ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.1 ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΚΙΝΗΣΗ....................................................... 7 1.2 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ................................................ 19 1.3 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ................................................... 28 2.1 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.................................... 45 2.2 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΛΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ........ 60 1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ........................................................... 67 2. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ, ΔΕΣΜΟΙ............................................... 77 3. ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΟΞΕΙΔΙΑ ΑΛΑΤΑ............................................ 88 4. ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΑ............................................................ 98
ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ ΦΥΣΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
1.1. Ευθύγραμμη κίνηση 7
Φυσική x ù 1 ù 2 t 8
ÊEÖÁËÁÉÏ 1 ÂÁÓÉÊÅÓ ÅÍÍÏÉÅÓ ÅñùôÞóåéò åðáíüëçøçò 1. Ôá åðôü èåìåëéþäç ìåãýèç ðïõ åíäéáöýñïõí ôç çìåßá åßíáé ôá åîþò: ôï ìþêïò ( ), ç ìüæá (m), ï ñüíïò (t), ç èåñìïêñáóßá (Ô), ç ðïóüôçôá ôçò ýëçò (n), ç Ýíôáóç ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò (É) êáé ç öùôåéíþ Ýíôáóç (Iu). Oé æçôïýìåíåò ìïíüäåò ìýôñçóçò óôï S.I. åßíáé:á. 1 m (ìþêïò), â. 1m 3 (üãêïò), ã. 1kg(ìÜæá),ä. 1s ( ñüíïò), å. 1kg/m 3 (ðõêíüôçôá), óô. 1 J (åíýñãåéá), æ. 1 K (èåñìïêñáóßá), ç. 1m 2 (åìâáäü åðéöáíåßáò). 2. Ôá èåìåëéþäç õðïáôïìéêü óùìáôßäéá åßíáé: á. ðñùôüíéá (p), ìå èåôéêü öïñôßï (q = +e, üðïõ e ôï óôïé åéþäåò çëåêôñéêü öïñôßï ßóï ìå 1,6 10 19 C), â. íåôñüíéá (n), ìå ïõäýôåñï öïñôßï (q = 0) êáé ã. çëåêôñüíéá (e), ìå áñíçôéêü öïñôßï (q = e). H ìüæá ôïõ ðñùôïíßïõ åßíáé ðåñßðïõ ßóç ìå ôç ìüæá ôïõ íåôñïíßïõ êáé 1836 öïñýò ìåãáëýôåñç áðü ôç ìüæá ôïõ çëåêôñïíßïõ. 3. á. Ôï Üôïìï åíüò óôïé åßïõ óõìâïëßæåôáé ùò åîþò: A Z X, üðïõ Æ åßíáé ï áôïìéêüò áñéèìüò êáé Á ï ìáæéêüò áñéèìüò ôïõ óôïé åßïõ. â. Ùò áôïìéêüò áñéèìüò (Æ) åíüò óôïé åßïõ ïñßæåôáé ï áñéèìüò ôùí ðñùôïíßùí ôïõ ðõñþíá, åíþ ùò ìáæéêüò áñéèìüò (Á) ïñßæåôáé ï áñéèìüò ôùí ðñùôïíßùí êáé ôùí íåôñïíßùí ôïõ ðõñþíá. 