ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΝΙΚΗΤΑ (ΝΗΣΟΣ ΛΕΥΚΑ Α): ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΝΙΚΗΤΑ (ΝΗΣΟΣ ΛΕΥΚΑ Α): ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Ευθυµία Βερυκίου-Παπασπυριδάκου, Γεώργιος Λειβαδίτης, Σεραφείµ Πούλος και Νικόλαος Κατόπουλος Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος, Τοµέας Γεωγραφίας και Κλιµατολογίας, Πανεπιστηµιούπολη Ζωγράφου, 15784 Αθήνα. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η υπό µελέτη παραλία ευρίσκεται στο βόρειο τµήµα των δυτικών ακτών της Νήσου Λευκάδας και µεταξύ του οµώνυµου ακρωτηρίου (νότια) και αυτό του Αγ. Ιωάννη (βόρεια). Η παραλιακή αυτή ζώνη που βρίσκεται µπροστά από έναν απότοµο παράκτιο ρηξιγενή γκρεµό που αποτελείται από δολοµίτες, δολοµιτιωµένους ασβεστόλιθους (έντονα τεκτονισµένους) και περιορισµένες εµφανίσεις Τεταρτογενών αποθέσεων και εδαφικού καλύµµατος µικρού πάχους. Η σεισµικότητα στην ευρύτερη περιοχή είναι πολύ έντονη µε χαρακτηριστική του έκφραση τον τελευταίο σεισµό (Ms=6,4, 14/8/2003). Από υδροδυναµικής πλευράς, η περιοχή υπόκειται σε έντονη κυµατική ενέργεια µε κύµατα ύψους >4 m καθώς είναι εκτεθειµένη σε µεγάλα αναπτύγµατα κύµατος προς Β, και Ν διευθύνσεις, ενώ η παράκτια στερεοµεταφορά εξαρτάται από τον προσανατολισµό των επιµέρους τµηµάτων της ως προς την επερχόµενη κυµατική ενέργεια. Η παραλία του Αγ. Νικήτα αποτελείται από αµµώδες γενικά υλικό, έχοντας το µέτωπό της πλούσιο σε κόκκους και ψηφίδες. Τα ιζήµατα που την συνθέτουν προέρχονται από τη διάβρωση του παρακείµενου κρηµνού, η οποία γίνεται πιο έντονη και λόγω της έντονης σεισµικής δραστηριότητας η οποία προκαλεί καταπτώσεις, και από τα φερτά υλικά του ρέµατος της Λαγκάδας της Γριάς και άλλων µικρότερων υδατορευµάτων. Όµως τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται µια σηµαντική οπισθοχώρηση της ακτογραµµής (αρκετές δεκάδες µέτρα) που σε ορισµένες θέσεις η απώλεια είναι σχεδόν ολοκληρωτική, όπως π.χ. στο χωριό του Αγ. Νικήτα όπου το εύρος του αιγιαλού το 1973 ήταν περί τα 4 ενώ σήµερα κυµαίνεται µεταξύ 4 και. Στην παρούσα λοιπόν εργασία διερευνώνται οι φυσικές συνιστώσες (όπως είναι το κυµατικό καθεστώς, η παράκτια στερεοµεταφορά, ο τεκτονισµός) αλλά και η ανθρώπινη παρέµβαση που επηρεάζουν το ιζηµατολογικό ισοζύγιο, το οποίο σχετίζεται µε την εξέλιξη της ακτογραµµής. RECENT CHANES ALON THE BEACH ZONE OF AIOS NIKITAS (LEFKADA ISLAND): NATURAL PROCESSES AND HUMAN IMPACT E. Verykiou,. Leivaditis, S.