Α.4.2. Λειτουργική δομή της πόλης πολεοδομικές ενότητες, κέντρα, γειτονιές Το αστικό συγκρότημα των Τρικάλων, όπως έχει προσδιοριστεί με το ισχύον Γ.Π.Σ. περιλαμβάνει: Το συμπαγή αστικό πυρήνα της πόλης των Τρικάλων. Τις ζώνες παραγωγικών δραστηριοτήτων βιομηχανίας βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου αποθηκών στις εισόδους πύλες από και προς Λάρισα, Καρδίτσα και Πύλη. Τους δορυφόρους οικισμούς Φλαμούλι, Καρυές και Ριζαρειό σε μικρή απόσταση στα νότια της πόλης. Ο αστικός πυρήνας της πόλης των Τρικάλων και οι τρεις δορυφόροι οικισμοί στα νότια οι οποίοι έχουν περιληφθεί στο ισχύον Γ.Π.Σ., έχουν οργανωθεί σε 13 Π.Ε. συναποτελώντας την οικιστική περιοχή του Γ.Π.Σ., ενώ διακεκριμένα οι τέσσερις παραγωγικές ζώνες που αναπτύσσονται ακτινωτά στα νότια και ανατολικά παρά το βασικό οδικό δίκτυο στις εισόδους της πόλης, βρίσκονται εντός του Γ.Π.Σ., αλλά εκτός των 13 Π.Ε. Μια πρώτη διαπίστωση που συνάγεται από τη σημερινή λειτουργική εικόνα της πόλης των Τρικάλων είναι ότι διατηρείται αναλλοίωτη η βασική δομή της, ως: συμπαγής αστικός πυρήνας, αναπτυγμένος περιμετρικά του κέντρου πόλης και των διασταυρούμενων οδικών αξόνων που τον διασχίζουν προς όλες τις γεωγραφικές κατευθύνσεις, με ένα πυκνοδομημένο πολεοδομικό κέντρο, με προεκτάσεις κεντρικών λειτουργιών παρά το βασικό οδικό δίκτυο που ξεκινά από το πυρηνικό κέντρο πόλης, εκτείνεται δε προς την περίμετρο της πόλης, με σταδιακή πύκνωση του οικιστικού ιστού στις ενδιάμεσες περιοχές κατοικίας που εκτείνονται περιμετρικά του κέντρου, με το λόφο του βυζαντινού Κάστρου και την παραδοσιακή γειτονιά Βαρούσι που μορφώνουν μια ενότητα με τον παρακείμενο λόφο του Πρ. Ηλία και σε συνδυασμό με τους υδάτινους διαδρόμους των ποταμών Ληθαίου και Αγιαμονιώτη, οι οποίοι διαρρέουν την πόλη στην κατεύθυνση ΒΔ ΝΑ, συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της πόλης - την ταυτότητά της ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 393
με την ακτινική οργάνωση του οδικού δικτύου, τη γραμμή του τραίνου και το σιδηροδρομικό σταθμό. Τα κύρια στοιχεία της λειτουργικής δομής της πόλης, σε σύγκριση και με τις προβλέψεις του ισχύοντος Γ.Π.Σ., συνοψίζονται στα εξής: στη διάρθρωση του κέντρου πόλης και των τοπικών κέντρων γειτονιάς, στα γραμμικά αναπτύγματα κεντρικών λειτουργιών που έχουν αναπτυχθεί στο βασικό οδικό δίκτυο από τις εισόδους της πόλης έως και το πυρηνικό κέντρο πόλης στην κατανομή των λοιπών πλεγμάτων υπερτοπικών κεντρικών λειτουργιών που διασπείρονται στις περιοχές κατοικίας, στην ιστορική παραδοσιακή ενότητα του λόφου του Κάστρου και της συνοικίας Βαρούσι αρχαιολογικού χώρου Ασκληπιείου, σε