16 ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Σκοπ ς αυτής της διδακτικής εν τητας είναι: ñ Να γνωρίσετε τι στ χους υπηρετεί η πληροφορική και π σο αυτοί εναρµονίζονται µε την ηθική και πνευµατική πρ οδο του ανθρώπου. ñ Να κατανοήσετε πώς µπορεί η πληροφορική και η γνώση που µεταφέρει να αξιοποιηθεί και να λειτουργήσει υπέρ του ανθρώπου χωρίς να τον αλλοτριώσει. Y έ, ν δεξάµενος σιν µ ς ντολ ς κρ ψ ης παρ σεαυτ, πακο σεται σοφίας τ ο ς σου, κα παρα αλε ς καρδίαν σου ε ς σ νεσιν, παρα αλε ς δ α τήν π νουθέτησιν τ υ σου. ν γ ρ τ ν σοφίαν πικαλέσ η κα τ συνέσει δ ς φωνήν σου, τ ν δ α σθησιν ζητήσ ης µεγάλη τ φων, κα ν ζητήσ ης α τ ν ς ργ ριον κα ς θησαυρο ς ξερευνήσ ης α τήν, τ τε συνήσεις φ - ον κυρίου κα πίγνωσιν θεο ε ρήσεις. Γιέ µου, δέξου τα λ για µου, και να φυλάς σαν θησαυρ τις συµ ουλές µου, ώστε το αυτί σου να προσέχει στη σοφία και προς τη φρ νηση να κατευθ νεται η καρδιά σου να προσφε γεις στη φρ νηση, να επικαλείσαι τη σ νεση να την αναζητάς καθώς το ασήµι, να τη γυρε εις σαν κρυµµένο θησαυρ. Τ τε θα µάθεις να σέ εσαι τον Θε και θα τον γνωρίσεις. Παρ. Σολ. 2, 1-5
H OPΘO OΞH EKKΛHΣIA ΠPOTEINEI ENA TPOΠO ZΩHΣ 109 Στο τέλος του 1982 το ε δοµαδιαίο αµερικάνικο περιοδικ Time αναδείκνυε "άνθρωπο της χρονιάς" τον...προσωπικ ηλεκτρονικ υπολογιστή. Εδώ πληροφορο µαστε τι ο άνθρωπος, το τελει τερο δηµιο ργηµα του Θεο, γίνεται ανταγωνιστής του άψυχου προϊ ντος του. Η προσωπική του ελευθερία και οι ανθρώπινες σχέσεις, χωρίς τη σ νεση και τη σοφία, κινδυνε ουν να καταργηθο ν µε την πληροφορική. ΛEΞEIΣ KΛEI IA Ηλεκτρονικ ς Υπολογιστής, ανεργία, απρ σωπη ζωή, πρ κληση, πληροφορία, εσωτερική ζωή, πληροφορική, ιεραποστολή A. ΘETIKA ΣTOIXEIA THΣ ΠΛHPOΦOPIKHΣ α) O άνθρωπος µαθαίνει τα πάντα και ταχ τατα. Η µετα ιοµηχα - νική κοινωνία έγινε κοινωνία της πληροφορίας, γιατί η ανά πτυξη έ- φερε την πολυπλοκ τητα στη ζωή, την α ξηση του αριθµο των ε- παγγελµάτων, την ανάπτυξη των τεχνών και την α ξηση της γν ώσης µε την επιστηµονική εξειδίκευση. ) Η επανάσταση στην πληροφορική έγκειται, κυρίως, στην τερ ά- στια προσφορά της στην οργάνωση λων των επιστηµών, των δηµοσίων υπηρεσιών, των επιχειρήσεων, της εκπαίδευσης. γ) Η πληροφορική συµ άλλει στην ταχ τητα εκποµπής και αξιοποίησης των επιστηµονικών επιτευγµάτων και στην εξασφάλιση ελε θερου χρ νου, πολ τιµου για την πνευµατική εξέλιξη του αν θρώπου. B. APNHTIKA ΣTOIXEIA THΣ ΠΛHPOΦOPIKHΣ α) Η ταχ τητα και ο οµ αρδισµ ς του ανθρώπου απ πλήθος πληροφοριών αφαιρεί τη δυνατ τητα εκ µέρους του επεξεργα σίας τους, εκτίµησής τους και ανάλογης τοποθέτησής του. ) Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές (H/Y) αντικατέστησαν πολλά ερ - γατικά χέρια και προκάλεσαν το µεγάλο πρ ληµα της ανεργί ας, το οποίο γίνεται προσπάθεια να αντιµετωπισθεί µε µείωση των ωρών εργασίας, µε πρ ωρη συνταξιοδ τηση, µε προσανατολισµ σε νέες ειδικ τητες και µε άλλα αναγκαστικά µέτρα, χι µως πάντα ευχά ριστα. γ) Η συνεχής εξέλιξη και ο ανταγωνισµ ς των εταιρειών συστ ηµάτων πληροφορικής, για εµπορικο ς λ γους, έχουν άλει τα µε σαία κοινωνικά στρώµατα που χρησιµοποιο ν Η/Υ σε µια διαρκή οι κονο- µική αφαίµαξη µε στ χο την ανανέωση και τον εκσυγχρονισµ τους.
