Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΘΕΩΡΙΑ & ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ, ΡΟΛΟΣ, ΑΡΧΕΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Αναστασία Στρατηγέα

ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑΞΟΝΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. Η Έννοια της Συμμετοχής - Ιστορική Εξέλιξη Κατευθύνσεις Πολιτικής σε Παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό Επίπεδο 2. Η Έννοια της Συμμετοχής: Ορισμός, Ρόλος, Αρχές 3. Συμμετοχικός Σχεδιασμός (ΣΣ) - Θεωρητικές Αρχές - Επίπεδα Συμμετοχής 4. Ταξινόμηση Μεθόδων Συμμετοχής 5. Μέθοδοι Αποτύπωσης της Διαφορετικότητας 6. Μέθοδοι Σύγκλισης ή Επίτευξης Ομοφωνίας 7. Επιλογή Μεθόδου Συμμετοχής 8. Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και Συμμετοχικός Σχεδιασμός - Web-based Εφαρμογές 9. Παραδείγματα Εφαρμογής ΣΣ - Ελληνική / Διεθνής Εμπειρία 3

ΕΝΟΤΗΤΕΣ Ορισμός συμμετοχής Στόχοι συμμετοχής Βασικές αρχές συμμετοχής Βαθμός/επίπεδα συμμετοχής Τύποι συμμετοχής Πλεονεκτήματα συμμετοχής Συμμετέχοντες 4

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 5

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ... παραπέμπει σε έναν ευρύ και σύνθετο όρο... Oι διαφορετικές ερμηνείες προσδιορίζουν τις διαφορετικές στρατηγικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί στην πρακτική εφαρμογή του (United Nations Development Program-UNDP, 1998) 6

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ η οργανωμένη προσπάθεια για αύξηση του ελέγχου στην κατανομή των πόρων στις επιλογές των κέντρων λήψης αποφάσεων προς όφελος κοινωνικών ομάδων που ΔΕΝ είχαν μέχρι τώρα καμία επιρροή στις αποφάσεις (Pearse and Stiefel, 1979) 7

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ Αξιοποίηση δυνατοτήτων των ατόμων Εμπλοκή στα κοινωνικά δρώμενα Εμπλοκή στη διαχείριση των πόρων Εμπλοκή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που ορίζουν τη ζωή τους (Cernia, 1985) 8

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ η διαδικασία μέσα από την οποία τα άτομα ή φορείς επηρεάζουν τις αποφάσεις μέσα από τον έλεγχο στον καθορισμό προτεραιοτήτων στην κατανομή των πόρων στην πρόσβαση σε υπηρεσίες και αγαθά (World Bank, 1996) 9

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ η συμμετοχή ορίζεται στη βάση των κυρίαρχων χαρακτηριστικών της ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΟΠΟΥ: Κοινό: έχει λόγο σε αποφάσεις που το αφορούν Συμμετοχή: η συνεισφορά του κοινού επηρεάζει τη λήψη απόφασης περιλαμβάνει οπωσδήποτε εκείνες τις ομάδες που επηρεάζονται από τους στόχους του σχεδιασμού το κοινό αποκτά την ελάχιστη τουλάχιστον γνώση που απαιτείται προκειμένου να συμμετέχει / συνεισφέρει ουσιαστικά Προϊόν συμμετοχής: έκθεση στην οποία περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο η συμμετοχή επηρέασε τη λήψη απόφασης Διεθνής Ένωση για τη Δημόσια Συμμετοχή IAP2 10

ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΩΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ που στηρίζει μια πλουραλιστική προσέγγιση στη διαδικασία λήψης απόφασης (Γιαουτζή και Στρατηγέα, 2011) 11

ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΝΝΟΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Σ Τ Α Θ Μ Ο Ι Έκθεση Brundtland 1987 «Βιώσιμη Ανάπτυξη» Ρίο 1992 Παγκόσμια Διάσκεψη για το Περιβάλλον Local Agenda 21 Κεφάλαιο 28 κινητοποίηση τοπικών κοινωνιών για τη βιώσιμη ανάπτυξη «Think Global Act Local» ενίσχυση ρόλου τοπικών κοινωνιών κινητοποίηση πολιτών για την επιδίωξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης 12

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 13

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 14

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Νομιμοποίηση ρόλου ΚΛΑ: κρίσιμο ζήτημα, ιδιαίτερα όταν οι επιλογές των ΚΛΑ βρίσκονται σε διάσταση με τις προτιμήσεις του κοινού Κοινό: ΔΕΝ αντιλαμβάνεται συγκεκριμένες επιλογές ή πολιτικές για την εφαρμογή τους - έχει άγνοια ή μερική γνώση/κατανόηση του γενικότερου πλαισίου δεν γνωρίζει τους περιορισμούς * ΚΛΑ: Κέντρα Λήψης Αποφάσεων 15

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Κρίσιμα ζητήματα στην ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης Αντίληψη κοινού σχετικά με την τεχνική επάρκεια των ΚΛΑ για τη διαχείριση ενός σχεδιαστικού προβλήματος και τη λήψη απόφασης Καχυποψία κοινού για τις προθέσεις των ΚΛΑ να ενημερώσουν για όλες τις διαστάσεις του προβλήματος, ευχάριστες και δυσάρεστες Φόβος: χειραγώγησης της διαδικασίας προς τις επιθυμητές για εκείνους - ενδεχομένως προαποφασισμένες - λύσεις 16

