986-1999.htm - 26 -