110 BHMATA ΠIΣTHΣ KAI ZΩHΣ δ) Ο π λεµος των συµφερ ντων διαφ ρων εταιρειών και η αναζ ή- τηση µ νο του κέρδους προξενεί σε πολλο ς Η/Υ, σε προκαθορισµένες ηµεροµηνίες και σε ετήσια άση, καταστροφή αρχείων, πο υ µε κ πο αποθήκευσαν οι χρήστες τους. Οι ιοί και ν σοι του πνε µατος αντιζηλία, φθ νος, κερδοσκοπία δηµιουργο ν και τους ιο ς των Η/Υ. Αυτ ανάγκασε τον άνθρωπο να δηµιουργήσει προγράµµατ α ε- ναντίον αυτών των ιών. Γ. ΠPOBΛHMATA AΠO TH XPHΣH THΣ ΠΛHPOΦOPIKHΣ α) Η πρ κληση µε την ποικιλία των ερεθισµάτων που προσφέρε ι η διασ νδεση του προσωπικο H/Y µε το ιαδίκτυο (Internet) είναι µεγάλη. Η σοφία και η σ νεση λείπει απ τους εµπορικο ς κατασκε υαστές προγραµµάτων, που απο λέπουν στο κέρδος αλλά και απ τους χρήστες τους. Οι ανώριµοι χρήστες, ανήλικοι και ενήλικες, γίνο νται παθητικοί δέκτες οποιασδήποτε πληροφορίας και εικ νας που αποπροσανατολίζει τον άνθρωπο απ την αλήθεια και προσ άλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Εµπ ριο σάρκας, πώληση ναρκωτικών, προπαγ άνδα θρησκειών και αιρέσεων, παιχνίδια µε ία ρίσκονται µέσα στις σελίδες του ιαδικτ ου και αναζητο ν πελατεία. Καρφωµένος στην οθ νη του υπολογιστή του ο άνθρωπος του 21ου αιώνα, αν δεν έχει ανώτερ ο σκοπ στη ζωή, θα πιθηκίζει µε ένα νου µ νιµα αιχµαλωτισµένο. ) Η προσκ λληση του ανθρώπου στην οθ νη εν ς υπολογιστή µ ε πολλές εφαρµογές, χωρίς έλεγχο, µπορεί να καταστρέψει τη ζ ωντανή επικοινωνία µε τους συνανθρώπους, τη γλώσσα, τη φιλία και τ ις διαπροσωπικές σχέσεις. Υπο αθµίζεται ο άνθρωπος ταν του ζητ είται µε φωτογραφίες µέσα απ το ιαδίκτυο να συνάψει γνωριµίες και να γνωρίσει τον κ σµο. Το παιχνίδι στις γειτονιές που δηµιου ργο σε φιλίες και καλλιεργο σε συναισθήµατα κινδυνε ει να χαθεί α π το ψυχρ αντίπαλο H/Y. γ) Η ανεξέλεγκτη χρησιµοποίηση της πληροφορικής µπορεί ν α παρα ιάσει το ιδιωτικ απ ρρητο πάνω σε θέµατα οικογενει ακά, ιατρικά κ.ά. Η Εκκλησία είναι υπέρ της πληροφορικής που χρησιµε ει είτ ε για την άµεση εξυπηρέτηση του πολίτη, είτε για την προστασία των ευρωπαίων πολιτών απ την εγκληµατικ τητα. µως, είναι ανάγκη να ε- ναρµονισθεί η χρησιµ τητα της πληροφορικής για την καταπολέµηση της εγκληµατικ τητας µε το δικαίωµα της προστασίας της προσωπικής ζωής κάθε ανθρώπου.
