Έρευνα στα πλαίσια του προγράμματος Ε-twinning

Έρευνα στα πλαίσια του προγράμματος Ε-twinning ΘΕΜΑ : Πώς επηρέασε και εξακολουθεί να επηρεάζει η οικονομική κρίση το σχολείο μας; ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Κατά τον καταρτισμό του ερωτηματολογίου οι ερωτήσεις ταξινομήθηκαν σε πέντε ενότητες. Γενικές Ερωτήσεις, Οικογένεια, Κοινωνία, Σχολείο και Ερωτήσεις Ελεύθερης Ανάπτυξης. Με βάση τις απαντήσεις στο γενικό ερώτημα «Πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση την προσωπική σας ζωή; συμπεραίνουμε ότι το 50% περίπου των μαθητών μέτρια έχουν επηρεαστεί από την οικονομική κρίση, ενώ το 29% περίπου έχει επηρεαστεί πάρα πολύ και πολύ, αποτέλεσμα που αποδεικνύει ότι πραγματικά ένας σημαντικός αριθμός μαθητών έχει υποστεί τις συνέπειες που προβλήματος. Μεγάλος αριθμός μαθητών, περίπου το ήμισυ, ενημερώνεται, όπως φαίνεται, ικανοποιητικά για το θέμα της οικονομικής κρίσης, ενώ μεγάλο επίσης ποσοστό, 73 από τους 180 μαθητές, χαρακτηρίζουν μέτρια την ενημέρωσή τους, πράγμα το οποίο φανερώνει την ανάγκη περαιτέρω ενημέρωσης για το φλέγον αυτό θέμα της οικονομικής κρίσης. Απαντώντας στην ερώτηση «Πόσο αισιόδοξος/η είστε για το μέλλον σας;» οι μαθητές φανερώνουν τον έντονο προβληματισμό για το μέλλον τους. Μόνο 54 μαθητές δηλώνουν με σιγουριά αισιοδοξία, ενώ ένας σημαντικός αριθμός, συνολικά 77 μαθητές, απάντησαν μέτρια, πράγμα που φανερώνει την αμφιταλάντευση αυτών των παιδιών, την αβεβαιότητα και την έλλειψη σιγουριάς εκ μέρους τους. Από το ερώτημα «Πόσο «καταδικασμένη» αισθάνεστε τη δική σας γενιά, λόγω οικονομικής κρίσης;» τα μηνύματα που παίρνουμε δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά. Το 57% των συμμετεχόντων στην έρευνα μαθητών θεωρούν πολύ και πάρα πολύ καταδικασμένη τη δική τους γενιά, ποσό σχετικά αρκετά ψηλό για την περίπτωση, πράγμα το οποίο αποδεικνύει το πόσο καταλυτικά η οικονομική κρίση έχει επιδράσει πάνω τους. Διερωτώμενοι οι μαθητές μας σε ποιο βαθμό κατά τη γνώμη τους, πλήττονται διάφοροι τομείς από το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης, με βάση τις απαντήσεις τους μας οδηγούν στα πιο κάτω συμπεράσματα. 1