Ε. Poulos & N. Katopoulos University of Athens, Faculty of eology and eoenvironment, Department of eography and Climatology, Panepistimioupolis, Zografou, 15784, Athens, reece. Abstract The beach zone of Agios Nikitas is located at the NW coast of Lefkada island, lying in between the promontories of Agios Nikitas (south) and Agios Vasilios (north). The beach zone is a swash-alignment beach in front of a steep cliff; the latter is the geomorphological expression of falt zone and is consisted of calcite rocks (intensively tectonised) and some Quaternary deposits. Besides, earthquake activity is pronounced in the surrounding region with the most recent sock (Ms=6.4) occurred in August 2003. Hydrodynamically, the coast of Agios NIkitas is exposed to relatively high waves (>4 m) that approach from the open Ionian Sea from NW, W and SW directions. The beach zone is sandy with the beach face to be coarser with sediment to originate from the torrent of Lagada rias and some other ephemeral streams, cliff erosion (tectonically an/or marine induced). Nevertheless, over the last decades the coastline has retreated substantially (tens of metres) and in places has been eroded completely; for example, at the village of Agios Nikitas a 4 wide beach nowadays is between 0 and 4 m. In this study the natural factors and the human interference is investigated in relation to sediment budget of the shore zone that controls subsequently the evolution of the coastline. Λέξεις κλειδιά: Παραλία Αγ. Νικήτα, επιµήκη παράκτια στερεοµεταφορά, σταθερότητα ακτογραµµής Key words: Agios Nikitas, beach zone, longshore sediment transport, coastline stability 1

1. Εισαγωγή Η υπό µελέτη περιοχή µε βάση το µορφολογικό χάρτη γενετικής ταξινόµησης ακτών της Λευκάδας όπως και οι υπόλοιπες ακτές του νησιού ανήκουν στη κατηγορία των κρηµνών (Βερυκίου και Λειβαδίτης, 1986). Στην περιοχή του Αγίου Νικήτα υπάρχει µεγάλο ορατό ρήγµα γενικής διεύθυνσης Β-Ν, το οποίο καταλήγει προς το βόρειο τµήµα της παραλίας όπου φέρνει σε επαφή τους ασβεστόλιθους της Βίγλας (νότιο τµήµα της περιοχής) µε αυτούς του Παντοκράτορα (βόρειο τµήµα). Με βάση δε το γεωλογικό χάρτη της Λευκάδας και την ηλικία των δυο σχηµατισµών αποδεικνύεται ότι το δυτικό τέµαχος ανυψώνεται σε σχέση µε το ανατολικό (Μπορνόβας, 1964). Ακόµη κατά µήκος του κρηµνού συναντώνται και Τεταρτογενή ιζήµατα τα οποία συµµετέχουν κυρίως µε τη µορφή πλευρικών κορηµάτων, και αποθέσεις χειµάρρων όπως αυτές του σηµαντικότερου ρέµατος, της «Λαγκάδα της Γριάς». Οι λεκάνες απορροής που τροφοδοτούν µε τη παραλιακή ζώνη του Αγίου Νικήτα χαρακτηρίζονται από κλίσεις εύρους 10-30% (Verykiou et al., 2002) έχοντας µια συνολική έκταση περί τα 16 km 2. Οι χείµαρροι αυτοί δύνανται να µεταφέρουν σηµαντικές ποσότητες ιζηµάτων διάφορης λιθολογικής σύστασης, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια πληµµύρων. Το υλικό αυτό καταλήγει σταδιακά στην παραλία του Αγίου Νικήτα, όπου και µετατρέπεται από τη κυµατική δράση σε άµµος, ψηφίδες και χάλικες. Στον Πίνακα 1 δίνεται η κοκκοµετρία σε ορισµένες θέσεις του µετώπου