Παραγωγή Υδρόβιων Οργανισμών

Παραγωγή Υδρόβιων Οργανισμών Εισαγωγή - Ιχθυογεννητικοί σταθμοί Τμήμα: Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών Διδάσκουσα: Καρακατσούλη Ναυσικά

Εκπαιδευτικοί στόχοι Παρούσα κατάσταση θαλάσσιων ιχθυοκαλλιεργειών στην Ελλάδα Βασικά στάδια ελεγχόμενης παραγωγής νεαρών ατόμων στους ιχθυογεννητικούς σταθμούς Συγκρότηση, συντήρηση, χειρισμοί συνόλων γεννητόρων Συλλογή, επώαση και εκκόλαψη αυγών Εκτροφή αρχικών βιολογικών σταδίων Εκτροφή νεαρών ιχθυδίων έως την μεταφορά τους στους χώρους της κύριας εκτροφής

Εκτροφή ιχθύων θαλασσινού νερού Ιχθυοκαλλιέργειες στην Ελλάδα: Σημαντικός κλάδος πρωτογενούς παραγωγής Ο κλάδος κατατάσσεται πρώτος στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Η Ελλάδα παράγει >50% της συνολικής Ευρωπαϊκής παραγωγής και κατατάσσεται πρώτη μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών στην παραγωγή θαλασσινών ειδών ιχθύων Η παραγωγή, το 2009, έφτασε τους 122.000 tn συνολικής αξίας 555.427 USD Ποσοστό >75% εξάγεται στην EU, κυρίως Ιταλία και Ισπανία Παραγωγή από τις Υδατοκαλλιέργειες για την Ελλάδα (από το 1950) (FAO Fishery Statistics; www.fao.org)

Τα δύο κυρίως εκτρεφόμενα είδη 1/2 Τσιπούρα, Sparus aurata Schneider, 1990 Photo by Gianni Neto, www.fishbase.org

Τα δύο κυρίως εκτρεφόμενα είδη 2/2 Λαβράκι, Dicentrarchus labrax Bauchot, 1987 Photo by Roberto Pillon, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 1/9 Φαγκρί, Pagrus pagrus Cervigón et al., 1992 Photo by Crocetta Fabio, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 2/9 Λυθρίνι, Pagellus erythrinus Bauchot, 1987 Photo by Roberto Pillon, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 3/9 Μυτάκι, Diplodus puntazzo Schneider, 1990 Photo by Roberto Pillon, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 4/9 Σαργός, Diplodus sargus sargus Bauchot, 1987 Photo by Patzner Robert, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 5/9 Συναγρίδα, Dentex dentex Bauchot, 1987 Photo by Patzner Robert, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 6/9 Μουρμούρα, Lithognathus mormyrus Schneider, 1990 Photo by Patzner Robert, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 7/9 Τόνος, Thunnus thynnus Bauchot, 1987 Photo by Miro Mirkovic, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 8/9 Κρανιός, Argyrosomus regius Schneider, 1990 Photo by Jaime E. Rodríguez Riesco, www.fishbase.org

«Νέα» είδη 9/9 Βλάχος, Polyprion americanus Schneider, 1990 Photo by Pedro Niny Duarte(c)ImagDOP, www.fishbase.org

Βασικά σημεία που πρέπει να αντιμετωπιστούν Διατροφή (ανάγκες, διατροφή αρχικών σταδίων της ζωής) Ασθένειες Ελεγχόμενη παραγωγή νεαρών ατόμων (ιχθυογεννητικοί σταθμοί)

Ιχθυογεννητικοί σταθμοί (ΙΣ) 1/2 Εκεί όπου πραγματοποιείται η ελεγχόμενη αναπαραγωγική διαδικασία Βάρος παραγόμενων ιχθυδίων: 1,5 2 g έως και 20 g To 2009 παρήχθησαν στην Ελλάδα περίπου 400 εκατ. νεαρά άτομα

Ιχθυογεννητικοί σταθμοί (ΙΣ) 2/2 Βασικοί χώροι ιχθυογεννητικών σταθμών για την παραμονή και γεννητική ωρίμανση των γεννητόρων για την επώαση και εκκόλαψη των αυγών για την καλλιέργεια φυτοπλαγκτού για την εκτροφή ζωοπλαγκτού για την εκτροφή αρχικών βιολογικών σταδίων για την εκτροφή των νεαρών ατόμων έως την μεταφορά τους στους χώρους της κύριας εκτροφής Βοηθητικοί χώροι (αποθήκες, εργαστήρια, γραφεία, χώροι λειτουργίας μηχανημάτων και μηχανολογικού εξοπλισμού κ.α.)

