Μικροοικονομία Ενότητα 1: Εισαγωγικές έννοιες Δριτσάκη Χάιδω Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τις βασικές έννοιες της οικονομικής επιστήμης. Επιπλέον, αναλύονται τα εξής: συντελεστές παραγωγής, οικονομικά υποδείγματα, κόστος ευκαιρίας, πώς κατανέμονται οι περιορισμένοι παραγωγικοί πόροι και θετική και κανονιστική οικονομική. 4
Περιεχόμενα ενότητας Βασικές έννοιες οικονομικής επιστήμης. Συντελεστές Παραγωγής. Οικονομικά υποδείγματα. Κόστος ευκαιρίας. Πώς κατανέμονται οι περιορισμένοι παραγωγικοί πόροι. Θετική και Κανονιστική Οικονομική. 5
Βασικές έννοιες Οικονομική είναι η επιστήμη που ερευνά την κατανομή των σπάνιων πόρων ανάμεσα σε εναλλακτικές χρήσεις. Είναι η μελέτη της παραγωγής και ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών, των εναλλακτικών μηχανισμών κατανομής πόρων καθώς και της αξιολόγησης των κρατικών πολιτικών παρεμβάσεων. Η Οικονομική μελετά τον καθορισμό του ΑΕΠ και των συστατικών μερών του, τις πηγές της οικονομικής ανάπτυξης, τα προβλήματα των επιχειρηματικών διακυμάνσεων και τις εναλλακτικές πολιτικές μέσω των οποίων επιδιώκεται η οικονομική ανάπτυξη. 6
Σκοπός του μαθήματος Παρέχει τις βάσεις για την κατανόηση της μικροοικονομικής ανάλυσης έτσι ώστε να γίνει κατανοητή η λειτουργία της οικονομίας της αγοράς. Παρέχει τις βάσεις για την καλύτερη διαχείριση των οικονομικών υποθέσεων των νοικοκυριών και τη λήψη λογικών αποφάσεων στο χώρο των επιχειρήσεων 7
Οικονομική επιστήμη (1) Η Οικονομική Επιστήμη περιγράφει και αναλύει τους τρόπους με τους οποίους μια κοινωνία παίρνει αποφάσεις σχετικά με: 1. Τί προϊόντα και τι ποσότητες από κάθε προϊόν θα παραχθούν σε μια χρονική περίοδο. 2. Πώς θα παραχθούν αυτά τα προϊόντα. 3. Πώς θα γίνει η διανομή των προϊόντων στα μέλη της κοινωνίας. 4. Πώς αναπτύσσεται οικονομικά η κοινωνία. 8
Οικονομική επιστήμη (2) Προϊόντα: 1) Αγαθά, 2) Υπηρεσίες Πρόβλημα στενότητας: Ανεπάρκεια αγαθών και υπηρεσιών. Ποιοτική & ποσοτική ικανοποίηση από τα άτομα στενότητα παραγωγικών πόρων (γη, εργασία, κεφάλαιο). Ανάγκη: το αίσθημα κάποιας έλλειψης που εκφράζεται με την επιθυμία ικανοποίησής της. Αγαθά: 1) Ελεύθερα (π.χ. οξυγόνο, νερό) 2) Σε στενότητα (οικονομικά αγαθά ή προϊόντα). 9
Οικονομική επιστήμη (3) Η Οικονομική επιστήμη ερευνά: Τί. Πώς. Για ποιον θα παραχθεί. Π.χ. Θα εξετάσουμε την αύξηση της τιμής του πετρελαίου στη δεκαετία του 70. 10
Παράδειγμα 1 Διάγραμμα 1. Διαγραμμα Παραδείγματος 1 (Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 11
Οικονομική επιστήμη (4) Πώς αυτό επηρέασε το: Πώς θα παραχθεί? Η τιμή του πετρελαίου αυξήθηκε με αποτέλεσμα: Η ζήτηση των αγαθών που σχετίζονται με το πετρέλαιο να μειωθεί. Η ζήτηση υποκατάστατων να αυξηθεί, π.χ. αέριο 12
Οικονομική επιστήμη (5) Τί θα παραχθεί? Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου έχει ως αποτέλεσμα: Χρήση μεθόδων παραγωγής που εξαρτώνται λιγότερο από το πετρέλαιο. Για ποιον? Περισσότερα αγαθά για τα κράτη των οποίων η αγοραστική δύναμη αυξήθηκε (χώρες ΟΠΕΚ Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών) 13
Συντελεστές Παραγωγής 1. Εργασία. 2. Έδαφος (ή Γη). 3. Κεφάλαιο. 4. Επιχειρηματικότητα (entrepreneurship) + Τεχνολογία. 14
Οικονομικά Υποδείγματα 1. Το Οικονομικό Κύκλωμα Ροής (1) Διάγραμμα 2. Υπόδειγμα Οικονομικού κυκλώματος Ροής (Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 15
Οικονομικά Υποδείγματα 1. Το Οικονομικό Κύκλωμα Ροής (2) Κατά τη διάρκεια της επιχειρηματικής δραστηριότητας, οι επιχειρήσεις αγοράζουν ή νοικιάζουν οικονομικούς πόρους, που προσφέρουν τα νοικοκυριά, για να παράγουν αγαθά και υπηρεσίες, που ζητούν τα νοικοκυριά αυτά. Στη συνέχεια, τα νοικοκυριά χρησιμοποιούν το εισόδημα που λαμβάνουν από την πώληση των πόρων (ή των υπηρεσιών) στις επιχειρήσεις για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών που παρέχουν αυτές οι επιχειρήσεις. Η «κυκλική ροή» της οικονομικής δραστηριότητας έχει τώρα ολοκληρωθεί. 16
