Κάτι σαν επιλόγος... Τα φλιπεράκια, η ζωή, και η διαδικασία (σημειώσεις, 2010)

Κάτι σαν επιλόγος... Τα φλιπεράκια, η ζωή, και η διαδικασία (σημειώσεις, 2010) το κείµενο αυτό γράφτηκε τον Φεβρουάριο του 2010, είναι ένα µέρος ευρύτερου προσωπικού υλικού, απόσπασµα σηµειώσεων για µιά εκτενέστερη µελέτη που θα ολοκληρωθεί µελλοντικά

2 επίλογος (1): τα φλιπεράκια και η διαδικασία - τι είναι το φλίπερ Γύρω στα 1970 γνώρισα στην πόλη µου, τη Θεσσαλονίκη, σε κάποια σφαιριστήρια µε µπιλιάρδα και ποδοσφαιράκια, τα φλίπερ. Είχα µαγευτεί από τη λογική και τη φιλοσοφία εκείνου του παιχνιδιού. Ωστόσο, τότε, έπαιξα σχετικά λίγο τα φλιπεράκια, επηρεασµένος από τη γενικότερη αρνητική γνώµη που κυριαρχούσε για τα σφαιριστήρια, εκείνα τα ύποπτα καταγώγια, που κατά κανόνα φιλοξενούσαν τα φλίπερ. Αργότερα, όταν διαδόθηκαν ευρύτερα, χόρτασα το παιχνίδι και επιτέλους εκτόνωσα αυτό το απωθηµένο της παιδικής µου ηλικίας. Στις αρχές του 2010, ολοκληρώνοντας αυτό το κεφάλαιο ενός µελλοντικού βιβλίου, ανακάλυψα ένα σύντοµο και εξαιρετικά ιδιότυπο άρθρο του Peter Philippson (1996)* που συσχετίζει τα φλιπεράκια µε το Ζεν και τη διαδικασία. Είχα µείνει κατάπληκτος, µαγεµένος µε την ιδέα του Philippson, και σκέφτηκα ότι µιλώντας για τα φλιπεράκια, είναι ένας θαυµάσιος τρόπος να αναφερθώ µεταφορικά, µε τη µορφή του επιλόγου, στα θέµατα που αγγίχτηκαν στο κεφάλαιο συτό. Ετσι προέκυψε αυτό το κείµενο, µε τον πυρήνα του βασισµένο στο γενικό πνεύµα αυτού του τόσο πρωτότυπου άρθρου. Ο σχεδόν γουέστερν τρόπος παρουσίασης του Παίκτη είναι µιά συνειδητά φτιαγµένη, δική µου, προσωπική αναφορά, στον αξεπέραστο Κλιντ Ήστγουντ. Διασκέδασα και ενθουσιάστηκα µε την ιδέα να δώσω τις δικές µου προεκτάσεις. Και να στήσω λεπτοµερειακά, µε υπερβολικές πινελιές, το πορτρέτο του Παίκτη, στα φλιπεράκια. Για κάποιο λόγο, αυτός ο ηθοποιός µου φάνηκε ως ιδανικό µοντέλο για τον χαρακτήρα του Παίκτη. Είτε ως µοναχικός πιστολέρο είτε ως Κάλαχαν, έχει έναν µοναδικό τρόπο να δίνει προσωπικό νόηµα στα πράγµατα, πληρώνοντας χωρίς δισταγµό και το εκάστοτε ανάλογο κόστος, πάντα σε µιάν αξεπέραστη ατµόσφαιρα φιλµ-νουάρ. Τα πρώτα φλίπερ που γνώρισα, δεν ήταν ψηφιακά. Επρόκειτο για θαύµατα ηλεκτρολογικής πολυπλοκότητας. Ενα µακρόστενο ελαφρά επικλινές τραπέζι σκεπασµένο µε τζάµι. Κάτω από το τζάµι, αραδιασµένα στην επιφάνεια διάφορα εµπόδια µε λάστιχα, διαδρόµοι µε πόρτες που ανοιγοκλείνουν, τρύπες, κινούµενα ελάσµατα. Στεκόσουν στη µιά άκρη του τραπεζιού. Απέναντι, κάθετα στο τραπέζι, ένας πίνακας για το σκορ. Στο ένα πλάι, ένα έµβολο µε ελατήριο, µε το οποίο εκτινάζεις µία ατσάλινη µπάλλα στην κορυφή του τραπεζιού, κι αυτή, λόγω της κλίσης του, κυλά προς τα κάτω, ώσπου να χαθεί σε µία τρύπα.