Ο τομέας της Παιδείας έχει επηρεαστεί αισθητά αφού έχει δεχτεί σοβαρό πλήγμα από την οικονομική κρίση. Συγκεκριμένα 50% των μαθητών συμφωνούν απαντώντας πολύ ως πάρα πολύ. Στον τομέα της Υγείας, σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οξύνεται ακόμα περισσότερο το πρόβλημα. Το 57% περίπου, συνολικά 104 μαθητές δηλώνουν ότι η υγεία, ένας τόσο νευραλγικός τομέας, έχει πληγεί σε μεγάλο βαθμό. Στα ίδια επίπεδα με την Παιδεία οι μαθητές δηλώνουν ότι έχει επηρεαστεί και ο τομέας της Διασκέδασης. Συγκεκριμένα συνολικά 92 μαθητές δηλώνουν ότι η διασκέδασή τους επηρεάστηκε πολύ ως πάρα πολύ. Ο τομέας «Οικογένεια» πιστεύουν οι νέοι μας ότι το πλήγμα που δέχτηκε ισοδυναμεί με εκείνο της Υγείας. 105 παιδιά δήλωσαν ότι η οικογένεια επηρεάστηκε πολύ ως πάρα πολύ από την οικονομική κρίση δηλαδή περίπου το 58,3%. Εδώ αξίζει να παρατηρήσουμε ότι στο σύνολο των 180 παιδιών μόνο 6 δήλωσαν ότι η οικογένεια δεν επηρεάστηκε καθόλου, πράγμα που αποδεικνύει ότι η κρίση έχει αγγίξει λίγο-πολύ όλα σχεδόν τα νοικοκυριά. Με βάση τα αποτελέσματα διαπιστώνεται ότι οι επιπτώσεις που έχει η οικονομική κρίση στο εμπόριο είναι πάρα πολλές. 67% δηλώνουν ότι το εμπόριο έχει επηρεαστεί από πολύ ως πάρα πολύ και το 23% μέτρια. Όσον αφορά το βαθμό που έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση το Περιβάλλον, το πλείστον του δείγματός μας, συνολικά 131 μαθητές, δηλώνουν από λίγο ως μέτρια και 39 δηλώνουν από πολύ μέχρι πάρα πολύ. Αισθητά επηρεάζονται και οι διαπροσωπικές σχέσεις από την οικονομική κρίση. Το 51% δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν πολύ έως πάρα πολύ. Οι μαθητές απαντώντας στην τελευταία ερώτηση της πρώτης ενότητας, από ποια μέσα ή πηγές ενημερώνονται για την οικονομική κρίση δηλώνουν ως κυριότερους πληροφοριοδότες τους τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και την οικογένεια. Και στη δεύτερη ενότητα του ερωτηματολογίου που αφορά την οικογένεια οι μαθητές μας είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικοί. Στην πρώτη ερώτηση «Έχουν αλλάξει οι σχέσεις με τους γονείς σας, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης;» η πλειοψηφία των μαθητών απάντησε καθόλου και άλλοι 50 δήλωσαν ότι έχουν αλλάξει από λίγο (31) ως μέτρια (19). Μόνο 3 μαθητές δήλωσαν ότι επηρεάστηκαν πάρα πολύ, δηλαδή ποσοστό περίπου 1,6%. 2

Σύμφωνα με τις απαντήσεις που δόθηκαν στην ερώτηση «Βοηθάτε στην αύξηση του οικογενειακού σας εισοδήματος με τη συμμετοχή σας σε κάποια μερικής απασχόλησης εργασία;» το 66% δηλαδή περίπου τα 2/3 των μαθητών δε βοηθούν ενώ το 34% βοηθούν. 42% των μαθητών δηλώνουν ότι υπάρχουν άνεργοι, λόγω αδυναμίας εύρεσης δουλειάς, στο άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον, απαντώντας στο σχετικό ερώτημα, προφανώς μεγάλο ποσοστό, έστω κι αν οι πλείστοι, το υπόλοιπο δηλαδή 58% δηλώνουν όχι. Στην ερώτηση αν μετά την ενηλικίωσή τους σκοπεύουν να φύγουν από το πατρικό τους, το 67% απάντησαν θετικά. Εν συνεχεία το 46% σκέφτηκαν και το ενδεχόμενο μετανάστευσης των ιδίων ή μελών της οικογένειάς τους σε μια χώρα με καλύτερη οικονομική ανάπτυξη. Σημαντικές είναι οι θέσεις των μαθητών μας με βάση τις απαντήσεις που έδωσαν στις ερωτήσεις της τρίτης ενότητας, που αφορούν την κοινωνία. Στην ερώτηση «Θεωρείτε λογική την αύξηση του φαινομένου του ρατσισμού, λόγω της οικονομικής κρίσης;» ποσοστό 60% απάντησαν Ναι, ενώ το υπόλοιπο 40% έδωσαν αρνητική απάντηση. Στις ερωτήσεις «Κάνετε διακρίσεις στις διαπροσωπικές σας σχέσεις με βάση τα οικονομικά κριτήρια;» και «Νιώθετε κοινωνικό «αποκλεισμό» εξαιτίας της πιθανής αδυναμίας σας να εφοδιαστείτε με επώνυμο ρουχισμό;» η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών ήταν αρνητική, συγκεκριμένα 94% και 89% αντίστοιχα. Αντίστροφα στην επόμενη ερώτηση «Πιστεύετε ότι θα έπρεπε το κράτος να δώσει περισσότερη σημασία στην παιδεία και στους μαθητές αυτό το διάστημα;» η πλειοψηφία, ποσοστό 87% απάντησαν θετικά. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικοί οι μαθητές ήταν και στην επόμενη ερώτηση αν πιστεύουν ότι η οικονομική κρίση είναι αποτέλεσμα κακής διαχείρισης των οικονομικών του κράτους. Κατά συντριπτική πλειοψηφία, 171 συγκεκριμένα μαθητές από τους 180 δήλωσαν ΝΑΙ. Βαρυσήμαντη ήταν και η απάντηση που έδωσαν στην ερώτηση, αν άλλαξε η αντίληψη τους για τη διεθνή θέση της χώρας τους. 115 μαθητές απάντησαν ΝΑΙ και 65 μόνον ΟΧΙ. Στην ερώτηση «Πιστεύετε ότι οι διεθνείς οικονομικές επιτροπές θα βοηθήσουν στην ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας σας;», 122 απάντησαν ΟΧΙ και 58 ΝΑΙ. Παρόλον ότι δεν πιστεύουν, δεν ευελπιστούν στη βοήθεια διεθνών οικονομικών επιτροπών, το 55% των μαθητών διακρίνουν σημάδια ανάκαμψης της οικονομικής 3

