EU FO RIA ΑΣΤΕΡΩ EUROPEAN FILMS FOR INNOVATIVE AUDIENCE DEVELOPMENT 1
ΑΣΤΕΡΩ ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο οδηγός αυτός περιλαμβάνει διευκρινιστικές σημειώσεις, βιβλιογραφικές αναφορές και χρήσιμες προσεγγίσεις που θα λειτουργήσουν ενισχυτικά στις δραστηριότητες που σχεδιάστηκαν για την συγκεκριμένη ταινία. Θεωρούμε ότι το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο είναι απαραίτητο στο να κατανοήσουν οι μαθητές τα κίνητρα και τις προθέσεις των δημιουργών. Για το λόγο αυτό, αρχικά θα βρείτε βασικές πληροφορίες που συνθέτουν το πλαίσιο της εποχής κινηματογράφησης. Στη συνέχεια, παρατίθενται τα βασικά χαρακτηριστικά του είδους που ανήκει η Αστέρω αλλά και κινηματογραφικές κριτικές που θα διανθίσουν τη διδακτική χρήση του κιν ηματογραφικού υλικού. Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι δραστηριότητες είναι κατάλληλα σχεδιασμένες ώστε να προσαρμόζονται και να εξυπηρετούν τις ανάγκες της ομάδας σας ανάλογα με το χρόνο που έχετε στη διάθεση σας. TIPS: 1. Πριν προχωρήσετε στην υλοποίηση των δράσεων σας προτείνουμε να περιηγηθείτε στο manuals. 2. H 1η δραστηριότητα συσχετίζεται με τη λογοτεχνία της Α λυκείου καθώς θεωρούμε ότι η εφαρμογή της θα τη δυνατότητα στους μαθητές να κατανοήσουν τα κοινά χαρακτηριστικά και μέσα που έχει η λογοτεχνία με την έβδομη τέχνη. Για παράδειγμα, οι λογοτεχνικοί ήρωες στον κινηματογράφο μετονομάζονται σε χαρακτήρες, τα εκφραστικά μέσα του γραπτού λόγου (μεταφορές, παρομοιώσεις κ.α.) μεταφέρονται μέσα από τις κινήσεις της κάμερας, οι αλλαγές του χώρου και οι μεταβάσεις του χρόνου πραγματοποιούνται μέσα από τις κατάλληλες τεχνικές μοντάζ κ.α. Επίσης, για την επεξεργασία της ομάδας ερωτήσεων 4 θα σας φανεί χρήσιμο το υλικό Η πολιτική Αστέρω και Η άλλη όψη που θα βρείτε παρακάτω. 3. Η 2η δραστηριότητα θα μπορούσε να συνδυαστεί με την έκφραση έκθεση της Β λυκείου και συγκεκριμένα με τα κεφάλαια του σχ. βιβλ.(σελ. 157 170 και 261) Παρουσίαση Κριτική Περίληψη. Η προσπάθεια να αναγνώσουν αλλά και να απομονώσουν στοιχεία των κινηματογραφικών κριτικών θεωρούμε ότι θα βοηθήσει τους μαθητές να εφαρμόζουν τις ανάλογες πρακτικές πύκνωσης λόγου που διδάσκονται στο συγκεκριμένο κεφάλαιο. 2
4. Με αφορμή την 3η δραστηριότητα, αξίζει να δοθεί έμφαση στην συλλογική αλλά και στην ατομική υπευθυνότητα που χρειάζεται να επιδείξει κάθε μέλος του κινηματογραφικού συνεργείου ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. 5. Η 4η δραστηριότητα θεωρούμε ότι μπορεί να αξιοποιηθεί από όλες τις ειδικότητες των εκπαιδευτικών. Δίνει τη δυνατότητα να συζητηθεί η απουσία των κινηματογραφικών στούντιο, οι περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες αλλά και τα «απρόοπτα» που έπρεπε να λύσει ένα κινηματογραφικό συνεργείο!