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Οι παρεμβάσεις που σχεδιάζονται από τους σχεδιαστές και τα ΚΛΑ μπορούν να δημιουργήσουν τόσα προβλήματα όσα είναι αυτά που επιλύουν ΚΛΑ - Σχεδιαστές Κοινωνικές ομάδες Πολιτική θεώρηση προβλημάτων Επιστημονικοτεχνική θεώρηση προβλημάτων Βιωματική εμπειρία Απουσία τεχνικής θεώρησης Υποκειμενικότητα 17

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Κοινό: βλέπει τον σχεδιαστή ως τον τεχνοκράτη που εστιάζει στις τεχνικές διαστάσεις των προβλημάτων παραγνωρίζοντας τις αξίες των αποδεκτών - καχυποψία απέναντι στις σχεδιαστικές παρεμβάσεις ΔΙΑΛΟΓΟΣ Σχεδιαστής: τάση να παραβλέπει τον τρόπο που το κοινό αξιολογεί και ιεραρχεί τα προβλήματα, θεωρώντας τον ως μη τεχνικό, ως υποκειμενικό ΚΛΑ: προσεγγίζουν τα ζητήματα υπό το πρίσμα των περιορισμών - δεσμεύσεων ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: προκρίνουν επιλογές που δεν είναι πάντα αρεστές στο κοινό 18

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ εφικτότητας προτεινόμενων λύσεων αποδοχής προτεινόμενων λύσεων 19

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Ποιές από τις λύσεις που σχεδιάζονται διασφαλίζουν κάποιου βαθμού συναίνεση στην τοπική κοινωνία??? Ανάγκη επεξήγησης εναλλακτικών λύσεων που απορρίπτονται από το κοινό εξαιτίας μη επαρκούς ή εσφαλμένης κατανόησής τους 20

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Συμμετοχή κοινού: συνεισφορά στην ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων Το κοινό δεν έχει μόνο εμπειρική γνώση για τα προβλήματα ΑΛΛΑ πολλές φορές έχει και εικόνα των πιθανών λύσεών τους ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ αποδελτίωση εμπειρικής γνώσης «μετάφραση» σε τεχνικούς όρους ενσωμάτωση στις λύσεις που σχεδιάζονται 21

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Οριστικοποιημένη διατύπωση λύσεων - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο οι λύσεις επηρεάζουν τα συμφέροντα των διαφορετικών ομάδων μεγαλύτερη ένταση των συγκρούσεων στο στάδιο αυτό ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ: εντονότερες όταν το κοινό δεν έχει εμπλακεί σε προηγούμενα στάδια για να έχει αντίληψη των επιμέρους βημάτων της διαδικασίας από την οποία απορρέουν οι λύσεις 22

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ: σημαντική διάσταση του στόχου της συμμετοχής ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ εργαλείο επίτευξης συναίνεσης ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: δημιουργικό κλίμα διαλόγου, όπου οι διαφορετικές απόψεις, μέσα σε ένα περιβάλλον καλής πίστης, οδηγούν στην αμοιβαία κατανόηση του εξεταζόμενου προβλήματος 23

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Εξεύρεση Κοινού Τόπου 24

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ο σχεδιασμός υλοποιείται προς όφελος του κοινωνικού συνόλου ΚΡΑΤΟΥΣΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΥΝΑΜΗΣ Διαφορετική δυνατότητα παρέμβασης λόγω: διαφορετικής πρόσβασης σε πληροφορία διαφορετικού βαθμού οργάνωσης σε συλλογικότητες που συνιστούν «ομάδες πίεσης» - παρέμβαση στη λήψη αποφάσεων ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ διαφορετικά και αντικρουόμενα ενδιαφέροντα και συμφέροντα 25

ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η συμμετοχή προϋποθέτει την ανάγκη αμοιβαίων συμβιβασμών μεταξύ των διαφορετικών απόψεων για την εξεύρεση του κοινού τόπου Κοινωνική Ομάδα 1 ΠΟΛΩΣΗ Κοινωνική Ομάδα 3 ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ διαχείριση καταστάσεων πόλωσης Κοινωνική Ομάδα 2 Κοινωνική Ομάδα n Καλή γνώση ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ που καθοδηγούν την πόλωση 26

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 27

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Συμπερίληψη Ισότητα Διαφάνεια Αύξηση αποθέματος γνώσης Πρόσβαση σε πληροφορία Κατανομή αρμοδιοτήτων Καταμερισμός ευθυνών Ανάληψη ευθύνης Συνεργασία «Ιδιοκτησία» αποτελεσμάτων 28

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Συμπερίληψη (inclusion) Αντιπροσωπευτική συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων ομάδων Ισότητα Διαφάνεια Αύξηση αποθέματος γνώσης Ισότιμη δυνατότητα εμπλοκής στη συμμετοχική διαδικασία ανεξαρτήτως θέσης, κοινωνικής κατάστασης κ.λπ. Δημιουργία κλίματος ανοικτού διαλόγου και επικοινωνίας Ανάδειξη / αξιοποίηση γνώσης συμμετεχόντων γνωσιακό απόθεμα - ενδυνάμωση ικανοτήτων ομάδας - ουσιαστικότερη συμβολή στην επίλυση των προβλημάτων 29