3 Στη διαδροµή, αναπηδά στα διάφορα εµπόδια. Μπαίνει στους διαδρόµους, ρίχνει πορτούλες, ανεβαίνει ράγες, περνά τούνελ, κλπ. Κάθε φορά που αγγίζει κάτι, ένα κύκλωµα ενεργοποιείται. Ενα λάστιχο στέλνει µακριά τη µπάλλα, ένα ελατήριο την τινάζει, ώσπου κάποτε αναπόφευκτα χάνεται στην τελική τρύπα. Αριστερά και δεξιά στο τραπέζι, δύο κουµπιά, που µπορούσαν να µετακινήσουν δύο πολύ µικρές ρακέτες (καµµιά φορά και τρείς), µέσα στον χώρο του παιχνιδιού, ο µόνος τρόπος να επηρεάσει ο παίκτης το τρελό κύλισµα της µπάλλας, αφού το παιχνίδι στο µεγαλύτερο µέρος του εξελίσσεται αυτόµατα. Με τις ρακέτες µπορείς να χτυπήσεις τη µπάλλα καθώς κατρακυλά, και κάποιες φορές να σηµαδέψεις κιόλας. Α, µπορούσες και να κλέψεις κιόλας: να κουνήσεις ελαφρά το τραπέζι ώστε να εκτρέψεις λίγο την µπάλλα από την πορεία της. Ωστόσο, αν το κουνούσες πολύ δυνατά, έσβηναν όλα, άναβε η λέξη tilt, και χανόταν η µπάλλα. Φωτάκια αναβοσβήνουν διαρκώς, ακούγονται ήχοι διάφοροι, σειρήνες, κρότοι, µουσικές. Μηνύµατα εµφανίζονται εδώ κι εκεί στο επίπεδο του τραπεζιού: χτύπα εδώ για να κάνεις διπλό σκορ, ρίξε όλες τις πόρτες και θα έχεις µιά έξτρα µπάλλα, πέρασε 5 φορές σε 3 λεπτά τη µπάλλα σου από αυτόν τον διάδροµο και θα έχεις έξτρα πόντους. Κι εσύ, το µόνο που µπορείς να κάνεις είναι να περιµένεις να πέσει η µπάλλα στις ρακέτες σου για να δεις τι µπορείς να πετύχεις µέσα σε όλη αυτή τη φαντασµαγορία. Φτάνοντας ένα ορισµένο σκορ, γυρνούσες το παιχνίδι, πράγµα που σηµαίνει ότι το φλιπεράκι έκανε έναν δυνατό ξερό κρότο σαν πυροβολισµό, και σου έδινε δωρεάν ακόµη έναν γύρο. Κάθε φλιπεράκι είχε και ένα θέµα ως προς το οποίο ήταν στηµένο το παιχνίδι, τα εµπόδια, οι πιθανές διαδροµές της µπάλλας, οι ήχοι που ακουγόταν, τα φωτάκια και τα µηνύµατα που αναβόσβηναν, ο τρόπος που σκόραρες. Κάθε φλιπεράκι ήταν ένα αχανές δίκτυο αλληλοεπηρεαζόµενων κυκλωµάτων, µηχανικών κοµµατιών, και της κυριολεκτικά οργιώδους φαντασίας του κατασκευαστή του. Αργότερα, η αµεσότητα του παιχνιδιού µειώθηκε πολύ όταν τα φλίπερ έγιναν ψηφιακά, και σχεδόν εξαφανίστηκε όταν έγιναν βίντεο-παιχνίδια. Στο φλίπερ ουσιαστικά ο παίκτης δεν ελέγχει την µπάλλα. Ανακεφαλαιώνοντας, οι δυνατότητες παρέµβασης είναι ελάχιστες. (α) Με το έµβολο µπορείς να ρυθµίσεις (ίσως) το πού θα πρωτοχτυπήσει µπαίνοντας στο παιχνίδι. (β) Με τις δύο ρακέτες κάτι να κάνεις όταν η πορεία της τη φέρνει επάνω τους: να την αποκρούσεις απευθείας, ή πρώτα να την ισορροπήσεις στη ρακέτα, να αποπειραθείς να σηµαδέψεις, και µετά να την εκτοξεύσεις. (γ) Μπορείς και να κλέψεις, κουνώντας ελαφρά το τραπέζι