ΙΣ: Συγκρότηση και διαχείριση συνόλων γεννητόρων ιχθύων Προμήθεια γονιμοποιημένων αυγών από άλλους ΙΣ Διατήρηση συνόλου γεννητόρων για παραγωγή γονιμοποιημένων αυγών: Καλύτερος έλεγχος ποιότητας αυγών και παραγόμενων νεαρών ιχθυδίων

ΙΣ: Κριτήρια επιλογής ατόμων για γεννήτορες 1/4 Πόσα άτομα γεννητόρων? Πόσα θα χρειαστούν? Πόσα αυγά παράγει ένα? Ποσοστό εκκόλαψης αυγών Ποσοστό επιβίωσης κατά την μετάβαση από την ενδογενή (λέκιθος αυγού) στην εξωγενή (ζωντανή) διατροφή Ποσοστά επιβίωσης? Ποσοστό επιβίωσης κατά την μετάβαση από την ζωντανή τροφή στην συνθετική τροφή

ΙΣ: Κριτήρια επιλογής ατόμων για γεννήτορες 2/4 Ποσοστό εκκόλαψης αυγών Ποσοστό επιβίωσης κατά την μετάβαση από την ενδογενή (λέκιθος αυγού) στην εξωγενή (ζωντανή) διατροφή Ποσοστό επιβίωσης κατά την μετάβαση από την ζωντανή τροφή στην συνθετική τροφή Παραγόμενος αριθμός ιχθυδίων Τσιπούρα 800.000 αυγά/kg Απελευθέρωση αυγών: περιοδική, 20.000-80.000 αυγά/ημέρα, για διάστημα έως 4 μήνες (ασύγχρονη ανάπτυξη ωοθηκών) % εκκόλαψης: 90-95% Λαβράκι 300.000 αυγά/kg Απελευθέρωση αυγών: άπαξ (σύγχρονη ανάπτυξη ωοθηκών) % εκκόλαψης: 90-95%

ΙΣ: Κριτήρια επιλογής ατόμων για γεννήτορες 3/4 Αναλογία και γεννητόρων? Συνήθως 1:1, για τσιπούρα λαβράκι Εξαρτάται εάν το είδος είναι γονοχωριστικό (λαβράκι) ή ερμαφρόδιτο (τσιπούρα) η αναλογία επιτυγχάνεται και διατηρείται όταν το είδος χαρακτηρίζεται από αναστροφή φύλου, η διατήρηση της αναλογίας είναι δυσκολότερη Σε συνθήκες αιχμαλωσίας, έχει παρατηρηθεί ότι οι μηχανισμοί αναστροφής φύλου τροποποιούνται και η αναλογία διατηρείται σταθερή

ΙΣ: Κριτήρια επιλογής ατόμων για γεννήτορες 4/4 Προέλευση γεννητόρων? από φυσικούς πληθυσμούς (αλίευση) προηγείται εγκλιματισμός σε συνθήκες αιχμαλωσίας απαιτούμενος χρόνος? από εκτρεφόμενα άτομα Κριτήρια επιλογής σχήμα-χρώμα σκελετικές ανωμαλίες καλή υγιεινή κατάσταση (απουσία πληγών, προσβολών κ.α.) φυσιολογική συμπεριφορά (κολύμβηση, λήψη τροφής κ.α.) μέγεθος (μεταξύ ίδιας ηλικίας ατόμων, συνήθως επιλέγονται τα μεγαλύτερα) ρυθμός ανάπτυξης Αποδίδουν, γιατί είναι άτομα ήδη εγκλιματισμένα σε συνθήκες αιχμαλωσίας

Συνθήκες παραμονής και διατροφής γεννητόρων *όχι stress* Κυκλικές δεξαμενές, ύψος νερού 1,5-2 m, μικρή πυκνότητα ( < 5 kg/m 3 ) *άριστη διατροφή* Τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες και λίπη (ΚΥΡΙΩΣ ω-3 PUFAs) Σύμπηκτα + νωπή τροφή (π.χ. καλαμάρια, κατώτερης ποιότητας ψάρια: εμπλουτισμός με ιχθυέλαιο) Ποσότητα: 1-1,5% σ.β., ανάλογα με μέγεθος και θερμοκρασία νερού 2-3 μήνες πριν την ωοτοκία: εμπλουτισμένη νωπή τροφή 3-5 ημ/εβδ Κατά την ωοτοκία: χορήγηση τροφής ανάλογα με τη διάρκειά της, λαβράκι: απελευθέρωση αυγών άπαξ δεν χορηγείται τροφή, τσιπούρα: συνεχής απελευθέρωση αυγών μικρή ποσότητα συμπήκτων