κατάστασης με το πέρασμα του χρόνου. Καταλήγοντας συμπεραίνουμε ότι το 91% των μαθητών είναι απλοί θεατές απέναντι σε ρατσιστικές συμπεριφορές, ενώ το 7% είναι θύματα και 2% θύτες. Τα αποτελέσματα που έχει φέρει η οικονομική κρίση στο σχολείο παρουσιάζουν την εξής εικόνα. Στην ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν επηρεαστεί ή εμφανισθεί οι κλοπές μεταξύ των μαθητών, για να καλύψουν τις υλικές και βιοτικές τους ανάγκες στο σχολείο σας λόγω της οικονομικής κρίσης;» η πλειοψηφία των μαθητών, σύνολο 73 μαθητές, απάντησαν λίγο, 32 μέτρια, 6 πολύ και 1 πάρα πολύ. Στην επόμενη ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν εμφανισθεί περισσότερα προβλήματα παραβατικότητας και κρούσματα βίας στο σχολείο, παρά πριν;» οι περισσότεροι απάντησαν λίγο (69) και καθόλου (61). Η απάντηση που έδωσεν η πλειοψηφία των μαθητών στην ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν επηρεαστεί ή εμφανισθεί ελλείψεις υποδομών πρώτων υλών στην εκπαίδευση σας (εργαστήρια, αναλώσιμα, βιβλία, κτλ.) λόγω οικονομικής κρίσης;» ήταν το Μέτρια. 39% των μαθητών απάντησαν πολύ, το 25% πάρα πολύ και το 21% μέτρια στην ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν επηρεαστεί ή εμφανισθεί στήριξη απόρων μαθητών από πλευράς σχολείου λόγω της οικονομικής κρίσης;» Το μεγαλύτερο ποσοστό, 34% του συνόλου των μαθητών απάντησε Μέτρια στην ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν επηρεαστεί ή εμφανισθεί στήριξη απόρων μαθητών από συμμαθητές τους λόγω της οικονομικής κρίσης;» Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι το 22% απάντησαν Πολύ και το 14% Πάρα πολύ Στην ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν επηρεαστεί η εμφανισθεί στήριξη απόρων μαθητών από εσάς προσωπικά λόγω της οικονομικής κρίσης;» οι πλείστοι απάντησαν Μέτρια όπως συνέβη και με την επόμενη ερώτηση «Σε ποιο βαθμό έχουν επηρεαστεί ή εμφανισθεί στήριξη απόρων μαθητών από άλλους φορείς, (π.χ. Εκκλησία, δημαρχεία ή κοινότητες, οργανισμούς, κτλ.) λόγω της οικονομικής κρίσης;». Ισοζυγισμένες απαντήσεις δόθηκαν από τους μαθητές στο ερώτημα «Σε ποιο βαθμό έχουν επηρεαστεί οι καλές σχέσεις μεταξύ των μαθητών στο σχολείο σας λόγω οικονομικής κρίσης;» Κατ εξαίρεση 7% απάντησαν Πάρα πολύ. Όσον αφορά τις σχέσεις τους μεταξύ των συμμαθητών/τριών τους οι περισσότεροι απάντησαν πως δεν επηρεάστηκαν καθόλου. Ισοζυγισμένες απαντήσεις δόθηκαν, με ελάχιστο ποσοστό υπέρ του ΟΧΙ, στην ερώτηση αν πιστεύουν ότι ο κοινωνικός 4