(βλ. Manuals - Setting) 6. Η 5η δραστηριότητα θεωρούμε ότι μπορεί να ξεκινήσει με μια απλή δραματοποίηση εντός της σχολικής τάξης αλλά να καταλήξει σε μια ολοκληρωμένη κινηματογραφική παραγωγή ανάλογα με χρόνο που έχει στη διάθεση του ο κάθε εκπαιδευτικός. Ο στόχος μας είναι οι μαθητές να αναζητήσουν αν και με ποιο τρόπο εκδηλώνονται ανάλογες συμβάσεις στις υπάρχουσες κοινωνικές δομές. 7. Η 6η δραστηριότητα αποτελεί μια πρόταση για το μάθημα της πληροφορικής. Στοχεύει να ενεργοποιήσει τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και την εικαστική διάθεση των μαθητών! 8. Η 7η δραστηριότητα προσφέρει τη δυνατότητα στους μαθητές όχι μόνο να γνωρίσουν μια πρώιμη μορφή οντισιόν αλλά και να ασκήσουν την κριτική τους ικανότητα. Παροτρύνετε να χωριστούν σε 2 ομάδες: Κριτική Επιτροπή Υποψήφιοι καλλιτέχνες. 3
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ «Πόσα ειδύλλια δεν πλέκονται τριγύρω από τις στάνες, στα στανοτόπια, κάτω από τις οξιές και τα έλατα, πόσα τσομπανόπουλα, τσελιγκάδες, δεν σκλαβώνονται από πανώρηες βοσκοπούλες και πόσα αγνά αισθήματα δεν πλημμυρίζουν τις νεανικές καρδιές!» Η Αστέρω γυρίζεται το 1929 ανάμεσα στα έτη (1927 1932) που έχει χαρακτηριστεί ως το «πρώτο αποκορύφωμα του ελληνικού κινηματογράφου». Όταν, δηλαδή, οι ελληνικές παραγωγές προσπαθούν να κτίσουν έναν εγχώριο κινηματογράφο που να συνδυάζει τις ξένες συνταγές με τις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Στο πλαίσιο αυτό: τα κωμειδύλλια, οι ηθογραφίες, τα λαϊκά μυθιστορήματα και η νεοελληνική λογοτεχνία έχουν τη τιμητική τους, το βουκολικό δράμα αποτελεί την άριστη μεταφορά του ξενόφερτου δράματος, η φουστανέλα δανείζει τη σημειολογία της σε μια σειρά ταινιών και το κωμειδύλλιο γίνεται η ανάλογη μεταγραφή της κωμωδίας. Έμβλημα της εποχής το αξιόλογο περιοδικό Κινηματογραφικός Αστήρ που μεταφέρει στους έλληνες αναγνώστες την αίγλη των ξένων ταινιών ενώ ταυτόχρονα αποτυπώνει γλαφυρά τα εγχώρια κινηματογραφικά δρώμενα τα πρώτα στραφταλίσματα ενός σταρ σίστεμ, τη γένεση ειδώλων και ειδυλλίων που μάλλον προκαλούν την ελληνική συντηρητική κοινωνία. Παράλληλα, ο βωβός κινηματογράφος σε παγκόσμιο επίπεδο έχει φτάσει στο απόγειο του. Οι δημιουργοί του παρουσιάζουν θέματα κοινωνικής αδικίας και εξέργεσης δίνοντας στα έργα τους κοινωνικό περιεχόμενο και φέρνοντας τους θεατές μπροστά σε προβλήματα που μέχρι 4
τότε μόνο η φιλολογία και το θέατρο μπορούν να δώσουν. Ο Γκρίφιθ έχει δώσει τη Γέννηση ενός έθνους, ο Τσάπλιν τις θαυμαστές κωμωδίες του, ο Αϊζενστάιν το Ποτέμκιν, ο Ντράγερ τη Ζαν ντ Αρκ, ο Πουντούβκιν τη Μάνα. Η Dag Films πρέπει να αγωνιστεί για να μπορέσουν τα έργα της να σταθούν και να δημιουργήσουν μια ελληνική κινηματογραφική παράδοση (Μητροπούλου 2006)! ΑΣΤΕΡΩ «Κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες κινηματογραφείται η Αστέρω. ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ ΣΤΗ ΣΤΑΝΗ, ΣΤΑ ΘΥΜΑΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΒΟΣΚΟΤΟΠΙΕΣ ήταν ο τίτλος του ρεπορτάζ που φιλοξενούσε η Πατρίς στις 07.04.1929 διαφημίζοντας την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, δυο βδομάδες πριν την προβολή της ταινίας στη μεγάλη οθόνη. Η Εσπερινή, λίγες μέρες μετά την προβολή, 6 Μαΐου 1929 δημοσιεύει «Επόμενη ταινία της Dag Film, η Αστέρω (1929). Σκηνοθέτης και εδώ ο Δημήτρης Γαζιάδης, με οπερατέρ τον Μιχάλη Γαζιάδη. Ο Γαζιάδηδες συνεχίζοντας να διαλέγουν τους σεναριογράφους τους από τον λογοτεχνικό χώρο, αναθέτουν τη διασκευή της ξενόφερτης Ραμόνας που θα αποτελέσει το σενάριο της Αστέρως, στον ακαδημαϊκό Παύλο Νιρβάνα. Η συμμετοχή ενός ακαδημαϊκού σε ένα θέμα «πληβειακό», λαϊκό, όπως θεωρείται ως τότε ο κινηματογράφος ανοίγει ένα παραθυράκι στην έβδομη τέχνη προς την υψηλή κοινωνία. Η τελευταία όμως σπεύδει με τη σειρά της να κακίσει τον Νιρβάνα για την πράξη του. Πρόκειται για ποιμενικό δραματικό ειδύλλιο, στα χνάρια της Γκόλφως του 1915 αλλά με αίσιο τέλος. Το ειδύλλιο που πλέκεται είναι ένα ποιμενικό δράμα που ακολουθεί τα χνάρια της Γκόλφως του 1915 με τη διαφορά ότι το τέλος είναι αίσιον. Η ταινία συνάντησε την επιδοκιμασία του κοινού με την ανάλογη εμπορική σταδιοδρομία ενώ βρήκε το δρόμο για να περάσει και τα σύνορα της Ελλάδος. Στη διεθνή της σταδιοδρομία πέρα από τους ομογενείς άρεσε και σε ξένους θεατές εγκαινιάζοντας το μοναδικό για χρόνια εξαγώγιμο κινηματογραφικό μας προϊόν : το φοκλορισμό. Η παρουσία μεγάλων ηθοποιών όπως ο Βεάκης, ο Δενδράμης, ο Μουσούρη, η ομορφιά και η κομψότητα των γυναικών, μαζί με τη διαφήμιση που είχε γίνει από τις εφημερίδες και τα περιοδικά της εποχής τράβηξαν στην ταινία μεγάλο αριθμό θεατών και έδωσαν στους αδελφούς Γαζιάδη τη βεβαιότητα πως μπορούσαν να συνεχίσουν με επιτυχία την παραγωγή τους» Γιάννης Σολδάτος Ιστορία του Ελληνικού κινηματογράφου Α τόμος (1900 1967) Η Έκδοση Αιγόκερως 5
Η ΑΣΤΕΡΩ ΣΤΙΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ Αθήνα Πρεμιέρα, 22/4/1929 στο Σπλέντιντ Συνεχίζει να προβάλλεται μέχρι την 1η Μαΐου. Μετά το Πάσχα συνέχισε σε συνοικιακούς κινηματογράφους της πρωτεύουσας. Μεταξύ των θεατών ήταν και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος στις 25 Απριλίου παρακολούθησε την ταινία από ειδικά διασκευασμένο θεωρείο εξέφρασε την ικανοποίηση του, συνεχάρη τους αδελφούς Γαζιάδη και υποσχέθηκε μετρά για την ενίσχυση της ελληνικής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Εκείνο όμως που δικαιολογημένα τον εντυπωσίασε περισσότερο ήταν ότι μετά το τέλος του έργου παρακολούθησε επί της οθόνης την ταινία της εισόδου του στο Σπλέντιτ η οποία είχε ετοιμαστεί μέσα σε μισή μόλις ώρα αποτελώντας ρεκόρ ταχύτητας κατασκευής! Θεσσαλονίκη Πρεμιέρα, 20/5/1929 στο σινεμά «Παλλάς» Αλεξάνδρεια Πρεμιέρα, 30/5/1929 Σημειώνει τεράστια επιτυχία στην παροικία της Αλεξάνδρειας και προβάλλεται για εβδομάδες στον κινηματογράφο «Αμερικάν Κοσμογράφ». Στην πρεμιέρα παρευρέθηκαν ο σκηνοθέτης της ταινίας και τρεις από τους πρωταγωνιστές. Το Μάιο του 1930 όταν πλέον ο ομιλών κινηματογράφος έχει ήδη εισβάλει στις ζωές των θεατών και οι ελληνικές