Μέθοδοι επίτευξης γεννητικής ωρίμανσης γεννητόρων 1/6 Τσιπούρα, λαβράκι Γεννήτορες από εκτρεφόμενα άτομα: αβίαστη απελευθέρωση γεννητικού υλικού κατά τη διάρκεια της φυσικής περιόδου αναπαραγωγής (= συγκεκριμένη φωτοπερίοδος και θερμοκρασία) Γεννήτορες από αλιεία ή άλλα είδη: ΔΕΝ απελευθερώνουν το γεννητικό υλικό Ανάγκη εφαρμογής ορμονικών χειρισμών και κατάλληλων συνθηκών (κυρίως φωτισμού) Γεννητική ωρίμανση ΕΚΤΟΣ φυσικής περιόδου αναπαραγωγής: Ανάγκη εφαρμογής ορμονικών χειρισμών και κατάλληλων συνθηκών (κυρίως φωτισμού) Οφθαλμοί Επίφυση Μελατονίνη Υποθάλαμος GnIH GnRH Υπόφυση Γοναδοτροπίνες (LH, FSH) Γονάδες Σπερματογένεση, Ωρίμανση ωοκυττάρων, Ωοθυλακιορρηξία Ανδρογόνα Οιστρογόνα

Μέθοδοι επίτευξης γεννητικής ωρίμανσης γεννητόρων 2/6 Χρήση ορμονών Αρχικά: χρήση ακατέργαστων υποφύσεων ψαριών Στη συνέχεια: Απομόνωση γοναδοτροπινών από ψάρια, θηλαστικά (π.χ. φορβάδα), άνθρωπο Ανθρώπινη γοναδοτροπίνη: δύο ενέσιμες δόσεις στα θηλυκά (τσιπούρα: 250-500 IU/kg, λαβράκι: 800-1000 IU/kg), η δεύτερη 6-24 ώρες μετά την πρώτη. Δυσκολίες: ανάγκη βιοψίας πριν την εφαρμογή, < 100 % ωοτοκία, ποσοστό εκκόλαψης < 80 %, όχι ωοτοκία στην επόμενη αναπαραγωγική περίοδο. Πλεονέκτημα: άμεση δράση στις γονάδες και απελευθέρωση γεννητικού υλικού εντός 24-48 ωρών. Οφθαλμοί Επίφυση Μελατονίνη Υποθάλαμος GnIH GnRH Υπόφυση Γοναδοτροπίνες (LH, FSH) Γονάδες Σπερματογένεση, Ωρίμανση ωοκυττάρων, Ωοθυλακιορρηξία Ανδρογόνα Οιστρογόνα

Μέθοδοι επίτευξης γεννητικής ωρίμανσης γεννητόρων 3/6 Χρήση ορμονών Σήμερα: ενδομυϊκά εμφυτεύματα βραδέως (ημέρεςεβδομάδες) επελευθερούμενης της GnRH (εκλυτική των γοναδοτροπινών) Προκαλεί την έκκριση των γοναδοτροπινών των ίδιων των ψαριών μεγαλύτερος χρόνος δράσης και απελευθέρωσης γεννητικού υλικού αλλά καλύτερα αποτελέσματα Παραγωγή σπέρματος για μεγάλη χρονική περίοδο Πολλαπλές ωοτοκίες στα θηλυκά * Χρήση συνθετικής γοναδοτροπίνης (GnRHa) Οφθαλμοί Επίφυση Μελατονίνη Υποθάλαμος GnIH GnRH Υπόφυση Γοναδοτροπίνες (LH, FSH) Γονάδες Σπερματογένεση, Ωρίμανση ωοκυττάρων, Ωοθυλακιορρηξία Ανδρογόνα Οιστρογόνα

Μέθοδοι επίτευξης γεννητικής ωρίμανσης γεννητόρων 4/6 Χρήση φωτισμού (φωτοπερίοδος) Στόχος: προσομοίωση φυσικής περιόδου αναπαραγωγής Χρήση φωτοπεριόδου συγκεκριμένης διάρκειας ωρών φωτός και συγκεκριμένης έντασης φωτισμού Ταυτόχρονη ρύθμιση της θερμοκρασίας του νερού Ωρίμανση γονάδων ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ φυσικής περιόδου Τσιπούρα Φωτοπερίοδος: Οκτώβριος- Δεκέμβριος Θερμοκρασία: 13-17 ο C Λαβράκι Φωτοπερίοδος: Δεκέμβριος- Μάρτιος Θερμοκρασία: 13-15 ο C Οφθαλμοί Επίφυση Μελατονίνη Υποθάλαμος GnIH GnRH Υπόφυση Γοναδοτροπίνες (LH, FSH) Γονάδες Σπερματογένεση, Ωρίμανση ωοκυττάρων, Ωοθυλακιορρηξία Ανδρογόνα Οιστρογόνα