συνέχεια με το άλσος της Προφήτη Ηλία στον ομώνυμο λόφο στην ανάπτυξη των περιοχών κατοικίας ακτινωτά, σε ομόκεντρους κύκλους περιμετρικά του κέντρου πόλης μέχρι τα όρια του οικιστικού ιστού στις σχεδιασμένες ζώνες βιομηχανίας βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου αποθηκών στις εισόδους της πόλης στη δομή του βασικού οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και των σταθμών μεταφορών, στα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ενσωματωμένα στον αστικό ιστό. Ειδικότερα: Το κέντρο της πόλης, αναπτυγμένο βόρεια και νότια του Ληθαίου ποταμού, διασχίζεται από τους δύο βασικούς οδικούς άξονες Ασκληπιού Κονδύλη και Τσιτσάνη - Λαρίσης οι οποίοι τέμνουν την περιοχή σαν σταυρός στην κατεύθυνση ανατολή δύση και βορράς νότος. Συγκεντρώνει και σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής της πόλης: υπερτοπικό εμπόριο και υπηρεσίες, χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, λειτουργίες εστίασης και αναψυχής, ξενοδοχεία, υπερτοπικές λειτουργίες διοίκησης (δικαστήρια, Νομαρχία, Δημαρχείο και δημοτικές υπηρεσίες), σημαντική πολιτιστική υποδομή (Πνευματικό Κέντρο, Ωδείο, Λαογραφικό Μουσείο, Ιστορικό Αθλητικό Μουσείο, κ.ά.), Μητροπολιτικό Μέγαρο και Μουσείο, σημαντικές πλατείες που ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 394
σηματοδοτούν την πόλη (Ηρώων Πολυτεχνείου, Ρήγα Φερραίου, Δεσποτικού, Δικαστηρίων, κ.ά.), Σταθμός υπεραστικού ΚΤΕΛ, κ.λ.π. Στο διάστημα που μεσολάβησε από την πρώτη θεσμοθέτηση του Γ.Π.Σ., το κέντρο πόλης διατήρησε και ενίσχυσε το χαρακτήρα του σαν επίκεντρο της κοινωνικο-οικονομικής ζωής των Τρικάλων, εκτεινόμενο κυρίως σε τμήματα των Π.Ε. 11, 8 και 10, χωρίς ακόμα ορισμένα περιφερειακά Ο.Τ. του θεσμοθετημένου κέντρου να έχουν κεντροποιηθεί, διατηρώντας σαν βασική χρήση την κατοικία. Παράλληλα έχουν συντελεστεί ορισμένες μεταβολές στην εξειδίκευση των χρήσεων γης, μεταξύ των οποίων χαρακτηριστική είναι η σταδιακή αντικατάσταση των χρήσεων χονδρεμπορίου και αποθηκών που ήταν συγκεντρωμένες στο τμήμα του κέντρου βόρεια της όχθης του Ληθαίου ποταμού, με άλλες χρήσεις λιανικού κυρίως εμπορίου. Αντίστοιχα, χαρακτηριστική είναι η σημαντική εξειδίκευση του κέντρου πόλης σε χρήσεις εστίασης και αναψυχής στην περιοχή δυτικά της κεντρικής πλατείας, όπου υπήρχαν τα παλιά μανάβικα της πόλης, καθώς και νότια του Ληθαίου ποταμού εκατέρωθεν της οδού Ασκληπιού. Σημειώνεται επιπλέον, ότι: εξακολουθούν να διατηρούνται η χρήση κατοικίας μέσα στη ζώνη του κέντρου πόλης, με τάση όμως εσωτερικής μετακίνησης των κατοίκων προς άλλες γειτονιές, ενώ διαρκώς και ταχείς ρυθμούς αυξάνουν οι χρήσεις