χαρακτήρας του σχολείου τους έχει ενισχυθεί, ενόψει της οικονομικής κρίσης. 141 μαθητές από τους 180 μαθητές δήλωσαν ότι το σχολείο μπορεί να βοηθήσει ακόμη περισσότερο τους μαθητές, ώστε να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες που προκύπτουν από την οικονομική κρίση. Ο μεγαλύτερος αριθμός μαθητών, συνολικά 117, πιστεύουν ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου σχολείου όσον αφορά την έξαρση των ρατσιστικών φαινομένων λόγω της οικονομικής ανισότητας των μαθητών. Αρνητική ήταν η απάντηση του μεγαλύτερου ποσοστού (82%) των μαθητών στην ερώτηση «Θα αλλάζατε χώρο σχολείου επειδή μένετε στην επαρχία ή διότι το σχολείο σας αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα;» 66% των μαθητών δήλωσαν ότι δεν έχουν εγκαταλείψει κάποια από τα φροντιστήρια που πήγαιναν πριν, 88% δε δήλωσαν ότι παρακολουθούν ιδιαίτερα μαθήματα ή φροντιστήρια. Άξιο προβληματισμού θεωρείται το ότι 78% δήλωσαν ότι έχουν επηρεαστεί τα μελλοντικά τους σχέδια για σπουδές, λόγω της οικονομικής κρίσης. Τέλος το 75% δήλωσαν ότι θα ήθελαν να γίνουν μέλος ομάδας που να παρατηρεί, να εντοπίζει μαθητές/τριες του σχολείου τους που έχουν άμεση ανάγκη οικονομικής στήριξης. Στην τελευταία ενότητα του ερωτηματολογίου τα παιδιά είχαν την ευκαιρία μέσα από τρεις Ερωτήσεις Ελεύθερης Ανάπτυξης να προτείνουν: α) τρόπους με τους οποίους ο έφηβος μπορεί να επιβιώσει στην κρίση, β) με τις τρόπους-δράσεις οποίες το σχολείο μπορεί να αποτρέψει ρατσιστικά φαινόμενα που τυχόν να εμφανιστούν, λόγω οικονομικών διαφορών των μαθητών και γ) να εισηγηθούν η εισηγηθούν κοινωνικές δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της κρίσης. Οι απαντήσεις των παιδιών στις τρεις ερωτήσεις είναι οι ακόλουθες: 1. Τι μπορεί να κάνει γενικά ένας έφηβος, για να επιβιώσει στην κρίση; Να περιορίσει τα προσωπικά του έξοδα, ώστε να μην επιβαρύνει την οικογένειά του. Μειώνοντας τις εξόδους του, Εφευρίσκοντας πιο οικονομικούς τρόπους διασκέδασης, Περιορίζοντας τις σπατάλες σε είδη ένδυσης και μη μάρκες, 5

Αποφεύγοντας τα άσκοπα τηλεφωνήματα, Μη σπαταλώντας άσκοπα το ρεύμα και το νερό στο σπίτι του, Αγοράζοντας μόνο τα αναγκαία, Mε το να εργάζεται, αν έχει ελεύθερο χρόνο, συνεισφέροντας ό,τι μπορεί στην οικογένειά του, Βοηθώντας στις δουλειές του σπιτιού και γενικότερα της οικογένειας, Μειώνοντας τα φροντιστήριά του και καταβάλλοντας ο ίδιος περισσότερη προσπάθεια για προσωπική μελέτη, Με το να συμβουλευτεί κάποιο καθηγητή του που τον εμπιστεύεται, το σύμβουλο του σχολείου ή οποιοδήποτε άλλο ειδήμονα, Εξασφαλίζοντας βοήθημα / επίδομα από διάφορους φορείς (σχολείο, εκκλησία, πολιτεία), Κατανοώντας την κρισιμότητα των καιρών, Με το να συμβιβάζεται με τα δεδομένα της ζωής και την εκάστοτε διαμορφούμενη κατάσταση, Με το να είναι προσγειωμένος και να σκέφτεται σαν ενήλικας, Με το να έχει υπομονή, ελπίδα, αισιοδοξία, να κάνει όνειρα, σχέδια και να σκέφτεται θετικά για το μέλλον, Με το να είναι ενήμερος για την κατάσταση και να συντονίζεται με τις αγωνίες και ανησυχίες της οικογένειά του. 2. Πώς μπορεί το ίδιο το σχολείο ( π.χ. διεύθυνση, σύλλογος καθηγητών, μαθητές) να αποτρέψει ρατσιστικά φαινόμενα, λόγω οικονομικών διαφορών των μαθητών; Μπορεί εφαρμόζοντας τα πιο κάτω: Καλλιέργεια ηθικών αρχών και αξιών (σεβασμός, αναγνώριση, αλληλοκατανόηση, αγάπη), Προαγωγή της ισότητας, σεβασμός της διαφορετικότητας, 6