ταινίες προσπαθούσαν δειλά να αντεπιτεθούν, η «Αστέρω» επαναπροβλήθηκε στην Αθήνα «ηχητική και άδουσα» (μέθοδος του συγχρονισμού με δίσκους γραμμοφώνου, Αττικόν από 19.05.1930). Η επεξεργασία έγινε στη Γαλλία και αυτός ήταν ένας κρίσιμος λόγος που η ταινία προβλήθηκε αρκετές φορές στη χώρα αυτή: πχ. Στις αρχές του 1931 και το Φεβρουάριο του 1932 με τον τίτλο «Astero, la bergere» και παντά με τη διευκρίνιση ότι ήταν «η πρώτη ελληνική ταινία, η επεξεργασία της οποίας έγινε στη Γαλλία» Νέα Υόρκη Πρεμιέρα, 1934 Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη ώστε ακόμη και μετά από δέκα μέρες προβολών η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη και με 500 θεατές όρθιους! Μεγάλη επιτυχία σημείωσε η ταινία και μεταξύ των Ελλήνων του Σικάγο όπου σε μια Κυριακή φέρονταν να την είχαν παρακολουθήσει 1.000 άτομα. Πηγή: Αργύρης Τσιάπος, Οι πρώτες ταινίες του Ελληνικού Κινηματογράφου, (Η ιστορία του προπολεμικού Ελληνικού Σινεμά), Σέρρες 2015 6
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ Η «ΠΟΛΙΤΙΚΗ» ΑΣΤΕΡΩ Το παρακάτω παράθεμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενισχυτικά της 1ης δραστηριότητας, στην ομάδα ερωτήσεων 4. Θεωρούμε, επίσης, ότι αποτελεί χρήσιμη πηγή για τη διδασκαλία του θέματος ΜΜΕ που διδάσκεται στην Έκφραση Έκθεση της Α λυκείου. Σύμφωνα με το Έθνος η επιτυχία της «Αστέρως» κινητοποίησε «πλήθος λόγιων» που φιλοδοξούσαν να μιμηθούν τον Νιρβάνα. Η εφημερίδα μετέφερε και ένα σχόλιο του Ελευθέριο Βενιζέλου ότι «εφ όσον δια το ελληνικό φιλμ, συνεργάζονται Έλληνες ακαδημαϊκοί και Έλληνες καλλιτέχνες δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και του ελληνικού τοπίου θα γίνει εκμετάλλευση και των ελληνικών ηθών και εθίμων τέλεια αναπαράσταση». Με αφορμή το σχόλιο αυτό η φανατικά αντιβενιζελική εφημερίδα εξαπέλυε επίθεση κατά του κράτους που ούτε επιχορηγήσεις έδινε στις κινηματογραφικές εταιρείες ούτε εφάρμοζε το νόμο περί προστατευτικών δασμών εγχώριου βιομηχανίας για τις ελληνικές ταινίες. Ωστόσο, στην πρεμιέρα της Αστέρως για πρώτη φορά στην Ελλάδα γυρίστηκε ζουρνάλ: ο Μιχάλης Γαζιάδης έστησε τη μηχανή του και κινηματογράφησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο καθώς έμπαινε στον κινηματογράφο και χαιρετούσε τους αδελφούς Γαζιάδη. Στη συνέχεια πήρε το αρνητικό, πήγε στο εργαστήριο, το εμφάνισε και «ανάβοντας μια οκά οινόπνευμα(!)» το στέγνωσε. Σε μιάμιση ώρα μόλις τελείωσε η προβολή της ταινίας, ο Βενιζέλος που στο μεταξύ είχε δει στην προβολή τον εαυτό του να μπαίνει στον κινηματογράφο, ενθουσιασμένος υποσχέθηκε ότι ελληνικός κινηματογράφος θα είχε πλέον φορολογία 10%, πράγμα που το εφάρμοσε! Πηγή: Αγλαΐα Μητροπούλου Ελληνικός κινηματογράφος Β έκδοση, Εκδόσεις Παπαζήση 2006 Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Το παρακάτω παράθεμα μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε με τα 2 πρώτα λεπτά του αποσπάσματος (ΠΛΑΝΑ ΑΣΤΕΡΩΣ) και να εμπλουτίσετε τις