4 (όµως προσοχή στο tilt ). Στην πράξη, σχεδόν ανύπαρκτος έλεγχος, καθώς η µπάλλα γράφει την τυχαία, τρελλή της διαδροµή, αναπηδώντας εδώ κι εκεί. επίλογος (2): τα φλιπεράκια και η διαδικασία - ο παίκτης και ο Παίκτης Βλέπεις έναν έµπειρο Παίκτη µπροστά σε ένα φλίπερ. Η µπάλλα φαίνεται να χτυπάει εκεί που πρέπει για να σκοράρει. Θαρρείς και ξέρει πού και πώς να αναπηδήσει. Οι ρακέτες τη χτυπούν µε ακρίβεια όταν και όπως πρέπει. Ο Παίκτης γυρίζει τα παιχνίδια το ένα µετά το άλλο φτάνοντας κάθε φορά απίθανα νούµερα στο σκορ. Επιχειρείς να παίξεις κι εσύ. Για πρώτη φορά. Στέκεσαι µπροστά στο φλίπερ και σκέφτεσαι µε τρόµο: τι µπορώ να κάνω µόνο µε ένα έµβολο και δύο κουµπιά?... σε αυτό το παιχνίδι δεν έχω καµµία πιθανότητα. Νιώθεις, µικρός, ασήµαντος, αβοήθητος, καθυστερείς να αρχίσεις γιατι είσαι σίγουρος πως θα γίνεις ρεζίλι. Σε λίγο λες: θα µάθω ακριβώς πώς δουλεύει αυτό το σατανικό µηχάνηµα. Μαζεύεις πληροφορίες για το πώς λειτουργούν το έµβολο και οι ρακέτες. Εξασκείσαι στο να υπολογίζεις µε τεράστια ακρίβεια τις κινήσεις σου. Πόσο θα τραβήξεις το έµβολο. Πώς ακριβώς θα πατήσεις τα δύο µοναδικά κουµπιά µε τα οποία επικοινωνείς µε το παιχνίδι. Πόσο και πώς θα κουνάς το τραπέζι ώστε να µην κάνει tilt. Ξέρεις πιά, σε επίπεδο πληροφορίας, ακριβώς όσα και ο Παίκτης για την έτσι κι αλλιώς απειροελάχιστη δυνατότητα να επηρεαστεί η πορεία της µπάλλας, διαθέτεις ακριβώς τα ίδια µέσα, και έχεις εξασκηθεί αρκετά. Ξεκινάς και πάλι, σίγουρος ότι αυτή τη φορά θα τα καταφέρεις ύστερα από τόση προσπάθεια να συγκεντρώσεις τόση πληροφορία και ύστερα από τόση εξάσκηση για την αξιοποίησή της. Και όµως. Συχνά σε 3-4 λεπτά έχεις χάσει και τις τρεις µπάλλες τις παρτίδας. Σου ξεγλυστρούν σα να έχουν δική τους βούληση. Δοκιµάζεις να τραβήξεις το έµβολο 2-3 χιλιοστά λιγότερο ή περισσότερο, ανατρέχεις στη θεωρητική πληροφορία που ξεσήκωσες για την κατασκευή του παιχνιδιού. Πάλι, χάνεις γρήγορα. Οι µπάλλες µοιάζουν να σε κοροϊδεύουν καθώς κάποιες φορές δεν σκοράρουν ούτε έναν πόντο. Ή, σου ξεφεύγουν λες και κυλούν µε το µοιρογνωµόνιο, ακριβώς εκεί, στον ελάχιστο ελεύθερο διάδροµο ανάµεσα στις ρακέτες σου. Και αρχίζεις να µην ευχαριστιέσαι. Σκέφτεσαι τι έχεις κάνει λάθος.

