ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΚΑΙ Δ ΣΑΞΗ ΕΠΕΡΙΝΟΤ ΓΕΝΙΚΟΤ ΛΤΚΕΙΟΤ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΔΕΤΣΕΡΑ 18 ΜΑΪΟΤ 2015 ΕΞΕΣΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟ: Εμείσ και οι αρχαίοι χώροι θέαςησ και ακρόαςησ Οι χώροι θϋαςησ και ακρόαςησ που δημιούργηςε η ελληνικό αρχαιότητα αποτελούν για πολλούσ λόγουσ μιαν από τισ πιο ςημαντικϋσ ομϊδεσ μνημεύων τησ πολιτιςμικόσ μασ κληρονομιϊσ. Πρώτα απ όλα, γιατύ οι χώροι αυτού, ωσ τόποι μαζικόσ ςυγκϋντρωςησ, για θρηςκευτικούσ, πολιτικούσ ό ψυχαγωγικούσ ςκοπούσ, εκφρϊζουν ςτην αρχιτεκτονικό με τον προφανϋςτερο τρόπο τη δημοκρατικό αντύληψη για τη ζωό και την ϋντονη αύςθηςη κοινότητασ που χαρακτόριςε τον αρχαύο βύο. Σα ςχετικϊ αρχιτεκτονικϊ ςχόματα εκεύνησ τησ δημιουργύασ (θϋατρα, βουλευτόρια κλπ.) εξακολουθούν μϋχρι ςόμερα να εξυπηρετούν ανϊλογεσ δραςτηριότητεσ. Ένασ δεύτεροσ λόγοσ για την ιδιαύτερη ςημαςύα αυτών των χώρων εύναι ότι το θϋαμα και ο λόγοσ που αναπτυςςόταν αυτούσ, ιδιαύτερα το ψυχαγωγικό θϋαμα, με την πραγματικό ϋννοια τησ ψυχαγωγύασ, τησ αγωγόσ τησ ανθρώπινησ ψυχόσ, αποτελεύ ϋνα από τα ςημαντικότερα κοινωνικϊ πολιτιςμικϊ αγαθϊ. Από τη γϋννηςη του δρϊματοσ ςτουσ χώρουσ λατρεύασ τησ αρχαύασ Ελλϊδασ μϋχρι και ςόμερα ο λόγοσ και η δρϊςη που εκτυλίςςεται μϋςα ςε θεατρικούσ χώρουσ παρϊγουν πολιτιςμό. Και ϋνασ τρύτοσ λόγοσ εύναι ότι ςτο χώρο τησ Μεςογεύου, και ιδιαύτερα ςτην Ελλϊδα, ςώζονται ςε μεγϊλο αριθμό οι χώροι ςτουσ οπούουσ αςκόθηκε από την εποχό τησ διαμόρφωςόσ τησ η θεατρικό δημιουργύα. Οι χώροι αυτού, περιςςότερο από όςο όλα τα ϊλλα κατάλοιπα του παρελθόντοσ, αςκούν ςτη ςύγχρονη κοινωνύα αλλϊ και τη ςύγχρονη καλλιτεχνικό δημιουργύα, μιαν ιδιαύτερη πρόκληςη επαφόσ του παρόντοσ με το παρελθόν, επειδό προςφϋρονται εξοχόν για χρηςιμοπούηςό τουσ με την ύδια λειτουργύα για την οπούα ςχεδιϊςτηκαν. Αυτό η επαφό του παρόντοσ με το παρελθόν, όχι μόνο των ειδικών αλλϊ και του ευρύτερου κοινού, εύναι μια βαςικό επιδίωξη τησ ςύγχρονησ αρχαιολογύασ, η οπούα βλϋπει τη δικαύωςό τησ ςτη βύωςη από την κοινωνύα του ιςτορικού περιεχομϋνου και του μηνύματοσ ζωόσ των μνημεύων. Αλλϊ και από την ϊλλη πλευρϊ, η βύωςη των μνημεύων και η ϋνταξό τουσ ςτη ζωό εξελύςςεται από τϊςη ςε απαύτηςη τησ ςύγχρονησ κοινωνύασ. Η επιδύωξη τησ ςυνϊντηςησ τησ ςύγχρονησ δημιουργικότητασ και των διαμορφωμϋνων από το δημιουργικό παρελθόν ςχημϊτων θεατρικών χώρων, που εξυπηρετεύ την παραπϊνω απαύτηςη, θϋτει, βϋβαια, προβλόματα, αφού τα αρχαύα θϋατρα και οι ϊλλοι χώροι θϋαςησ, όπωσ τα ωδεύα, τα ςτϊδια κλπ., εύναι πλϋον μνημεύα, όλα με μικρότερεσ ό μεγαλύτερεσ φθορϋσ και καταπονόςεισ. Σα περιςςότερα μϊλιςτα ςώζονται αποςπαςματικϊ, μϋχρι ςημεύου αδυναμύασ αναβύωςησ και εξυπηρϋτηςησ τησ κατϊ προοριςμόν λειτουργύασ τουσ. 1