του τριτογενή τομέα, καθώς και τα κτήρια αποκλειστικής χρήσης, η τάση επίσης περαιτέρω ανάπτυξης των κεντρικών λειτουργιών στο βασικό οδικό δίκτυο που ξεκινά από το πυρηνικό κέντρο πόλης και καταλήγει στα όρια του εγκεκριμένου σχεδίου μέχρι τις εισόδους της πόλης, είναι υπολογίσιμη, ιδίως εκατέρωθεν της οδού Τσιτσάνη προς Λάρισα και της οδού Καλαμπάκας. Αυτή η ταινιακή εξάπλωση των κεντρικών λειτουργιών παρά το βασικό οδικό δίκτυο, χαρακτηριστική στα μεσαία αστικά κέντρα της χώρας, λειτουργεί σαν ισχυρό συμπλήρωμα κεντρικών λειτουργιών επιπέδου πόλης, λόγω του πλεονεκτήματος ευχερούς προσβασιμότητας των επιχειρήσεων. Μάλιστα, με διαφορετικό χαρακτήρα επεκτείνεται και στην προέκταση του βασικού οδικού δικτύου εκτός Π.Ε., στις ζώνες παραγωγικών δραστηριοτήτων οι οποίες έχουν ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 395
θεσμοθετηθεί από το Γ.Π.Σ., λειτουργούν όμως ακόμα ως εκτός σχεδίου περιοχές, λόγω καθυστέρησης των σχετικών ρυμοτομικών σχεδίων. Συμπληρωματικά στο κέντρο πόλης στο σύνολο της έκτασης του αστικού ιστού διασπείρονται σημαντικές κεντρικές λειτουργίες υπερτοπικού επιπέδου, με τη μορφή πολυδιάστατων πλεγμάτων που αναβαθμίζουν το ρόλο της πόλης, όπως είναι: ο πολιτιστικός χώρος στο Μύλο Ματσόπουλου στα νοτιο-δυτικά της πόλης παρά τον ποταμό Αγιαμονιώτη, το Γενικό Νοσοκομείο των Τρικάλων, το Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού Κλιάφα (στα παλιά παγοποιεία), ο Εκθεσιακός χώρος στο Κουρσούμ Τζαμί, οι αθλητικές υποδομές του Δημοτικού Σταδίου, του Κλειστού Γυμναστηρίου Βαρέων Αθλημάτων, οι εγκαταστάσεις του Τ.Ε.Ι. Τρικάλων, οι εγκαταστάσεις της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών στην περιοχή των Στρατώνων, κ.ά. Επισημαίνεται ότι αρκετές υπερτοπικές παρεμβάσεις που το Γ.Π.Σ. Τρικάλων είχε προβλέψει, δεν έχουν μέχρι σήμερα υλοποιηθεί, όπως η μετεγκατάσταση των στρατοπέδων, η απομάκρυνση των νεκροταφείων εκτός αστικού ιστού, το νέο Δικαστικό Μέγαρο το οποίο ολοκληρώνεται δίπλα και σε σύνδεση με το παλιό, ενώ η μεταφορά του ΚΤΕΛ μόλις ολοκληρώθηκε στην περιοχή Ριζαριού. Αξιόλογη ενότητα πολιτιστικής μνήμης και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αποτελεί ο λόφος του Φρουρίου, ο αρχαιολογικός χώρος του Ασκληπιείου και η παραδοσιακή γειτονιά Βαρούσι, με το χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικό ιστό και τις πολυάριθμες βυζαντινές εκκλησίες, σε συνέχεια με το άλσος της Προφήτη Ηλία στον ομώνυμο λόφο, όπου λειτουργεί και ο Ζωολογικός Κήπος. Ειδικά η γειτονιά της παλιάς πόλης ανάγει την ιστορία της στα χρόνια της τουρκοκρατίας, οπόταν δομήθηκε στη θέση της αρχαίας Τρίκκης στους πρόποδες του λόφου κάτω από το βυζαντινό κάστρο. Οι πολυάριθμες βυζαντινές εκκλησίες, τα χαρακτηριστικά αρχοντικά βορειο-ελλαδίτικης αρχιτεκτονικής μορφολογίας, τα καλντερίμια και οι λιθόκτιστες μάντρες συνθέτουν το μοναδικό παράδειγμα συγκροτημένου οικισμού αντίστοιχης εποχής που σώζεται στη Δυτική Θεσσαλία. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 396