Οικονομικά Υποδείγματα 2. Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων ή όριο παραγωγικών δυνατοτήτων ή καμπύλη μετασχηματισμού Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων είναι το σύνολο που δείχνει τους διάφορους συνδυασμούς της μέγιστης παραγωγής δύο προϊόντων που η οικονομία μπορεί να παράγει με δεδομένους τους διαθέσιμους συντελεστές παραγωγής και τη διαθέσιμη τεχνολογία παραγωγής. Εκφράζει τα παραγωγικά όρια της κοινωνίας. Η οικονομία μπορεί να παράγει κάθε συνδυασμό των δύο αγαθών επάνω ή μέσα από την καμπύλη, αλλά κανένα συνδυασμό έξω από αυτή 17
Παράδειγμα 2 Διάγραμμα 3. Διαγραμμα Παραδείγματος 2 (Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 18
Κόστος ευκαιρίας Κόστος ευκαιρίας ή εναλλακτικό κόστος είναι η αξία της επόμενης καλύτερης εναλλακτικής επιλογής, όταν σπάνιοι οικονομικοί πόροι αφιερώνονται σε ένα συγκεκριμένο στόχο. Το κόστος ευκαιρίας είναι έννοια υποκειμενική, δηλαδή σχετική μόνο για το φορέα που κάνει την επιλογή Αύξον ή σταθερό κόστος ευκαιρίας. 19
Πώς κατανέμονται οι περιορισμένοι παραγωγικοί πόροι; (1) Στις βιομηχανικές δυτικές χώρες λειτουργεί η ελεύθερη αγορά, όπου το κεντρικό ρόλο παίζουν οι τιμές. Οι αποφάσεις κατανάλωσης και παραγωγής συντονίζονται μέσω προσαρμογών των τιμών Το «αόρατο χέρι» του Adam Smith: τα άτομα, επιδιώκοντας το δικό τους συμφέρον, οδηγούνται από ένα «αόρατο χέρι» και ενεργούν έτσι ώστε να ικανοποιούνται τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου. 20
Πώς κατανέμονται οι περιορισμένοι παραγωγικοί πόροι; (2) Στην κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία, οι υπηρεσίες κεντρικού προγραμματισμού ελέγχουν τι, πώς και για ποιον θα παραχθεί. Στις περισσότερες χώρες λειτουργεί η μικτή οικονομία, όπου κράτος και ιδιωτικός τομέας συνεργάζονται στην επίλυση οικονομικών προβλημάτων Π.χ. Ην. Βασίλειο, ΗΠΑ. 21
Θετική και Κανονιστική Οικονομική Η Θετική Οικονομική εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται η οικονομία. Ασχολείται με τις αντικειμενικές ή τις επιστημονικές ερμηνείες της λειτουργίας της οικονομίας. Η Κανονιστική Οικονομική διατυπώνει προτάσεις οι οποίες βασίζονται σε προσωπικές αξιολογικές κρίσεις. Π.χ. «Οι ηλικιωμένοι έχουν υψηλές ιατροφαρμακευτικές δαπάνες και το κράτος θα πρέπει να επιδοτεί τις δαπάνες αυτές». 22
Βιβλιογραφία μαθήματος (1) Arnold, R. A. (2007). Εισαγωγή στην Οικονομική, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη. Begg, D., Fischer, S. & Dornbusch, R. (1998). Εισαγωγή στην Οικονομική, Τόμος Α. Επιστημονική Βιβλιοθήκη, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Chacholiades, M. (1990). Μικροοικονομική Ι. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Mankiw, G. N. (2002). Αρχές της Οικονομικής, Τόμος Α. Εκδόσεις Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδάνος, Αθήνα 23
Βιβλιογραφία μαθήματος (2) Varian, H. (2006). Μικροοικονομική, μία σύγχρονη προσέγγιση. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Γεωργακόπουλος, Θ., Λιανός, Θ., Μπένος, Θ., Τσεκούρα, Γ., Χατζηπροκοπίου, Μ. & Χρήστου, Γ. (1988). Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία, Ε Έκδοση. Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. Δρανδάκης, Ε., Μπήτρος, Γ. & Μπαλτάς, Ν. (1994). Μικροοικονομική Θεωρία, Τόμος Α. Εκδόσεις Σταμούλης, Αθήνα. Κώττη, Γ. & Πετράκη-Κώττη, Α. (2005). Σύγχρονη Μικροοικονομική. Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. 24
Τέλος Ενότητας