ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π. 1

2 ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Μέθοδοι προοπτικής διερεύνησης - Τυπολόγηση 2. Επιλογή μεθόδου προοπτικής διερεύνησης 3

4 1 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ 4

5 ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ Βασίζονται στη γνώση του σήμερα Διερευνούν, με βάση αυτή, πιθανές μελλοντικές εξελίξεις ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Συμβατική Delphi Scenario workshops Cross-impact analysis Trend extrapolation (Popper, 2008a) ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ Βασίζονται σε μελλοντικές επιθυμητές εικόνες Διερευνούν τα βήματα (πολιτικές) για την επίτευξή τους ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Relevance trees Scenario workshops Μορφολογική ανάλυση Roadmapping 5

6 ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗ Βασίζονται στην υποκειμενικότητα και τη δημιουργικότητα των συμμετεχόντων και την ποιοτική πληροφορία που αυτή παράγει ΕΙΔΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ Βασίζονται στη στατιστική ανάλυση ποσοτικοποιημένης πληροφορίας μεταβλητών για την παραγωγή αξιόπιστης ποσοτικής πληροφορίας ΗΜΙ-ΠΟΣΟΤΙΚΗ Εφαρμόζουν μαθηματικές αρχές και μεθόδους για να ποσοτικοποιήσουν υποκειμενικές κρίσεις και απόψεις των συμμετεχόντων 6

7 ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΗΜΙ-ΠΟΣΟΤΙΚΗ Backcasting Benchmarking Δομική ανάλυση Brainstorming Time series analysis Πολυκριτηριακή ανάλυση Panels πολιτών Indicators Ποσοτικά σενάρια Scenario workshops Modelling Roadmapping Συνεντεύξεις Trend extrapolation Stakeholder analysis Επισκόπηση βιβλιογραφίας Μορφολογική ανάλυση Relevance trees Scanning SWOT ανάλυση Weak signals Wild cards ΕΙΔΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 7

8 ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΥΠΟΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΙ Στηρίζονται στη γνώση των ειδικών και τη διατύπωση από αυτούς κρίσεων, απόψεων, π.χ. μέθοδος Delphi, εκθέσεις ειδικών Στηρίζονται στην αλληλεπίδραση ομάδων π.χ. workshops, συνέδρια/ημερίδες 8

9 Foresight diamond ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Δημιουργικότητα Εφευρετικότητα και δεξιότητες συμμετεχόντων Εξειδίκευση Χαρακτηριστικό που αξιοποιούν Άποψη ατόμων που έχουν πρόσβαση σε πληροφορία ή εξειδικευμένη γνώση Συμμετοχή και αλληλεπίδραση ειδικών και μη ειδικών Αλληλεπίδραση (Popper, 2008b) Κωδικοποιημένη πληροφορία, δείκτες, βιβλιογραφικές πηγές, εμπειρικές μελέτες κ.λπ. Μαρτυρία 9

10 ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Foresight diamond Δημιουργικότητα Σενάρια Προσομοίωση Backcasting Εξειδίκευση Roadmapping Delphi Panels ειδικών Συνεντεύξεις Extrapolation SWOT Μορφολογική Ανάλυση Δομική Ανάλυση Brainstorming Εργαστήρια Οραματισμού Stakeholders Analysis Citizen panels Αλληλεπίδραση (Popper, 2008b) Επισκόπηση Βιβλιογραφίας Μαρτυρία Scanning Ποιοτική Ποσοτική Ημι-ποσοτική 10

11 2 ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ 11

12 (Popper, 2008b) ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ Στάδια Προοπτικής Διερεύνησης Στάδιο Προετοιμασίας (Pre-foresight) Στάδιο Στρατολόγησης Συμμετεχόντων (Recruitment) Στάδιο Ανάπτυξης (Generation) Στάδιο Δράσης (Action) Οι διαφορετικές μέθοδοι έχουν διαφορετική επίδοση στα διάφορα στάδια μιας μελέτης προοπτικής διερεύνησης Στάδιο Ανανέωσης (Renewal) 12