Τα τοπικά κέντρα που το Γ.Π.Σ. Τρικάλων είχε θεσπίσει στις Π.Ε. 1, 2, 3, 4, 5, 6 και 7, με το δεδομένο ότι οι υπόλοιπες κεντρικές γειτονιές καλυπτόντουσαν από το κέντρο πόλης, γενικά εκτιμάται ότι δεν ισχυροποιήθηκαν στο διάστημα που μεσολάβησε από την πρώτη θεσμοθέτηση του Γ.Π.Σ. Ιδίως το αρχικά προσδιορισμένο από το Γ.Π.Σ. τοπικό κέντρο των Π.Ε. 6 και 7 στην περιοχή των Στρατώνων δεν ενεργοποιήθηκε, λόγω της διατήρησης των στρατοπέδων, οι δε ανάγκες σε κεντρικές λειτουργίες τοπικού επιπέδου των συγκεκριμένων γειτονιών καλύπτονται, είτε από το κέντρο πόλης, είτε από το γραμμικό ανάπτυγμα κεντρικών λειτουργιών εκατέρωθεν του οδικού άξονα της οδού Τσιτσάνη προς Λάρισα. Λόγω και της κυριαρχίας των μεικτών χρήσεων της Γενικής Κατοικίας που επιτρέπει μια ορισμένη διασπορά τοπικής κλίμακας εξυπηρετήσεων μέσα στον ιστό της κατοικίας, κυρίως όμως, λόγω της κεντροβαρικής θέσης του κέντρου πόλης στην καρδιά της πόλης και της επιρροής του στο σύνολο της έκτασης του αστικού ιστού, τα τοπικά κέντρα δεν συγκροτήθηκαν με τη μορφή κέντρων κλίμακας γειτονιάς. Στους οικισμούς Φλαμούλι Καρυές που σύμφωνα με το Γ.Π.Σ. αποτελούν την Π.Ε. 12, το θεσμοθετημένο τοπικό κέντρο δεν έχει αναπτυχθεί καθόλου στη θέση που αρχικά προβλεπόταν, ενώ αντίθετα στον οικισμό Ριζαριό Π.Ε. 13 το τοπικό κέντρο λειτουργεί. Οι περιοχές κατοικίας της πόλης εκτιμάται ότι σταδιακά έχουν πυκνοκατοικηθεί με κατεύθυνση από τις κεντρικές συνοικίες προς την περίμετρο των ορίων του Γ.Π.Σ., με ένα χαρακτήρα υποβάθμισης των δυτικά της γραμμής του σιδηροδρόμου γειτονιών στις οποίες κατοικούν χαμηλότερης εισοδηματικής στάθμης κοινωνικά στρώματα. Επίσης διαπιστώνονται αραιοδομημένα τμήματα εντός σχεδίου περιοχών κατοικίας. Κρίσιμο χαρακτηριστικό της οικιστικής ανάπτυξης αποτελεί η εμφανής τάση διάχυσης της αστικής ανάπτυξης περιμετρικά των ορίων των περιοχών κατοικίας που το ισχύον Γ.Π.Σ. είχε θέσει, με δημιουργία θυλάκων εκτός σχεδίου ή και αυθαίρετης δόμησης κατοικιών. (βλέπε Χάρτη Α.3.3. και Α.4.1.) Εκτός σχεδίου οικιστικές συγκεντρώσεις έχουν αναπτυχθεί στις εξής περιοχές: ο οικισμός Αμπελάκια (δυτικά του οικισμού Αγία Μονή με κατεύθυνση προς Πύλη), νότια της Αγίας Μονής σε επαφή με το εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 397