της παραλίας όπως µετρήθηκαν το 1994 (Παπαθωµά και Σάνη, 1995) Πίνακας 1. Αναλογία άµµου και χαλικιών κατά µήκος του βόρειου τµήµατος της παραλίας του Αγίου Νικήτα (για τις θέσεις βλέπε Σχήµα 1). ΘΕΣΕΙΣ 1 2 3 4 5 6 7 8 Μέτωπο % 89,42 93,06 73,40 99,98 99,92 99,89 99,84 81,55 S% 10,58 6,94 26,06 0,021 0,082 0,108 0,36 18,45-1 m % 51,87 38,11 4,35 99,21 71,58 15,13 19,42 98,41 S% 48,13 61,89 95,65 0,79 28,41 84,87 80,58 1,58 Από τον Άτλαντα Ανέµου και Κύµατος των Αθανασούλη και Σκαρσουλή (1992) προκύπτει ότι περισσότερο από το 85% της συνολικής κυµατικής ενέργειας Ε µεταφέρεται µέσω κυµάτων ύψους 0-1,5 µέτρων µε το µεγαλύτερο ποσοστό να αφορά τα κύµατα εύρους 0-0,5 µέτρα(52,2%). Επίσης το 93,57% του συνολικού πλήθους των παρατηρηθέντων κυµάτων έχουν περίοδο 0-7 sec ενώ το 80,3% έχουν περίοδο 0-5 sec. Τα µεγαλύτερα κύµατα προσέρχονται από Β (πρωτίστως) και, Ν διευθύνσεις λόγω της συχνότητας πνοής των ανέµων αλλά και των µεγάλων µηκών ανάπτυξης του κυµατισµού (εκατοντάδες km). Ακόµη η παραλία είναι εκτεθειµένη µερικώς και σε ανέµους Β διευθύνσεων. Στην εργασία αυτή διερευνάται το ιζηµατολογικό ισοζύγιο σε σχέση µε το ισχύον κυµατικό καθεστώς, την επικρατούσα παράκτια στερεοµεταφορά, την κοκκοµετρική και µορφολογική σύσταση της παραλιακής ζώνης, τις τυχόν παρεµβάσεις του ανθρώπου µε σκοπό τη διερεύνηση των αιτίων της εκτεταµένης οπισθοχώρησης της ακτογραµµής στην ευρύτερη παραλιακή ζώνη του Αγίου Νικήτα. 2. Συλλογή δεδοµένων µεθοδολογία Για τις ανάγκες της µελέτης αυτής αποκτήθηκαν από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού ( Γ.Υ.Σ ) ο τοπογραφικός χάρτης της νήσου Λευκάδας (φύλλα Άγιος Πέτρος και Λευκάδα σε κλίµακας 1: 50.000), τα τοπογραφικά διαγράµµατα (1:5.000) και οι αεροφωτογραφίες των ετών 1971 και 1985. Από το Ι.Γ.Μ.Ε προµηθευτήκαµε το γεωλογικό χάρτη του νησιού υπό κλίµακα 1:50.000. Για τα ανεµολογικά στοιχεία της περιοχής χρησιµοποιήθηκε ο Άτλαντας Ανέµου και Κύµατος των Αθανασούλη και Σκαρσουλή (1992). Πίνακας 2. Συχνότητα εµφάνισης των ανέµων που πνέουν προς τη παραλία του Αγ. Νικήτα για διαφορετικές ταχύτητες. U(κόµβοι) Β Β Ν 1-3 1,48 2,63 1,16 0,52 4-6 2,96 5,94 2,37 1,22 7-10 3,52 6,85 2,33 1,38 11-16 3,08 5,49 1,11 1,20 17-21 1,66 2,37 0,56 0,37 22-27 0,62 0,94 0,24 0,29 >28 0,51 0,79 0,18 0,16 Σύνολο 13,82 25,00 7,95 5,14 2

Σχήµα 1. Τοπογραφικός χάρτης της περιοχής της παραλίας του Αγίου Νικήτα (Νήσος Λευκάδα) 3