Γνωριμία με την παράδοση, κουλτούρα και τις συνήθειες άλλων λαών, Διαλέξεις/σεμινάρια, ομιλίες, εκδηλώσεις με θέμα την ισότητα και τις ίσες ευκαιρίες στη ζωή προς τους μαθητές και τους γονείς, Εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων προσαρμοσμένων στα δεδομένα της σύγχρονης εποχής, Καθιέρωση περιόδων δημιουργικότητας με στόχο την από κοινού δραστηριοποίηση όλων των μαθητών, Καλλιέργεια στους μαθητές αντιρατσιστικών αντιλήψεων, Ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα αλληλεγγύης, συμπαράστασης και κοινωνικής προσφοράς, Καλλιέργεια του διαλόγου μέσα και έξω από την τάξη, Συμβουλευτική αγωγή όλων των μαθητών - Πρόληψη ρατσιστικών φαινομένων /σύσταση σχετικής επιτροπής, Τακτικές εφημερίες /επίβλεψη καθηγητών, Αποφυγή διακρίσεων εκ μέρους των καθηγητών, Χειρισμός των απόρων μαθητών με πάσα διακριτικότητα, Υποδειγματική συμπεριφορά των ίδιων των καθηγητών, Οργάνωση φιλανθρωπικών εκδηλώσεων με στόχο την οικονομική ενίσχυση μαθητών που έχουν ανάγκη, Εκπόνηση μελετών τύπου project και πραγματοποίηση αφισών με αντιρατσιστικό θέμα, Παροχή εξειδικευμένης συμβουλευτικής αγωγής και ψυχολογικής στήριξης σε παιδιά που εκδηλώνουν ρατσιστικές τάσεις, Να δοθεί το μήνυμα ότι μετρά η πνευματική καλλιέργεια και όχι η υλική ευμάρεια, Προβολή θεατρικής παράστασης με θέμα το ρατσισμό. 7

3. Να αναφέρετε κοινωνικές δράσεις τις οποίες μπορεί να αναλάβει το σχολείο με στόχο την αντιμετώπιση της κρίσης. Διοργάνωση φιλανθρωπικών εκδηλώσεων με στόχο τη συλλογή χρημάτων για ενίσχυση του ταμείου πρόνοιας για τους άπορους μαθητές. π.χ. ~ παζαράκια τροφίμων ~ παζαράκια αγάπης με διάφορα είδη ένδυσης προσφορά μαθητών και καθηγητών ~ παζαράκια χρησιμοποιημένων αντικειμένων ~ παζαράκι με χριστουγεννιάτικες και πασχαλινές κατασκευές ~ πώληση μπιζού που κατασκευάζουν τα ίδια τα παιδιά ~ έκδοση και διάθεση λαχνών, κληρώσεις δώρων ή ακόμα και πώληση λαχνών από πόρτα σε πόρτα ~ οργάνωση τόμπολας (bingo) ~ διοργάνωση μουσικής βραδιάς στην οποία να συμμετέχουν μαθητές του σχολείου ~ καθιέρωση διαγωνισμών ~ κατασκευές έργων στα πλαίσια των μαθημάτων της τέχνης και της τεχνολογίας με στόχο την πώλησής τους ~ συλλογή /προσφορά τροφίμων ~ κάλαντα στην περιοχή με στόχο τη συλλογή χρημάτων ~ Xριστουγεννιάτικη εκδήλωση ~ αθλητικές εκδηλώσεις κλπ Οργάνωση διαλέξεων /σεμιναρίων σχετικών με την κρίση για ενημέρωση μαθητών και γονιών. Δωρεές /συνεισφορά διαφόρων παραγόντων της περιοχής στο σχολείο. 8

Εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων με θέμα τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Δωρεάν προγεύματος και σίτισης απόρων μαθητών. Απαλλαγή απόρων μαθητών από έξοδα για εκδρομές, γραφική ύλη κλπ. Προσφορά βοήθειας οικονομικής σε πολύ άπορα παιδιά, σε τακτική βάση (π.χ. μηνιαία) Αγορά /προσφορά ειδών ένδυσης και υπόδησης σε άπορα παιδιά. Απαλλαγή των απόρων απ όλα τα τέλη εγγραφών. Προγραμματισμός πιο κοντινών διαδρομών εκδρομών για μείωση του κόστους μεταφοράς. Μείωση τιμών στις καντίνες. Ελαστικότητα στους κανόνες της στολής. Ανοχή/κατανόηση και ανθρώπινη αντιμετώπιση μαθητών με εμφανή τα σημάδια της οικονομικής κρίσης. Δημιουργία ειδικής ομάδας εθελοντών (καθηγητών και μαθητών) που να χειρίζεται τις δράσεις για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στο σχολείο. 9