Σα προβλόματα αυτϊ δεν πρϋπει, βϋβαια, με κανϋναν τρόπο να οδηγούν ςε αρνητικό τοποθϋτηςη για τη ςύγχρονη χρόςη των κατϊλληλων για τη δραςτηριότητα αυτό μνημεύων. Η επαφό του κοινού με τα μνημεύα, και ιδιαύτερα ςτην περύπτωςη αυτό η βύωςη από το ευρύ κοινό ςύγχρονων προβληματιςμών και καλλιτεχνικών εκφρϊςεων μϋςα από το ιςτορικό περιβϊλλον, εύναι ο καλύτεροσ και αποτελεςματικότεροσ τρόποσ προςέγγιςησ και οικεύωςησ τησ πολιτιςμικόσ μασ κληρονομιϊσ. Αλλϊ εύναι, παράλληλα, και ο δραςτικότεροσ τρόποσ δημιουργύασ ςτην ευρύτερη κοινωνύα ςυνεύδηςησ εκτύμηςησ και προςταςύασ των μνημεύων μασ. Η καταγραφό όλων των μνημεύων αυτών των πολύ ό λιγότερο γνωςτών, των εντοπιςμϋνων αλλϊ μη ερευνημϋνων, αλλϊ και εκεύνων των οπούων γνωρύζουμε ακόμη την ύπαρξη μόνο από αρχαύεσ μαρτυρύεσ με όλα τα δεδομϋνα τουσ, δηλαδό την ιςτορύα τουσ, τα χαρακτηριςτικϊ τουσ, την κατϊςταςό τουσ και τισ δυνατότητεσ χρόςησ ό απλόσ ανϊδειξόσ τουσ, θα προςφϋρει ϋνα πολύ ςημαντικό εργαλεύο ςτη ςυςτηματικότερη διαχεύριςη αυτού του πλούτου. Η όςμωςη 1 αρχαιολόγων, ανθρώπων του θεϊτρου, παραγόντων τησ τοπικόσ αυτοδιούκηςησ και ϊλλων διανοητών εύναι βϋβαιο ότι θα δημιουργόςει ϋνα πολύ καλό κλύμα για μια κοινό προςπϊθεια ιςορροπημϋνησ και ςυνετόσ προςϋγγιςησ του εύδουσ αυτού των μνημεύων. Η καλλιϋργεια, εξάλλου, με διϊφορεσ εκδηλώςεισ ςτο ευρύτερο κοινό τησ τϊςησ αυτόσ απϋναντι ςτα μνημεύα θα αποτελϋςει ουςιαςτικό θετικό ςυμβολό, αφενόσ, ςτην ολοκληρωμένη προςταςύα τουσ (ενεργητικό προςταςύα και από το ευρύ κοινό) και, αφετϋρου, ςτη δημιουργικό βύωςη των αρχαύων χώρων θϋαςησ. 1 όςμωςη ή ώςμωςη: (μτφ.) η αλληλεπίδραςη. Β. Λαμπρινουδάκησ, «Εμείσ και οι αρχαίοι χώροι θέαςησ και ακρόαςησ», ςτον ςυλλογικό τόμο «Διάζωμα» κίνηςη πολιτών για την ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων, Εκδόςεισ Διάζωμα 2009 (Διαςκευή). A1. Να γρϊψετε την περύληψη του κειμϋνου που ςασ δόθηκε (100-120 λϋξεισ). Μονάδεσ 25 Β1. Να επαληθεύςετε ό να διαψεύςετε, ςύμφωνα με το κεύμενο, τισ παρακϊτω διαπιςτώςεισ δύπλα ςτο γρϊμμα που αντιςτοιχεύ ςε κϊθε πρόταςη, τη λϋξη Σωςτό, αν η πρόταςη εύναι ςωςτό, ό τη λϋξη Λάθοσ, αν η πρόταςη εύναι λανθαςμϋνη: α. Ο ςυγγραφϋασ ςυςχετύζει τουσ αρχαύουσ θεατρικούσ χώρουσ με τη δημοκρατύα. β. Ο ςυγγραφϋασ θεωρεύ το αρχαύο θϋατρο διαςκϋδαςη και όχι πραγματικό ψυχαγωγύα. γ. Κατϊ τον ςυγγραφϋα, δεν θα πρϋπει ςόμερα να γύνονται θεατρικϋσ παραςτϊςεισ ςτα αρχαύα θϋατρα. 2