Ακολούθησε επίσκεψη στην περιοχή του Αγίου Νικήτα (Ιανουάριος του 2003), στη διάρκεια της οποίας έγινε χαρτογράφηση / τοπογραφική αποτύπωση της παραλίας, συλλογή δειγµάτων ιζήµατος κατά µήκος 8 τοµών (βλέπε Σχήµα 2) οι οποίες καθορίσθηκαν κυρίως µε βάση τις ιζηµατολογικές και µορφολογικές µεταβολές της παραλίας. Ακόµη, µελετήθηκαν οι διάφορες παράκτιες γεωµορφές, χαρτογραφήθηκαν θέσεις κατολισθήσεων κατά µήκος του κρηµνού, σηµειώθηκαν οι ανθρωπογενείς κατασκευές και άλλες παρεµβάσεις, ενώ συλλέχθηκε φωτογραφικό υλικό. Η κοκκοµετρική ανάλυση και χαρακτηρισµός των δειγµάτων έγινε σύµφωνα µε τη µεθοδολογία και ονοµατολογία του Folk (1974). Η διερεύνηση του κυµατικού καθεστώτος έγινε σύµφωνα µε το εγχειρίδιο CERC (2000) και αξιοποιώντας τα ανεµολογικά δεδοµένα τον Άτλαντα Ανέµου και Κύµατος των Αθανασούλη και Σκαρσουλή (1992). Έτσι, για αποστάσεις ανάπτυξης του κυµατισµού Χ 100 km (περίπτωση βορείων ανέµων) χρησιµοποιήθηκαν οι εξισώσεις για περιορισµένο µήκος ανάπτυξης κυµατισµού (fetch limited waves): Hm o = 4,13*10-2 u * g -0,5 X 0,5 (1) T p = u 0,333 * X 0,333 /g 0,667 2,727 (2) Για δε στάσεις Χ >100 km όπου τα κύµατα φθάνουν τη µέγιστη ανάπτυξή των (fully developed waves) χρησιµοποιήθηκαν οι εξισώσεις : Hm o = 2,115 * 10 2 2 * u * / g (3) T p = 2,398 * 10 2 * u * / g 41) όπου Χ = απόσταση ανάπτυξης κυµατισµού (fetch), H m0 (το σηµαντικό ύψος µε βάση το ενεργειακό φάσµα Hm o H s (H s Ηο : σηµαντικό ύψος κύµατος) T p = περίοδος κορυφής κύµατος (peak period) έχοντας σχέση µε τη σηµαντική περίοδος (Τ s )του φάσµατος του κύµατος (Τ s =0,85 T p ), u * = ταχύτητα τριβής (ταχύτητα στην επιφάνεια της θάλασσας) ίση µε u * =(C D U 10 ) 0,5 όταν C D =0,001 (1,1+0,035 U 10 ), όπου U 10 η ταχύτητα ανέµου 10 µέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Ακολούθως, η φασική ταχύτητα (C ), το µήκος κύµατος (Lo), το ύψος των κατά τη θραύση των Hb), όπως και το βάθος θραύσης (db) των κυµάτων δίνονται από τις σχέσεις: C = 1,56 * T (5) L=C*T (6) H b =0,563 H 0 /(H 0 /L 0 ) 0,2 (7) d b =H b /0,78 (8) Το µέγιστο βάθος (h c ) όπου έχουµε µεταβολή του υποθαλάσσιου προφίλ (closure depth) στην περίπτωση κυµάτων θυέλλης (όταν η εµφάνισή των δεν ξεπερνά τις 12 ώρες ετησίως) δίνεται από την σχέση του Hallermeier (1981): 2 H e h = 2,28 68,5 c H e (9) 2 g Te όπου, (He): το ύψος των κυµάτων θύελλας και (Te): η αντίστοιχη περίοδος των, που στη συγκεκριµένη περίπτωση παίρνουµε τα κύµατα των θυελλωδών ανέµων. Το εάν µέτωπο της παραλίας βρίσκεται σε καθεστώς ισορροπίας µε βάση την κοκκοµετρική του σύνθεση ως προς την προσερχόµενη κυµατική ενέργεια, δηλαδή εάν η παραλία βρίσκεται σε καθεστώς προέλασης (προσθήκης ιζηµάτων) ή οπισθοχώρησης (αφαίρεσης ιζηµάτων) εξετάζεται µε βάση την παραµέτρου ( o ) των Sunamura & Horikawa (1971) που δίνεται από την σχέση: H = L 2 3 0,27 o D50 εϕ ( θ ) (10) o o Lo όπου, (Η ο /L o ): η κλίση των κυµάτων στα βαθειά, (εφ(θ)): η κλίση του µετώπου της παραλίας και (D 50 ): η µέση κοκκοµετρική σύσταση των ιζηµάτων του πυθµένα. Έτσι, όταν o <9 έχουµε καθεστώς διάβρωσης, ενώ όταν o >18, έχουµε καθεστώς απόθεσης. Τέλος, το µέγιστο ύψος αναρρίχησης (R ) του κύµατος πάνω στην παραλία, σε