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Πρόσβαση σε πληροφορία Ενημέρωση - δημιουργία κοινής βάσης για τη συζήτηση στο πλαίσιο της συμμετοχικής διαδικασίας Κατανομή αρμοδιοτήτων Ισόρροπη κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των συμμετεχόντων αποφυγή κυριαρχίας της μιας ομάδας έναντι της άλλης Καταμερισμός ευθυνών Ανάληψη ευθύνης Ίσο μερίδιο ευθύνης για τις αποφάσεις που λαμβάνονται - προϋπόθεση για πιο ενεργή και υπεύθυνη συμμετοχή 30

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Συνεργασία Κλίμα ομάδας απάλυνση αδύνατων σημείων εξομάλυνση συγκρούσεων «Ιδιοκτησία» αποτελεσμάτων Ανάπτυξη αισθήματος της «ιδιοκτησίας» των λύσεων - αποτύπωση σφραγίδας κάθε συμμετέχοντα στην επιλεγείσα λύση 31

ΒΑΘΜΟΣ / ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 32

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ πρόσβαση σε πληροφορία = δύναμη στις κοινωνικές ομάδες Πρόσβαση στην πληροφορία = Δικαίωμα των πολιτών αλλά και ατμομηχανή για την κοινωνική έκφραση/συμμετοχή και την κοινωνική και πολιτιστική εξέλιξη (UNESCO, 1980) Εκδημοκρατισμός ροής πληροφορίας Ίση δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφορία των κοινωνικών ομάδων ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ «ενημερωμένες» «ευαισθητοποιημένες» «ενδυναμωμένες» κοινωνικές ομάδες 33

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Κλιμακούμενος βαθμός συμμετοχής Κλιμακούμενη αλλαγή συσχετισμών δύναμης πάνω στη διαδικασία λήψης απόφασης Διεύρυνση δυνατοτήτων πολιτών να καθορίζουν τα προβλήματα που τους αφορούν προτεραιότητεςκαι τις λύσεις τους Από την κυριαρχία των ΚΛΑ που είχαν τον έλεγχο στον καθορισμό των προβλημάτων στις προτεραιότητες στην κατανομή των πόρων στη διαδικασία λήψης απόφασης 34

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Ποικίλλει ανάλογα με τον βαθμό ελέγχου των ομάδων: στην πληροφορία στη διαδικασία λήψης απόφασης στην εφαρμογή της (Arnstein, 1969) 35

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Ο βαθμός συμμετοχής οριοθετείται από τον βαθμό ελέγχου στην πληροφορία (Bass και άλλοι, 1995) 36

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ (Pretty, 1995 και Duraiappah και άλλοι, 2005) 37

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 1. Χειρισμός (Manipulation) Τα κέντρα λήψης αποφάσεων επιχειρούν να πείσουν το κοινό για μια επιλογή τους Η συμμετοχή είναι ανύπαρκτη, η απόφαση ειλημμένη, το κοινό ΔΕΝ μπορεί να την επηρεάσει - ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 2. Παθητική συμμετοχή (Passive participation) Το κοινό απλά ενημερώνεται σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί ή έχει ήδη συμβεί (απόφαση) ΔΕΝ συμμετέχει στη διαδικασία λήψης απόφασης, η οποία λαμβάνεται με τη συμμετοχή «ειδικών» - ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 38

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 3. Συμμετοχή με παροχή πληροφορίας (Participation in information giving) Το κοινό ενημερώνεται για τα δικαιώματα, επιλογές και υποχρεώσεις του, χωρίς να του δίνεται η δυνατότητα να επηρεάσει τη διαδικασία Εκφράζει τις απόψεις του με τη βοήθεια ερωτηματολογίων 4. Συμμετοχή μέσα από την έκφραση της άποψης του κοινού (Participation by consultation) Το κοινό εκφράζει τη γνώμη του στα διάφορα θέματα, κάνει προτάσεις, κ.λπ. Οι απόψεις αυτές μπορούν να εμπλουτίσουν τη διαδικασία αλλά ΔΕΝ λαμβάνονται απαραίτητα υπόψη για τη λήψη απόφασης 39

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 5. Λειτουργική συμμετοχή (Functional participation) Η συμμετοχή γίνεται μέσα από ομάδες κοινού και αφορά στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων Η εμπλοκή του κοινού γίνεται αφού έχει ήδη ληφθεί μία σημαντική απόφαση π.χ. η κατασκευή ενός νέου αυτοκινητόδρομου και το κοινό εμπλέκεται στις αποφάσεις που αφορούν σε δευτερεύοντα ζητήματα γύρω από την ειλημμένη απόφαση π.χ. εναλλακτικές χαράξεις 40