μεταξύ Αγίας Μονής και Κηπακίου Σεραγίων βόρεια και δυτικά του οικισμού Φλαμούλι βόρεια του οικισμού Καρυές γύρω από το πάρκο Αγίου Γεωργίου ανατολικά της Π.Ε. 7 όπου εντοπίζονται κάποιο θύλακες στο δέλτα Λαρίσης νοτιοανατολικά του χώρου ανέγερσης του νέου Διοικητηρίου στο λόφο της «Ανάληψης» στο δέλτα Καλαμπάκας και βορειότερα εκατέρωθεν της οδού Καλαμπάκας νότια του Κηπακίου δυτικά του οικισμού Πύργου Διάσπαρτη εκτός σχεδίου δόμηση εντοπίζεται στις εξής περιοχές στη διασταύρωση της οδού Πύλης με τον Εξωτερικό δακτύλιο και ανατολικότερα στην περιοχή μεταξύ Φλαμουλίου και Κηπακίου Σεραγίων στην περιοχή μεταξύ της σιδηροδρομικής γραμμής και της νέας κοίτης του Λήθαίου όπισθεν του Εργοστασίου Γάλακτος και εκατέρωθεν της οδού Καρδίτσας, στην περιοχή μεταξύ Λογγακίου και Μπάρας κατά μήκος της οδού προς Λογγάκι στην περιοχή κατά μήκος της οδού προς Κρηνίτσα βόρεια του Λογγακίου κατά μήκος της οδού Λεπτοκαρυάς Σωτήρας όπου υπάρχει ένας αυθαίρετος οικισμός τσιγγάνων δυτικά των Αγίων Αποστόλων στον δρόμο προς Κεφαλόβρυσο Εντονότερες είναι οι οικιστικές συγκεντρώσεις βόρεια της πόλης, προς Λογγάκι, με τάσεις ενοποίησης του οικισμού Λογγάκι και Λεπτοκαριάς με τον κύριο πυρήνα των Τρικάλων, τάση που αναμένεται να ενδυναμωθεί με την προοπτική κατασκευής του Νέου Διοικητηρίου της Νομαρχίας στο Λογγάκι, καθώς επίσης και δυτικά του οδικού άξονα προς Καλαμπάκα. Οι πιο υποβαθμισμένες περιοχές είναι αυτές των τσιγγάνικων γειτονιών στην περιοχή Κηπάκι προέκταση προς Δήμο Φαλώρειας, όπου έχουν επεκταθεί οι κατοικίες έξω από το όριο της τροποποίησης της ΖΟΕ και φυσικά ο τόπος διαμονής τους στη Σωτήρα όπου διαμένουν σε πρόχειρες κατασκευές παράγκες, καλύβες. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 398
Οι σχεδιασμένες ζώνες βιομηχανίας βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου αποθηκών στις εισόδους της πόλης και συγκεκριμένα στην είσοδο έξοδο προς Λάρισα (νέα και παλιά Ε.Ο): Ζώνη Χονδρεμπορίου και Ζώνη Βιομηχανίας Βιοτεχνίας, στην είσοδο έξοδο προς Καρδίτσα και μια πιο απομακρυσμένη στον ίδιο άξονα και στην είσοδο έξοδο προς Πύλη: Ζώνη Βιομηχανίας Βιοτεχνίας λειτουργούν μεν από τη θεσμοθέτηση του Γ.Π.Σ. ως εκτός σχεδίου χαρακτηρισμένες ζώνες, χωρίς όμως να έχουν πολεοδομηθεί. Υπό έγκριση είναι η πολεοδομική μελέτη της Βιομηχανικής περιοχής στην οδό Λαρίσης. Το γεγονός αυτό παρεμποδίζει τη λειτουργία τους ως σύγχρονων οργανωμένων παραγωγικών υποδοχέων και παράλληλα δεν επιτρέπει να απορροφήσουν επαρκή αριθμό επιχειρήσεων συμβατών με το χαρακτήρα των ζωνών, λόγω χαμηλών εκτός σχεδίου όρων δόμησης, αν και η μεταφορά ορισμένων εντός σχεδίου χρήσεων αποθηκών, πρατηρίων καυσίμων, κ.