σχέση µε τη µέση στάθµη της θάλασσας, δίνεται από την εξίσωση (Komar, 1998): 0,5 R = 0,36 g S H o T (11) όπου, S είναι η εφαπτοµένη κλίση της παραλίας (8%), για την εξεταζόµενη περιοχή). Για τον για τον υπολογισµό της παράκτιας συνιστώσας P L της συνολικής προσπίπτουσας κυµατικής ισχύος και τον υπολογισµό του ποσού της παράκτιας στερεοµεταφοράς Q s, ανά κατηγορία ταχυτήτων V 10, τιµές του σηµαντικού ύψους κύµατος H s (H m0 ), για κάθε διεύθυνση ανέµου, χρησιµοποιήθηκαν οι εξισώσεις: 0,5 4

P L =0,05 ρ g 1,5 2,5 H s (cosα 0 ) 0,25 sin2α 0 (12) Q s =0,39 P L /(σ-ρ) g 0,6 (13) όπου ρ: η πυκνότητα του νερού, ίση µε ρ=1025 kgr/cm 3, σ: η πυκνότητα του ιζήµατος ίση µε σ=2650 kgr/cm 3 και α 0 η γωνία που σχηµατίζουν οι κορυφές των κυµάτων µε την ακτογραµµή. Μάλιστα για τον υπολογισµό της γωνίας α 0,διαιρέθηκε η ακτογραµµή σε 4 σχεδόν ευθύγραµµα τµήµατα µε διαφορετικό προσανατολισµό. Πίνακας 3. Γωνίες α 0 και µήκη ανάπτυξης (fetch) των προσερχόµενων κυµάτων (+ φορά από Β προς Ν, για τις θέσεις των Τοµέων Ι, ΙΙ, ΙΙ, IV βλέπε Σχήµα 2) Β Β Ν Τοµέας 1-82 0-37 0 12 0 +57 0 Τοµέας 2-60 0-15 0 +30 0 +75 Τοµέας 3-35 0 +10 0 +55 0 Τοµέας 4-10 +35 +80 Fetch (km) 24 301 317 912 3. Αποτελέσµατα Συζήτηση 3.1. Μορφοµετρία - Κοκκοµετρία Η παραλία του Αγίου Νικήτα, από τη σύγκριση των αεροφωτογραφιών του 1973, 1985 αλλά και µετρήσεις του πλάτους της τον Ιανουάριο του 2003 προκύπτει ότι έχει υποχωρήσει δεκάδες µέτρα τις τελευταίες 3 δεκαετίες. Μάλιστα κατά την τελευταία επίσκεψη µας βρέθηκε να υπάρχει ουσιαστικά παραλία µόνο στο βορειότερο τµήµα της (Τοµέας Ι), πλάτους <3 (βλέπε Σχήµα 2) ενώ στους τοµείς ΙΙ και ΙΙΙ, στο µέσον και νοτιότερα η απώλεια της παραλιακής ζώνης είναι ολοσχερής. Τέλος στο νοτιότερο τµήµά της (τοµέας ΙV) το πλάτος της δεν ξεπερνά τα 4 µ, όταν το 1970 έφθανε και ξεπερνούσε τα 2. Από µορφολογικής πλευράς, εκεί όπου έχουµε παραλία (Τοµέας Ι) η παραλία έχει πλάτος 23-3 µέγιστο απόλυτο υψόµετρο από τη µέση στάθµη της θάλασσας 2-2,5 m και κλίσεις που στο µεν µέτωπο ποικίλουν από 6% έως και 11% ενώ στην οπισθοπαραλία είναι 10-12%. Χαρακτηριστική είναι και η εµφάνιση ενός αναβαθµού ακριβώς πίσω από το µέτωπο της παραλίας, ενώ σε ορισµένες θέσεις έχουµε και την εµφάνιση beach cusp. Στο τοµέα ΙV, η παραλία είναι πολύ οµαλή µε µέγιστο υψόµετρο γύρο στο 0,5 m, ενώ το προφίλ της παρουσιάζει ενιαία κλίση 7-9%. Κοκκοµετρικά, ο Τοµέας Ι συνίσταται από µέση έως χονδρή άµµο (0,5-2 mm) και ψηφίδες και χάλικες (2-6 mm) µε την άµµο να επικρατεί στην οπισθοπαραλία (backshore) και το τις ψηφίδες και χάλικες να υπερτερούν στο µέτωπο (shore face), όπως φαίνεται από τη κοκκοµετρία των δειγµάτων στο Σχήµα 2 (1/2003). Ανάλογη ήταν και η κοκκοµετρία το καλοκαίρι του 1997 (Πίνακας 1) ενώ η δειγµατοληψία είχε επεκταθεί νοτιότερα, στον Τοµέα ΙΙ (βλέπε Σχήµα 1), που σηµαίνει ότι υπήρχε ακόµη παραλιακή ζώνη, πέραν της τοµής Ε (Ιαν./2003). Τέλος, το εναποµείναν τµήµα της παραλίας του Τοµέα ΙV συνίσταται από άµµο µε παρουσία ψηφίδων και κόκκων ((g)s gs). 