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 6. Αλληλεπίδραση κοινού και ΚΛΑ (Interactive participation) Συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων ανταλλαγή απόψεων διαδικασία «μάθησης» Συμμετοχή κοινού στη διαδικασία λήψης απόφασης 7. Συνεργασία (Partnership) Διαπραγματεύσεις μεταξύ εμπλεκομένων μερών ανακατανομή δύναμης ομάδων Λήψη απόφασης: προϊόν ανταλλαγής απόψεων μεταξύ ισότιμων εταίρων συνεργασία για έναν κοινό στόχο - συναίνεση Αμοιβαία υπευθυνότητα - ανάληψη κινδύνου στον σχεδιασμό και τη λήψη απόφασης 41

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 8. Κινητοποίηση ενεργός συμμετοχή (Self-mobilization / active participation citizen control) Τα άτομα παίρνουν πρωτοβουλίες ανεξάρτητα από τους φορείς λήψης αποφάσεων συλλογική δράση Αναπτύσσουν επαφές με άλλους φορείς στο πλαίσιο της αναζήτησης πόρων και τεχνικής υποστήριξης Κρατούν τον έλεγχο στη διαχείριση πόρων 42

ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 43

ΡΟΛΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Κοινό - Συμμετέχοντες Πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφορίας / εμπειρίας Διαδικασία αμοιβαίας μάθησης Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Χάραξης Πολιτικής 44

ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 45

Συλλογή πληροφορίας/γνώσης γύρω από ένα συγκεκριμένο ζήτημα - δημόσια διαβούλευση με ευρύ φάσμα συμμετεχόντων περιστασιακός / μη διαρκής χαρακτήρας συμμετοχής ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Adhoc τύπος Συνδυασμός των δύο παραπάνω τύπων έχουν συμπληρωματικό ρόλο Υβριδικός τύπος Θεσμοθετημένος τύπος Μόνιμος / διαρκής συμβουλευτικός χαρακτήρας - απορρέει από τον θεσμικά καθορισμένο ρόλο του 46

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Διαβουλεύσεις με ειδικούς (experts) απόκτηση πληροφορίας χρήσιμης για τη λήψη απόφασης και τη χάραξη πολιτικής Εμπλοκή ενός ευρύτερου κοινού (πολίτες, φορείς κ.λπ.) στη διαδικασία διαμόρφωσης μιας απόφασης 47

Τύπο προβλήματος Τύπο απαιτούμενης πληροφορίας Διαθέσιμους πόρους (χρόνος, χρήμα) ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ: ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Π.χ. η χάραξη μιας νέας πολιτικής μεταφορών και η μελέτη των επιπτώσεών της στην αλλαγή του κλίματος απαιτεί τη συμμετοχή ειδικών για την απόκτηση εξειδικευμένης πληροφορίας Π.χ. η αλλαγή προτύπων μετακίνησης του κοινού απαιτεί την εμπλοκή ευρύτερων ομάδων κοινού 48

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Ενεργητική συμμετοχή Παθητική Συμμετοχή ΣΤΟΧΟΣ απόκτηση πληροφορίας από ένα πολυποίκιλο κοινό βελτίωση γνωστικού υποβάθρου και τελικού προϊόντος του σχεδιασμού (σχέδια, προγράμματα, πολιτικές κ.λπ.) αποτελεσματικότερη στήριξή του στο στάδιο της εφαρμογής ΣΤΟΧΟΣ ενίσχυση λιγότερο ισχυρών ομάδων - ενεργοποίησή τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων ανακατανομή δύναμης επιμέρους ομάδων που επηρεάζουν την κατεύθυνση μιας πολιτικής ή ενός σχεδίου διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης όλων των ομάδων 49

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΘΜΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Πληροφορία προς μια κατεύθυνση Πληροφορία και προς τις δύο κατευθύνσεις ΚΛΑ Κοινό ΠΛΗΡΟΦΟ- ΡΗΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ- ΤΙΚΟΤΗΤΑ ουσιαστικότερη συμμετοχή υψηλότερο επίπεδο ανταλλαγής πληροφορίας αμφίδρομη ροή δέσμευση στη διαδικασία και στο προϊόν της ωρίμανση απόψεων - δυνατότητα συνδιαλλαγής κοινού ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Εμπλοκή κοινού στη λήψη απόφασης ή σε ομάδες προετοιμασίας αποφάσεων πολιτικής 50

ΣΧΕΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΚΑΙ ΤΥΠΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 51

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΘΜΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ Σταδιακή μεταφορά του ελέγχου στην πληροφορία, τη λήψη απόφασης και την εφαρμογή από ένα κεντρικό όργανο (ΚΛΑ) στις τοπικές κοινωνίες Μετασχηματισμό της παραδοσιακής προσέγγισης της ανάπτυξης (Sandström, 1994) Ο Ρ Α Μ Α... σε μία προσέγγιση όπου οι πολίτες εμπλέκονται ενεργά στον καθορισμό των προβλημάτων και των προτεραιοτήτων στη βάση των δικών τους αναγκών 52