ερωτήσεις κινηματογραφικής γλώσσας που περιλαμβάνονται στην 1η δραστηριότητα (ομάδα ερωτήσεων 3). «Για πρώτη φορά, η κάμερα κινείται σε έναν οριζόντιο άξονα με δραματική ένταση. Ο Δ. Γαζιάδης λειτουργεί με τρόπο ευρηματικό. Αλλάζει γωνία λήψης, ακολουθεί τη δράση δίνοντας στο κοινό την εντύπωση ότι μπορεί να μετέχει ενεργά και να συνδιαλεχθεί με ό,τι συμβαίνει στην οθόνη. Ο Γαζιάδης, φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει ότι η κάμερα μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο ως το μάτι του σκηνοθέτη αλλά ως μάτι του θεατή. Για παράδειγμα, όταν πεθαίνει ο Στάμος: η κάμερα πάνω από το κεφάλι του σκύλου, σαν να του προσφέρει τη δύναμη να γαβγίζει πάνω από το νεκρό σώμα του αφεντικού του. 7
Στη συνέχεια, η κάμερα στριφογυρίζει γύρω από το τοπίο των βουνών, ενδυναμώνοντας την σύγκρουση ανάμεσα στην απεραντοσύνη του τοπίου και της ανθρώπινης ανικανότητας μέσα σε αυτό. Το τοπίο γίνεται το μεγάφωνο που ενισχύει το γάβγισμα και η φύση ο αντίλαλος της ανθρώπινης τραγωδίας». Karalis Vrasidas Α History of Greek Cinema 2012New York Continuum Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ Το παρακάτω απόσπασμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιπρόσθετο υλικό στην 1η δραστηριότητα, (ομάδα ερωτήσεων 4). Οι κριτικές της εποχής για την Αστέρω ήταν διθυραμβικές. Το 2012 ο καθηγητής Καραλής κάνοντας μια κοινωνιολογική προσέγγιση της ταινίας γράφει: «Ο Γαζιάδης απέφυγε να έρθει αντιμέτωπος ή να κριτικάρει την πατριαρχική ηθική ή τις κυρίαρχες συμβάσεις που περιέβαλλαν την παρουσίαση της γυναίκας. Οι κοινωνικοί ρόλοι τοποθετημένοι στο αθώο τοπίο ενός παραδοσιακού χωριού χρησιμοποιούνται περισσότερο για να εξιδανικεύσουν ένα ήδη χαμένο τρόπο ζωής. Ωστόσο, μέσω μιας νοσταλγική αναδημιουργίας της χαμένης αθωότητας και μιας αυθεντικότητας που αναζητούν οι αστικές μάζες, ο Γαζιάδης έμμεσα κριτικάρει ρόλους και θεσμούς οι οποίοι μετά την Μικρασιατική καταστροφή έχουν χάσει τη νομιμότητα και την ηθική τους αξία. Η Αστέρω θα μοιάζει με μια παρηγοριά τοποθετημένη ενάντια στο φόντο των πόλεων που κατακλύζονται από πρόσφυγες που ζουν στα όρια της φτώχιας. Ταυτόχρονα, ο Γαζιάδης εισάγει μια συζήτηση για τη σχέση των δυο φύλων στο έθνος, παρουσιάζοντας τη γυναίκα, ως το πιο συμπαγή, ακλόνητο, πυρήνα ηθικής ακεραιότητας, ανθεκτικότητας, σταθερότητας. Ο συγγραφέας αναφερόμενος στην σχέση της εγχώριας κινηματογραφίας με την προσπάθεια τόνωσης του εθνικού φρονήματος παραθέτει ένα απόσπασμα του συγγραφέα σεναριογράφου Νιρβάνα στο οποίο τονίζει ότι έπρεπε να υπακούει σε συμβάσεις, να γράφει κοινοτοπίες και να ικανοποίει προσδοκίες του κοινού δημιουργώντας μια ταινία «φουλ στην Ελληνικότητα» «η διαρκής ανησυχία μου από την αρχή μέχρι το τέλος ήταν πως θα πλάσω τους χαρακτήρες στην κινηματογραφική απόδοση ώστε να είναι Έλληνες, να αισθάνονται Έλληνες, να συμπεριφέρονται σαν Έλληνες, να μιλούν Ελληνικά ακόμη και να ερωτεύονται με ένα Ελληνικό τρόπο. 8
Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΘΥΜΑΤΑΙ Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από τη συνέντευξη που παραχώρησε ο σκηνοθέτης στην κριτικό Ίρις Σκαραβαίου στις 14/2/1929 για το περιοδικό Κινηματογραφικός Αστήρ. Το υλικό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με την 3η και 5η δραστηριότητα. Συμβάλλει στην κατανόηση τόσο των δυσκολιών που αντιμετώπισε ο σκηνοθέτης όσο και στην κινηματογραφική πολιτική που επικρατούσε εκείνη την εποχή. «Σε δέκα περίπου μέρες, δηλαδή στις 7 Μαρτίου, αρχίζουμε το «γύρισμα» του τρίτου μας φιλμ Ένα είδος βουκολικής ηθογραφίας, γεμάτης χωρικό ρομαντισμό, η οποία έχω την εντύπωση θα ικανοποιήσει το θεατή με το ηθικό της τέλος. Το μήκος της ταινίας μας αυτής θα ανέλθει στα 2.200 μέτρα ίσως δε να τα υπερβεί κατά τι. Θα αρχίσουμε γρήγορα το «γύρισμα» γιατί θέλουμε να τελειώσουμε προ της 15ης Απριλίου. Φαντασθείτε ότι ήδη προβλέψαμε για τη μουσική που θα συνοδεύσει την προβολή του έργου την σύνθεση της οποίας αναθέσαμε στον κύριο Λαμπελέτ.» Κατανομή των ρόλων Μέχρις ώρα εξασφαλίσαμε τη συνεργασία του κ. Αιμ.Βεάκη. Το σενάριο θα μας παρέχει την ευκαιρία να κάνουμε την λαμπρότερη χρήση του ταλέντου του μεγάλου αυτού ηθοποιού μας που είναι και ο τελειότερος προσαρμοσθείς εις την τέχνη. Ποια θα πρωταγωνιστήσει στο πλευρό του Βεάκη ο οποίος υποκρίνεται τον πατέρα; Για την ώρα, η κατανομή των ρόλων δεν συμπληρώθηκε ακόμη πράγμα που θα γίνει ως τις 7 Μαρτίου οπότε θα φύγουμε για την Αράχωβα και τον Παρνασσό όπου «θα γυρίσουμε» επί ένδεκα μέρες από τις 8-19 Μαρτίου. Ως την ημέρα της αναχωρήσεως μας θα τα ξαναπούμε. Πάντως για την ώρα φέρεται ως πιθανή και συμμετοχή της Κας Λούβαρη. Μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα καλλίτερον κινηματογραφικόν αύριον στον τόπο μας; Βεβαίως ο κινηματογράφος ακολουθεί τον δρόμον του στην Ελλάδα. Ίσως αργά αλλά θετικά. Το κοινόν υποστηρίζει. Ο παραγωγός αυξάνει ούτω την παραγωγή και βελτιώνει ταυτοχρόνως την ποιότητα της. Παράδειγμα άλλωστε και οι δικές πραγματοποιήσεις. Μετά την δοκιμαστική μας ταινία Έρως και Κύματα προσφέραμε το Λιμάνι των δακρύων αύριο θα δώσουμε κάτι καλύτερο. Και οι εντυπώσεις σας από την στάση του κράτους απέναντι σας; Η στάση του κράτους απέναντι στους κινηματογραφιστές είναι αυτόχρημα άσπλαχνος. Το κράτος εμφανίζεται εν προκειμένω ως δήμιος της έβδομης τέχνης και της κινηματογραφικής βιομηχανίας που δημιουργείται στον τόπο 9
μας. Στα γειτονικά μας κράτη όπου ο τοπικός κινηματογράφος είναι ήδη επιβεβλημένος, οι κυβερνήσεις προπαγανδίζουν για τη διάδοση του και επαγρυπνούν για την τύχη του μέχρι σημείου να μποϋκοτάρουν τις ξένες, παρέχοντας και φορολογικά ευεργετήματα στις τοπικές ταινίες φθάνοντας μέχρι πλήρους ατέλειας φόρου. Εδώ που έχει ένα επιπλέον λόγο να συνδράμει τους κινηματογραφιστές ακολουθεί την πλέον άστοχον πολιτική φορολογώντας αγρίως αντί να επιχορηγεί τους κατασκευαστές ταινιών