3.2. Υδροδυναµικές συνθήκες Κινητικότητα ιζηµάτων Το υδροδυναµικό καθεστώς µε δεδοµένο το µικρό εύρος της αστρονοµικής παλίρροιας (<20 cm) στην ανατολική Μεσόγειο καθορίζεται πρωτίστως από τα κύµατα. Στον Πίνακα 3 δίνονται τα εκτιµώµενα ύψη και αντίστοιχοι περίοδοι των προσερχόµενων κυµάτων που δηµιουργούνται από ανέµους Β, Β, και Ν διευθύνσεων µε τιµές ύψους και περιόδου που ξεπερνούν τα 5 m και 12 m, αντιστοίχως. Εξαίρεση αποτελούν τα κύµατα των βορείων ανέµων που έχουν σαφώς µικρότερο µέγεθος εξαιτίας του κατά πολύ µικρότερου µήκους ανάπτυξής των. Όσο δε αφορά την επίδραση των κυµάτων στη κινητικότητα των ιζηµάτων, για µεν τα κύµατα προερχόµενα από βορρά το εκτιµώµενο βάθος κινητοποίησης των ιζηµάτων του πυθµένα (Hc) φθάνει για ακραίες κυµατικές συνθήκες περί τα 2 µ, ενώ η δυνατότητα αναρρίχησης των πάνω στη παραλία τα 0,4 m, ικανά δηλαδή να καλύψουν το σύνολο της παραλίας του Τοµέα IV. Τα κύµατα από Β, και Ν µπορούν να κινητοποιήσουν τα ιζήµατα του πυθµένα σε βάθη >12 m, ενώ µπορούν να φθάσουν αναρριχώµενα µέχρι τον πόδα του παράκτιου κρηµνού (R>2,5 m). Ακόµη µέσω της παραµέτρου o βλέπουµε ότι το προφίλ της παραλιακής ζώνης δεν βρίσκεται σε ισορροπία µε το ισχύον κυµατικό καθεστώς, γεγονός που οδηγεί σε 5

ΤΟΜΗ Α 9 7 0 m +6.67 % 8-5,55% +12 % S 31.8 m 10 +8.57 % -2.5% 11 ΤΟΜΗ B 0% +7 % 12 S 25.3 m ΤΟΜΗ Γ 15 S 16 13 14 +10.95% gs +8.0% -7.5% 29.5 m ΤΟΜΗ 19 gs 17 +7,1% 18-16,67% +12,6 % 28,6 m 23 24 ΤΟΜΗ Ε +5 % 25 S +34% gs +10,0% -3.33% 30.3 m ΤΟΜΗ ΣΤ 5 3 4 (g)s +7.7% +8,75% 14 m Σχήµα 2. Σχηµατική αποτύπωση του ανάγλυφου της παραλιακής ζώνης του Αγ. Νικήτα, θέσεις των δειγµάτων και κοκκοµετρική των σύνθεση 6

απώλεια υλικού µε εξαίρεση µόνο τα κύµατα που οφείλονται σε πολύ ισχυρούς ανέµους (>22 κόµβους), που όµως ως συχνότητα εµφάνισης (~4%) υπολείπονται των υπολοίπων κατά µία τάξη µεγέθους (βλέπε Πίνακα 2). Πίνακας 4. Χαρακτηριστικά κύµατος παραγόµενων από ανέµους Β, Β, και Ν διευθύνσεων. W (m/sec) T s (sec) H s L H b D b H c o R B 1,03 1,14 0,07 1,46 0,07 0,09 0,13 1,75 0,03 2,57 1,55 0,18 2,72 0,17 0,22 0,32 3,64 0,06 4,37 1,87 0,32 3,94 0,29 0,38 0,52 5,61 0,10 6,94 2,21 0,52 5,48 0,47 0,60 0,80 8,25 0,16 9,76 2,50 0,76 7,05 0,66 0,85 1,09 11,06 0,21 12,59 2,75 1,01 8,54 0,87 1,11 1,36 13,84 0,27 15,68 2,99 1,30 10,10 1,10 1,41 1,65 16,86 0,33 19,02 3,23 1,63 11,76 1,36 1,75 1,94 20,12 0,40 Β,, Ν 1,03 0,72 0,03 0,59 0,03 0,03 0,05 0,87 0,01 2,57 1,84 0,17 3,82 0,18 0,23 0,33 3,04 0,07 4,37 3,21 0,52 11,64 0,54 0,69 1,00 6,39 0,23 6,94 5,28 1,39 31,47 1,46 1,88 2,69 12,40 0,61 9,76 7,70 