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΙΕΡΑΡΧΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΣΤΟΧΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ / ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΕΘΝΙΚΟ ΠΕΡΙΦΕ- ΡΕΙΑΚΟ ΤΟΠΙΚΟ συμβολή στην ανάπτυξη πολιτικών, στρατηγικών.. απόκτηση εξειδικευμένης πληροφορίας τεχνοκρατικές προσεγγίσεις - ειδικοί ανάπτυξη /εφαρμογή σχεδίων & προγραμμάτων ευρεία ομάδα συμμετεχόντων, τεχνοκρατών,κοινού, φορέων κ.λπ. αποτελεσματικότερη επίτευξη σχεδιαστικών στόχων τοπικού ενδιαφέροντος - βιώσιμη ανάπτυξη πολίτες, ειδικοί, φορείς, ΜΚΟ, οργανώσεις, κ.ά. 53

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΥΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Α - ΠΛΗΡΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ομάδες συμφερόντων κοινό (πολίτες) ΚΛΑ φορείς από διαφορετικά ιεραρχικά επίπεδα λήψης απόφασης Β - ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ κύριες ομάδες συμφερόντων που επηρεάζονται από την παρέμβαση δεν εμπλέκονται πολίτες περιορισμένη παρουσία φορέων διοικητικοί ή τεχνικοί φραγμοί στην πρόσβαση σε πληροφορία Γ - ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ πρόσθετοι φραγμοί εμπλοκής στη συμμετοχική διαδικασία 54

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ συμβάλλει στην απόκτηση πολύτιμης πληροφορίας «εργαλείο» για το σχεδιασμό επικοινωνεί στο κοινό τα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών προετοιμάζει το έδαφος για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή πολιτικών 55

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Προετοιμασίας απόφασης Υλοποίησης απόφασης Αναθεώρησης απόφασης απόκτηση πληροφορίας σε σχέση με τις προτιμήσεις, τις επιλογές, τις αξίες κ.λπ. του κοινού και των ομάδων συμφερόντων ευρεία ενημέρωση ομάδων συμφερόντων και κοινού σε σχέση με τις προωθούμενες πολιτικές για την επίλυση ενός προβλήματος αξιολόγηση / παρακολούθηση βαθμού επίτευξης των στόχων - αναθεώρηση 56

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 57

Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Αξιοποίηση διαθέσιμης πληροφορίας / εμπειρίας Διερεύνηση κύριων αβεβαιοτήτων για το μέλλον Ανάπτυξη «δημιουργικών» ικανοτήτων πολιτών ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Πληροφόρηση κοινού Αύξηση ευαισθητοποίησης Αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών απόψεων/ομάδων Δικτύωση πολιτών 58

Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Δημιουργία κοινής αντίληψης για τις μελλοντικές προκλήσεις συλλογική ευαισθητοποίηση κοινού Δημιουργία οράματος : κινητοποίηση του κοινού προς ένα επιθυμητό μέλλον Δημιουργία συναίνεσης δέσμευση κοινού σε ένα κοινό όραμα για το μέλλον 59

Εμβάθυνση στο πρόβλημα ΓΙΑΤΙ??? Εμπλουτισμός περιεχομένου παρέμβασης μέσα από πληροφορία για απόψεις, ανάγκες, αξίες Καλύτερη ποιότητα αποφάσεων Το κοινό επιθυμεί να συμμετέχει σε αποφάσεις που το αφορούν Ανάγκη για «ανοικτές» διαδικασίες λήψης απόφασης Άρση δυσπιστίας κοινού απέναντι στην άποψη των ειδικών 60

Διαπραγμάτευση κατανόηση / σύνθεση διαφορετικών απόψεων ΓΙΑΤΙ??? Επιδίωξη συναίνεσης Καθορισμός προτεραιοτήτων η συμμετοχή ως μηχανισμός διασφάλισης κοινωνικής ειρήνης (Steyaert και Lisoir, 2005) Επικοινωνία της πληροφορίας Καταγραφή /κατανόηση διαφορετικών απόψεων συμμετεχόντων αλληλεπίδραση 61

ΓΙΑΤΙ??? Διεθνείς εθνικές συμφωνίες Νομοθεσία κανονισμοί Η συμμετοχή είναι ουσιαστική για τη δημοκρατία Εμπιστοσύνη στα κέντρα λήψης αποφάσεων Διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων Κατανομή σπάνιων πόρων συναίνεση στη χάραξη προτεραιοτήτων 62

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Φέρνει σε επαφή ένα σύνολο συμμετεχόντων με διαφορετικές αξίες, ενδιαφέροντα, απόψεις, οράματα κ.λπ., δημιουργώντας μια πλατφόρμα ανάπτυξης ιδεών Συνιστά: διαδικασία διεύρυνσης του ορίζοντα των συμμετεχόντων ατομικά διαδικασία ωρίμανσης των απόψεων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο δεξαμενή απόψεων, προοπτικών, εμπειριών, οπτικών μέσα από τη διαπροσωπική και διαπολιτισμική επικοινωνία Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΥΜΒΑΛΛΕΙ στον εμπλουτισμό του περιεχομένου της διαδικασίας λήψης απόφασης στη βελτίωση του τελικού προϊόντος της διαδικασίας 63