4. ÌïíïáôïìéêÜ ïíïìüæïíôáé ôá óôïé åßá ôùí ïðïßùí ôï ìüñéï áðïôåëåßôáé áðü Ýíá Üôïìï. ÌåñéêÜ ìïíïáôïìéêü óôïé åßá åßíáé: ôá åõãåíþ áýñéá (He: Þëéï, Ne: íýï, Ar: áñãü, Kr: êñõðôü, Xe: îýíï êáé Rn: ñáäüíéï), ôá ìýôáëëá óå êáôüóôáóç áôìþí (Na: íüôñéï, Mg: ìáãíþóéï, Ca: áóâýóôéï ê.ü.), ï Üíèñáêáò (C) êôë. 1. Βασικές έννοιες 5. Ôá ïíüìáôá êáé ôá óýìâïëá ôùí äéáôïìéêþí óôïé åßùí åßíáé ôá åîþò: õäñïãüíï (H 2), ïîõãüíï (Ï2), Üæùôï (Í2), öèüñéï (F 2), ëþñéï (Cl2), âñüìéï (Br2) êáé éþäéï (É 2). 6. Ôï Üôïìï ôïõ Üíèñáêá (C) Ý åé óôïí ðõñþíá ôïõ 6 ðñùôüíéá (áöïý Æ = 6) êáé 8 íåôñüíéá (áöïý Í = Á Æ). Eðßóçò ãýñù áðü ôïí ðõñþíá êéíïýíôáé 6 çëåêôñüíéá. 7. Ôï ìüñéï åíüò óôïé åßïõ áðïôåëåßôáé áðü Ýíá Þ ðåñéóóüôåñá Üôïìá ìå ôïí ßäéï áôïìéêü áñéèìü (Æ), åíþ ôï ìüñéï ìéáò çìéêþò Ýíùóçò áðïôåëåßôáé áðü äýï Þ ðåñéóóüôåñá Üôïìá ìå äéáöïñåôéêü áôïìéêü áñéèìü (Æ). 8. Óôç óôåñåþ êáôüóôáóç áíáðôýóóïíôáé ðïëý éó õñýò åëêôéêýò äõíüìåéò ìåôáîý ôùí äïìéêþí óùìáôéäßùí (ð.. éüíôùí) ôçò ýëçò, ôá óùìáôßäéá âñßóêïíôáé ðïëý êïíôü ôï Ýíá óôï Üëëï, áðïêôïýí ìüíéìåò èýóåéò êáé åêôåëïýí ðåñéïäéêýò êéíþóåéò, äçëáäþ ðïëý ìéêñýò ôáëáíôþóåéò ãýñù áðü Ýíá óçìåßï éóïññïðßáò. Óôçí õãñþ êáôüóôáóç ïé äõíüìåéò ìåôáîý ôùí äïìéêþí óùìáôéäßùí ôçò ýëçò åßíáé ìýôñéá éó õñýò óå óýãêñéóç ìå ôç óôåñåþ êáôüóôáóç êáé ôá óùìáôßäéá âñßóêïíôáé óå óõíå Þ êßíçóç ðñïò üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò, 67 67
Χημεία ùñßòüìùòíááëëüæïõíóçìáíôéêüïé ìåôáîý ôïõò áðïóôüóåéò. Óôçí áýñéá êáôüóôáóç ïé äõíüìåéò ìåôáîý ôùí äïìéêþí óùìáôéäßùí ôçò ýëçò åßíáé ðïëý áóèåíåßò, ôá óùìáôßäéá âñßóêïíôáé óå ó åôéêü ìåãüëåò áðïóôüóåéò ìåôáîý ôïõò êáé âñßóêïíôáé óå óõíå Þ êßíçóç ìå ìåãüëç ôá ýôçôá ðñïò üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò. 9. Ç ìåôüâáóç áðü ôç óôåñåþ óôçí õãñþ êáôüóôáóç ïíïìüæåôáé ôþîç, åíþ ç áíôßóôïé ç èåñìïêñáóßá óçìåßï ôþîçò. Ç ìåôüâáóç áðü ôçí õãñþ óôçí áýñéá êáôüóôáóç áðü üëç ôç ìüæá ôïõ õãñïý ïíïìüæåôáé âñáóìüò, åíþ ç áíôßóôïé ç èåñìïêñáóßá óçìåßï âñáóìïý. Ç ìåôüâáóç áðü ôçí áýñéá óôçí õãñþ êáôüóôáóç ïíïìüæåôáé õãñïðïßçóç êáé ãßíåôáé óå èåñìïêñáóßá ßóç ìå ôï óçìåßï âñáóìïý. Ç ìåôüâáóç áðü ôçí õãñþ óôç óôåñåþ êáôüóôáóç ïíïìüæåôáé ðþîç, åíþ ç áíôßóôïé ç èåñìïêñáóßá óçìåßï ðþîçò. 