H OPΘO OΞH EKKΛHΣIA ΠPOTEINEI ENA TPOΠO ZΩHΣ 111 Mε τη Συνθήκη Σένγεν ο EKAM (Eνιαίος Kωδικ ς Aριθµ ς Mητρώου) που θα δοθεί σε κάθε πολίτη µπορεί να συµ άλει στην καταπολέµηση της διεθνο ς εγκληµατικ τητας. Eίναι µως δυνατ, χωρίς την παρξη κάποιων φραγµών, να χρησιµοποιηθεί για την αστ υν - µευση της προσωπικής ζωής των πολιτών και την κατάργηση τ ου α- τοµικο απ ρρητου (τραπεζικο, ιατρικο, κ.ά.) Η Εκκλησία µε το απ ρρητο της ιερής εξοµολ γησης διαφυλάσ σει πάντα την αξία του ανθρώπου ως εικ να του Θεο σε ποια κατάσταση και αν ρίσκεται. Εξασφαλίζει την κοινωνική ειρήνη, δεν ε- ξευτελίζει τον άνθρωπο, δεν εκθέτει ο τε χρησιµοποιεί για εκµετάλλευση την προσωπική του ζωή, αλλά µε τη χάρη του Θεο και τη µετάνοια τον επαναφέρει σώο ψυχικά στην κοινωνία. ταν οι ν µοι είναι εµπνευσµένοι απ το πνε µα της Εκκλησίας τ τε προστατ ε ουν τα ανθρώπινα δικαιώµατα, σέ ονται την προσωπική ζωή και οηθο ν τον άνθρωπο στον αγώνα του για να γίνει καλ τερος, χωρ ίς να τον εξευτελίζουν, να τον απογοητε ουν και να τον περιθωρι οποιο ν.. ΘEΩPHTIKH KAI ΠPAKTIKH ZΩH Η πληροφορία και η γνώση είναι φλο δα χωρίς καρπ, ταν δεν συντελο ν στην εσωτερική ανακαίνιση του ανθρώπου. Μπορεί ο νέος, για παράδειγµα, να πληροφορείται µε τα σ γχρονα µέσα γι α τη ζωή, το θάνατο και την Ανάσταση του Χριστο, αλλά αν δεν ευθ υ- γραµµίσει τη ζωή του µε τη ζωή του Χριστο τ τε έχει µια επι φανειακή προσέγγιση της αλήθειας και χι προσωπική. Η αξιοποίηση της πληροφορικής γίνεται ολοκληρωµένη ταν ε- κτ ς απ τα µάτια του σώµατος ικανοποιο νται και τα µάτια της ψυχής. Η πληροφορική για να λειτουργήσει υπέρ του ανθρώπου, ν α του ανοίξει τα µάτια της ψυχής και να γίνει µέσο κοινωνικής ευ τυχίας χρειάζεται, εκτ ς απ το ηλεκτρονικ διαδίκτυο, να συνδεθ εί και µε ένα πνευµατικ. ηλαδή, να συνδεθεί η γνώση µε την πίστη, µε την αρετή και την αυτοκυριαρχία. Αυτ επισηµαίνεται απ τον Α π στολο Πέτρο στην Καινή ιαθήκη: "Να κατα άλετε κάθε προσπάθει α για να πλουτίσετε την πίστη µε την αρετή, την αρετή µε τη γν ώση, τη γνώση µε την αυτοκυριαρχία, την αυτοκυριαρχία µε την υποµ ονή, την υποµονή µε την ευσέ εια, την ευσέ εια µε την αγάπη για τ ους α- δελφο ς" (Β Πέτρ. 1, 4-7). Κάθε τι που ορθώνεται µε αλαζονεία ενάντια στη γνώση του Θ εο µπορεί να γίνει ργανο ψε τικων πληροφοριών και ισχυρισµ ών. Η
112 BHMATA ΠIΣTHΣ KAI ZΩHΣ πληροφορική ταν ενταχθεί απ τον άνθρωπο στο δηµιουργικ σχέδιο του Θεο τ τε δεν θα αποδιοργανώσει τον άνθρωπο και τι ς σχέσεις του µε τον κ σµο, αλλά θα γίνει ευλογηµένο εργαλείο γι α να δοξαστεί ο ηµιουργ ς. Ένα περιστατικ απ τη ζωή της Εκκλησίας µας λέει πώς µπορ εί να συγγενέψει η πληροφορία µε τη σοφία, η θεωρία µε την πράξ η. Η διήγηση αναφέρει τι: " ο φιλ σοφοι επισκέφτηκαν κάποιο Γέροντα και του ζήτησαν να τους πει λ γο ωφέλιµο. Ο Γέροντας σιωπο σε. Στην επιµ ονή τους ο Γέροντας λέει: " Οτι είστε φιλ λογοι το ξέρω, τι µω ς δεν είστε αληθινά φιλ σοφοι το δηλώνω. Aς σας γίνει λοιπ ν έργο φιλοσοφίας το να µελετάτε παντοτινά το θάνατο και να φυλάγε στε µε τη σιωπή και