Μέθοδοι επίτευξης γεννητικής ωρίμανσης γεννητόρων 5/6 Χρήση φωτισμού (φωτοπερίοδος) Φυσική φωτοπερίοδος - Ελλάδα (2012) 24 22,5 21 19,5 18 16,5 15 13,5 12 10,5 7,5 9 4,5 6 1,5 3 0 dark hours light hours

Μέθοδοι επίτευξης γεννητικής ωρίμανσης γεννητόρων 6/6 Ωρίμανση γονάδων ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ φυσικής περιόδου Γιατί είναι αυτό πολύ σημαντικό? Εάν, ένας ΙΣ περιοριστεί στη φυσική περίοδο αναπαραγωγής = μία μόνο παραγωγή ιχθυδίων / έτος και αρκεί ένα σύνολο γεννητόρων Διάρκεια λειτουργίας ΙΣ: έως 3-4 μήνες (ανάλογα με την διάρκεια απελευθέρωσης γεννητικού υλικού) Εάν ΟΜΩΣ, χρησιμοποιηθούν οι μέθοδοι επίτευξης γεννητικής ωρίμανσης ΕΚΤΟΣ φυσικής περιόδου = παραγωγή ιχθυδίων καθ όλη τη διάρκεια του έτους και απαιτούνται περισσότερα του ενός σύνολα γεννητόρων, τα οποία συγχρονίζονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους

Γενικότερη διαχείριση ενός ΙΣ Συνιστάται διακοπή λειτουργίας μία φορά τον χρόνο γιατί: Αποστείρωση των εγκαταστάσεων Αποφυγή προβλημάτων ποιότητας παραγόμενων αυγών (καλύτερη ποιότητα αυγών: α) φυσικής περιόδου αναπαραγωγής > εκτός φυσικής περιόδου αναπαραγωγής, β) αυγά που ελευθερώνονται στο μέσο της φυσικής περιόδου αναπαραγωγής > αρχή ή τέλος) Για ορθότερη Αξιοποίηση χώρων και προσωπικού, Διαχείριση και Οργάνωση ΙΣ, συνήθως: Ένα σύνολο γεννητόρων που ωοτοκεί την φυσική περίοδο αναπαραγωγής Ένα ή δύο σύνολα γεννητόρων που ωοτοκούν εκτός φυσικής περιόδου αναπαραγωγής Εισαγωγή αυγών από άλλους ΙΣ

ΙΣ: Συλλογή αυγών 1/3 Τα αυγά των περισσότερων θαλασσινών ειδών είναι πελαγικά Σε αλατότητα <25 ppt βυθίζονται κίνδυνος δυσμενών συνθηκών περιβάλλοντος και προσβολών από βακτήρια Σε αλατότητα 25-30 ppt επιπλέουν Συλλογή από το νερό απορροής Ταυτόχρονος διαχωρισμός βιώσιμων από νεκρά ή μη γονιμοποιημένα Βυθίζονται

ΙΣ: Συλλογή αυγών 2/3 Όταν η απελευθέρωση του γεννητικού υλικού είναι ασύγχρονη (π.χ. τσιπούρα κ.α.) και διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα Καθημερινός έλεγχος και συλλογή αυγών Στα είδη στα οποία η απελευθέρωση του γεννητικού υλικού συμβαίνει άπαξ (π.χ. λαβράκι) πολλά αυγά ταυτόχρονα Έλεγχος και συλλογή αυγών πολλές φορές την ημέρα Κατά την συλλογή των αυγών λαμβάνονται υπόψη: Νεκρά ή μη γονιμοποιημένα < 5% Μη φυσιολογικά αυγά < 10-20% (αλλιώς απορρίπτονται) Ευδιάκριτες οι σταγόνες λαδιού Τσιπούρα: μία σταγόνα διαμέτρου 230-240 μm Λαβράκι: περισσότερες σταγόνες διαμέτρου 400-440 μm

ΙΣ: Συλλογή αυγών 3/3 Sparus aurata, μία σταγόνα λαδιού Lahnsteiner and Patarnello, 2005 Salmo trutta fario, πολλές σταγόνες λαδιού Mansour et al., 2007