5 επίλογος (3): τα φλιπεράκια και η διαδικασία - πώς παίζει ο Παίκτης Λες: δεν µπορεί, µου λείπει η εµπειρία και η πρακτική. Σωστά, αλλά σε τι? Παρατηρείς καλύτερα έναν Παίκτη. Και τότε, επιτέλους, καταλαβαίνεις! Πού ακριβώς σου λείπει η εξάσκηση. Ο Παίκτης είναι πρώτα από όλα πολύ χαλαρός. Πατάει σταθερά στα πόδια του. Δεν κάνει άσκοπες νευρικές κινήσεις. Βέβαια, πίνει πού και πού µιά γουλιά µπύρα ή καφέ, ή καπνίζει αργά το τσιγάρο του. Πάντα ανάµεσα στις παρτίδες. Ποτέ στη διάρκειά τους. Πού και πού, κάνει δυό τρία βήµατα για να ξεµουδιάσει (και πάλι µόνον ανάµεσα στις παρτίδες). Είναι απόλυτα συγκεντρωµένος στο παιχνίδι, στο να παρακολουθεί απλά την πορεία της µπάλλας. Δεν σκέφτεται. Ο τρόπος που αγκαλιάζει µε τις παλάµες τις γωνίες του τραπεζιού και ακουµπά τα δάχτυλά του στα δύο κουµπιά, που κινούν τις ρακέτες, είναι ευγενικός και σίγουρος. Σαν το φλίπερ να είναι προέκταση του κορµιού του. Το να σηµαδέψει και να στείλει τη µπάλλα ακριβώς εκεί που πρέπει, στις ελάχιστες φορές που το παιχνίδι του δίνει αυτή τη µικρή δυνατότητα παρέµβασης στην εξέλιξή του, είναι τόσο φυσικό όπως κινούµε τα πόδια µας όταν περπατούµε. Σου φαίνεται ότι κάνει κάτι πολύ απλό. Κάποιες φορές αστραπιαία και µε χάρη τινάζεται ολόκληρος για ένα δευτερόλεπτο, σφίγγει τα δάχτυλα στα κουµπιά και συνδυάζει ταχυδακτυλουργικά τις ρακέτες. Αλλά και πάλι σου φαίνεται ότι όλο αυτό γίνεται τόσο φυσικά που και κάποιος αρχάριος θα το έκανε αυτό. Κλέβει πού και πού, αλλά δεν τιµωρείται ούτε µε ένα tilt. Οταν σπρώχνει και γέρνει το τραπέζι το κάνει µαλακά, ακριβώς µόνον τόσο όσο χρειάζεται, σα να χορεύει τρυφερά µαζί του. Παίζει χαλαρά και αφοσιωµένα, είναι ολόκληρος και ολοκληρωτικά παρών στο παιχνίδι. Δεν σκέφτεται αν-τι-πώς-πότε-πόσο. Απλά όταν η µπάλα έρχεται προς τη ρακέτα, αντιδρά ατραπιαία, άµεσα, έτσι όπως είναι απόλυτα συντονισµένος µε τη διαδικασία του παιχνιδιού. Το φλίπερ θέλει εξάσκηση, σίγουρα. Οχι όµως σε κάποιο τεχνικό θέµα, αλλά στο να µάθεις πώς να γίνεις µέρος της διαδικασίας του παιχνιδιού ώστε να το επηρεάσεις κάπως, όσες φορές προκύπτει αυτή η δυνατότητα. Κάπως έτσι, όπως γίνεται και µε τη ζωή, όταν καταφέρνουµε να γίνουµε µέρος της και να κυλούµε µαζί της. Ρίχνεις ένα νόµισµα για κάθε παρτίδα. Πληρώνεις. Μαθαίνεις (όχι θεωρία, αλλά κυρίως τον συντονισµό µε τη διαδικασία του παιχνιδιού). Κάποια στιγµή, αρχίζεις να κερδίζεις παρτίδες, γυρνάς κάµποσες φορές το φλιπεράκι. Γίνεσαι κι εσύ Παίκτης στα φλιπεράκια που διαλέγεις να παίξεις. Μερικά είναι λίγο χαλασµένα, τα µηχανικά τους µέρη φθαρµένα. Τα βάζεις για λίγο µε τον υπεύθυνο του σφαιριστήριου. Αν σε ακούσει σου λέει αυτό είναι φίλε, κι αν σ αρέσει. Τις πιό πολλές φορές απλά σε κοιτάει αδιάφορα. Πας σε άλλο φλιπεράκι. Ή και σε άλλο σφαιριστήριο. Ευχαριστιέσαι τις παρτίδες σου.