λ.π. από τον αστικό ιστό προς τις ζώνες παραγωγής, θα εξυγίαινε τον αστικό ιστό, κυρίως του ανατολικού, αλλά και του βόρειου τμήματος της πόλης. Η δομή του βασικού οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και των σταθμών μεταφορών στο εσωτερικό της πόλης των Τρικάλων, δεν έχει μεταβληθεί από τη θέσπιση του Γ.Π.Σ. Σημειώνεται ότι το βασικό οδικό δίκτυο διασχίζει την πόλη σε ακτινωτή διάρθρωση, εκκινώντας από το κέντρο πόλης προς όλες τις γεωγραφικές κατευθύνσεις, ενώ η γραμμή του σιδηροδρόμου προς Καλαμπάκα συνιστά σοβαρό διαχωριστικό φραγμό που διαιρεί την πόλη σε ανατολική και δυτική, με πολλαπλά προβλήματα στη λειτουργία της, λόγω έλλειψης επαρκών ισόπεδων ή ανισόπεδων κόμβων στις διασταυρώσεις της γραμμής του τρένου με τις οδικές αρτηρίες, καθώς και άνω διαβάσεων για τους πεζούς. Ουσιώδης παρέμβαση υπό ολοκλήρωση είναι ο περιφερειακός δακτύλιος των Τρικάλων του οποίου έχει κατασκευαστεί ένα μεγάλο τμήμα και βρίσκεται υπό αποπεράτωση το υπόλοιπο δυτικό τμήμα. Με την πλήρη λειτουργία του έργου ένα σημαντικό μέρος των υπεραστικών μεταφορικών κινήσεων θα πάψει να επιβαρύνει τον αστικό ιστό, διευκολύνοντας αφενός τις μετακινήσεις αυτές, αλλά ανακουφίζοντας επιπρόσθετα τη ζωή της πόλης με το σημαντικό περιορισμό της κίνησης των βαρέων οχημάτων μέσα από τις περιοχές του κέντρου και της κατοικίας. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 399
Τέλος, σημαντικά δομικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, ενσωματωμένα στον αστικό ιστό αποτελούν οι ποταμοί Ληθαίος και Αγιαμονιώτης, ως υδάτινοι διάδρομοι με παραποτάμια βλάστηση που διασχίζουν την πόλη, καθώς επίσης και ο Λόφος του Προφήτη Ηλία με το ομώνυμο άλσος το οποίο κυριαρχεί στο βόρειο τμήμα του αστικού ιστού, αποτελώντας ένα πνεύμονα πρασίνου υψηλής περιβαλλοντικής αξίας, καθώς και φυσικό τοπόσημο με σημειολογικές αναφορές, προσφέροντας διέξοδο προς τη φύση για τους κατοίκους. Οι υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης συνυφαίνονται με τον άμεσα περιαστικό χώρο και αποτελούν μια χωρική ενότητα ανεξαρτήτως του ορίου του σχεδίου πόλης ή και του Γ.Π.Σ., και σ αυτές συγκαταλέγονται: οι ζώνες κατοικίας και πρωτίστως οι τσιγγάνικες γειτονιές που αποτελούν και το πλέον κοινωνικά οξυμένο ζήτημα και χρήζει επίλυσης ώστε να αναστραφεί το καθεστώς της κοινωνικής και χωρικής περιθωριοποίησης, και οι ζώνες συγκέντρωσης βιοτεχνικών και βιομηχανικών μονάδων, αποθηκών, κλπ. Οι 8 δορυφορικοί οικισμοί της πόλης των Τρικάλων οι οποίοι κατά το παρελθόν ήταν περισσότεροι, αλλά οι πλησιέστεροι προς την πόλη ενσωματώθηκαν σ αυτήν συγκροτώντας με άλλες περιοχές κάποιες Πολεοδομικές Ενότητες και αποτέλεσαν ένα οικιστικό σύνολο, που οργανώθηκε με το ισχύον Γ.