ΙΣ: Καταμέτρηση και αποστείρωση αυγών Καταμέτρηση Ζύγισμα του συνόλου της ποσότητας των αυγών που συλλέχθηκαν Τυχαία δειγματοληψία συγκεκριμένου όγκου νερού από το δοχείο όπου βρίσκονται τα αυγά σε αιώρηση, καταμέτρηση αριθμού αυγών στο στερεοσκόπιο (= Νο αυγών / ml) και αναγωγή στον πραγματικό όγκο Αποστείρωση Πρόληψη για προσβολές από παράσιτα, μύκητες, βακτήρια κ.α. Χρήση των αντιβιοτικών: πενικιλίνη, στρεπτομυκίνη, ενεργό ιώδιο

ΙΣ: Επώαση και εκκόλαψη αυγών 1/2 Σε ειδικές συσκευές επώασης. Μετά την εκκόλαψη, μεταφορά στις δεξαμενές εκτροφής των αρχικών βιολογικών σταδίων Γαλλική σχολή Συσκευές επώασης Κυλινδροκωνικές 200-250 L νερού Αερισμός Πυκνότητα: 10.000-15.000 αυγά / L Σε δεξαμενές όπου θα πραγματοποιηθεί η επώαση, η εκκόλαψη ΚΑΙ η εκτροφή των αρχικών βιολογικών σταδίων Ιταλική σχολή Διασκορπισμός αυγών σε όλο τον όγκο της δεξαμενής (τσιπούρα: 200 αυγά/l, λαβράκι: 100 αυγά/l) Τοποθέτηση αυγών σε διχτυωτό δοχείο το οποίο επιπλέει στην δεξαμενή τα ιχθύδια που εκκολάπτονται διέρχονται από το δίχτυ στο νερό της δεξαμενής ή υποβοηθούνται από τεχνικό

ΙΣ: Επώαση και εκκόλαψη αυγών 2/2 Κ Γαλλική σχολή Ιταλική σχολή Ανάγκη χώρου τοποθέτησης των συσκευών επώασης Δεν υπάρχει ανάγκη ιδιαίτερου χώρου Οι δύο σχολές δεν διαφοροποιούνται όσον αφορά το ποσοστό εκκόλαψης Το ποσοστό εκκόλαψης εξαρτάται από: τη φυσική κατάσταση των γεννητόρων, την ποιότητα του νερού, υγιεινή κ.α.

Ανάπτυξη εμβρύου μυτακιού Diplodus puntazzo 1/2 Kamaci et al., 2005

Ανάπτυξη εμβρύου μυτακιού Diplodus puntazzo 2/2 Kamaci et al., 2005 Εκκόλαψη 26 ώρες μετά την γονιμοποίηση

Ανάπτυξη εμβρύου Argyrosomus japonicus Ballagh et al., 2011 HPF = Hours Post Fertilization (ώρες μετά την γονιμοποίηση) Λεκιθοφόρο ιχθύδιο

Λεκιθοφόρο ιχθύδιο λαβρακιού Dicentrarchus labrax 2 ημέρες μετά την εκκόλαψη Photo by Ueberschaer Bernd, www.fishbase.org

ΙΣ: Μετά την εκκόλαψη - Εκτροφή αρχικών βιολογικών σταδίων Διάρκεια επώασης εκκόλαψη: Εξαρτάται από την θερμοκρασία Τσιπούρα 50 ώρες μετά την γονιμοποίηση στους 18 ο C 36 ώρες μετά την γονιμοποίηση στους 22 ο C Λαβράκι 72 ώρες μετά την γονιμοποίηση στους 13-14 ο C Μετά την εκκόλαψη λεκιθοφόρο ιχθύδιο (ενδογενής διατροφή) Η διάρκεια της ενδογενούς διατροφής εξαρτάται από το μέγεθος του αυγού ποσότητα λεκίθου Τσιπούρα 4 ημέρες στους 20 ο C Σολομός 3 εβδομάδες

Μέγεθος λεκιθοφόρων ιχθυδίων Είδος Διάμετρος αυγού (mm) Μήκος λεκιθοφόρου ιχθυδίου (mm) Atlantic salmon (Salmo salar) 5.0-6.0 15.0-25.0 Rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) 4.0 12.0-20.0 Common carp (Cyprinus carpio) 0.9-1.6 4.8-6.2 European sea bass (Dicentrarchus labrax) 1.2-1.4 4.0-4.5 Gilthead seabream (Sparus aurata) 0.9-1.1 3.5-4.0 Turbot (Scophthalmus maximus) 0.9-1.2 2.7-3.0 Sole (Solea solea) 1.0-1.4 3.2-3.7 Jones and Houde, 1981 as modified in Lavens and Sorgeloos, 1996