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Δημιουργία αποτελεσματικού πλαισίου επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των συμμετεχόντων Αποφυγή δημιουργίας μη ρεαλιστικών προσδοκιών Αποφυγή τεχνικής παρουσίασης ζητημάτων του σχεδιασμού - προσεκτική επιλογή και διατύπωση με εύληπτο τρόπο της παρεχόμενης πληροφορίας Προσεκτική επιλογή συμμετεχόντων σε αρμονία με τις βασικές αρχές συμμετοχής και τον στόχο της συμμετοχικής διαδικασίας Διασφάλιση ισότητας μεταξύ συμμετεχόντων Κατάλληλη διαχείριση/παρουσίαση των αποτελεσμάτων της συμμετοχικής διαδικασίας αξιοπιστία συμμετοχής - διαφάνεια 64

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από: Τον τρόπο της συμμετοχής Ποιοί συμμετέχουν και πώς Τον στόχο και την οργανωτική δομή μέσα από την οποία συμμετέχουν 65

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ - ΡΟΛΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗ Γενικές κατευθύνσεις προς τους συντονιστές της συμμετοχικής διαδικασίας Ενορχηστρωτής διαδικασίας ΟΧΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΩΝ Ουδέτερη στάση απέναντι στις απόψεις των συμμετεχόντων Καταλύτης για την ενθάρρυνση της αβίαστης έκφρασης απόψεων Προωθεί τη συνδιαμόρφωση άποψης από τους συμμετέχοντες Μεταφέρει την επιτυχημένη ή αποτυχημένη εμπειρία από ανάλογα σχέδια και προγράμματα προς υποβοήθηση των συμμετεχόντων Εμπνέει στους συμμετέχοντες πνεύμα συνεργασίας, συνέπειας, υπομονής, σεβασμού, αξιοπρέπειας και συλλογικής δράσης Κρατά τις ισορροπίες μεταξύ των συμμετεχόντων Ενθαρρύνει τις μειονεκτούσες ομάδες να εκφραστούν Αποτρέπει την επικράτηση των πλέον ισχυρών ομάδων στη διαδικασία Διαχειρίζεται την όλη διαδικασία με ευελιξία, έτσι ώστε να μην εξαντλεί τους συμμετέχοντες 66

ΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ 67

ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Ποιός θα πρέπει να περιληφθεί ή να μην περιληφθεί στη διαδικασία και γιατί; Πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους διαδικασία επιλογής ή η επιλογή θα πρέπει να είναι το προϊόν ανοικτής πρόσκλησης προς τους ενδιαφερόμενους; Πόσο δομημένη πρέπει να είναι η συμμετοχή (εκπρόσωποι φορέων και πολιτών, διακεκριμένα άτομα της τοπικής κοινωνίας ή απλοί πολίτες); Ποιος είναι ο καταλληλότερος αριθμός συμμετεχόντων; Τηρεί η διαδικασία επιλογής τις βασικές αρχές συμμετοχής; 68

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ; παθητικοί συμμετέχοντες: θίγονται από τις παρεμβάσεις του σχεδιασμού ενεργητικοί συμμετέχοντες: έχουν ενεργητική στάση στην εξεύρεση λύσεων των σχεδιαστικών προβλημάτων και τον καθορισμό των παρεμβάσεων αυτών 69

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ; Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Επιστήμονες ειδικοί σε ένα ζήτημα Το «κοινό» Αλληλεπιδρούν καταλήγοντας σε: ομοφωνία μερική ομοφωνία διαφωνία (αποτύπωση διαφορετικότητας) 70

ΤΟ «ΚΟΙΝΟ» Πολίτες (Public) Φορείς οι οποίοι μπορεί να αντιπροσωπεύουν ομάδες ατόμων π.χ. μη κυβερνητικοί οργανισμοί (NGOs) Οργανωμένες ομάδες π.χ. Clubs, σύλλογοι Μέτοχοι (Stakeholders) π.χ. ιδιωτικές επιχειρήσεις, άτομα 71

ΔΙΑΚΡΙΣΗ Κοινό (Public) - Φορείς: ένα ή περισσότερα, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οι ενώσεις, τα σωματεία, οι οργανισμοί Μέτοχοι (Stakeholders): κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο έχει άμεσο ή έμμεσο, υλικό ή άυλο συμφέρον σε μία περιοχή ή για ένα αγαθό Η διάκριση μεταξύ του «κοινού φορέων» και των «μετόχων» έγκειται στον όρο «συμφέρον» 72

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΠΟΛΙΤΩΝ οι εμπλεκόμενοι είναι οι ΠΟΛΙΤΕΣ, είτε ως μεμονωμένα άτομα είτε ως ομάδες ατόμων ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Οι συμμετέχοντες της προηγούμενης ομάδας ΚΑΙ ομάδες συμφερόντων που αντιπροσωπεύουν με πιο οργανωμένο τρόπο ενδιαφέροντα συγκεκριμένων ομάδων (επαγγελματικοί φορείς, περιβαλλοντικές οργανώσεις κ.λπ.) 73

ΔΙΑΚΡΙΣΗ Συμμετέχοντες στο στάδιο της προετοιμασίας Κοινό-αποδέκτης πληροφορίας ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ με διαφορετικά ενδιαφέροντα εμπλέκεται άμεσα στη συμμετοχική διαδικασία με σκοπό να αποκτηθεί πληροφορία από αυτό ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΚΟΙΝΟ ΔΕΝ έχει άμεση σχέση με το ζήτημα που εξετάζεται Εμπλέκεται στη συμμετοχική διαδικασία με σκοπό να του παρασχεθεί ενημέρωση για το πρόβλημα του σχεδιασμού Προετοιμασία συμμετοχής στο στάδιο εφαρμογής 74

ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Ειδικοί: ακαδημαϊκή κοινότητα, δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί, περιβαλλοντικές οργανώσεις, επαγγελματικές εθελοντικές ομάδες, επιχειρήσεις, βιομηχανία, κ.ά. Κέντρα Λήψης Αποφάσεων: κεντρική διοίκηση και αυτοδιοίκηση, δημόσια διοίκηση, οργανισμοί με θεσμική οντότητα κ.ά. Τοπικές ομάδες: διακρίνονται σε: Ομάδες εστιασμένες στην περιοχή τοπική κοινωνία, τοπικά συμβούλια κ.ά. Ομάδες εστιασμένες σε θεματικό αντικείμενο γεωργοί, αλιείς, ιδιοκτήτες γης, κ.ά.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Ανάλυση ομάδων ενδιαφερόντων - χρήσιμο εργαλείο για την επιλογή και λήψη απόφασης «ΠΟΙΟΣ» συμμετέχει... λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες κάλυψης των διαφορετικών: Διαστάσεων ενός θέματος - η συμμετοχική διαδικασία αποκομίζει πληροφορία για τις διαστάσεις αυτές Ενδιαφερόντων δημόσιου / ιδιωτικού τομέα, του κοινωνικού συνόλου, μέσα από την κατάλληλη εκπροσώπηση όλων των παραπάνω Ενδιαφερόντων και οπτικών των διαφορετικών φύλων και εθνικοτήτων, ομάδων διαφορετικής κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης κ.λπ. 76

ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Η επιλογή των συμμετεχόντων πρέπει να διασφαλίζει ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΨΗ Όλοι πρέπει να έχουν ίση δυνατότητα έκφρασης των απόψεών τους και συνεισφοράς στη διαμόρφωση των λύσεων ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΟ ΣΤΟΧΟ Οποιοσδήποτε επηρεάζεται, επηρεάζει ή μπορεί να συνεισφέρει στην αναζήτηση λύσεων πρέπει να μπορεί να συμμετάσχει 77

ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ 78

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ - ΕΠΙΠΕΔΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 79

ΑΠΑΘΕΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ Αδιάφοροι ως προς το ζήτημα που συζητείται Έχουν γνώση για τις εξελίξεις στο πρόβλημα Στάση αδιαφορίας: αποτελεί απόφαση μέσα από αξιολόγηση πληροφορίας Η επιλογή της μη εμπλοκής μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια διακριτή μορφή συμμετοχής - Εκλαμβάνεται ως μια μορφή συναίνεσης Η στάση μπορεί να ανακληθεί όταν η ομάδα εκτιμήσει ότι οι παρεμβάσεις μπορούν να επηρεάσουν τα ενδιαφέροντά της Σιωπηρή παρακολούθηση εξελίξεων Η άγνοια από τους σχεδιαστές και τα ΚΛΑ των απόψεων του «ανώνυμου αυτού πλήθους» αποτελεί έλλειμμα για τη σχεδιαστική διαδικασία Η προσπάθεια για επικοινωνία με τη συγκεκριμένη ομάδα μπορεί να διαταράξει την ισορροπία της συγκεκριμένης τροχιάς, θέτοντας τους παρατηρητές σε έναν πιο ενεργό ρόλο Η αποδοχή της πορείας και των αποφάσεων του σχεδιασμού επαναφέρει τα άτομα της ομάδας αυτής στην τροχιά των παρατηρητών 80

ΚΡΙΤΕΣ Έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον να συμμετέχουν ή διαθέτουν γνώση σχετική με το υπό μελέτη πρόβλημα Η κινητοποίησή τους μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη Η ένταξη και παραμονή τους στο επίπεδο αυτό όμως απαιτεί σημαντική ενέργεια ΤΠΕ σύμμαχος για συλλογή πληροφορίας από σημαντικό αριθμό ατόμων της ομάδας αυτής, χωρίς απαραίτητα φυσική παρουσία ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ Αυξημένες απαιτήσεις ανάγκη συστηματικής παρουσίας στη συμμετοχική διαδικασία σε σειρά σταδίων Μεγαλύτερος βαθμός αφοσίωσης και ενέργειας για την ανταπόκριση στη συμμετοχική διαδικασία Δέσμευση ομάδας στη συμμετοχική διαδικασία: συνδέεται με το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της για το σχεδιαστικό πρόβλημα Συνεισφορά ομάδας: σημαντική - πρόκληση για τους σχεδιαστές και τα ΚΛΑ η διατήρηση του ενδιαφέροντος και της δέσμευσης των μελών της 81

ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ Εμπλέκονται εντατικά στη συμμετοχική διαδικασία Ιδιαίτερο ενδιαφέρον/ρόλος ομάδας - υπερβαίνει τον συμβουλευτικό χαρακτήρα των λοιπών ομάδων Αξιοποιείται η επιστημονική γνώση και η επαγγελματική εμπειρία τους Συμβάλλουν με ιδέες και προτάσεις Τεκμηριώνουν επιστημονικά τις επιμέρους επιλογές/αποφάσεις Σχεδιασμός/οργάνωση συμμετοχικής διαδικασίας Επεξεργασία/αποδελτίωση πληροφορίας που συγκεντρώνεται Αλληλεπίδραση με συμμετέχοντες και τα ΚΛΑ ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΝΤΕΣ Στην καρδιά της διαδικασίας λήψης απόφασης Έχουν ισότιμο ρόλο με τα ΚΛΑ στη λήψη της τελικής απόφασης Μεγαλύτερος βαθμός επιρροής από όλες τις ομάδες Μπορούν να είναι πολίτες, ομάδες συμφερόντων, ειδικοί, φορείς κ.ά. Υψηλός βαθμός συμμετοχής στη συμμετοχική διαδικασία Προσπάθεια που καταβάλεται: ανάλογη της σημασίας που έχουν στη λήψη της τελικής απόφασης Ρόλος: έως και άσκηση βέτο όταν οι αποφάσεις δεν ανταποκρίνονται στις αξίες, τα οράματα, τις επιθυμίες τους 82

ΡΟΛΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ οι δύο πλευρές της συμμετοχής δεν είναι πάντα δυνατό να διαχωριστούν καθώς πολλές φορές ο ένας εμπεριέχει τον άλλο ή επιδιώκονται ταυτόχρονα ΜΕΣΟ Αποτελεσματικότερη άσκηση διαδικασίας σχεδιασμού - αντανάκλαση στο τελικό προϊόν που αποτελεί τη ΣΥΝΘΕΣΗ: των αξιών/προτιμήσεων των αποδεκτών του σχεδιασμού - ΚΟΙΝΟ της επιστημονικής γνώσης ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ των πολιτικών προτεραιοτήτων - ΚΛΑ ΣΚΟΠΟΣ Επιδιώκει την ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών μέσα από την εμπλοκή τους σε μια διαδικασία: ανταλλαγής γνώσης / εμπειριών διαπραγμάτευσης μεταξύ ομάδων αναζήτησης κοινών στόχων / οραμάτων κινητοποίηση για την επίτευξή τους 83

ΡΟΛΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ πλατφόρμα συνεργασίας όπου το κοινό/ομάδες συμφερόντων επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν με τα ΚΛΑ και τους σχεδιαστές για την αντιμετώπιση προβλημάτων ΣΤΟΧΟΣ... η μετατροπή «[...] προβληματικών καταστάσεων σε προβλήματα πολιτικής, για τα οποία, μέσα από έναν πολιτικό διάλογο, τίθενται από κοινού στόχοι προς επίτευξη, λαμβάνονται αποφάσεις και αναλαμβάνεται δράση» 84

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ UNDP (2003),Human Development Report, Oxford University Press, New York. Pearse, A. & Stiefel, M. (1979), Inquiry into Participation: A Research Approach, United Nations, Research Institute for Social Development, May, Geneva, Switzerland. Cernia, (1985), Quoted in IIED (1994), Whose Eden? An Overview of Community Approaches to Wildlife Management, International Institute for Environment and Development (IIED), London. World Bank (1996), Participation Sourcebook, Washington DC. Διεθνής Ένωση για τη Δημόσια Συμμετοχή IAP2 - http://www.iap2.org/. Γιαουτζή, Μ. και Στρατηγέα, Α. (2011), Χωροταξικός σχεδιασμός: Θεωρία και πράξη, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. UNESCO (1980), Communication and Society Today and Tomorrow - Many Voices One World, Report by the International Commission for the Study of Communication Problems, UNESCO. Arnstein, S. (1969), «A Ladder of Citizen Participation», Journal of the American Planning Association, 35(4): 216-224. Arnstein, S. (1969), «A Ladder of Citizen Participation», Journal of the American Planning Association, 35(4): 216-224. 85

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bass, S. et al. (1995), «Participation in Strategies for Sustainable Development», Environmental Planning, 7, London, http://pubs.iied.org/pdfs/7754iied.pdf. Pretty, J. (1995), «Participatory Learning for Sustainable Agriculture», World Development, 23(8): 1247-1263. Duraiappah, A., Robby, P. & Parry, E. (2005), «Have Participatory Approaches Increased Capabilities?», International Institute for Sustainable Development (IISD), Canada. Bass, S. et al. (1995), «Participation in Strategies for Sustainable Development», Environmental Planning, 7, London, http://pubs.iied.org/pdfs/7754iied.pdf (Ανάκτηση Σεπτ. 2015). Green, A.O. & Hunton-Clarke, L. (2003), «A Typology of Stakeholder Participation for Company Environmental Decision Making», Business Strategy and the Environment, 12: 292-299. Sandström, S. (1994), Poverty Reduction: Learning the Lessons of Experience, Finance and Development, September 1994, pp. 30-33. Steyaert, S. & Lisoir, H. (2005), Participatory Methods Toolkit A Practitioner s Manual, King Baudouin Foundation, Flemish Institute for Science and Technology Assessment. 86

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 87