Π.Σ., και οι οποίοι όμως λειτουργούν ακόμα και σήμερα με κάποια σχετική αυτονομία, σαν συνοικισμοί. Όλοι σχεδόν οι οικισμοί, ανεξαρτήτως αν είναι εντός ή εκτός ορίων Γ.Π.Σ. έχουν την ίδια δομή του οικιστικού τους ιστού μια πλατεία με την εκκλησία που συνήθως «βλέπει» στην πλατεία, και μαζί με κάποια καταστήματα ή / και καφενείο συνιστούν το «κέντρο» του οικισμού και τις γειτονιές κατοικίας που περιβάλλουν τον βασικό πυρήνα. Σε λίγες περιπτώσεις δεν υπάρχει αυτή η δομή και τα βασικά στοιχεία του οικισμού είναι διάσπαρτα. Οι οικισμοί δεν αποτελούν πυκνοκατοικημένες περιοχές. Η οικιστική ανάπτυξη περιορίζεται εντός των ορίων των οικισμών, με πολύ μικρή δόμηση εκτός σχεδίου. Στους τέσσερις οικισμούς Άγιοι Απόστολοι, Καρυές, Ριζαριό, Φλαμούλι η δόμηση περιορίζεται εντός των εγκεκριμένων ορίων τους, ενώ στους οικισμούς Λογγάκι και Λεπτοκαρυά παρατηρείται εκτός σχεδίου δόμηση κατά μήκος του δρόμου προς την πόλη των Τρικάλων ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 400
Ορισμένα αξιολογικά συμπεράσματα που απορρέουν από τη στοιχειοθέτηση των δομικών χαρακτηριστικών της λειτουργικής δομής του αστικού συγκροτήματος των Τρικάλων είναι τα εξής: Το κέντρο πόλης αποτελεί την καρδιά της οικονομικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής της πόλης, χωρίς να διαπιστώνεται τάση μιας πλέον πολυκεντρικής οργάνωσης με χαμηλότερης βαθμίδας πολεοδομικά κέντρα, συνοικιών γειτονιών. Ωστόσο, τόσο η γραμμική ανάπτυξης υπερτοπικών κεντρικών λειτουργιών κατά μήκος του βασικού οδικού δικτύου που ξεκινά από κέντρο πόλης, όσο και η διασπορά ποικίλων κεντρικών λειτουργιών υπερτοπικού χαρακτήρα στο σύνολο της έκτασης του αστικού ιστού, καλύπτει γενικότερες ανάγκες του πληθυσμού. Ταυτόχρονα παρέχεται τη δυνατότητα - σε μια προοπτική συγκρότησης ενός ενιαίου δικτύου: πολεοδομικού κέντρου πόλης, γραμμικά αναπτύγματα λειτουργιών κέντρου στο βασικό οδικό δίκτυο, διάσπαρτων κεντρικών λειτουργιών υπερτοπικού επιπέδου (πολιτιστικοί πόλοι, εγκαταστάσεις υγείας, εκπαίδευσης, αθλητισμού, αναψυχής, κ.λ.π.), παλιάς πόλης και τοπικών κέντρων, τα οποία να συνδέονται σε ενιαίες διαδρομές (μέσω δικτύου πεζοδρόμων, ποδηλατοδρόμων, τοπικών μέσων μαζικής μεταφοράς, ), με τις πλατείες, τα άλση, τους μεγάλους ελεύθερους χώρους, τις παραποτάμιες ζώνες, κ.λ.