ΙΣ: Μετά την εκκόλαψη - Εκτροφή αρχικών βιολογικών σταδίων (ατελή ιχθύδια) 1/3 Όταν η λέκιθος απορροφηθεί έναρξη εξωγενούς διατροφής Πρόβλημα : Το μέγεθος του στόματος και η ανάπτυξη του πεπτικού συστήματος Λύση : Χορήγηση πλαγκτονικών οργανισμών Τσιπούρα-Λαβράκι Μικρό μέγεθος λεκιθοφόρου ιχθυδίου στόματος Δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί λειτουργικό στομάχι ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΤΑΔΙΟ (θνησιμότητες) % επιβίωσης? Τροχόζωα Artemia Φυτοπλαγκτονικοί οργανισμοί

ΙΣ: Μετά την εκκόλαψη - Εκτροφή αρχικών βιολογικών σταδίων (ατελή ιχθύδια) 2/3 Τροχόζωα Artemia Εμπλουτισμός με ω-3 PUFA Τα θαλασσινά είδη ιχθύων δεν μπορούν να τα συνθέσουν + Μείωση σκελετικών ανωμαλιών και δυσμορφιών + Αύξηση % επιβίωσης - Λεπτό στρώμα λαδιού στην επιφάνεια του νερού παρεμπόδιση επαφής αέρα-νερού και πλήρωση νηκτικής κύστης Λύση: συλλογή του στρώματος λαδιού (skimmers)

ΙΣ: Μετά την εκκόλαψη - Εκτροφή αρχικών βιολογικών σταδίων (ατελή ιχθύδια) 3/3 Κατά την ολοκλήρωση της μορφολογικής και ανατομικής ανάπτυξης σταδιακή έναρξη (δηλ. μαζί με ζωοπλαγκτόν) συνθετικής τροφής (τεχνητό σιτηρέσιο) Νεαρό ιχθύδιο Όταν η διατροφή των νεαρών ιχθυδίων βασίζεται πλέον ΜΟΝΟ στην συνθετική τροφή (τεχνητό σιτηρέσιο) Μεταφορά ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΤΑΔΙΟ (θνησιμότητες) % επιβίωσης? σε εγκαταστάσεις όπου θα αποκτήσουν μέγεθος από 0,5-20 g Διάθεση προς πώληση από τον ΙΣ στις μονάδες παραγωγής

ΙΣ: Εγκαταστάσεις εκτροφής νεαρών ιχθυδίων έως 0,5-20 g (1,5-2 g) 1/5 Γιατί όχι κατευθείαν κύρια εκτροφή? Γιατί, τα ιχθύδια είναι ακόμα μικρά! Στο βάρος 1,5-2 g μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις συνθήκες εκτροφής ενώ ενισχύονται οι μύες τους με υποχρεωτική κολύμβηση Κυκλικές δεξαμενές ή τύπου Foster-Lucas (μακρόστενες με στρογγυλεμένα άκρα) ή τύπου raceways (μακρόστενες παραλληλόγραμμες) όγκου έως 10 m 3 : τα σχήματα αυτά δημιουργούν κατάλληλο ρεύμα νερού που υποχρεώνει τα ιχθύδια στην κολύμβηση Συνήθως βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο που καλύπτεται με στέγαστρο

ΙΣ: Εγκαταστάσεις εκτροφής νεαρών ιχθυδίων έως 0,5-20 g (1,5-2 g) 2/5 http://info.octaform.com http://www.spc.int

ΙΣ: Εγκαταστάσεις εκτροφής νεαρών ιχθυδίων έως 0,5-20 g (1,5-2 g) 3/5 Photo from AST Aquatrade in Moretti et al. (1999)

ΙΣ: Εγκαταστάσεις εκτροφής νεαρών ιχθυδίων έως 0,5-20 g (1,5-2 g) 4/5 Αρχική πυκνότητα 5-20 άτομα/l (ανάλογα με το είδος) Όσο αυξάνεται το μέγεθος, απαιτούνται αραιώσεις Μεταφορά στις εγκαταστάσεις εκτροφής νεαρών ιχθυδίων Μεταφορά = stress Ευαισθησία (θνησιμότητα κατά την μεταφορά) Ακολουθούνται στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής (καθαριότητα, απολύμανση, αποστείρωση) Απαιτείται ελαφρά αναισθητοποίηση περιορισμός κινήσεων και ελάττωση τραυματισμών Προληπτική χρήση αντιβιοτικού (π.χ. νιτροφουραδόνη 30 ppm σε μπάνιο) 3-4 ημέρες πριν την μεταφορά, χορήγηση + βιταμίνης C (ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος) Αμέσως μετά την μεταφορά, χορήγηση μεταναυπλίων Artemia