10. ÖõóéêÜ ïíïìüæïíôáé ôá öáéíüìåíá óôá ïðïßá ðñïêáëåßôáé êüðïéá åíåñãåéáêþ ìåôáâïëþ ðïõ äå ìåôáâüëëåé üìùò ôç çìéêþ óýóôáóç ôùí óùìüôùí. çìéêü ïíïìüæïíôáé ôá öáéíüìåíá óôá ïðïßá ðñïêáëåßôáé ìåôáâïëþ óôç çìéêþ óýóôáóç ôùí óùìüôùí ðïõ ëáìâüíïõí ìýñïò óôï öáéíüìåíï, êáôü ôçí ïðïßá ôá ìüñéá ôùí áñ éêþí óùìüôùí ìåôáâüëëïíôáé êáé ó çìáôßæïõí ôá íýá ôåëéêü óþìáôá. ñá óôá öõóéêü öáéíüìåíá ôá äïìéêü óõóôáôéêü (Üôïìá, ìüñéá êáé éüíôá) ôùí óùìüôùí ðáñáìýíïõí áìåôüâëçôá, åíþ óôá çìéêü öáéíüìåíá ìåôáâüëëïíôáé. 11. ÏìïãåíÝò ìåßãìá åßíáé ôï îßäé êáé åôåñïãåíýò ôï ìåßãìá áëéêéïý ìå Üììï. 12. çìéêü óôïé åßá: ï óßäçñïò (Fe) êáé ï áëêüò (Cu). çìéêýò åíþóåéò: ôï íåñü (Ç 2Ï) êáé ç áììùíßá (ÍÇ 3). Ôï çìéêü óôïé åßï, Þ óôïé åßï, äå äéáóðüôáé óå áðëïýóôåñç äïìþ êáé áðïôåëåßôáé áðü Ýíá åßäïò áôüìùí, äçëáäþ áðü Üôïìá ìå ôïí ßäéï áôïìéêü áñéèìü (Æ), åíþ ç çìéêþ Ýíùóç äéáóðüôáé óå áðëïýóôåñåò åíþóåéò êáé áðïôåëåßôáé áðü ðåñéóóüôåñá ôùí äýï åßäç áôüìùí, äçëáäþ áðü Üôïìá ìå äéáöïñåôéêü áôïìéêü áñéèìü (Æ). 13. Li (ëßèéï), K (êüëéï), Cl ( ëþñéï), P (öùóöüñïò), N (Üæùôï), S (èåßï), Ba (âüñéï), Br (âñüìéï), Fe (óßäçñïò), Al (áñãßëéï), U (ïõñüíéï), Mg (ìáãíþóéï), Si (ðõñßôéï). 14. ÍÜôñéï (Na), ñïõâßäéï (Rb), öèüñéï (F), ïîõãüíï (O), õäñïãüíï (H), áóâýóôéï (Ca), ìáããüíéï (Mn), Þëéï (He), Üíèñáêáò (C), ìüëõâäïò (Pb). 15. ÄéÜëõìá ïíïìüæåôáé Ýíá ïìïãåíýò ìåßãìá äýï Þ ðåñéóóüôåñùí óõóôáôéêþí. ÓõóôáôéêÜ ôïõ äéáëýìáôïò åßíáé ï äéáëýôçò êáé ç äéáëõìýíç Þ ïé äéáëõìýíåò ïõóßåò. ÐáñÜäåéãìá õãñïý äéáëýìáôïò åßíáé ôï êñáóß êáé áýñéïõ äéáëýìáôïò åßíáé ôï áýñéï ìåßãìá ïîõãüíïõ êáé áæþôïõ. 16. á. Áñáéü ïíïìüæåôáé ôï äéüëõìá ðïõ Ý åé ðïëý ìéêñþ ôéìþ ðåñéåêôéêüôçôáò (äçëáäþ ðñáêôéêü ìéêñüôåñç Þ ßóç ìå 1%). 68 68
4. Στοιχειομετρία ÐÉÍÁÊÁÓ Ó ÅÔÉÊÙÍ ÁÔÏÌÉÊÙÍ ÌÁÆÙÍ (Ar) (Ãéá ôïõò õðïëïãéóìïýò óôéò áóêþóåéò) Óôïé åßï Óýìâïëï Ár æùôï N 14 íèñáêáò C 12 Áíôéìüíéï Sb 122 Áñãßëéï Al 27 Áñãü Ar 40 ñãõñïò Ag 108 Áñóåíéêü As 75 ÁóâÝóôéï Ca 40 ÂÜñéï Ba 137 Âüñéï B 11 Âñüìéï Br 80 ¹ëéï He 4 Èåßï S 32 Éþäéï I 127 ÊÜëéï K 39 Êáóóßôåñïò Sn 119 ÌáããÜíéï Mn 55 ÌáãíÞóéï Mg 24 Ìüëõâäïò Pb 207 ÍÜôñéï Na 23 ÍÝïí Ne 20 ÍéêÝëéï Ni 59 Ïîõãüíï O 16 Ðõñßôéï Si 28 Óßäçñïò Fe 56 ÕäñÜñãõñïò Hg 200 Õäñïãüíï H 1 Öèüñéï F 19 Öùóöüñïò P 31 áëêüò Cu 63,5 ëþñéï Cl 35,5 ñþìéï Cr 52 ØåõäÜñãõñïò Zn 65 111