2,96 66,82 3,11 3,99 5,72 20,49 1,30 12,59 10,27 5,26 118,83 5,53 7,09 10,17 30,07 2,31 15,68 13,23 6,50 197,25 7,24 9,28 13,13 31,35 3,31 Περαιτέρω το έντονο αυτό κυµατικό καθεστώς σχετίζεται µε την ανάπτυξη ισχυρών παράκτιων ρευµάτων τα οποία είναι ικανά να µεταφέρουν σηµαντικές ποσότητες ιζηµάτων κατά µήκος της ακτογραµµής µε φορά (Β ή Ν) ανάλογα µε το προσανατολισµό της ακτογραµµής µε τις γραµµές κορυφής των προσερχόµενων κυµάτων (βλέπε Πίνακα 3). Η εκτιµώµενη δυνητική παράκτια στερεοµεταφορά ανά Τοµέα δίνεται στον Πίνακα 5, όπου φαίνεται στους µεν τοµείς Ι και ΙΙ να έχει φορά προς νότο µε ετήσιες τιµές της τάξης των 1-2,5 10 6 m 3 σε αντίθεση µε τους Τοµείς ΙΙΙ και ΙV που η φορά είναι προς Β και οι τιµές µεγαλύτερες (2-3,4 10 6 m 3 ). Το γεγονός ότι στους τοµείς ΙΙ και ΙΙΙ µε βάση τους υπολογισµούς θα έπρεπε να είχαµε συγκέντρωση υλικού, ενώ αντιθέτως παρατηρείται διάβρωση που είναι εντονότερη στον Τοµέα ΙΙΙ, οδηγεί στο συµπέρασµα ότι το πλείστον των ιζηµάτων της παραλίας παρασύρεται από τα κύµατα προς βαθύτερα σηµεία, άλλωστε και τα βάθη είναι µεγάλα και η κινητικότητα των ιζηµάτων του πυθµένα φθάνει και ξεπερνά τα 12 m, γεγονός που φαίνεται να καθιστά αδύνατη την επανατοποθέτησή των περισσότερων (τουλάχιστον) πίσω στην ακτογραµµή. Η φυσική αυτή διεργασία σε περιόδους σταθερότητας της ακτογραµµής θα πρέπει να αντισταθµίζεται από χερσαία προσφορά ιζήµατος ή από πλευρική παράκτια τροφοδοσία. Πίνακα 5. Εκτιµώµενες τιµές δυνητικής παράκτιας στερεοµεταφοράς για κύµατα Β, Β, και Ν διευθύνσεων ανά Τοµέα της παραλιακής ζώνης του Αγ. Νικήτα (για θέσεις βλέπε Σχήµα 1). Tοµέας Ι Tοµέας ΙΙ Tοµέας ΙΙΙ Tοµέας ΙV Β -0,01-0,05 0,06 0,02 Β -3,30-1,80 1,24 3,24 0,35 0,72 0,71 0,06 Ν 0,65 0,15 Σύνολο -2,30-0,98 2,00 3,33 Η χερσαία τουλάχιστον προσφορά ιζήµατος είναι πολύ σηµαντική καθώς ο παράκτιος κρηµνός είναι ευκολο-διάβρωτος λόγω της λιθολογικής του σύστασης αλλά και της τεκτονικής καταπόνησης που έχει δεκτοί ενώ είναι σηµαντικός και ο ρόλος της σεισµικής δραστηριότητας που πολλές φορές προκαλεί 7

φαινόµενα καταπτώσεων και κατολισθήσεων κατά µήκος του µετώπου του κρηµνού, συνεισφέροντας µεγάλες ποσότητες ιζηµάτων στο ισοζύγιο της παραλίας. Σηµαντικό δε ρόλο έχουν και οι στερεοπαροχές των χειµάρρων µε πρωτεύοντα ρόλο να έχει η Λαγκάδα της Γριάς. Η ανθρώπινη παρέµβαση έχει µειώσει δραστικά τη χερσαία προσφορά ιζήµατος προς τη παραλία µέσω µιας σειράς ενεργειών και κατασκευών, όπως είναι ο παραλιακός δρόµος που αποκόπτει ουσιαστικά το ανώτερο µέρος του µετώπου του κρηµνού από τη παραλία και τα µικρά ανασχετικά φράγµατα που δεσµεύουν τα ιζήµατα στα ανάντη των ποταµο-χειµάρρων στερώντας τα από το στόµιο των. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και η τεχνική αποµάκρυνση της άµµου από τη παραλία για εµπλουτισµό άλλων παραλιών της Ελλάδος, ένα γεγονός που ήταν αρκετά έντονο τις προηγούµενες δεκαετίες και που γινόταν είτε παράνοµα είτε νόµιµα αλλά χωρίς καµία ιζηµατολογική/ περιβαλλοντική µελέτη των επιπτώσεων. 4. Συµπεράσµατα Η παραλιακή ζώνη του Αγίου Νικήτα που βρίσκεται στις Β ακτές της Νήσου Λευκάδας είναι µια παραλία που αναπτύσσεται στο πόδα ενός απότοµου παράκτιου κρηµνού, ρηξιγενούς προέλευσης. Η παραλία είναι αµµώδης µε ψηφίδες και κόκκους και εκτεθειµένη σε έντονο κυµατικό καθεστώς (κύµατα > 5 m) από Β, Β, και Ν διευθύνσεις τα οποία σχετίζονται µε ισχυρή παράκτια (δυνητική) στερεοµεταφορά. Τις τελευταίες δεκαετίες η παραλιακή ζώνη βρίσκεται σε καθεστώς διάβρωσης µε σχεδόν ολοκληρωτική απώλεια του νοτιότερου τµήµατος της (νότια των εκβολών του χειµάρρου της Λαγκάδας της Γριάς), ενώ στο βόρειο τµήµα της έχει µειωθεί κατά δεκάδες µέτρα. Στη διάβρωση αυτή εάν υποτεθεί ότι το υδροδυναµικό καθεστώς δεν έχει αλλάξει (π.χ. διεύθυνση και ένταση ανέµων) σηµαντικό ρόλο έχει παίξει η ανθρώπινη παρέµβαση στο ισοζύγιο των ιζηµάτων µε την ανάσχεση των στερεοπαροχών των χειµάρρων και άλλων υδατορευµάτων, µε τη κατασκευή του παραλιακού δρόµου που αποκόπτει της παραλία από το µέτωπο του κρηµνού αλλά και τις εκτεταµένες (είτε αυθαίρετες, είτε χωρίς µελέτη) αµµολειψίες. Βιβλιογραφία Αθανασούλη Γ. Α. και Σκαρσουλή Ε.Κ., 1992: Άτλας Ανέµου και Κύµατος, βορειοανατολικής Μεσογείου θαλάσσης. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τµήµα Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών. Βερυκίου Ε. & Γ. Λειβαδίτης, 1986. Παράκτιες ιζηµατολογικές συνθήκες που οδήγησαν στον σχηµατισµό του Ζωστήρος στην πόλη της Λευκάδας. 1 ο Πανελλήνιο Γεωγραφικό Συνέδριο, Αθήνα. Μπορνόβας Ι., 1964. Ηγεωλογία της νήσου Λευκάδας. Γεωλογικές και Γεωφυσικές µελέτες ΙΓΕΥ, τοµ. Χ, Νο 1. Παπαθωµά Μ. και Αι. Σάνη, 1995. Μελέτη του δυναµικού των ιζηµάτων στη παράκτια περιοχή του Αγίου Νικήτα Λευκάδα. ιπλωµατική (πτυχιακή) εργασία, Τµήµα Γεωλογίας, Παν/µιο Αθηνών. CERC (Coastal Engineering Research Centre) (2000). Coastal Engineering Manual, US Army Corps of Engineers, Washington DC 21314. Folk Ρ.L., 1980: Petrology of Sedimentary Rocks, Hemphill Publishing Company, Austin, Texas, 183 pp. Komar P.D., 1998. Beach processes and Sedimentation (second edition), Prentice hall, New Jersey 07458, 544 p. Hallermeier R.J., 1981. A profile zonation for seasonal sand beaches from wave climate. Coastal Engineering, 4, 253-277. Sunamura T. & K. Horikawa, 1971. Predominant direction of littoral transport along Kujyukuri beach, Japan. Coastal Engineering in Japan, 14, 107-117 Verikiou E., Vassilopoulos A. & N. Evelpidou, 2002. eomorphological characteristics of Leukas island using IS. 6 th Pan-Hellenic eographical Congress, Thessaloniki, v1, 395-403. 8