π., μέχρι και τον εξωαστικό χώρο. Διαπιστώνονται κοινωνικές και χωρικές ανισότητες μέσα στον οικιστικό ιστό, οι οποίες αναγνωρίζονται ανάμεσα στο ανατολικό και δυτικό τμήμα της πόλης, αλλά και στην ανισοκατανομή του κοινωνικού εξοπλισμού και του πρασίνου, με βασικές ελλείψεις κυρίως στις κεντρικές πυκνοδομημένες γειτονιές περιμετρικά του κέντρου πόλης και στο κέντρο πόλης, το οποίο επιπλέον χαρακτηρίζεται από τάση απομείωσης της κατοικίας, φαινόμενο αρνητικό που πρέπει να ανακοπεί με τα κατάλληλα μέτρα αναπλάσεων και γενικότερης αναβάθμισης του κέντρου και της παλιάς πόλης. Η άναρχη αστική διάχυση σε πολλαπλά σημεία περιμετρικά και εκτός των ορίων του θεσμοθετημένου Γ.Π.Σ. με εκτός σχεδίου και συχνά αυθαίρετη δόμηση κατοικίας, αποτελεί χαρακτηριστικό φαινόμενο με αρνητικές χωρικές επιπτώσεις ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 401
στη λειτουργία της πόλης, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί με οργανωμένο τρόπο στην κατεύθυνση σταδιακής απορρόφησης του πληθυσμού που κατοικεί σε εκτός σχεδίου περιοχές στις παρυφές της πόλης μέσα σε οργανωμένες οικιστικές περιοχές. Η πολεοδόμηση των ζωνών βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου αποθηκών στις εισόδους εξόδους της πόλης με τη μορφή σύγχρονων επιχειρηματικών πάρκων, αφενός θα ανακουφίσει τον αστικό ιστό από οχλούσες χρήσεις που θα μετεγκατασταθούν μέσα σε οργανωμένους παραγωγικούς υποδοχείς και αφετέρου θα ευνοήσει τον επιχειρηματικό τομέα, προσφέροντας οργανωμένο περιβάλλον εγκατάστασης και υπηρεσίες στήριξης. Ιδιαίτερο βάρος πρέπει να αποδοθεί στον έλεγχο χρήσεων και σημειακών χωροθετήσεων που, ενώ είχαν προβλεφθεί από το ισχύον Γ.Π.Σ. για μετεγκατάσταση σε πλέον κατάλληλες λειτουργικά και πολεοδομικά θέσεις, δεν έχουν μέχρι σήμερα υλοποιηθεί (π.χ. απομάκρυνση νεκροταφείων, Δικαστικού Μεγάρου, κ.λ.π.). Εξαίρεση αποτελούν η μεταφορά των φυλακών στο νέο συγκρότημα στα ανατολικά όρια του Δήμου, εκτός Γ.Π.Σ. οπότε προκύπτει η ανάγκη επανάχρησης του παλιού κτιρίου, το ΚΤΕΛ που η μεταφορά του ολοκληρώθηκε στην Περιοχή Ριζαριό. Επίσης, κρίνεται αναγκαία δέσμη μέτρων για να πάψει να λειτουργεί η γραμμή του τρένου ως διαχωριστικός φραγμός που κατατέμνει τη λειτουργία της πόλης, καθώς επίσης και ο ενιαίος σχεδιασμός της λειτουργίας των μέσων μεταφοράς, με ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς, διασύνδεση ανταπόκριση μεταφορικών μέσων και επανέλεγχο της χωροθέτησης των σταθμών μεταφορών. Τέλος, βασικό συμπέρασμα είναι η ανάγκη ανάδειξη της σημασίας των στοιχείων της φύσης που διαπερνούν τον αστικό ιστό, όπως είναι τα ποτάμια και οι πνεύμονες πρασίνου, στην κατεύθυνση προστασίας και διαφύλαξης της λειτουργίας τους ως πολύτιμοι φυσικοί πόροι, καθώς και η αξιοποίησή τους, ως τόποι διεξόδου, πολιτισμού και αναψυχής των κατοίκων. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 402