εθνικής προπαγάνδας. Είναι πράγματι αποκαρδιωτικό να το σκέπτεται κανείς. Εξ άλλου ελησμόνησα να σας πω ότι η εκμετάλλευση ενός φιλμ ξένου από τους λεγόμενους «κολοσσούς» για ολόκληρη την Ελλάδα δεν στοιχίζει περισσότερο από 60-70 χιλιάδες δραχμές η κατασκευή όμως ενός εντοπίου κοστίζει το δεκαπλάσιον περισσότερο. Υπό τοιαυτάς συνθήκες εννοείται γιατί ο εντόπιος κινηματογράφος καρκινοβατεί. Ίρις Σκαραβαίου «Κινηματογραφικός Αστήρ» 14.2..1929 ΠΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ Το παρακάτω παράθεμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ενισχυτικά ως προς την 7η δραστηριότητα. Στις 6 Μαίου 1927, η εφημερίδα Εσπερινή ανακοίνωσε πρώτη τα μεγαλόπνοα σχέδια των Γαζιάδη να προχωρήσουν στην ανέγερση των πρώτων εγκαταστάσεων ελληνικών στούντιο. Μέχρι να συμβεί αυτό, τα εσωτερικά γυρίσματα των ταινιών θα πραγματοποιούνταν στην οικία Παχή επί της πλατείας συντάγματος όπου βρισκόταν το φωτογραφείο της οικογένειας με τον κάτω και τον μεσαίο όροφο του κτιρίου να διατίθενται αποκλειστικά για τις ανάγκες της κινηματογράφησης. Η εταιρεία DAG FILM φιλοδοξούσε να αποτελέσει φυτώριο νέων ταλέντων και είχε προκηρύξει διαγωνισμό απευθυνόμενη σε νέους και νέες που επιθυμούσαν μια κινηματογραφική καριέρα. Χίλια άτομα ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα ενώ οι καλύτεροι επιλέγησαν από ειδική επιτροπή. Οι επιλεγέντες απέκτησαν καλλιτεχνικά ψευδώνυμα που υποδήλωναν τον έντονο πόθο μιας διεθνούς καριέρας όπως: Attika, Wango Menos, Maria Kirki, Aris Parnas, Mirna Violanti, Ras staro, Ira Doris, Louis Gris, Liko Olympo, Rita oza, Man Oli, Doly Gray. Σε αντίθεση με τον έντονο πόθο, η έλλειψη εξειδίκευσης είναι μεγάλη. Για το λόγο αυτό ιδρύθηκε σχολή μιμητικής όπου οι σπουδαστές παρακολουθούσαν μαθήματα υποκριτικής από εξειδικευμένο καθηγητή ώστε να είναι έτοιμοι για 10
να πρωταγωνιστήσουν στην οθόνη. Σκοπός των μαθημάτων ήταν να συνηθίσουν οι ηθοποιοί να μιλούν με το πρόσωπο και να αναπαριστούν διάφορες ψυχικές μεταπτώσεις χωρίς να είναι υπερβολικοί στις κινήσεις τους. Εσπερινή 10.5.1927 «καταλλήλως διασκευασμένη εις ένα απλό αλλά κομψότατο σαλονάκι με όλα τα κομφόρ» όπου «όλα είναι τακτοποιημένα καλλιτεχνικώτατα και με μια ιδιαίτερη χάρι διαθέτουν ευθύς εξ αρχής ευμενώς τον επισκέπτην εις τον οποίο επιβάλλουν συγχρόνως τον σεβασμόν...εις το ένα μέρος είναι να πούμε η σκηνή όπου γίνεται η διδασκαλία και εις το άλλο παρακολουθούν και βλέπουν οι μέλλοντες πρωταγωνισταί του κινηματογράφου. Άκρα ησυχία βασιλεύει. Κανείς ψίθυρος δεν ακούεται. Όλοι και όλες προσέχουν και κοιτάζουν στα μάτια τον καθηγητήν για να μάθουν ό,τι ξέρουν. Νομίζει κανείς ότι εκεί μέσα δεν υπάρχει ζωντανός άνθρωπος. Και όμως πόσα όνειρα και πόσες ελπίδες φτερουγίζουν γύρω από εκείνο το ωραίο περιβάλλον». Γιάννης Σολδάτος Ιστορία του Ελληνικού κινηματογράφου Α τόμος (1900 1967) Η Έκδοση Αιγόκερως 11
EU FO RIA EUROPEAN FILMS FOR INNOVATIVE AUDIENCE DEVELOPMENT 12