ΙΣ: Εγκαταστάσεις εκτροφής νεαρών ιχθυδίων έως 0,5-20 g (1,5-2 g) 5/5 Photo from AST Aquatrade in Moretti et al. (1999 ) Διαδικασία αλίευσης νεαρών ιχθυδίων για την μεταφορά τους στους χώρους κύριας εκτροφής

Συνθήκες εκτροφής Άριστη ποιότητα και ρυθμός ανανέωσης νερού Ιδιαίτερη προσοχή: συγκέντρωση οξυγόνου (ποτέ <5 ppm) Πιθανή ανάγκη οξυγόνωσης (συμπιεσμένος αέρας, καθαρό οξυγόνο) Αύξηση ρυθμού ανανέωσης του νερού (απομάκρυνση κόπρου, προϊόντων μεταβολισμού, υπολειμμάτων τροφής) Συνήθως, αλλαγή όλου του όγκου 0,5-4 φορές/ώρα (για πυκνότητα 1-15 kg/m 3 ) Συχνότερος καθαρισμός πυθμένα δεξαμενών Πυκνότητα εκτροφής Αρχικά 1-3 kg/m 3 που φτάνει έως 30 kg/m 3 στο τέλος της εκτροφής Καλύτερη πυκνότητα: 12-15 kg/m 3

Προληπτικές θεραπείες Η παρουσία κάποιου παθολογικού νοσήματος είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά εάν εμφανιστεί Κανόνας: η ΠΡΟΛΗΨΗ Χρήση εμβολίων: κατά του Vibrio anguillarum που προκαλεί δονακίωση στο λαβράκι, και/ή κατά του Photobacterium damsela subsp. piscicida (Pasteurella piscicida) που προκαλεί παστερέλλωση στο λαβράκι και την τσιπούρα Χρήση ευρέως φάσματος αντιβιοτικών (στην τροφή ή προληπτικό μπάνιο)

Διατροφή 1/2 45-50 % πρωτεΐνες, 9-15 % λίπη, 15-18 % υδατάνθρακες Συχνά και μικρά γεύματα Καθ όλη την διάρκεια της ημέρας (δηλ. των ωρών φωτός) Διασπορά σε όλη την επιφάνεια του νερού Με το χέρι ή αυτόματους διανομείς Ποσότητα τροφής: ανάλογα με σωματικό βάρος και θερμοκρασία νερού (γενικά η ποσότητα της τροφής αυξάνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας και μειώνεται με την αύξηση του σωματικού βάρους)

Διατροφή 2/2 Ποσότητα τροφής: 0,5-1 g 6-8 % Σ.Β. 1-5 g 3-6 % Σ.Β. 5-20 g 3 % Σ.Β. Για τσιπούρα, λαβράκι και θερμοκρασία 20-25 ο C Ο συντελεστής εκμετάλλευσης της τροφής δεν είναι σταθερός (1,4-2,5:1)

Διαλογές 1/2 Πολύ σύντομα μετά την έναρξη της εκτροφής, παρατηρείται μεγάλη παραλλακτικότητα μεγεθών μεταξύ των ιχθυδίων

Διαλογές 2/2 Η ταυτόχρονη παρουσία μικρών και μεγάλων ατόμων ιχθυδίων σε έναν πληθυσμό: προάγει τον ανταγωνισμό μεταξύ των ιχθυδίων για τροφή και χώρο προάγει την επιθετικότητα και τον κανιβαλισμό (πιθανές θνησιμότητες, πληγές κ.α.) οδηγεί στη δημιουργία μιας α κοινωνικής ισορροπίας (συνήθως, τα άτομα με τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, δηλ. τα μεγαλύτερα, είναι εκείνα που διεκδικούν την τροφή και το χώρο και εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά στα μικρότερα) δυσχεραίνει την χορήγηση τροφής (αδυναμία χορήγησης του σωστού μεγέθους τροφής) οδηγεί σε μικρότερους ρυθμούς ανάπτυξης Διαλογή μεγεθών δηλ. τα μικρά με τα μικρά και τα μεγάλα με τα μεγάλα!