δ. Ο ςυγγραφϋασ δεν θα ςυμφωνούςε με τη διοργϊνωςη ςύγχρονων μαθητικών αγώνων ρητορικόσ ςε ϋνα αρχαύο βουλευτόριο. ε. Κατϊ τον ςυγγραφϋα, η χρόςη των αρχαύων θεϊτρων ςε ςύγχρονεσ εκδηλώςεισ μπορεύ να ςυμβϊλει ςτην προςταςύα και ανϊδειξό τουσ. Μονάδεσ 10 Β2. α) Να βρεύτε τουσ τρόπουσ ανϊπτυξησ τησ ϋβδομησ παραγρϊφου του κειμϋνου (Η καταγραφή αυτού του πλούτου) και να δικαιολογόςετε την απϊντηςό ςασ. Μονάδεσ 4 β) Να αντικαταςτόςετε τισ διαρθρωτικϋσ λϋξεισ-εκφρϊςεισ με ϊλλεσ (λϋξεισεκφρϊςεισ) που να διατηρούν τη ςυνοχό του κειμϋνου: Πρώτα απ όλα (ςτη δεύτερη παρϊγραφο) παράλληλα (ςτην ϋκτη παρϊγραφο) εξάλλου (ςτην ϋνατη παρϊγραφο). Μονάδεσ 6 Β3. α) Να γρϊψετε ϋνα ςυνώνυμο για καθεμιϊ από τισ παρακϊτω λϋξεισ του κειμϋνου: εκτυλίςςεται, κατάλοιπα, επιδίωξη, προςέγγιςησ, ολοκληρωμένη. Μονάδεσ 5 β) Να γρϊψετε ϋνα αντώνυμο για καθεμιϊ από τισ παρακϊτω λϋξεισ του κειμϋνου: αναπτυςςόταν, δρϊςη, ερευνημϋνων, γνωρύζουμε, ανϊδειξησ. Μονάδεσ 5 Β4. α) Να αιτιολογόςετε τη χρόςη τησ διπλόσ παύλασ ςτην παρακϊτω περύπτωςη: των πολύ αρχαίεσ μαρτυρίεσ (ςτην ϋβδομη παρϊγραφο). Μονάδεσ 2 β) Ποιο ρηματικό πρόςωπο κυριαρχεύ ςτο κεύμενο; Να δικαιολογόςετε την επιλογό του ςυγγραφϋα. Μονάδεσ 3 3
Γ1. ε ομιλύα που θα εκφωνόςετε ςε ημερύδα του Δόμου ςασ με θϋμα «Προςταςύα και αξιοπούηςη τησ πολιτιςμικόσ μασ κληρονομιϊσ», να εκθϋςετε τισ απόψεισ ςασ (500-600 λϋξεισ) ςχετικϊ με: α) τουσ λόγουσ για τουσ οπούουσ πρϋπει το ευρύ κοινό να πληςιϊςει και να γνωρύςει τουσ χώρουσ και τα μνημεύα τησ πολιτιςμικόσ μασ κληρονομιϊσ και β) τισ δραςτηριότητεσ με τισ οπούεσ οι πολύτεσ και ειδικότερα οι νϋοι θα εξοικειωθούν με αυτϊ. Μονάδεσ 40 4
ΕΝΔΕΙΚΣΙΚΕ ΑΠΑΝΣΗΕΙ: Α.1.Ο ςυγγραφϋασ αναφϋρεται ςτουσ αρχαιοελληνικούσ χώρουσ θϋαςησ και ακρόαςησ, επιςημαύνοντασ καταρχϊσ τον πολυςύνθετο χαρακτόρα τουσ που ςε κϊθε περύπτωςη εξϋφραζε το δημοκρατικό βύο εκεύνησ τησ εποχόσ. Μϊλιςτα, ςημειώνει πωσ εκεύ προωθούνταν η ψυχαγωγύα, ϋνα από τα ςημαντικότερα κοινωνικϊ αγαθϊ.