την ησυχία" (π. Μιχαήλ Καρδαµάκης, Η σοφία λέγει, εκδ. Αρµ ς, Αθήνα 1997, σ. 94). E. H ΠΛHPOΦOPIKH ΣTHN IEPAΠOΣTOΛH THΣ EKKΛHΣIAΣ Η ίδια η Εκκλησία χρησιµοποιεί τους ηλεκτρονικο ς υπολογ ιστές για την οργάνωσή της και για τη διάδοση του ευαγγελικο µη ν µατος σε λο τον κ σµο. Με την πληροφορική πραγµατοποιείται δυνα- µικά και αποτελεσµατικά η εντολή του Χριστο προς τους απ οστ λους: "πορευθέντες µαθητε σατε πάντα τα έθνη". Η Εκκλησία µε την πληροφορική, ε κολα και αστραπιαία, κάνει γνωστ παντο το µήνυµά της. Είναι ένα µέσο για να επιτυγχάνεται η οικουµενικ τητα και η καθολικ τητα της Εκκλησίας. Η υζαντινή τέχνη, η Αγία Γραφή και η ερµηνεία της, η παρουσ ία της Εκκλησίας στο σ γχρονο κ σµο, η θέση της σε κοινωνικά κ αι οικολογικά προ λήµατα, γίνονται γνωστά µε τη χρησιµοποίηση της πληροφορικής. Το Οικουµενικ Πατριαρχείο και Μητροπ λει ς της Ελληνικής Εκκλησίας έχουν συνδεθεί µε το διαδίκτυο για να κάνουν γνωστή την ιστορία και την πνευµατική τους δραστηρι τητα παντο, για να επικοινωνήσουν µε κάθε άνθρωπο. Ακ µη και το Άγιο ρ ος διαθέτει σελίδα στο διαδίκτυο µε σκοπ να γνωρίσουν οι άν θρωποι τη χιλι χρονη ιστορία του, τη διοίκησή του, το ασκητικ ήθο ς και την αποστολή του µοναχισµο της Oρθοδοξίας στο σ γχρονο κ σµο. Η ηθική στην πληροφορική θα µπορο σε να είναι: ο άνθρωπος ν α
H OPΘO OΞH EKKΛHΣIA ΠPOTEINEI ENA TPOΠO ZΩHΣ 113 συνδέσει την ηλεκτρονική πληροφ ρηση µε ένα πνευµατικ δ ίκτυο που να του θυµίζει τον προορισµ του, τη σχέση της τεχνολογ ικής προ δου µε την πνευµατική και την αληθινή σχέση του µε τον κ σµο και το ηµιουργ Του. ΤΙ ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΑΣΩ ñ Η επανάσταση στην πληροφορική πρ σφερε στην οργάνωση λων των επιστηµών, των δηµοσίων υπηρεσιών, των επιχειρήσ ε- ων, της εκπαίδευσης. ñ Η πληροφορική συνέ αλε στην ταχ τητα εκποµπής και αξιοπο ί- ησης των επιστηµονικών επιτευγµάτων και στην εξασφάλιση ελε θερου χρ νου, πολ τιµου για την πνευµατική εξέλιξη το υ ανθρώπου κ.ά. µως: ñ Η πληροφορική συνέ αλε στην ανεργία, στη παθητικ τητα του ανθρώπου και στην επιφανειακή γνώση των πραγµάτων. Αλλοτρίωσε τον άνθρωπο, τον αποµ νωσε, του έκλεψε τη χαρά της ζωντανής επικοινωνίας µε τους συνανθρώπους του και τον αι χ- µαλώτισε. ñ Πληροφορία και γνώση για να οηθήσουν στην πνευµατική εξέ - λιξη του ανθρώπου χρειάζεται να συνδεθο ν µε τη σ νεση κα ι τη σοφία. Η καλή πληροφορία και η γνώση να γίνουν πράξη. ñ Στην Εκκλησία ευλογείται η πληροφορική, η οποία συντελεί να γίνει πραγµατικ τητα η οικουµενικ τητα και η καθολικ τη τά της µε την αυτ µατη αποστολή του µην µατ ς της σ' λον τον κ σµ ο. EXOYN ΣHMAΣIA AYTA ΓIA TH ZΩH MOY; 1. Το να κάθεσαι µπροστά σε έναν υπολογιστή λον τον ελε θερο χρ νο σου και να λέπεις ανεξέλεγκτα οτιδήποτε είναι θετι κ για την πρ οδ σου; 2. Η πληροφορία και η γνώση µπορο ν απ µ νες τους να εξυψώσουν τον άνθρωπο και την κοινωνία; 3. Σε τι δυσκολε ει τη ζωή του ανθρώπου η άνευ ρων καταγραφή πληροφοριών της προσωπικής του ζωής; 4. Η Εκκλησία γιατί να χρησιµοποιεί την πληροφορική;