Τεχνική «πράσινου νερού»: Πρόγραμμα διατροφής (από ατελές νεαρό ιχθύδιο λαβρακιού) Ζωντανή τροφή: Συνήθως 3 γεύματα (8:00-50%, 14:00-25%, 20:00-25%) Συνθετική τροφή: Πολλά γεύματα ημερησίως Κρίσιμα στάδια: η μετάβαση από την ενδογενή στην εξωγενή διατροφή και η μετάβαση από την ζωντανή στην συνθετική τροφή

Λέξεις κλειδιά ιχθύες/ψάρια Εκτροφή θαλασσινών ειδών Ιχθυογεννητικοί σταθμοί Γεννήτορες Γεννητική ωρίμανση Αυγά Επώαση Εκκόλαψη Λεκιθοφόρα ιχθύδια Ζωντανή τροφή Εξωγενής διατροφή

Βιβλιογραφία 1/4 Κλαουδάτος, Σ.Δ.; Κλαουδάτος, Δ.Σ., 2012. Καλλιέργειες φυτικών και εκτροφές υδρόβιων ζωικών οργανισμών. Εκδόσεις Προπομπός, 478 σελ. Schneider, W., 1990. Field guide to the commercial marine resources of the Gulf of Guinea. FAO Species Identification Sheets for Fishery Purposes. RAFR/F1/90/2, Rome: FAO, 268 pp. Bauchot, M.-L - 1987. Poissons osseux In W. Fischer, M.L. Bauchot and M. Schneider (eds.). Fiches FAO d'identification pour les besoins de la pêche. (rev. 1). Méditerranée et mer Noire. Zone de pêche 37. Vol. II. Commission des Communautés Européennes and FAO, Rome. p. 891-1421.

Βιβλιογραφία 2/4 Cervigón, F.; Cipriani R.; Fischer W.; Garibaldi L.; Hendrickx M.; Lemus A.J.; Márquez R.; Poutiers J.M.; Robaina G.; Rodriquez, B., 1992. FAO species identification sheets for fishery purposes. Field guide to the commercial marine and brackish-water resources of the northern coast of South America Rome, FAO. 1992. 513 pp. Lahnsteiner, F.; Patarnello, P., 2005. The shape of the lipid vesicle is a potential marker for egg quality determination in the gilthead seabream, Sparus aurata, and in the sharpsnout seabream, Diplodus puntazzo. Aquaculture 246, 423-435. Mansour, N.; Lahnsteiner, F.; Patzner, R.A., 2007. Distribution of lipid droplets is an indicator for egg quality in brown trout, Salmo trutta fario. Aquaculture 273, 744-747.

Βιβλιογραφία 3/4 Ballagh, D.A.; Pankhurst, P.M.; Fielder, D.S., 2011. Embryonic development of mulloway, Argyrosomus japonicus, and egg surface disinfection using ozone. Aquaculture 318, 475-478. Kamaci, H.O.; Firat, K.; Saka, S.; Bulut, M., 2005. Determination of embryonic development stages of sharpsnout seabream (Diplodus puntazzo Cetti, 1777) eggs in rearing conditions. Journal of Applied Sciences 5, 546-552. Lavens, P; Sorgeloos, P. (eds.), 1996. Manual on the production and use of live food for aquaculture. FAO Fisheries Technical Paper. No. 361. Rome, FAO, 295p.

Βιβλιογραφία 4/4 Jones, A. and Houde E.D., 1981. Mass rearing of fish fry for aquaculture, p.351-374. In: realism in aquaculture: achievements, constraints, perspectives. Bilio, M., Rosenthal, H. and Sinderman, G.J. (eds). European Aquaculture Society, Bredene, Belgium, 585 p. Moretti, A.; Pedini Fernandez-Criado, M.; Cittolin, G.; Guidastri, R., 1999. Manual on hatchery production of seabass and gilthead seabream. Volume 1. Rome, FAO, 194 p. Κασσιανός, Ν., 2007. Διερεύνηση της επιδράσεως του χρώματος των δεξαμενών εκτροφής και της ιχθυοπυκνότητας στα παραγωγικά χαρακτηριστικά νεαρών ατόμων μυτακιού (Diplodus puntazzo). Μεταπτυχιακή Διατριβή, ΓΠΑ, 107 σελ.

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδεια χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών, Καρακατσούλη Ναυσικά, Παραγωγή Υδρόβιων Οργανισμών. Έκδοση: 1.0. Αθήνα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://oceclass.aua.gr/

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων, π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Η άδεια αυτή ανήκει στις άδειες που ακολουθούν τις προδιαγραφές του Oρισμού Ανοικτής Γνώσης [2], είναι ανοικτό πολιτιστικό έργο [3] και για το λόγο αυτό αποτελεί ανοικτό περιεχόμενο [4]. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ [2] http://opendefinition.org/okd/ellinika/ [3] http://freedomdefined.org/definition/el [4] http://opendefinition.org/buttons/

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.