παρατηρεύ ότι ιδιαιτϋρωσ ςτη Μεςόγειο οι χώροι αυτού εξαςφαλύζουν τη ςυνοχό παρελθόντοσ-παρόντοσ, πρϊγμα που αναγνωρύζει τόςο η αρχαιολογύα όςο και το κοινωνικό ςύνολο. Βϋβαια, τονύζει ότι τα αρχαύα θϋατρα και οι ϊλλοι ςχετικού χώροι αντιμετωπύζουν τη φθορϊ του χρόνου η οπούα ςυχνϊ παρεμποδύζει την αρχικό λειτουργύα τουσ. Για το ςυγγραφϋα όμωσ αυτόσ δεν εύναι επαρκόσ αιτύα απομϊκρυνςησ του κοινού από τα μνημεύα, αλλϊ αντιθϋτωσ εύναι αφορμό ευαιςθητοπούηςόσ του για την προςταςύα τουσ. Προτεύνει λοιπόν την καταγραφό αυτών των χώρων, τη ςυνεργαςύα επιςτημών, καλλιτεχνών και ϊλλων διανοητών, αλλϊ και την επαφό των πολιτών με αυτούσ τουσ χώρουσ. Β.1. α. ωςτό β. Λϊθοσ γ. Λϊθοσ δ. Λϊθοσ ε. ωςτό Β.2.α.Η ϋβδομη παρϊγραφοσ του κειμϋνου αναπτύςςεται με ςυνδυαςμό μεθόδων: αύτιο-αποτϋλεςμα (η καταγραφό των μνημεύων αποτελεύ την αιτύα που θα φϋρει ωσ αποτϋλεςμα τη ςυςτηματικό διαχεύριςη του πολιτιςτικού πλούτου) και παρϊδειγμα (ο ςυγγραφϋασ ςυγκεκριμενοποιεύ τα μνημεύα τα οπούα θα καταγραφούν, αλλϊ και τα δεδομϋνα αυτών,τα οπούα πρϋπει να καταγραφούν). Β.2.β. :αρχικϊ, πρωταρχικϊ, καταρχϊσ, κατϊ πρώτον παρϊλληλα: ςυγχρόνωσ, ταυτοχρόνωσ Εξϊλλου: επύςησ, επιπρόςθετα Β.3.α. εκτυλίςςεται: πραγματοποιεύται, διεξϊγεται, διαδραματύζεται κατάλοιπα: απομεινϊρια, κληρονομιϊ επιδίωξη :ςτόχοσ, ςκοπόσ προςέγγιςησ: πρόςβαςησ, κατανόηςησ ολοκληρωμένη: πλόρησ, ϊρτια Β.3.β. αναπτυςςόταν: περιοριζόταν, υποβαθμιζόταν δρϊςη: απραξύα, αδρϊνεια ερευνημϋνων: ανεξερεύνητων, ανεξιχνύαςτων γνωρύζουμε: αγνοούμε ανϊδειξησ: υποτύμηςησ, υποβϊθμιςησ, αποςιώπηςησ 5
Β.4.α.Η διπλό παύλα ςτην ϋβδομη παρϊγραφο λειτουργεύ επεξηγηματικϊ. Ο ςυγγραφϋασ αποςαφηνύζει τα μνημεύα ςτα οπούα αναφϋρεται και τα οπούα πρϋπει να προςτατευτούν και οι πληροφορύεσ του γύνονται πιο ςυγκεκριμϋνεσ και ςαφεύσ για τον αναγνώςτη. Β.4.β.Σο κυρύαρχο ρηματικό πρόςωπο ςτο κεύμενο εύναι το τρύτο. Ο λόγοσ εκφϋρεται με αντικειμενικότητα, ςτο ύφοσ προςδύδεται επιςημότητα και τυπικότητα και αναδεικνύεται ωσ τρόποσ πειθούσ η επύκληςη ςτη λογικό. Γ.1. Αξιότιμε κύριε Δόμαρχε, Αγαπητού ςυνδημότεσ, Με αφορμό την ημερύδα που διοργανώνει ο Δόμοσ μασ και ωσ εκπρόςωποσ των μαθητών των Λυκεύων τησ περιοχόσ μασ Αφετηρύα: Η διαχρονικό και παγκόςμια αναγνώριςη του αρχαιοελληνικού πολιτιςμού που εξαςφαλύζει ευκαιρύεσ αξιοπούηςησ τησ πολιτιςτικόσ μασ κληρονομιϊσ και γεννϊ την ανϊγκη διαφύλαξησ και προςταςύασ τησ. ΖΗΣΟΤΜΕΝΟ Α:ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΣΟΤ ΟΠΟΙΟΤ ΣΟ ΕΤΡΤ ΚΟΙΝΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΛΗΙΑΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΕΙ ΣΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤ ΠΟΛΙΣΙΜΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ: Διεύρυνςη του πνευματικού