6 Και κάποτε, όσο ψηλά και αν έχεις σκοράρει, οι µπάλλες χάνονται. Τελειώνει αυτό το παιχνίδι για σήµερα και δίνεις τη θέση σου στον επόµενο που θέλει να παίξει. Ή, µιά µέρα πας να παίξεις στο αγαπηµένο σου φλιπεράκι και βλέπεις στη θέση του ένα αστραφτερό αλλά απρόσωπο ψηφιακό φλίπερ ή ένα άχρωµο βιντεο-παιχνίδι. Λυπάσαι που χάθηκε το αγαπηµένο σου φλιπεράκι (που το γυρνούσες πιά εύκολα και συχνά) χωρίς ούτε καν να το αποχαιρετίσεις. Βρίσκεις άλλο φλίπερ να παίξεις. Και πάλι παίζεις, µόνο που κάθε φορά το βίωµα είναι διαφορετικό, και δεν σε πειράζει που ξέρεις το παιχνίδι. Και παίζεις για όσο σε ενδιαφέρει το παιχνίδι. επίλογος (4): τα φλιπεράκια και η διαδικασία - παίζοντας στο παιχνίδι της ζωής Κάπως έτσι είναι και στη ζωή. Το ζήτηµα δεν είναι να µάθω κάποιους τεχνικούς κανόνες που θα τη στρέψουν υπερ εµού. Δεν µπορώ να κατευθύνω τα γεγονότα. Το παιχνίδι τρέχει, εξελίσσεται έτσι κι αλλιώς. Μπορώ όµως να µάθω να το παρακολουθώ, να γίνω µέρος του, να συντονίσω τη διαδικασία µου µαζί του. Και έτσι συντονισµένος, µπορώ να δω ό,τι δυνατότητες προκύψουν και να τις χρησιµοποιήσω µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο Philippson (1996) λέει πως σήµερα ζούµε σε έναν κόσµο που φαίνεται να κατευθύνει τις ζωές µας. Το Ζεν και οι πιό πολλές ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία, υποστηρίζουν τη δυνατότητα να απαλλαγούµε από τις εσωτερικές και εξωτερικές µας αλυσσίδες. Το Ζεν λέει πως κάτι τέτοιο µπορεί να γίνει αν καταλάβουµε ότι δεν είµαστε ξεχωριστοί από το υπόλοιπο σύµπαν. Διαφορετικοί και µοναδικοί, ναι, αλλά όχι ξεχωριστοί: δεν είµαι εγώ και ο κόσµος, είµαι εγώ µέσα στον κόσµο. Το εγώ µας που λέει: τώρα θα τραβήξω τόσο το έµβολο για να στείλω εκεί τη µπάλλα ή τώρα θα πατήσω έτσι και πρώτα το αριστερό κουµπί και µετά το δεξί, φτωχαίνει την εµπειρία του φλίπερ -και αντίστοιχα της ζωής µας. Τεχνικά, έχουµε όλοι υπεραρκετές πληροφορίες που θεωρητικά θα µας χρησίµευαν για να ελέγξουµε τη ζωή µας. Οπως και στο φλίπερ: δεν χρειάζεται και τροµερή ικανότητα για να µάθεις τι σηµαίνει τραβώ ένα έµβολο ή πατώ ένα κουµπί. Τεχνικά, ξέρεις πως να το κάνεις. Το ίδιο ισχύει και για την τεχνική γνώση στη ζωή: µπορούµε να βρούµε πολλές πληροφορίες για το τι πρέπει να κάνουµε. Ωστόσο φαίνεται ότι µόνον καθώς µαθαίνουµε να πραγµατώνουµε τη µοναδικότητά µας µέσα στο περιβάλλον µας, ανακαλύπτουµε ότι οι µικρές καθηµερινές επιλογές που κάνουµε δένουν µεταξύ τους συνθέτοντας ένα µοντέλο, ένα σχήµα ζωής που είναι αποκλειστικά δικής µας επιλογής.