13 ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΒΑΣΗ Τα χαρακτηριστικά των μεθόδων ΦΥΣΗ Ποιοτική Ποσοτική Ημι-ποσοτική ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ Μαρτυρία Εξειδίκευση Αλληλεπίδραση Δημιουργικότητα Τις ανάγκες των διαφορετικών σταδίων της μελέτης προοπτικής διερεύνησης Στάδιο Προετοιμασίας Στάδιο Στρατολόγησης Συμμετεχόντων Στάδιο Ανάπτυξης Στάδιο Δράσης Στάδιο Ανανέωσης 13

14 ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ - ΕΠΙΔΟΣΗ (Popper, 2008b) 14

15 ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ - ΕΠΙΔΟΣΗ (Popper, 2008b) 15

16 ΧΡΗΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Οι μέθοδοι προοπτικής διερεύνησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ Διερεύνηση μη γραμμικών ακραίων καταστάσεων / γεγονότων Δημιουργικότητα ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Διατύπωση κατευθύνσεων πολιτικής Delphi Wild Cards SWOT Διερεύνηση πλεονεκτημάτων, αδυναμιών, ευκαιριών και κινδύνων για ένα θέμα Εξειδίκευση Citizen panels Expert Panels Αλληλεπίδραση Ειδικοί διερευνούν / ταξινομούν τα ζητήματα που προκύπτουν από τη SWOT Scanning Ομάδες εργασίας κωδικοποιούν τα κύρια ζητήματα /πολιτικές και ελέγχουν την αποδοχή τους από το κοινό (Popper, 2008b) Μαρτυρία Διερεύνηση αποτελεσμάτων ανάλογων πολιτικών 16

17 ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ (Popper, 2008b) 17

18 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ή ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ?? Έμφαση σε ποιοτικές μεθόδους (Popper, 2008b) 18

19 ΑΝΑΓΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ / ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ Weak signals: διερεύνηση γεγονότων τα οποία δεν φαίνεται να έχουν σημαντικό ρόλο στο παρόν, αλλά μπορούν να πυροδοτήσουν σημαντικές αλλαγές στο μέλλον. Π.χ. αλλαγή προτύπων συμπεριφοράς ως προς κάποιο ζήτημα. Συνήθως αποτελούν προάγγελους των wild cards Wild cards: μη αναμενόμενα γεγονότα, με πολύ μικρή πιθανότητα εμφάνισης αλλά πολύ μεγάλη επίπτωση π.χ. Τσέρνομπιλ, η Σεπτέμβρη 2001 Φουκοσίμα,

20 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΕΝ υπάρχει ιδανική μεθοδολογική προσέγγιση με τον «άριστο» συνδυασμό μεθόδων προοπτικής διερεύνησης ΔΕΝ υπάρχει ιδεατός αριθμός μεθόδων σε ένα τέτοιο πρόβλημα Η μεθοδολογική προσέγγιση εξαρτάται από το πρόβλημα προοπτικής διερεύνησης που μελετάται Η επιλογή μεθόδων εξαρτάται από: τους διαθέσιμους πόρους τις δεξιότητες την πολιτική υποστήριξη την τεχνολογική και φυσική υποδομή το διαθέσιμο χρόνο Οι ανθρώπινοι πόροι είναι πολύ σημαντικοί σε μία διαδικασία προοπτικής διερεύνησης 20

21 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Popper, R. (2008a), Methodology, in L. Georghiou, J. Cassingena Harper, M. Keenan, I. Miles and R. Popper (Eds.), The Handbook of Technology Foresight, Cheltenham, UK and Northampton, MA, USA: Edward Elgar. Popper, R. (2008b), Foresight Methodology: An Overview and More, PREST Manchester Institute of Innovation Research. 21

22 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 22