και γνωςτικού ορύζοντα: το ϊτομο αποκτϊ πληροφορύεσ και γνώςεισ που εγεύρουν τον προβληματιςμό του, οξύνουν την κριτικό ικανότητϊ του, επιτρϋποντασ την εμβϊθυνςό του ςε ςτοιχεύα του πολιτιςμού του. Ιςτορικό μνόμη και εθνικό ςυνεύδηςη: εκτύμηςη τησ προςφορϊσ και τησ αξύασ των προγόνων, ςυνειδητοπούηςη τησ ευθύνησ του απϋναντι ςτουσ νϋουσ, διδαςκαλύα από τα επιτεύγματα του παρελθόντοσ. Δημιουργικό μορφό ψυχαγωγύασ με δραςτηριότητεσ που εξυψώνουν ψυχικϊ το ϊτομο, μεταδύδοντϊσ του αξύεσ,ιδανικϊ και πρότυπα ςυμπεριφορϊσ. Αιςθητικό καλλιϋργεια :επαφό με τισ τϋχνεσ και τον πολιτιςμό, καλλιϋργεια τησ καλαιςθηςύασ που ςυνοδεύει το ϊτομο ςε ποικύλεσ πτυχϋσ τησ καθημερινότητϊσ του. υνοχό παρελθόντοσ παρόντοσ-μϋλλοντοσ: διαςφϊλιςη τησ ςυνϋχειασ ενόσ ολόκληρου λαού, αποφυγό φαινομϋνων ξενομανύασ και ϊκριτου μιμητιςμού. Διατόρηςη τησ θϋςησ μιασ χώρασ ςτο ςύγχρονο κόςμο με βϊςη την προςφορϊ τησ ςτον παγκόςμιο πολιτιςμό, ςυμβολό ςτην εξαςφϊλιςη τησ πολυπολιτιςμικότητασ. 6
ΖΗΣΟΤΜΕΝΟ Β:ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ ΜΕΑ ΑΠΟ ΣΙ ΟΠΟΙΕ ΟΙ ΠΟΛΙΣΕ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΣΕΡΑ ΟΙ ΝΕΟΙ ΘΑ ΕΞΟΙΚΕΙΩΘΟΤΝ ΜΕ ΑΤΣΑ: Εκπαύδευςη: Η αναβϊθμιςη ςχετικών μαθημϊτων (μουςικό, καλλιτεχνικϊ, λογοτεχνύα, ιςτορύα τησ τϋχνησ), ο επαναπροςδιοριςμόσ του περιεχομϋνου των εκπαιδευτικών εκδρομών και η αποτελεςματικό προώθηςη τησ μουςειακόσ παιδεύασ, η ανανϋωςη των τελετών κατϊ τουσ εορταςμούσ και των εκδηλώςεων που τισ ςυνοδεύουν. Σουριςμόσ :η προώθηςη εναλλακτικών μορφών του, η ςύνδεςό τουσ με πολιτιςτικϋσ και μορφωτικϋσ δραςτηριότητεσ. Μϋςα μαζικόσ επικοινωνύασ: η προβολό μνημεύων και χώρων πολιτιςμικού ενδιαφϋροντοσ, ώςτε να διεγεύρεται η περιϋργεια των νϋων. Δόμοι, κοινότητεσ: η οργϊνωςη επιςκϋψεων και εκδηλώςεων ςε αυτούσ τουσ χώρουσ, η εξαςφϊλιςη τησ καλόσ λειτουργύασ τουσ και η ευαιςθητοπούηςη των πολιτών για την προςταςύα τουσ. Πνευματικού ϊνθρωποι: ςυγγραφεύσ, καλλιτϋχνεσ, επιςτόμονεσ με το δημόςιο λόγο τουσ, τα η ςυμμετοχό τουσ ςε εκδηλώςεισ ςε αυτούσ τουσ χώρουσ. Δημιουργικό αξιοπούηςη του ελεύθερου χρόνου: η επιθυμύα του ατόμου να μελετόςει (επιςκϋψεισ ςε βιβλιοθόκεσ κ.λπ),ώςτε να κατανοόςει εισ βϊθοσ την αξύα και τη λειτουργικότητα των χώρων αυτών. υμπϋραςμα: Ο πολιτιςμόσ το ύψιςτο εφόδιο ενόσ λαού και μιασ χώρασ, για να προχωρόςει ςτο μϋλλον, διαφυλϊττοντασ την ταυτότητϊ τουσ. ασ ευχαριςτώ για την προςοχό ςασ Επιμέλεια απαντήςεων: Κατερίνα Δραγώγια Νίκοσ Κομιανόσ Ευαγγελία Λαγού 7