7 Αντίστοιχα, στο φλίπερ πολύ λίγα µπορούµε να κάνουµε. Ωστόσο αν µάθουµε να αφηνόµαστε στη διαδικασία του παιχνιδιού, συνθέτουµε, ακριβώς µε αυτές τις ελάχιστες δυνατότητες που παρέχει, το δικό µας προσωπικό στυλ, που µπορεί να αναπτυχθεί σε υψηλά επίπεδα. επίλογος (5): τα φλιπεράκια και η διαδικασία - στάδια και παγίδες Υπάρχουν πολλά στάδια και παγίδες σε αυτόν τον προσανατολισµό. Πρώτα, είναι η ψευδαίσθηση της αβοηθησίας που νιώθουµε στη ζωή όταν βλέπουµε την ασηµαντότητα και τη µικρότητα των δυνατοτήτων που µας δίνουν οι προσωπικές µας επιλογές (όταν πρωτοανατικρίζουµε το φλίπερ). Μετά η ψευδαίσθηση ότι η απάντηση για να πετύχουµε στη ζωή βρίσκεται στο να συγκεντρώσουµε τεράστιο όγκο πληροφορίας (όταν ανατρέχουµε στις κατασκευαστικές λεπτοµέρειες του φλίπερ µε στόχο να χειριστούµε όλο κι όλο ένα έµβολο και δύο κουµπιά). Τέλος, αν αφήσαµε να µας διδάξει η εµπειρία µας από τα προηγούµενα στάδια, καταλαβαίνουµε πως µε τις µικρές µας επιλογές, αν ευθυγραµµιστούµε και αποδεχτούµε τη ζωή, µπορούµε θαυµάσια να συνθέσουµε τον δικό µας τρόπο ζωής. Κάτι διόλου ευκαταφρόνητο. Τολµώντας, δρώντας, µαθαίνοντας, και κρατώντας επαφή µε τη διαδικασία µας, µπορούµε τελικά να γυρίσουµε κάµποσες φορές και κυρίως να απολαύσουµε το παιχνίδι της ζωής. Αρκεί να θυµόµαστε πού και πού τον Παίκτη στο φλίπερ. Και να είµαστε ολόκληροι παρόντες στα βιώµατά µας, αφοσιωµένοι χαλαρά στην ιστορία µας, ένα µε αυτήν, σε µιά ήρεµη εγρήγορση που µας επιτρέπει να κάνουµε τις κατάλληλες κινήσεις στην κατάλληλη στιγµή αξιοποιώντας τα ταλέντα και τις ικανότητές µας. Βέβαια, ακόµη και σε αυτό το τρίτο στάδιο, δεν πρέπει να ξεχνώ ότι το να µάθω να παίζω όλο και καλύτερα, µε όλο και υψηλότερα σκορ, δεν είναι ποτέ αυτοσκοπός. Ούτε µέσον για να αποφεύγω άλλες δυσάρεστες όψεις της ζωής (άλλωστε ο εθισµός σε τέτοια παιχνίδια σαν το φλίπερ είναι υψηλός). Το να προσπαθώ να ευθυγραµµίζοµαι και να αποδέχοµαι τη ζωή δεν µπορεί να έχει από µόνο του κάποιο νόηµα. Χάνεται αµέσως η ουσία της φώτισης που χαρακτηρίζει αυτό το τρίτο στάδιο. Ο Παίκτης νοηµατοδοτεί ο ίδιος το παιχνίδι του. Γι αυτό και ξέρει πότε και για πόσο παίζει. Δεν είναι εξαρτηµένος από το παιχνίδι. Και στην περίπτωση που θολώσεις και ξεχάσεις πως αναπόφευκτα κάποια στιγµή το παιχνίδι τελειώνει, προσπαθείς µάταια να αναβάλλεις αυτή τη στιγµή που το µαύρο σκοτάδι της τρύπας ανάµεσα στις ρακέτες σου καταπίνει λαίµαργα και την τρίτη µπάλλα. Παλεύεις απελπισµένα να ισορροπείς τη µπάλλα

8 στις ρακέτες, αρχίζεις τους υπολογισµούς, παίζεις αµυντικά για να µην τελειώσει το παιχνίδι. Ο χρόνος περνά και όσο δεν ρισκάρεις το σκορ σου παραµένει χαµηλό. Ο Παίκτης όµως που αποδέχεται τη φύση του παιχνιδιού γνωρίζει πολύ καλά πως κάποτε η παρτίδα αυτή έτσι κι αλλιώς θα τελειώσει, όσες φορές και αν έχει γυρίσει το φλιπεράκι. Δεν προκαλεί, ωστόσο ρισκάρει, χρησιµοποιεί στο έπακρο τις δυνατότητές του. Και κάποια στιγµή, αφού ευχαριστηθεί το παιχνίδι, όταν έρθει η στιγµή, µπορεί να πει φτάνει για σήµερα. Κάθε φορά που κάποιος ρίχνει ένα νόµισµα για να αρχίσει ένα παιχνίδι στο φλίπερ, αρχίζει να διανύει συµβολικά έναν κύκλο ζωής: γεννιέται όταν εκσφενδονίζει µε το έµβολο την πρώτη µπάλλα, πεθαίνει όταν κάποτε το παιχνίδι τελειώνει, ανεξάρτητα από το πόσες παρτίδες κατάφερε να γυρίσει στη διάρκεια του παιχνιδιού. Υπάρχουν πολλά αναγνωρισµένα πεδία, πέρα από πρωταθλητισµούς και ρεκόρ, που προσφέρονται για να διδαχτεί κάποιος το Ζεν και να εξοικειωθεί βιωµατικά µε το τι σηµαίνει αφήνοµαι στη διαδικασία µου (πολεµικές τέχνες, χορός, ζωγραφική, καλλιγραφία, ανθοκοµία, τοξοβολία, κλπ). Το φλιπεράκι σίγουρα δεν κατασκευάστηκε για έναν τέτοιο σκοπό. Ωστόσο, τουλάχιστον ο Philippson (και σίγουρα κι εγώ µαζί του), µπορούµε να το δούµε από µιά τέτοια µεταφορική µατιά. Ο Philppson τελειώνει το άρθρο του συνιστώντας στους αναγνώστες να βρουν και να παρακολουθήσουν έναν Παίκτη σε ένα ενδιαφέρον φλίπερ, προτού όλα αντικατασταθούν µε βίντεοπαιχνίδια. Συµφωνώ απόλυτα µαζί του. Μπορεί να ανακαλύψετε πολλά απρόσµενα και συναρπαστικά πράγµατα. Ιδιαίτερα αν δοκιµάσετε να παίξετε. Τουλάχιστον στα φλιπεράκια. * Philippson, P. (1996). Towards a Gestalt Theory of Time. Manchester Gestalt Centre, Copyright 2005. Retrieved January 19, 2010, from: http://www.123webpages.co.uk/user/index.php? user=mgc&pn=10720